مهناز ناصري
همه ما واژه شايعه را در مناسبت هاي مختلف شنيده ايم يا گاهي آن را بر زبان رانده ايم، اما چيزي كه از اين واژه دستگيرمان شده يا گاهي تحت تاثير آن قرار گرفته ايم، بيش از انتظار ما و فراتر از يك واژه حداكثر سه سيلابي بوده است.
اين واژه و بار معنايي كه به دنبال آن است، چه جادويي دارد كه گاهي حتي روند زندگي جامعه اي را دگرگون مي سازد! پس بهتر است يك بار ديگر روي آن تعمق كنيم و آن را بهتر بشناسيم.
شايعه در لغت به معني خبري است كه شيوع پيدا كرده باشد. اين واژه زماني كاربرد پيدا مي كند كه قصد و نيت به كارگيري آن نشر يك خبر و پراكندن آن به سطوح جامعه است. شايعه مانند همه واژه هايي كه بشر به كار مي برد از بار معنايي خاصي برخوردار است، اما برخي واژه ها شدت كاركرد و تاثيرگذاري بيشتر و گسترده تري  دارند . شايعه در زبان فارسي و واژه هاي مترادف آن در زبان هاي ديگر مانند Buzz يا Rumor در انگليسي كاركرد معنايي خاصي دارند كه چندان هم با واژه هاي ديگر قابل مقايسه نيستند.
شايعه علاوه بر آنكه يك واژه است، خود حاصل رفتارها و واكنش هايي است كه شنونده از شنيدن آن از خود بروز مي دهد.
شايعه در تمامي جوامع بشري وجود دارد. هرجا كه زبان هست يا انسان وجود دارد، شايعه هم نقش خود را بازي خواهد كرد. در طول تاريخ گاهي جنگ  هايي كه بين دو دولت يا دو طايفه، دو ايل يا دو نفر رخ داده است، ريشه آن درشايعه رشد كرده بوده و عامل اصلي آن شايعه اي بوده كه به انحاي مختلف بيان و ابراز مي شد.
شايعه اگرچه به معني پراكندن خبراست، اما عموما خبري را شامل مي شود كه چندان واقعي نيست و نوعي غلو و اغراق در آن است كه چون نمي توان براحتي يا خيلي سريع ويژگي غلوآميز بودن آن را نقض كرد، به طور چشمگيري توسعه پيدا مي كند و همه جا را در برمي گيرد.
شايعه معمولا از هيچ شروع نمي شود، بلكه از يك زمينه و بنيان واقعي يا نزديك به واقعيت نشات مي گيرد تا بتواند كاركرد خود را ايفا كند، يعني هيچ كس نمي تواند بگويد كه رودخانه طغيان كرده و به طرف بالا در حركت است، زيرا هيچ عقل سليم و حتي شكاكي نمي پذيرد كه رودخانه اي به طرف بالا خيز بردارد و طغيان  كند.
به همين علت كساني كه خبري غير واقعي را گسترش مي دهند بايد گزينه هايي را انتخاب كنند كه با ذهن افراد هماهنگي داشته باشد، لاجرم خبري را كه به ارزش حتي پر كاهي نيست به اصطلاح مانند كوه عمده مي كنند و به تشويش اذهان مردم مي پردازند. پس مي توان گفت شايعه چون پديده اي اجتماعي است و اساسا هم از خاستگاهي انساني بر مي خيزد، بايد ساز و كاري را برگزيند كه بتواند براحتي و با سرعت زياد در همه جا اشاعه پيدا كند.
