محمد مطلق
منابع آگاه مي گويند براساس تحقيقات قبلي تاثير منفي برخي اسباب بازي ها بر بدن كودكان به اثبات رسيده كه از جمله اين تاثيرات منفي علاوه بر سرطان مي توان به اختلال هورمون هاي جنسي اشاره كرد
روانشناسان، شخصيت انسان را در سه بعد عقل، بازي و بلوغ ارزيابي مي كنند. شخصيت عاقل، بخشي از وجود و بخشي از شخصيت هر انسان است كه با كنار هم گذاردن گزاره هاي منطقي، سهمي در رسيدن به نتيجه اي بي عيب و نقص دارد، شخصيت عاقل پيرامون وجود و درون خويش را واكاوي مي كند تا در هر حركتي، كمتر دچار تزلزل شود،  اما شخصيت بالغ دوست دارد اين گزاره هاي منطقي و چالش هاي ذهني را در اختيار ديگران قرار دهد. روانشناسان از شخصيت بالغ هر فرد به عنوان شخصيت مشاور نيز ياد مي كنند. مشاوران، عاقلاني هستند كه نتايج به دست آمده در گذر از پيچ وخم هاي ذهني را به ديگران هديه مي دهند و دوست دارند به اطرافيان خويش كمك كنند.
اما شخصيت لاعب يا بخشي از وجود آدمي كه به سوي بازي گرايش دارد، اندكي متفاوت تر از دو شخصيت قبلي است. اين بخش از وجود در تحرك جسمي، ذهني و عاطفي، گزاره هاي منطقي را جست وجو نمي كند، بلكه از آنها نيز مي گريزد.
اين سه شخصيت در طول زندگي و حيات هر آدمي درپي هم بروز پيدا مي كنند، يعني ابتدا بازي، سپس عقل و بعد بلوغ، اما در هر مقطعي از رشد انسان، به شكل لحظه اي باز حضور هر سه را مي توان رديابي كرد، اگرچه اندكي تغيير شكل داده باشند. به عنوان مثال كودكان عمدتا در مقطع شخصيت لاعب هستند و صرفا دوست دارند به بازي و تفريح بپردازند، اما اين نافي بروز شخصيت مشاور و عاقل در آنها نيست، به همان نسبت پيرمردان و پيرزنان نيز در لحظه هايي از حيات عاقل و بالغ خود، نسبت به بازي گرايش پيدا مي كنند، هرچند بازي سالخوردگان را مي توان در احساس نياز به قدم زدن در پارك، بازي با نوه ها، تماشاي تلويزيون، شب نشيني و ياد گذشته ها و... بررسي كرد كه اين شكل از بازي، اندكي متفاوت از بازي كودكانه مي نمايد، اما ذات بازي يكي است و اصيل ترين شكل بروز آن همان چيزي است كه متعلق به كودكان است.
مقدمه، اندكي طولاني شد چون قصد ما از نوشتن مطلب زير، تفكيك شخصيت ها و پديدارشناسي بروز عيني آنها نيست. ما مي خواهيم در مورد اسباب بازي بنويسيم، يعني همان چيزي كه كودكان در بازي هاي خود بدان نياز دارند. به عبارت ديگر تفاوت بازي كودكانه با بازي بزرگسالان را مي توان در اسباب بازي ديد، اگرچه گاه بزرگترها هم نسبت به نوعي از اسباب بازي علاقه نشان مي دهند، به عنوان مثال نشستن روي تاب و تاب خوردن كه حتما بايد با يك وسيله انجام شود، نوعي از بازي است كه بزرگترها نيز آن را دوست دارند.
محققان و روانشناسان كودك در مورد نقش بازي در رشد شخصيت كودكان به موارد بسياري اشاره كرده اند كه مجموعه آنها را در چهار بخش مي توان دسته بندي كرد: تاثير بازي در رشد اجتماعي، نقش بازي در رشد عاطفي و رشد جسمي و رشد ذهني كودكان. كودكان در بازي ياد مي گيرند كه ارتباط درستي با محيط بيرون و دنياي خارج از خانه برقرار كنند، قدرت خلاقه آنها پرورش مي يابد و حس همكاري و همياري آنها رشد مي كند. آنها با رعايت اصول و مقررات آشنا مي شوند، خود را با بزرگسالان همسان مي كنند، با مفهوم سلسله مراتب آشنا و در رعايت آن مي كوشند، معناي رقابت، شكست و پيروزي را بخوبي تجربه مي كنند، حمايت از افراد ضعيف را مزمزه مي كنند و از انواع ترس ها،  كمرويي ها و خجالت ها رها مي شوند.
به گفته روانشناسان، بازي نياز به برتري جويي را ارضا مي كند، موجب ابراز احساسات، عواطف، ترس ها و ترديدها، مهر و محبت و خشم و كينه مي شود و هر يك از اين عواطف و احساسات به حالت توازن و تعادل شكل مي گيرد، بازي تمايل به جنگجويي را كم مي كند و برون نگري را افزايش مي دهد.
