بهرام هوشيار يوسفي
نگاهي به تحولات تاريخي و درك عوامل تاثيرگذار بر آن، اين موضوع را شفاف مي سازد كه تاكنون شهر در هر مقطع تاريخي، منطبق بر زمان و روح زمانه خويش بوده و با بهره گيري از تفكر و داده هاي علمي و دستاوردهاي فني عصر خود، به حيات پويايي ادامه داده است.
عقايد و رويكردهاي مذهبي در ايران عامل اصلي موثر بر تمامي شئون زندگي فردي و جمعي شهروندان، سازمان اجتماعي و سياسي، كنش هاي فرهنگي و تاريخي و شكل شهر هاي آنها بوده است.
پس از بعثت حضرت رسول اكرم (ص) و ظهور دين مبين اسلام، تفكرات و تعاليم اسلامي، مرزها را در نورديد و به اقصي نقاط جهان صادر شد. همخواني تعاليم و مذهب اسلام با شخص ايراني، به  سرعت تاثيرگذار در جهان بيني و نحوه نگرش وي به زندگي و جهان پيرامونش شد. نظام كاستي و طبقاتي موجود در زمان باستان به فراموشي سپرده شد و اصل برابري افراد جاي آن را گرفت. در نظام اسلام، برتري افراد نسبت به يكديگر فقط با عيار تقوي و ايمان آنها در تناسب بود.
در تعاليم اسلام و در كتاب آسماني قرآن، دنيا به عنوان سراي فريب معرفي شده (فاطر 5) و زندگي واقعي را بايد در سراي آخرت جست (عنكبوت 64)، دنيا به عنوان سراي آزمايش معرفي مي شود (عنكبوت 1-4) و انسان ها را به بهشتي كه نهر از زير درختانش جاري است با خانه هاي پاكيزه و خشنودي خداوند وعده مي فرمايد (توبه 72)، از همراهي انسان با لذت طلبان و مادي گرايان باز مي دارد و امر به تذكر به آنها دارد (امر به معروف و نهي از منكر، انعام 70). اسلام انسان را خليفه الله مي داند و باري تعالي از روح خود در او دميده و بر صورت خويشتن ساخته و نام ها را به وي آموخته است، امانت   را كه بر زمين و آسمان ها عرضه كرد و از برداشتن آن سرباز زدند، انسان برداشت و سپس فرشتگان را همه فرمود تا در پيشگاه او به خاك افتند.
در تمدن اسلامي و در شهر اسلامي، پيوندي ناگسستني بين زندگي مادي و معنوي وجود دارد؛ پيوندي تداعي كننده عدم جدايي بين شهروندي، اقتصاد و مذهب و البته در چنين شهري مهم ترين نشانه شهر، مسجد جامع است كه با گنبد و مناره هايش در خط آسمان و نقش هاي هندسي اش در بافت شهر و قرارگيري اش در مهم ترين مفصل شهري، تعادل ساختار شهر را برقرار مي سازد. مسجد و بازار وجود يكديگر را تضمين مي كنند و هر دو تضمين كننده حيات شهر هستند (اقتصاد و اعتقاد)؛ مدارس علميه، زاويه، كاروانسرا و دارالشفا، كتابخانه، گرمابه، دارالايتام، صفه، خسته خانه، و... ازجمله ابنيه عمومي در تمدن اسلامي هستند كه خدمات دهي به ساكنين مجتمع هاي زيستي را تعقيب مي كنند. آنچه امروز ضروري به نظر مي رسد، اين است كه با داشتن پشتوانه غني از تجربيات تاريخي مسلمين و خصوصا شيعيان، در بسياري زمينه ها و از جمله در برنامه ريزي هاي توسعه اقتصادي و عمراني، بويژه عرصه هاي شهري به نتايجي متجانس با ارزش هاي نظامي اسلامي برسيم.
