شكست همواره تلخ است چه در ديدارهاي دوستانه و چه در ديدارهاي رسمي و سرنوشت ساز. حتي نوجواناني هم كه در محلات با توپ پلاستيكي بازي مي كنند و برد و باخت در فوتبال در زندگي روزمره آنان تاثيري ندارد، از شكست بيزارند.
اما شكست ، يكي از اجزاي تفكيك ناپذير ورزش است و در پايان هر مسابقه ورزشي بايد يك برنده و يك بازنده وجود داشته باشد.
همواره پس از مواجهه باشكست ها اين جمله تكراري را شنيده ايم كه «شكست،فاجعه نيست و بايد از آن به عنوان مقدمه اي براي دستيابي به پيروزي هاي آينده استفاده كرد.» اما آنچه در مورد شكست ها اهميت دارد، چگونگي تحليل آن و استفاده از اين تحليل ها براي جلوگيري از ناكامي هاي بعدي مي باشد.
متاسفانه در سيستم ورزش كشور، به همان اندازه كه ابراز تاسف پس از شكست تيم هاي ورزشي افراط آميز است، سرعت به فراموشي سپردن شكست ها نيز سرسام آور مي باشد. چه بسيار ديده و شنيده ايم كه پس از ناكامي تيم هاي ورزشي، كميته بررسي علل شكست تشكيل شده اما هرگز مشخص نشد كه ورزش كشور چه بهره اي از نتايج اين بررسي برد و آيا تشكيل اين كميته ها نتيجه عملي براي ورزش اين مملكت در بر داشته يا خير.
به هر حال تيم ملي فوتبال ايران روز چهارشنبه گذشته در آخرين بازي خود در چارچوب رقابتهاي راهيابي به جام جهاني كه جنبه كاملا تشريفاتي داشت در برابر ژاپن با نتيجه يك بر دو شكست خورد و پس از اين ديدار اظهار نظرات متفاوتي مطرح گرديد اما آنچه در مورد اين ديدار اهميت دارد درس هايي است كه نصيب مربي تيم ملي شد.
آنچه اغلب كارشناسان در پايان اين ديدار بر آن تاكييد داشتند، فاصله فاحش ميان بازيكنان اصلي و ذخيره تيم بود كه اين مسئله را مي توان از دو جنبه مورد بررسي قرار داد. در بازي با ژاپن برانكو به دليل غيبت بازيكنان شاغل در ليگ كشورهاي خارجي صاحب توفيق اجباري شد و سرانجام مجبور گرديد به بازيكنان جوان و نيمكت نشين تيمش ميدان بدهد. متاسفانه در اين بازي بازيكنان مورد نظر نمايشي ضعيف از خود ارائه دادند و نتوانستند انتظارات را برآورده سازند. اين در حالي است كه در كوران رقابتهاي مقدماتي جام جهاني برخي از رسانه هاي گروهي در قالب مصاحبه هاي جنجالي با اين بازيكنان و يا از قول خود مدعي شده بودند كه اين بازيكنان در سطح بسيار بالاتري نسبت به بازيكنان اصلي قرار دارند و بايد به عنوان بازيكن ثابت به ميدان بروند.
به هر حال برانكو، در برابر تمام فشارهاي وارد شده مقاومت كرد و همواره بازيكنان مورد نظرش را به ميدان فرستاد و تيمش را به جام جهاني رساند.
از يكسو نمايش ضعيف بازيكنان ذخيره تيم ايران در بازي با ژاپن باعث شد تا برانكو موضع يك مربي فاتح را در برابر منتقدانش بگيرد و مدعي شود كه انتقادات آنان در گذشته منطقي نبوده چون اگر غير از اين بود حداقل چند تن از بازيكنان نيمكت نشين، عملكرد مثبتي از خود برجاي مي گذاشتند.
اما از سوي ديگر نمي توان اين واقعيت را كتمان كرد كه يكي از علل بوجود آمدن فاصله فني ميان بازيكنان اصلي و ذخيره تيم ايران، عملكرد برانكو در گزينش تركيب اصلي تيم در بازيهاي دوستانه و رسمي نه چندان سرنوشت ساز بوده است.
