رابطه طراحي شهري و اوقات بيكاري جرمزا
زمينه هايي براي كاهش وقوع جرم بسازيم
نوجوانان و جوانان وقتي ابزاري براي گذران اوقات فراغت داشته باشند، ديگر فرصتي براي گرايش به سمت انحرافات، كجروي ها و جرم ندارند و اين مي تواند يك ابزار پيشگيري از جرم باشد
طراحي محيطي و نقش آن بر وقوع بزه از جمله مباحثي است كه مي تواند با لحاظ در برنامه ريزي هاي شهري از نگاه كلان به پيشگيري بپردازد، اما نكته ديگري كه از اين موضوع استنباط مي شود اينكه طراحي محيط شهري اگر سبب نشاط و آرامش در شهروندان نشود، مي تواند زمينه افسردگي يا ارتكاب جرم را مهيا كند. از طرفي فرضيه كنترل اجتماعي نيز كاركرد مناسب سرگرمي به عنوان ابزار پيشگيرانه از جرم را بشدت مورد تاييد قرار مي دهد، زيرا بزهكاري زماني رخ مي دهد كه پيوند فرد با جامعه ضعيف مي شود. بر اساس اين فرضيه، فعاليت هاي مطلوب مي تواند احساس مسئوليت را در فرد تقويت كرده ؛ موجب دلبستگي او به اجتماع شود.
جامعه شناسان نيز عمده ترين علل رواني ارتكاب جرم را ناكامي ها، تعارضات در زندگي، احساس حقارت، ترديد در لياقت، احساس عدم امنيت و احساس ناتواني مي دانند. به اين ترتيب بهره مندي از تفريحات سالم با افزايش سلامت روان مي تواند به پيشگيري از جرائم منجر شود.
دكتر سعيدي، جامعه شناس در اين باره معتقد است: كليه رفتارها بر بهداشت روان موثرند، تنها برخي تفريحات فردي كه در حوزه خصوصي شكل مي گيرد بر بهداشت روان تاثيرات منفي دارد. اگرچه ممكن است چنين تفريحاتي مجاز هم باشد.
وي در گفت وگو با ايسنا گفته است: در دوره جديد، انواعي از فراغت ها هست كه ناشي از سنت زدايي و رشد فراغت هاي شخصي در برابر فراغت جمعي است و احتمال پديد آمدن نوعي اعتياد ناشي از استفاده مكرر لذت جويانه و تكرار يك حركت را ايجاد مي كند كه اين مسئله موجب خسارت به بهداشت روان خواهد شد.
او تاكيد كرده است: رفتارهاي جمعي در فضاي عمومي يعني تفريحات سالم، افراد را هنجارپذير مي كند و از جرائم مي كاهد زيرا بين ميزان جرائم و تفريحات سالم رابطه معكوس وجود دارد؛ يعني هرچه تفريحات سالم بيشتر باشند، جرائم كاهش مي يابد.
دكتر حسين فرجاد، آسيب شناس نيز با تاكيد بر نقش تفريحات سالم بر پيشگيري از بزهكاري به ايسنا مي گويد: تفريحات سالم صد در صد مي تواند در تامين سلامت روان فرد و پيشگيري از جرائم موثر باشد و بخصوص نوجوانان و جوانان وقتي ابزاري براي گذران اوقات فراغت داشته باشند، ديگر فرصتي براي گرايش به سمت انحرافات، كجروي ها و جرم ندارند و اين مي تواند يك ابزار پيشگيري از جرم باشد. مثلا برخي تفريحات سالم مانند استخر و شنا سبب كاهش استرس و فشار عصبي است. فرد پس از چنين تفريحاتي مي تواند مقداري كار مطالعاتي انجام دهد، ولي اگر از تفريحات سالم برخوردار نباشد، اوقات فراغت او به بيكاري و بطالت مي گذرد و اين فرصتي براي گرايش به سمت انحراف است.
البته اين نظرات وقتي مي تواند موثر افتد كه سخت افزار آن نيز فراهم باشد ؛به اين معنا كه هم ابزار تفريح و فراغت سالم مهيا باشد و هم دسترسي به آن آسان . به عبارت ديگر اگر فردي براي مثال خواست تني به آب و خنكاي آن داده، آرامش و ورزشي كرده باشد، هزينه دسترسي به آن بايد آن قدري باشد كه مانعي محسوب نشود.
گزارشي از ايسنا حكايت از آن دارد كه نتايج تحقيقات نشان مي دهد كه حدود دو سوم زمان آزاد جوانان ايراني به شيوه هاي غير فعال اوقات فراغت اختصاص دارد. 8/62 درصد جوانان زمان اوقات فراغت خود را در درون خانه، در تنهايي و به صورت فردي مي گذرانند و 3/52 درصد فعاليت فراغتي خود را فاقد هيجان و تحرك مي دانند.
از نظر تعداد واحدهاي تفريحي در سطح كشور نيز از مجموع 2966 واحد گزارش شده، 86 درصد آنها پارك عمومي ، 9 درصد پارك جنگلي ، 5/3 درصد شهربازي و 5/1 درصد ديگر شامل واحدهايي نظير باغ وحش ، باغ گياه شناسي و باغ سنتي است. اين آمارها در حالي ارائه شده اند كه همه بخوبي مي دانيم پارك هاي عمومي و جنگلي عمدتا محل تجمع بيكاران، ولگردان، معتادان و بي خانمان هاست. يعني كساني كه يا خود بزهكارند يا به راحتي مي توانند زمينه ورود جوانان به باندهاي بزهكاري را فراهم كنند. آمارها نشان مي دهد كه در سال 82 بيش از 270 مجرم در پارك هاي تهران دستگير شده اند.