قريب 9 سال پيش رهنمودهاي مقام معظم رهبري پيرامون ضرورت رعايت اصول و ارزش هاي اسلامي در طرح هاي شهرسازي و معماري و همچنين تاكيد معظم له در بندهاي 10 و 12 منشور اقامه نماز، زمينه ساز تصويب اقداماتي توسط شوراي عالي شهرسازي و معماري ايران شده و مقرر شد معاونت شهرسازي و معماري وزارت مسكن و شهرسازي بر اصولي جامه عمل بپوشاند؛ شهرها و معماري اسلامي گذشته و حال ايران و جهان به منظور دسترسي به اصول و ارزش هاي حاكم بر ساختار آنها مطالعه شود و اين اصول با دانش نوين بشري و دستيابي به ارزش ها و اصول طراحي جديد شهري و معماري تطابق داده شوند؛ ظرف همان سال 1375 اصول و ضوابط طراحي شهري و همچنين اصول ضوابط معماري ساخت و ساز بناها براساس معيارها و ارزش هاي اسلامي با هدف رشد و اعتلاي طراحي شهري و معماري اسلامي و ايراني تهيه و به تصويب شوراي عالي شهرسازي و معماري ايران برسد و اين اصول و ضوابط پس از تصويب شوراي عالي شهرسازي از سوي تمامي مهندسان مشاور و مهندسان داراي پروانه فعاليت هاي مهندسي در تهيه طرح هاي جامع، تفصيلي و  هادي، تهيه طرح هاي شهرك سازي و طراحي بناها اعم از مسكوني، خدماتي، عمومي، اداري و تجاري لازم الرعايه باشد و در نهايت با توجه به نقش ويژه عنصر مسجد به عنوان نماد اساسي شهر اسلامي و محل سكونت مسلمانان، مسجد به عنوان نقطه عطف مركزي شهرها ، مناطق و محلات در تمامي طرح هاي كاربري اراضي اعم از طرح هاي جامع، تفصيلي،  هادي و آماده سازي منظور شود.
سئوال اين است، نتيجه چه شد؟! اخيرا پيروز حناچي معاون شهرسازي و معماري وزارت مسكن و شهرسازي (شايد بهتر باشد بگوييم معاون اسبق)، در مصاحبه با يك پايگاه اطلاع رساني، تحت عنوان هويت، با ايجاد شهرهاي اسلامي باز نمي گردد به طور ضمني به ناموفق بودنش در اين عرصه اشاره مي كند و پيچيدگي هاي موضوع را بهانه قرار مي دهد. در خبر ديگري نيز با عنوان طرح شهر اسلامي به اهداف كاربردي نزديك نشد از زبان مليحه احمدي معاون امور طرح ها و دبيرخانه شوراي عالي شهرسازي، مي خوانيم: پيش بيني كارشناسان درباره نتايج مطالعات، هميشه درست نيست و گاهي كارشناسان در خلال مطالعه به نتايج ديگري نسبت به آنچه كه پيش بيني شده است، مي رسند.... هر چند اين طرح به طرحي كاربردي تبديل نشد، اما مطالعه اي بنيادي براي تدريس در سطح دكتري به شمار مي آيد. نحوه مطالعه و منابع هر طرح در رسيدن به اهداف كاربردي بسيار موثر است، با اين حال برخي طرح ها جنبه كاربردي پيدا نمي كنند.
مخلص كلام، 10 سال مطالعه و فعاليت براي دستيابي به نتايج كاربردي در عرصه شهر اسلامي براي وزارت مسكن و شهرسازي كافي نبوده و تنها حاصل، كتابي است كه در بهترين حالت قرار است سال آينده به چاپ برسد!

سهيلا پيروان- ذرات دود و چربي هاي مختلف معلق در هوا ناشي از صنايع، ناوگان ترابري اعم از هواپيماها، قطارها، وسايل حمل و نقل درون شهري و برون شهري،  بخصوص در شهرهاي پر جمعيت، سبب آلودگي سريع و وسيع شيشه ساختمان ها مي شوند.شست وشوي اين شيشه ها بويژه در ساختمان هاي بلند مرتبه يكي از معضلات ساكنان و مديريت برج ها و آپارتمان هاست. از عمده وجوه اين مشكلات مي توان به هزينه، زمان و خطر عمليات شست وشو اشاره كرد.فن آوري جديد شيشه هاي خود شو با صرفه جويي در هزينه و كاهش دفعات شست وشو و ايجاد ايمني بيشتر در هنگام پاكسازي به علت عمليات ساده مورد نياز، اين مشكل را تا حدود زيادي حل كرده اند.دو نوع شيشه خود شو در بازار جهاني موجود است: شيشه هاي خودشوي معمولي و  شيشه هاي خودشو با اثر نيلوفر آبي كه عملكرد هر دو مشابه و فرآيند پاكسازي اين شيشه ها در دو مرحله است.