شايعه در دوراني كه وسايل ارتباط جمعي وجود نداشته، يكي از منابع خبري مردم بود و چون مردم تشنه آگاهي يافتن از مسائل ديگران بودند، براحتي هم گوش به سخنان كساني مي دادند كه يك خبر را با شاخ و برگ هاي فراواني عرضه  كرده و به اصطلاح ما ايراني ها از كاه كوه مي ساختند يا يك كلاغ، چهل كلاغ مي كردند. شايعات عموما در زماني موثر است كه موضوعي به صورت فراگير يا اپيدمي ذهن مردم را به خود مشغول كرده باشد مثل زمان جنگ يا شيوع بيماري ها يا بلاياي طبيعي چون زلزله و... كه هر كدام از اين مولفه ها كاملا با زندگي و جان جمعي يك جامعه ارتباط دارد و به همين دليل افراد جامعه را به يك نسبت تحت تاثير قرار مي دهد. اما شايعه فقط به جوامع كلان و جمعيت زياد اختصاص ندارد بلكه از كوچكترين عضو يك جامعه كه فرد باشد تا قاطبه مردم يك كشور را در برمي گيرد؛ از كانون كوچكي به نام خانواده تا ادارات و دسته ها و گروه ها تا جمعيت يك كشور و به شكل كلان كل جامعه بشري از شايعه بي تاثير نخواهند بود.
به عنوان مثال باوجود وسايل ارتباط جمعي فراگير و جهاني، اگر براي يك روز همه اين وسايل روي خبري كاركرده و به اصطلاح زوم كنند و بخواهند كه جامعه بشري را دچار التهاب و تشويش سازند، براحتي مي توانند موفق شوند. گاهي اين رسانه ها آنقدر بر اهميت يا خطر واقعه اي تبليغ مي كنند كه حتي كشوري را از پاي در مي آورند. به عنوان مثال رسانه هاي خبري غرب براي آنكه صنعت توريسم چين يا اقتصاد شرق آسيا را دچار چالش و مشكلات عديده كنند چنان، روي بيماري سارس مانور دادند كه مردم مناطق ديگر جهان نام كشور چين را مترادف با بيماري سارس مي دانستند، در حالي كه امروز جهانيان بخوبي دريافته اند كه بيماري سارس اگرچه واقعيت دارد، اما از آن نوع بيماري هايي نيست كه بخواهد يك جامعه را از بين ببرد؛ اين در حالي است كه خطر بيماري ايدز و بيماري هايي كه از قبل اعتياد دامن مردم جهان را مي گيرد چندين برابر بيشتر از سارس است.
علت آنكه رسانه هاي خبري غرب توانستند اين شايعه را فراگير كرده و در سطح جهان گسترش دهند، وجود علائم اين بيماري و اينكه چند نفر بر اثر بيماري سارس جان خود را از دست دادند، بود. پس شايعه همانگونه كه گفتيم بايد از يك پايه حقيقي برخوردار باشد. برخي از شايعات گذرا و كم تاثير هستند، اما برخي ساليان سال ادامه خواهند داشت، مثال بيماري سارس در اين زمينه صادق است، زيرا جهانگرداني كه به چين مي روند سعي مي كنند كه برخي از مسائل پيشگيري از اين بيماري را رعايت كنند كه در حقيقت اين ترس، ريشه در شايعه اي داشته كه بعد از گذشت چند سال هنوز ادامه دارد. بسياري از روانشناسان معتقدند كه شايعه چون به طور مستقيم با روحيات، عواطف و اميال انسان ها سر و كار دارد، خود به خود مي تواند مقبول مردم قرار گيرد، به فرض اگر شايعه اي نتواند از لحاظ عاطفي و روحي كسي را تحت تاثير قرار دهد، محكوم به شكست است و در حقيقت نتوانسته نقش خود را بازي كند، به عنوان مثال اگر در نقطهA شايعه شود كه آب شرب مردم نقطه B كه صدها كيلومتر با نقطه A فاصله دارد، آلوده شده است، اين خبر حتي اگر صحت هم داشته باشد، نمي تواند ذهن مردم نقطه A را مشوش سازد، پس شايعه