با توجه به اينكه بازيكناني چون جباري، برهاني، كاظميان، مبعلي و... از جمله بهترين بازيكنان تيم هاي باشگاهي خود در دو فصل اخير بوده اند پس بايد پذيرفت كه روند رو به تنزل آنان در تيم ملي شكل گرفته است. شايد يكي از اصلي ترين عوامل تخريب يك بازيكن در ورزش فوتبال نيكمت نشيني دائمي و قرار نگرفتن در شرايط مسابقه باشد.البته از برانكو انتظار نمي رفت كه در بازيهاي سرنوشت ساز و يا تعيين كننده، بازيكنان تاثير گذار تيمش را نيمكت نشين مي كرد و بعد جاي آنها بازيكنان جوان و ذخيره را به ميدان مي فرستاد. اما حداقل انتظار از وي اين بود كه در بازيهاي كم اهميتي مانند بازي با لائوس از وجود اين بازيكنان بهره مي گرفت. به عنوان مثال چندين سال است كه ابراهيم ميرزاپور در تمام بازيهاي رسمي و غير رسمي تيم ملي (بجز مواردي كه مصدوم بوده) دروازه بان ثابت تيم ملي بوده و برانكو حاضر نيست به هيچ يك از دروازه بانان ذخيره تيمش حداقل در يك بازي جدي ميدان بدهد. مطمئن باشيد كه اگر روزي ميرزاپور در كوران يك تورنمنت رسمي آسيب ببيند نبايد انتظار شاهكار و معجزه از رحمتي و يا محمد محمدي داشت چون به اين دروازه بانان جوان فرصتي نداده ايم تا از آنها انتظار شاهكار داشته باشيم.
با اين وجود نبايد برانكو را تنها مقصر اين ماجرا معرفي كرد چون اگر پشتوانه سازي مناسبي در فوتبال ايران صورت مي گرفت، هرگز چنين فاصله عميقي ميان بازيكنان اصلي و ذخيره بوجود نمي آمد.
در شرايط فعلي معتقديم كه ريشه اصلي فاصله فني موجود در تيم ملي، فقدان تيم ملي ب در فوتبال كشور است. چند ماه پيش و در آستانه بازيهاي كشورهاي اسلامي بحث تشكيل تيم ملي ب كاملا جدي شد اما پس از پايان اين رقابتها تيم تشكيل شده، كاملا به فراموشي سپرده شد و به تاريخ پيوست. در واقع هم اكنون كه بسياري از بازيكنان برجسته ليگ به دليل تراكم بازيكن در تيم ملي نيمكت نشين هستند، ضرورت تشكيل تيم ملي ب احساس مي شود.
در قاره اروپا همه كشورها به طور همزمان صاحب دو تيم ملي در قالب تيم ملي اصلي و تيم ب هستند كه مديريت كلان و سياستگذاري هر دو مجموعه بر عهده مربي تيم ملي اصلي است.
تيم ملي ب مكان بسيار مناسبي براي حفظ آمادگي بازيكناني است كه به دليل تراكم بازيكن در تيم اصلي پشت خط مانده اند. در اروپا رسم بر اين است كه يك شب پيش از برگزاري بازيهاي دوستانه و رسمي ميان تيم هاي ملي كشورهاي مختلف، تيمهاي ملي ب آنها نيز به مصاف يكديگر مي روند تا اينكه تمام بازيكنان در شرايط مسابقه قرار بگيرند.
چنين تدبيري باعث مي شود كه در صورت فراخوان يك بازيكن ذخيره به تركيب تيم اصلي، وي دچار اضطراب و قفل روحي و فني نشود.
براي تشكيل مجدد تيم ملي ب، امروز هم دير نيست به شرطي كه اين موضوع حياتي به فردا موكول نشود. امروز تيم ملي ما از نبود تيم ملي ب لطمه مي خورد و تنها اميدواريم كه در حين برگزاري رقابتهاي جام جهاني مجددا اين واقعيت تلخ را درك نكنيم.

هر چند بازي تيم ملي فوتبال كشورمان مقابل ژاپن در آخرين ديدار مرحله مقدماتي جام جهاني يك ديدار كاملاً تشريفاتي بود اما از بسياري جهات براي فوتبال ايران مهمترين ديدار چند سال اخير به شمار
مي آمد. تيم ملي در حالي به مصاف ژاپن رفت كه براي اين بازي هيچ يك از بازيكنان لژيونر خود را در اختيار نداشت. شايد اين براي اولين بار در چند سال اخير بود كه برانكو ايوانكوويچ براي انجام يك بازي رسمي مردان اصلي و كليدي خود را در اختيار نداشت و براي حضور آنها هم اصراري نكرد. اينكه برانكو شهامت چنين اقدامي را پيدا كرد و بدون در اختيار داشتن بازيكنان لژيونرش به ديدار قهرمان آسيا رفت را مي توان يكي از نقاط مثبت مربي تيم ملي دانست كه رفته رفته شرايط مطلوبتري پيدا مي كند. انجام يك بازي در سطح اول فوتبال قاره آسيا بدون در اختيارداشتن نيمي از بازيكنان اصلي براي سرمربي كروات تيم ملي يك موفقيت بزرگ بود كه در شرايطي سخت و دشوار بدست آمد. حالا برانكو مي تواند به آينده تيم ملي بيشتر از قبل اميدوار باشد.