خاصيت فوتواكتيو: در اين مرحله، اشعه ماوراي بنفش خورشيد،  لايه دي اكسيد تيتانيوم (Tio2) اين شيشه ها را فعال مي كند و در نتيجه تحريك اين لايه ها، آلودگي هاي آلي (از قبيل چربي ها مانند اثر انگشت و...) تخريب شده و از بين مي روند و پيوند بين آلودگي هاي معدني چسبيده به شيشه (مانند انواع ذرات معلق در هوا) تضعيف مي شود. مرحله دوم درشيشه هاي خودشوي معمولي توسط لايه هيدروفيليك انجام مي شود. وجود اين لايه سبب مي شود تا قطرات آب روي شيشه به راحتي حركت كنند و به آن نچسبند. در حالت معمولي زاويه تماس بين شيشه و قطرات آب حدود 30  درجه است. پوشش هاي خاص، اين زاويه را تا حدود 100 تا 140 درجه افزايش مي دهند، يعني شكل قطرات آب روي شيشه به سمت كروي شدن ميل مي كند. اين امر سبب حركت روان آب روي شيشه شده و عمل جمع آوري آلودگي هاي معدني باقيمانده روي سطح شيشه را تسهيل و تسريع مي كند. به عبارت ديگر، چنانكه شيشه هاي خود شو با آب شسته شوند (به عنوان مثال به وسيله باران يا استفاده از لوله هاي آبپاش)، قطرات آب خود به سرعت، آلودگي هاي باقيمانده را به همراه خود مي برند. جالب اينكه به علت عدم چسبندگي بالاي قطرات آب و سطح شيشه، آب روي اين شيشه ها به سرعت تبخير شده و جا نمي اندازند.در شيشه هاي خودشو با اثر نيلوفر آبي كه از سطح برگ و گلبرگ هاي نيلوفر آبي الهام گرفته شده است، برجستگي هايي بسيار ريز (ميكروني) در فواصل و ارتفاع هاي معين از يكديگر ايجاد مي كنند كه اين امر سبب كروي شدن قطرات آب و حركت روان آنها روي سطح شيشه مي شود. با اين روش، زاويه تماس قطرات آب و شيشه را به 160 درجه رسانده اند.استفاده از اين شيشه ها در مناطق كم باران و خشك فقط در ساختمان هاي با ارتفاع كم توصيه مي شود و در ساختمان هاي بلند و برج ها، سبب كاهش دفعات شست وشو و تسهيل عمليات پاكسازي مي شود.

وام مسكن در تهران بايد حداقل 40 ميليون باشد!
آرونا- سياست تعيين سقف وام مسكن تا 80 درصد قيمت نهايي يك واحد مسكوني، سياستي كاملا معقول است؛ اما نگاه به كشور به عنوان يك كليت و عدم توجه به تفاوت قيمت در شهرهاي بزرگ نسبت به شهرهاي كوچك، موضوع را اندكي پيچيده مي كند.
واقعيت اين است كه وام 18 ميليوني، وامي است كه با لحاظ كردن سقف 80 درصد قيمت ساختمان ابتياع شده توسط گيرنده وام، با محدوديت عمر 12 ساله براي آن، در تمام كشور پرداخت مي شود، اين مقدار در شهرهاي كوچك هرچند سقف 80 درصدي را پرمي كند، ولي در تهران از مرز 35 درصدي عبور نمي كند! بگذريم كه در شهرهاي كوچك نيز قدرت بازپرداخت حدود 300 هزار توماني براي اين وام وجود ندارد (چرا كه بانك مسكن در توجيه رقم بالاي بازپرداخت، رقم اجاره بهاي مربوط به واحد مسكوني خريداري شده را مورد تاكيد قرار مي دهد و اين موضوع در شهرهاي كوچك مصداق ندارد).
در هر حال نگاهي آماري به تعداد مسكن ساخته شده در 15 سال اخير (آغاز وام هاي مسكن صندوق پس انداز مسكن از سال 69 بود) نشان مي دهد كه تنها يك ميليون و 800 هزار نفر اين وام را دريافت كرده اند كه درصد كوچكي از كل مسكن خريداري شده در اين سال هاست! به اميد روزي كه وام مسكن در تهران حدود 40 ميليون تومان و بازپرداخت آن ماهيانه حدود 150 هزار تومان در اقساطي 30 ساله باشد.
وامي نه حتي براي متوسط ها!
با تصويب افزايش وام و نيز اعلام نحوه ارائه آن، اين گمان قوت مي گيرد كه اصولا آن دسته از اعضاي جامعه كه كم درآمد محسوب مي شوند، بايد فكر خانه دار شدن در سايه اين وام را از سر بيرون كنند!صرف نظر از انتقاداتي كه به روش تخصيص اين وام 18 ميليوني و تقسيم آن به دو بخش 12 و 8 ميليون توماني (كه با دوقسمتي كردن وام و دريافت دو قسط جداگانه، بانك مسكن در طول 6سال، كل مبلغ 18ميليون را از وام گيرنده دريافت مي كند و 12سال بعد تنها صرف دريافت بهره اين وام مي شود!) مي شود، بدون شك اقشار آسيب پذير به هيچ وجه قادر به پرداخت اقساط حدود 280 هزار توماني آن نخواهند بود.اي كاش طرح واگذاري مسكن به روش اجاره به شرط تمليك، آن هم با اقساطي معقول، توسط فعالان عرصه توليد مسكن جدي تر گرفته شود.