بايد كاملا به كسي يا جمعيتي كه آن را مي شنود ارتباط مستقيم و تام داشته باشد. همانگونه كه اين روزها در خبرهاي رسانه اي اعم از راديو،  تلويزيون و روزنامه ها از خطر شيوع وبا سخن گفته مي شود، مي توان به موازات آن تشويش و نگراني جمعي، مردم را در اكثر مناطق كشور ما مشاهده كرد، مردم چون از خطر آن آگاهي دارند و حداقل در تاريخ، بارها و بارها خوانده اند كه وبا گاهي شهري را از جمعيت تهي كرده است؛ به اين دليل اين ترس تاريخي، سبب مي شود كه نسبت به جوانب اين موضوع حساس باشند، با آنكه اين بيماري در مقايسه با صد سال پيش شناخته شده تر و راه هاي مبارزه با آن هم مشخص تر است، ولي نگراني جمعي مردم نشان مي دهد كه همه نسبت به آن حساسيت مشترك دارند و در عين حال هم مدام گوش به حرف اين و آن مي سپارند تا خبر جديد به دست بياورند، اما چه كساني به شايعه دامن مي زنند؟ چه سودي در اشاعه يك خبر منفي و دلهره آور نصيب ديگران مي شود كه راضي مي شوند شهر يا كشوري را دچار التهاب و مشكلات سازند؟
شايعه همانگونه كه گفتيم بر پايه كلام استوار است و كلام جاري نمي شود مگر آنكه كسي آن را بيان كند. هر شايعه هم متضمن اين معناست كه مقداري از واقعيت در حال انتقال است، حتي اگر شخص شايعه  پراكن ادعا كند، چيزي كه من مي گويم يك شايعه است؛ ولي شنيده ام كه ... . باز هم آن مفهوم ضمني حضور دارد، حال بر اين اساس شايعه گسترش پيدا كرده و از فردي به فرد ديگر انتقال مي يابد.
كساني كه ابتدا به ساكن شايعه را انتقال مي دهند، دو هدف عمده دارند ، اول: احتمالا از پراكنش شايعه سود و منفعتي نصيب آنان مي شود. دوم: با التهاب جامعه مي خواهند ذهن مردم را مشوش ساخته يا احيانا محيطي براي تفريح خود بيافرينند.
كساني كه شايعه را در بين مردم رواج مي دهند، معمولا آدم هايي هستند كه از هوش بالايي برخوردارند و محل ترويج  شايعه و روحيات افكار عمومي را مي شناسند.
عده ديگري كه به ترويج و اشاعه يك موضوع غير واقعي، ولي واقعي نما مبادرت مي ورزند، معمولا افرادي هستند كه از وجهه اجتماعي و شخصيتي برخوردارند و با استفاده از اعتبار خود فضاي ذهني مردم را ملتهب و مضطرب مي سازند.
مردم عموما خبري را مي پسندند كه براي آنها جذابيت بيشتري داشته باشد،  در چنين هنگامي افكار عمومي نه تنها كمتر دست به تجزيه و تحليل خبري مي زنند، بلكه اراده خود را گاهي كاملا به دست ديگران مي سپارند و همين عامل باعث مي شود كه شايعه سازان روي جريان موج سوار شده و به منويات خود دست يابند. در جوامع امروز با توجه به پيشرفت تكنولوژي و وسايل ارتباط جمعي و همچنين شناخت علوم جديد كه مي تواند انسان ها را براي آناليز و تشخيص يك خبر يا صحت و سقم آن ياري كند، هنوز شايعه بازان براي رسيدن به مقاصد خود با مشكل چنداني رو به رو نيستند. عقل حكم مي كند كه هميشه به يك خبر و منابع آن دقت كنيم و چندان سهل و ساده يك خبر را باور نكنيم، هر چه ديوار باورپذيري انسان ها كوتاه تر باشد، سايه شايعه بر آنجا گسترده تر خواهد شد.
شايعه فقط شمايي خيالي از يك واقعيت است، نه همه واقعيت، پس بايسته است كه به اين شماي خيالي تكيه نكنيم و دل به حقايق و واقعيت هايي ببينديم كه واقعي اند.