پس از پيروزي تيم ملي برابر بحرين و قطعي شدن صعود اين تيم به رقابتهاي جام جهاني ۲۰۰۶ آلمان پيش بيني مي شد كه برانكو ايوانكوويچ در ديدار روز ۲۶ مردادماه برابر ژاپن قصد ميدان دادن به جوانان را داشته باشد. او از همان زمان اعلام كرد در اين ديدار از بازيكنان شاغل در ليگ هاي خارجي استفاده نخواهد كرد. اما با نزديك شدن به برگزاري اين ديدار و به دليل بوجود آمدن جو منفي عليه تيم ملي و شخص برانكو، وي ناچار شد از چند بازيكن لژيونردعوت كند تا در ديدار روز ۲۶ مرداد تيم ملي را همراهي كنند. برخي از اين بازيكنان به دعوت برانكو پاسخ مثبت دادند اما در روز بازي هيچيك از آنها در ژاپن حاضر نبودند تا سرمربي تيم ملي براي چيدن يازده بازيكن اصلي اش تنها به انگيزه و نيروي جوانان حاضر در اردو تكيه كند البته از ابتدا هدف هم همين بود: ميدان دادن به بازيكنان جوان. به هر حال اين اتفاق رخ داد و بازيكناني چون سيد محمد علوي ، آرش برهاني، مجتبي جباري، جواد كاظميان و ايمان مبعلي در تركيب تيم ملي قرار گرفتند. اما آيا آنها توانستند انتظارات تيم ملي يا سرمربي آنرا برآورده كنند؟
واقعيت اين است كه بازيكنان جواني كه در اين بازي به ميدان فرستاده شدند به هيچ وجه نتوانستند هماني باشند كه علاقمندان به فوتبال و اعضاي كادر فني از آنها انتظار داشتند.
به هر حال واقعيت ها را بايد پذيرفت كه اگر تيم ملي مي خواهد در رقابتهاي جام جهاني موفق باشد و به سرنوشت ديدار برابر ژاپن گرفتار نشود بايد ۲۲ بازيكن همطراز داشته باشد. فاكتوري كه در شرايط فعلي به هيچ وجه در تيم ملي وجود ندارد. در اين بين برانكو ايوانكوويچ كه همواره از مردانش به عنوان بازيكنان همسطح و همطراز ياد مي كند بايد به عنوان مقصر اصلي پاسخگوي اين نقيصه بزرگ باشد كه چرا اختلاف بين بازيكنان اصلي و ذخيره اش اينقدر زياد است. آيا با چنين بازيكناني مي توان در مسابقات جام جهاني موفق عمل كرد؟
ديدار با ژاپن هر چند سه امتياز را از ما گرفت و تيم ملي ايران را به عنوان بازنده آخرين ميدان معرفي كرد اما درس هاي بزرگي براي برانكو و مسئولان فدراسيون فوتبال به همراه داشت. سرمربي تيم ملي در اين ديدار به خوبي متوجه شد كه اختلاف مردان اصلي و ذخيره اش چقدر است و چه نقايصي در تيمش وجود دارد. اگر او اين مهم را بپذيرد - كه به نظر مي رسد خيلي سخت بپذيرد- مي توان به آينده تيم ملي در راه موفقيت در جام جهاني اميدوار بود. قطعا در صورتي كه برانكو و همكارانش بپذيرند اين اختلاف بسيار زياد و صد البته دردسرساز و مشكل آفرين است مي توانند در فاصله چند ماه مانده به آغاز مسابقات جام جهاني اين نقايص را برطرف كنند.تيم ملي اگر مي خواهد در جام جهاني يكي از تيم هاي موفق باشد و از اعتبار قرار گرفتنش در رده پانزدهم جهان دفاع كند بايد برنامه ريزي دقيق و منطقي براي حضور در اين رقابتها داشته باشد و براي هر روزش برنامه اي مشخص و معين ارائه بدهد. اگر چنين اتفاقي افتاد حتم خواهيم داشت كه تيم ايران مي تواند يكي از تيم هاي موفق مسابقات جام جهاني آلمان باشد.

گاهي بعضي از شكست ها چندان هم بد نيست. حداقل اين حسن را دارد كه آدمي به اين باور مي رسد كه داراي ضعفهايي است كه گاه ناديده گرفته شده و همين عامل هم باعث مي شود تا نتواند به خودسازي و يا توانمندي مجدد خويش دست يابد. شكست روز چهارشنبه تيم ملي ايران برابر ژاپن- گرچه براي هيچ كس دور از انتظار نبود- اما روزنه هايي را براي كارشناسان گشود تا از دريچه اي ديگر به فوتبال ملي ايران نگاه كنند. بازي گروهي همانگونه كه از نام آن پيداست زماني شكل مي گيرد كه افراد آن _ به هر تعداد- از فكري واحد و منسجم برخوردار باشند و در عين حال به عوامل بيروني يا رهبري كننده گروه در خارج از ميدان پيكار توجه داشته باشند.