ساير يافته هاي طرح آمارگيري فرهنگي جامع كشور در سال 82 نشان مي دهد كه 67 درصد كل واحدهاي تفريحي كشور از نظر حقوقي عمومي غيردولتي هستند، يعني بيش از 50 درصد سرمايه آنها به يك يا چند مورد از موارد زير تعلق داشته است: شهرداري ها و شركت هاي وابسته، بنياد مستضعفان و جانبازان، هلال احمر، كميته امداد امام خميني (ره)، بنياد شهيد انقلاب اسلامي، بنياد مسكن انقلاب اسلامي، كميته ملي المپيك ايران، بنياد 15 خرداد، سازمان تبليغات اسلامي، سازمان تامين اجتماعي، آستان قدس رضوي و بانك ها.
همچنين از نظر تجهيزات نيز 5/12 درصد كل واحدهاي تفريحي، داراي تجهيزات بازي و سرگرمي ويژه كودكان گزارش شده اند كه 73 درصد اين تجهيزات مكانيكي بوده اند.
نگاهي ساده به اين آمارها نشان مي دهد كه برخلاف تلاش هاي صورت گرفته در سالهاي گذشته براي ساماندهي اوقات فراغت جوانان، هنوز نه تنها فضا و تجهيزات و امكانات كافي براي بهره مندي همه جوانان وجود ندارد، حتي اطلاع رساني و تبليغات مناسبي نيز در اين زمينه صورت نگرفته، به طوري كه 5/56 درصد جوانان، سازمان هاي مسئول اوقات فراغت را نمي شناسند و 8/65 درصد جوانان از اين برنامه ها استفاده نكرده اند و اين نشان دهنده آن است كه ساماندهي اوقات فراغت جوانان عزم راسخ تر مسئولان را مي طلبد، به طوري كه با توسعه واحدها و امكانات و تسهيل دسترسي و بهره مندي از تمام مراكز تفريحي و برنامه ريزي بر اساس نيازها و خواسته هاي جوانان، از سوق يافتن آنها به سوي اعمال مجرمانه پيشگيري كند.
با فرا رسيدن فصل گرما و تعطيل شدن فضاهاي آموزشي ، هزاران جوان و نوجوان به دنبال راه حلي براي طي كردن اوقات فراغت خود هستند. در اين ميان بيش از 75 درصد جوانان در اوقات فراغت خود به تماشاي ويدئو و CD پرداخته و در اين خصوص فيلم هاي سينمايي و موسيقي را به ساير برنامه ها ترجيح مي دهند.
دكتر گلچين، عضو هيات علمي دانشگاه در گفت و گو با ايسنا با وجود آنكه معتقد است اين اصطلاح جرم زايي، فني نيست ، هر فرصت
كنترل نشده اي كه به معناي نظارت كمتر باشد و امكان و اختياري كه ميزان نظارت و كنترل، مطابق آن نباشد و فضاي لازم را براي سوق يابي گروه هاي سني نوجوان و جوان به سوي جرم فراهم و نوع خاصي از كژروي در آن حيطه به اجرا درآورد را اوقات فراغت جرمزا مي داند، اما در اين ميان آنچه كه فرد را به سوي بروز اعمال و رفتارهاي مجرمانه سوق مي دهد از بينش اين جامعه شناس، عامل كنترل اجتماعي است؛ به طوري كه رفتاري كه ناقض رفتارها و هنجارهاي پذيرفته شده جامعه است ، نتيجه اي از ميزان آزادي و كنترل فردي است كه خويشتن افراد با آن مواجه است و اگر ميزان آزادي و كنترلي كه نسبت به فرد اعمال مي شود، يعني فضايي كه در آن دو عامل ميزان كنترل و اختياراتي كه او در اين فضا دارا است، تناسب هاي لازم را نداشته باشد، ميزان تعلقات فرد در قالب Attachment يا همان اتصالات و پيوندهايي كه با جامعه و تعهدات و باورها و اعتقاداتش دارد، كمرنگ مي شود و تحت تاثير مشغوليت ها و سرگرمي هاي جديد، بسته به اينكه باورهاي دروني همسو با جامعه و يا ناهمسو باشد، براي بروز رفتارهاي هنجار يا ناهنجار آمادگي هاي لازم را كسب مي كند. وي با تاكيد بر اينكه همه سرگرمي هاي امروزه نسل جوان في نفسه جرم زا نيست، افزود: تحقيقات نشان داده است كه در برخي افراد مثل كساني كه زياد كتاب مي خوانند، يعني تفريحاتشان از نوع فرهنگي است، احتمال بروز كژروي ها خيلي كمتر از آن دسته از افرادي است كه بازي هاي رايانه اي تمام اوقاتشان را پر كرده است.
با اين اوصاف به نظر مي رسد كه اگر شهرداري ها و ديگر سازمان هاي متولي بحث ساخت و ساز، به اين موضوع توجه مضاعفي كرده و فضا و ابزاري متناسب با جوانان و نوجوانان طراحي كنند، آن هم در شرايطي كه دسترسي به آن آسان باشد، مي توان اميدوار بود كه طراحي شهري بتواندبه كاهش جرم كمك كند.
|