آخرين آمار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي، حاكي از آن است كه تعداد موارد آلودگي به HIV (ايدز) در ايران تا نيمه تيرماه امسال از 7هزار و 108 مورد در سال گذشته به 11هزار و۲۲۱نفر رسيده است.
براساس گزارش وزارت بهداشت، 95 درصد مبتلايان به ايدز را مردان و 5درصد باقي مانده را زنان تشكيل مي دهند.
در همين حال و به رغم افزايش تلاش هاي جهاني براي مبارزه با بيماري ايدز، اين ويروس همچنان در كشورهاي در حال توسعه رو به گسترش است. سرمايه گذاري جهاني براي مقابله با اين بيماري از 300 ميليون دلار در سال 1996 به 5 ميليارد دلار افزايش پيدا كرده، اما به گفته كارشناسان
un AIDS اين مقدار هنوز كافي نيست. آنان عنوان كرده اند كه بودجه اي كمتر از دست كم 12ميليارد دلار براي مقابله با ايدز در كشورهاي توسعه نيافته نياز دارند و پيش بيني مي شود كه 20ميليارد دلار براي جلوگيري و درمان اين بيماري تا سال 2007 مورد نياز خواهد بود.
كارشناسان بهداشت جهاني متقاعد شده اند كه اپيدمي ايدز در حال گسترش است و براساس آمارهاي به دست آمده ضعف سيستم جلوگيري ، علت اصلي گسترش اين ويروس مرگبار شناخته شده است.
به گفته ميترا معتمدي، رئيس اداره ايدز وزارت بهداشت، هم اكنون 523 نفر از مبتلايان به ويروس ايدز در مرحله بيماري هستند و تحت درمان قرار دارند و بقيه مبتلايان شناخته شده ويروس ايدز هنوز به مرحله بيماري نرسيده اند. رئيس اداره ايدز وزارت بهداشت ادامه داد: هنوز محاسبات علمي لازم براي تعيين مبتلايان واقعي ويروس ايدز در كشور انجام نشده و اين كار توسط تعدادي از اپيدميولوژيست هاي كشور و با استفاده از نرم افزارهاي سازمان جهاني بهداشت انجام مي شود، محاسبات اوليه نشان مي دهد حدود۴۴هزارنفر در ايران به ويروس HIV گرفتار باشند كه فقط يك سوم آنها شناخته شده اند. معتمدي اضافه كرد: تحليل آمارهاي به دست آمده نشان مي دهد كه افزايش مراكز ديده وري و غربالگري ايدز در كشور به شناسايي بهتر و دقيق تر موارد ابتلا كمك كرده است و اگرچه ابتلا به ويروس ايدز در كشور رشد فزاينده خود را ادامه مي دهد، اما شناخت موارد ابتلا نيز در كشور رشد داشته است.
اين مقام مسئول گفت: تلاش ما در وزارت بهداشت اين است كه با افزايش مراكز مراقبت و ديده وري، هرچه بيشتر افراد مبتلا به ويروس ايدز را شناسايي كرده و سطح پوشش خدمات درماني به آنان را هرچه بيشتر گسترش دهيم تا ضمن اقدام سريع تر براي درمان آنها از گسترش و انتقال بيماري به افراد سالم هرچه بيشتر جلوگيري شود.
معتمدي گفت كه آمار به دست آمده اگرچه ميزان رشد مبتلايان به ايدز را هم از طريق اعتياد تزريقي و هم رابطه جنسي نشان مي دهد، اما باتوجه به پنهان بودن موارد ابتلا از طريق رابطه جنسي، به هيچ وجه تغيير الگو، ابتلا از اعتياد تزريقي به رابطه جنسي را نفي نمي كند.