كساني كه در خارج از ميدان نبرد نشسته اند شايد به همان نسبت درگير حساسيت آن باشند و شكي نيست كه اگر جز اين باشد هم نيروي هدايت كننده و هم نيروي اجراكننده به يك نسبت در مظان اتهام قرار نمي گيرند.
در فوتبال فقط دريبل زدن و يا فرار كردن صرف مهم نيست، بلكه يك بازيكن بايد ويژگي و شخصيت تيمي نيز داشته باشد تا بتواند در ميدان بازي چهره  مقبولي از خود نشان دهد. اين گونه ويژگي شخصيتي را بايد با آموزش هاي خارج و داخل از ميدان كسب كرد.
شايد اصلي كه امروز در فوتبال ايران كمتر به آن بها داده مي شود اصل مديريت بيروني است كه شامل رهبري تيم و افكار و انديشه مربيان آن است. اغلب بازيكنان بزرگ جهان شخصيت هاي تيمي و بزرگي خود را از مربياني كه هدايت تيم را به عهده دارند مي آموزند و همان را آويزه گوش خود قرار مي دهند و عموما هم در كارشان موفق مي شوند.ترديدي نيست كه برانكو به بازيكنان خود سيستمي را ديكته نمي كند كه بر پايه هيچ نوع تاكتيك و شيوه اي استوار نباشد؛ نه برانكو كه هيچ مربي در جهان چنين خصلتي ندارد. بلكه آنچه مهم است نوع تأثيرپذيري و در عين حال اجراي تفكرات مربي توسط بازيكن است؛ كه بازيكن ملزم است در زمين همه آنها را پياده كند. نمونه بارز آن بازي هفته گذشته علي كريمي در مقابل بايرلوركوزن بود. علي كريمي نشان داد كه از پتانسيل بالايي براي پذيرش دانش جديد و يا اوامر مديريتي برخوردار است، اما مهم چگونگي ديكته كردن و آموختن آن است و به موازات آن عملي ساختن آن توسط بازيكن.
در بازي ايران با ژاپن بازيكنان ما انگار يادشان رفته بود كه مربي اي در خارج از زمين نشسته است و بايد به دستورات او عمل كنند. به نظرمي آيد اين كاستي دو دليل دارد: اول آنكه برخي از اين بازيكنان هنوز در موقعيتي نيستند كه بتوانند لباس تيم ملي را بپوشند. دوم آنكه به آنها بايد آموخت كه مولفه هاي فراواني است كه بايد يك بازيكن آنها را بياموزد تا در اندازه هاي ملي و يا جهاني قامت راست كند. بازيكن در زمين فوتبال به چند چيز همزمان بايد بينديشد، اول دستورات مربي را اجرا كند، دوم ويژگي هاي بازيكنان هم تيمي خود را بشناسد، سوم حساسيت بازي را درك كند و اصل مهم ديگر درك زمان بازي است. وقتي كه تيمي از نظر امتياز يا گل عقب افتاده است و مي خواهد در دقايق آخر نتيجه بازي را به سود خود تغيير دهد، هيچ بازيكني حق ندارد حركات نمايشي انجام دهد كه منجر به هدر رفتن زمان و انسجام تيم مقابل شود. اگر به فيلم بازي نگاه كنيد به مصداق هاي اين نظر دست خواهيد يافت.
در بازي با ژاپن زماني كه تيم ايران يك گل عقب بود و مي خواست حداقل يك مساوي كسب كند، برخي از بازيكنان به گونه اي عمل مي كردند كه انگار هيچ اتفاقي نيفتاده است و يا زماني كه سه دقيقه وقت اضافه را اعلام كردند باز چند تن از بازيكنان ما يا از زمان تعريف درستي نداشتند و يا از حساسيت بازي آگاه نبودند و به همين دليل ساز ناكوك خود را مي نواختند و مي خواستند يك تنه به دروازه حريف هجوم بياورند، اين ضعف فقط و فقط به نپختگي و نياموختگي بازيكنان برمي گردد؛ وگرنه هر مربي مي خواهد در پايان بازي برنده ميدان باشد. و برانكو هم مثل همه مربيان موفقيت تيم خود را مي پسندد.
در پايان پر بيراه نيست كه بگوييم بازيكن خوب بازيكني است كه در خدمت تيم باشد و براي تيم بدود، در غير اين صورت او جايي در زمين نخواهد داشت. عادل سوادكوهي