مانعي براي توسعه
ايدز در تشديد بحران ها نقش اساسي ايفا مي كند. سكوت دولت ها در قبال تعهدات خدمات اجتماعي و بهداشت عمومي، عدم منابع لازم انساني براي پاسخگويي موثر را به دنبال دارد.
در كشورهاي آفريقايي زير صحرا، اين بيماري صدمه اي جدي به درآمد خانوارها و جوامع زده است و اغلب تحقيقات، بيانگر آن است كه اين كشورها به طور ميانگين بين يك تا دو درصد از رشد اقتصادي سالانه خود را از دست مي دهند. ايدز، درآمد دولت ها را نيز تحت تاثير قرار داده و به طور متوسط قابليت آنان را براي پاسخ هاي موثر، براي پيشرفت به سوي اهداف توسعه تضعيف مي سازد.
در كشورهاي آفريقايي كه بيشترين ميزان شيوع ويروس ايدز را دارند مرگ و مير افراد در دهه هاي دوم و سوم عمر آنها، بزرگترين صدمه جمعيتي به حساب مي آيد.
صدمات اين بيماري بويژه روي زنان و دختران نيز قابل ملاحظه است. اغلب زنان در كشورهايي كه اين بيماري در آن شايع است، با اوضاع نامساعد شديد اقتصادي، حقوقي، فرهنگي و اجتماعي روبه رو هستند كه اين امر، ضربه پذيري آنان را در قبال اين بيماري افزايش مي دهد.
در بسياري از كشورها، زنان، مراقب، توليد كننده و سرپرست خانوار هستند و اين بدان مفهوم است كه شغل، درآمد، تحصيل و اموال خود را به دليل ايدز از دست مي دهند.صدمات ايدز بر بخش كشاورزي و توسعه روستايي نيز قابل ملاحظه است. تحقيق جامع سازمان ملل به اين نكته اشاره مي كند كه بخش كشاورزي سالم براي خودكفايي و رفاه كشورهاي كم درآمد و بادرآمد، امري حياتي است؛ كشاورزي امنيت غذايي را تحت تاثير قرار مي دهد و سرنوشت اقتصاد ملي و دارايي ها را تعيين مي كند.
در جوامع روستايي، نابرابري جنسيتي، صدمات ايدز را در بخش كشاورزي افزايش مي دهد. ايدز، كيفيت آموزش را نيز تحت تاثير قرار مي دهد.براساس تحقيق صندوق حمايت از كودكان سازمان ملل-يونيسف-در آينده نه چندان دور 55 كشور قادر نخواهند بود كه تحصيلات اجباري دوران دبستان را محقق سازند كه 28 كشور آن در ميان كشورهاي صدمه ديده از اين بيماري قرار دارند. براساس اين تحقيق، سالانه يك ميليارد دلار براي جبران هزينه هاي ناشي از ايدز بر بخش آموزش مورد نياز است.
انتقال HIV يك حادثه تصادفي نيست ، بلكه گسترش اين ويروس عميقا متاثر از جواجتماعي، اقتصادي و سياسي است. به هر حال فرصتي براي ناديده گرفتن آمارها وجود ندارد. بي توجهي به اين واقعيت ها براي تمامي جوامع اهميتي برابر با مرگ و زندگي دارد. ابعاد رشد اين بيماري، بسيار گسترده  شده و كشورها بايد براي مقابله با اين رشد، اقداماتي فراگير صورت دهند. اين بيماري، فقير و غني نمي شناسد، چنانكه در كشورهاي با درآمد بالا نيز،
هم اكنون 6/1ميليون مبتلا به HIV زندگي مي كنند.
اگر تا ديروز، افراد بالغ مبتلايان اين بيماري بودند، امروز جوانان گروه هاي سني 24- 15 سال نيمي از مبتلايان جديد را شامل مي شوند و اين روند بويژه از آنجا هشداردهنده است كه جوانان امروز، تصميم گيرندگان فردا هستند.

بيشتر مشتركان تلفن همراه در ايران، علاقه چنداني به استفاده از امكانات مختلف تلفن همراه ندارند.
صفـــــا سراج، كارشناس IT، معتقد است كه ايراني ها از تلفن همراه به عنوان ابزاري لوكس يا فقط براي تماس تلفني استفاده مي كنند.
به گفته اين كارشناس IT، ايراني ها هميشه به دنبال يك متولي براي ارائه آموزش فن آوري هاي جديد هستند در حالي كه خود آنها بايد به دنبال يادگيري و شناخت تازه ترين فن آوري ها و امكانات روز باشند.
سراج اضافه كرد: اين حالت درباره تلفن همراه در ايران بسيار صادق است و بيشتر مشتركان تلفن همراه، علاقه چنداني به شناخت امكانات و فن آوري هاي متعدد موجود در اين ابزار ارتباطي بي سيم ندارند.
به گفته سراج، آمار موجود درباره تعداد مشتركان سرويس هاي مختلف تلفن همراه از جمله DATA و VMS گوياي اين امر است.
سراج با اشاره به امكانات بسياري كه در نسل سوم شبكه ارتباطات سيار وجود دارد، گفت: بيشتر مشتركان از فن آوري هاي نوين آگاه نيستند، لذا تقاضايي نيز از متوليان امور تلفن همراه در كشور براي ارائه آنها ندارند.
وي خاطرنشان كرد: نبود تقاضاي بسيار از سوي مردم نبايد بهانه اي براي وزارت ارتباطات و فن آوري اطلاعات در دير يا بد ارائه كردن اين فن آوري باشد.
به گفته سراج، سوء  مديريت و نبود برنامه ريزي از برخي دلايل ارتقا نيافتن سطح شبكه ارتباطات سيار كشور همگام با فن آوري هاي روز است.
وي تصريح كرد: اگر وزارت ICT، برنامه هايي هم براي ارتقاي اين شبكه داشته است، ناشي از فشارهاي وارده بود كه اين امر كيفيت كار را كاهش داده است.
سراج با اشاره به اينكه نسل فعلي شبكه ارتباطات سيار ايران از نسل دوم است، گفت كه در حال حاضر، نسل سوم شبكه ارتباطات سيار در جهان مورد استفاده است كه پهناي باند وسيعي را در اختيار مشتركان تلفن همراه قرار مي دهد.
اين كارشناس فن آوري اطلاعات از جمله مزيت هاي نسل سوم تلفن همراه را امكان تبادل نظر فايل هاي صوتي و تصويري با حجم بالا و اتصال به شبكه اينترنت با سرعت بالا دانست و گفت: اين امكانات در زمان حاضر در ايران قابل ارائه نيست، بنابر آخرين آمار، از حدود 7 ميليون مشترك تلفن همراه در ايران، كمتر از 2 ميليون مشترك از سرويس پيام كوتاه (SMS)، حدود يكصد هزار مشترك از صندوق پيام هاي صوتي (VMS) و كمتر از 7 هزار مشترك از سرويس ديتا (DATA) استفاده مي كنند.
اين در حالي است كه ارسال و دريافت پيام كوتاه (SMS) از طريق سيم كارت هاي اعتباري با مشكل و تاخير مواجه است.
در روزهاي اخير ارتباط و مكالمه شبكه مخابراتي كشور با سيم كارهاي اعتباري با مشكل مواجه است.
همچنين ارسال و دريافت پيام كوتاه (SMS) در شبكه سيم كارت هاي اعتباري نيز با تاخير روبه رو است.
بنابر اظهارات مسئولان شبكه سيم كارت اعتباري علت اين امر را بايد در شركت ارتباطات سيار جست وجو كرد.
پيش از اين علمايي، مجري پروژه تلفن همراه اعتباري گفته بود كه شبكه همراه اعتباري در محدوده هايي از شهر تهران پوشش مناسبي ندارد، همانطور كه گفته شد اين محدوده ها كه در حاشيه شهر واقع هستند با توسعه شبكه در حال كوچكترشدن هستند.
علمايي، در مورد اينكه بعضا در زمان هاي خاص احساس مي شود كه شبكه همراه اعتباري، دچار مشكل شده است، گفت: اين مشكل به توسعه سريع شبكه مربوط مي شود، به اين معني كه توسعه نياز دارد تا بخشي از شبكه دوباره بنا گذاشته شود و همين مسئله اختلال موقتي و كوتاه را در يك محدوده ايجاد خواهد كرد.

بيماران رواني كه بدون هيچ گونه حمايتي در سطح كوچه ها و خيابان ها آواره مي شوند، تشك آنها سنگفرش خيابان ها و لحاف آنها سقف آسمان يا حداكثر كارتني مقوايي است و در معرض انواع مختلف آسيب ها از تحقير تا ابتلا به بيماري هاي مختلف عفوني مانند سل، بيماري هاي آميزشي، ايدز و سوء مصرف مواد قرار دارند.
ضيا قائم مقام فراهاني، دبير علمي كميته تخصصي ستاد ساماندهي بيماران رواني در گفت وگو با ايسنا افزود: بر اساس تخمين سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور 300 نفر به ازاي هر يك ميليون نفر جمعيت كشور، يعني حداكثر 21 هزار نفر در پايان برنامه سوم بيمار رواني مزمن هستند و نتايج جهاني نيز شيوع اختلالات رواني مزمن را بين يك در صد بيان مي كند كه با اين حساب حداقل 700 هزار بيمار رواني مزمن در كشور وجود دارد.
وي تصريح كرد: ستاد ساماندهي بيماران رواني مزمن تا پايان سال 83 در سراسر كشور 35 هزار و 700 بيمار رواني مزمن را شناسايي و تشكيل پرونده داده است كه از اين تعداد 16 هزار و 662 نفر تحت پوشش بهزيستي قرار گرفته اند كه البته به دليل فشارهاي قانوني برخي مراجع و ساير ارگان ها و نهادها و مطالبات گسترده مردم، بيش از تعداد پيش بيني شده در قانون برنامه سوم بود كه اين امر از جهتي نشانگر تلاش مسئولان، ولي از سوي ديگر زنگ خطري براي افت كيفي ارائه خدمات است. به گفته قائم مقام فراهاني، در بعد كلان اطلاعات كافي و دقيقي از بيماران رواني رها شده كه دسترسي به درمان و توانبخشي ندارند، در دست نيست. دبير علمي كميته تخصصي ستاد ساماندهي بيماران رواني مزمن با تاكيد بر اينكه نگرش بستري هر فرد مبتلا به اختلال رواني مزمن با اصول مسلم طبي، روانپزشكي، اجتماعي و انساني مغاير است، افزود: سعي ما اين است كه در ابتدا از ابتلا به بيماري ها به طور عام و از جمله بيماري هاي رواني پيشگيري كنيم.
قائم مقام فراهاني معتقد است: در مرحله دوم افراد مبتلا به اين اختلالات را به طور موثر و در محيط بلافصل خود آنها يعني درون خانواده و جامعه درمان و در مرحله بعدي به بيماران رواني مزمن مقاوم نسبت به درمان ها به طور موثر و در متن جامعه خدمات توانبخشي ارائه
مي كنيم و تنها در مواردي كه توانبخشي برخي از بيماران به طور سرپايي ممكن نيست، آنها را در مراكزي بستري و تحت درمان و توانبخشي قرارمي دهيم.
وي خاطرنشان كرد: بيماران رواني بي خانمان و غيربرخوردار از هر گونه حمايت هاي اجتماعي و پزشكي، حق دارند آزاد باشند و مثل همه انسان هاي ديگر در اجتماع زندگي كنند كه اين امر وظيفه همه مسئولان و دست اندركاران است كه به منظور پيشگيري از ابتلاي آنها به آسيب ها ،خدمات را به طور فعال به آنها عرضه كنند. يعني در هر كجا كه آنان را يافتند به شيوه اي انسان دوستانه برايشان غذاي كافي و مسكن مناسب فراهم و همزمان خدمات بهداشتي- درماني ارائه كنند.
قائم مقام فراهاني عمده ترين شيوه هاي ساماندهي بيماران رواني مزمن در كشورهاي پيشرفته را برقراري چتر حمايتي، درماني و توانبخشي كارآمد عنوان كرد و گفت: در اين كشورها تامين اجتماعي بخصوص در مورد اين قبيل بيماران با حداكثر توان خود عمل و سيستم منسجم بهداشتي، درماني و توانبخشي خدمات موثر و مستمر و همه جانبه خود را به آنها عرضه مي كند.
وي اظهار داشت: در اين كشورها زنجيره نظام، ارائه خدمات كامل و منسجم است. به اين معنا كه واحدهاي مختلف مداخله در بحران فوريت ها، بخش هاي روانپزشكي در بيمارستان هاي عمومي، بخش هاي بستري ميان مدت و بلندمدت، مراكز درمان توانبخشي سرپايي، مراكز گذري، آموزش حرفه، اشتغال، انواع مختلف مراكز سكونتي و در كنار آنها خدمات فعال و پيگير بيماريابي و درمان و توانبخشي پيگير و مستمر وجود دارد. البته همه اين فعاليت ها در طرح ساماندهي لحاظ شده، اما به دليل كمبود بودجه و امكانات از يك سو و عدم وجود سيستم يكپارچه و هماهنگ ارائه كنندگان خدمات، عملا ساير فعاليت ها به تعويق افتاده است.
اين مقام مسئول گفت: بر اساس اين قانون، زمينه ايجاد بسترهاي روانپزشكي با مشاركت مردم و با حمايت دولت فراهم و علاوه بر آن مراكز درمان و توانبخشي سرپايي تشكيل شد و پيش بيني هاي لازم درباره ايجاد مراكز گذري، حمايت در خانواده، خانه هاي بين راهي، مراكز آموزش حرفه اي، سكونتي، پيگيري و بيماريابي فعال در آن لحاظ شد كه در حال حاضر به دليل عدم تخصيص بودجه، فعلا تنها در سه زمينه بستري سرپايي و حمايت در خانواده فعاليت هاي ستاد ساماندهي بيماران رواني مزمن متمركز شده است. دبير كميته تخصصي ستاد ساماندهي بيماران رواني مزمن اظهار كرد: در بعد اجتماعي با ساماندهي وضعيت اين بيماران بي خانمان، بهبود شرايط آنها و برداشته شدن فشارهاي اجتماعي و رفع انتقادات بي شماري را شاهديم و در بعد درمان و توانبخشي 4 هزار و 61 بيمار بستري در اين مراكز كه يكهزار و 51 نفر آنها بي سرپرست يا بي خانمان بوده از شرايط بهتري برخوردار شده اند و يكهزار و 481 نفر از اين بيماران در مراكز سرپايي تحت درمان و توانبخشي مستمر و پيگير و نزديك به 12 هزار نفر در خانواده هاي خود تحت درمان و توانبخشي قرار دارند كه اين حجم خدمات در مقابل بودجه تخصيصي بسيار چشمگير و مفيد بوده است. به رغم تمام پيشرفت هايي كه در زمينه درمان توانبخشي بيماران رواني بويژه انواع شديد اين اختلالات مانند اسكيزوفرني انجام شده است، هنوز مواردي از اين بيماري ها سير مزمن پيدا مي كنند و حتي گاهي به دليل عدم درمان بموقع و موثر و نبود امكانات لازم توانبخشي منجر به بروز ناتواني و معلوليت و بي خانماني مي شود. چنانچه ميزان بي خانماني و سوء مصرف مواد در بين اين بيماران بيش از جمعيت عادي است.