بازي موجب رشد هماهنگ دستگاه ها و اعضاي مختلف بدن مي شود،  حواس كودك را تقويت مي كند و باعث مي شود كودكان به توانايي هاي فكري، جسمي و عاطفي خودآگاهي پيدا كنند.
بازي قدرت يادگيري زبان را تقويت مي كند، ضريب هوشي را افزايش مي دهد و موقعيت استفاده از قوه تخيل را فراهم مي آورد و در انتها اينكه در بروز شخصيت عاقل و بالغ، كودك نقش اساسي را بازي مي كند؛ اما اسباب بازي ها.
اسباب بازي ها
براي ساختن يا خريدن انواع اسباب بازي توجه به چند نكته اساسي اهميت دارد كه والدين نبايد بسادگي از آنها بگذرند:
۱ - بهداشت اسباب بازي
۲ - قابليت اسباب بازي
۳ - قيمت اسباب بازي
كميسيون وسايل ايمني كودكان زير نظر كميته ملي استاندارد پوشاك موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي، تحقيقاتي راجع به اسباب بازي ها انجام داده كه ذكر پاره اي از نتايج به دست آمده خالي از لطف نيست. هدف از اين تحقيق، آزمون ثبات رنگ وسايل و اسباب بازي كودكان در مقابل بزاق دهان وعرق بدن و نيز ايمني آنهاست: هيچ نوع وسايل و اسباب بازي نبايد به طور كلي يا جزئي يا با روكش از جنس نيترات سلولز ساخته شود، به استثناي توپ پينگ پنگ.
هيچ نوع اسباب بازي نبايد با رنگي كه داراي سرب يا تركيبات آن بوده، رنگ آميزي شود. در موارد استثنايي حداكثر نسبت وزني عنصر سرب pb در تركيبات رنگي آن از پنج در هزار نبايد تجاوز كند.
هيچ نوع اسبا ب بازي نبايد با رنگي كه داراي آرسنيك يا تركيبات آن باشد رنگ آميزي شود، مگر در موارد استثنايي كه دراين صورت حداكثر نسبت وزني عنصر آرسنيك در تركيبات رنگي آن از 25/0 در هزار نبايد تجاوز كند.
هيچ نوع اسباب  بازي نبايد داراي تركيبات حل شدني عناصر آنتيموان باريم،كادميوم و كروم باشد مگر اينكه حداكثر نسبت وزني عناصر فوق از 25/0در هزار تجاوز نكند.
منظور از كلمه رنگ، لاك، اكليل، ورني و ساير مواد مشابه است.
آيا فكر مي كنيد مي توان اميدوار بود كه اسباب بازي هاي خارجي و داخلي از هر نظر از اين استانداردها برخوردار باشند، آن هم صرفا در مورد بهداشت و ايمني؟ اگر مي خواهيد جواب ما را جويا شويد بايد بگوييم پاسخ منفي است.
چندي پيش پارلمان اروپا به ممنوعيت دائم به كارگيري گروهي از مواد شيميايي كه به منظور نرم كردن ساختار فيزيكي اسباب بازي ها استفاده مي شوند و سرطان زايي آنها به اثبات رسيده است راي داد.
اين مواد موسوم به فتالات ها در روان كننده ها، حلال ها و مواد آرايشي و بهداشتي، تجهيزات پزشكي، رنگ ها، لاك ها و بسته بندي مواد نيز به كار گرفته مي شوند.
چنانچه كودكان، اسباب بازي هاي محتوي فتالات ها - همان عروسك هاي نرم- را به هنگام بازي در دهان بگذارند يا بجوند، مواد شيميايي از طريق بزاق جذب بدن شده و احتمال بيماري سرطان  را سبب خواهد شد.
قاعدتا والدين براي فرزندان خود اسباب بازي خواهند خريد كه اين وسايل يا در خارج توليد شده و به كشور قاچاق شده است يا اينكه توليد داخلي است. در مورد توليدات خارجي، همانطور كه اشاره شد مشكل پارلمان اروپا با سازندگان اسباب بازي با استناد به آزمايش هاي كارشناسان دانشگاه راچستر نيويورك كه در ماه مي۲۰۰۵ منتشر شد، حل نشده است.
منابع آگاه مي گويند براساس تحقيقات قبلي تاثير منفي برخي اسباب بازي ها بر بدن كودكان به اثبات رسيده كه از جمله اين تاثيرات منفي علاوه بر سرطان، مي توان به اختلال هورمون هاي جنسي اشاره كرد.
هشدار به والدين اينكه از خريدن اسباب بازي هاي نرم و خوشبو خودداري كنند. منابع خبري مي گويند ميزان واردات اسباب بازي از طريق گمرك هاي كشور طي سه ماه نخست امسال نسبت به مدت مشابه از نظرارزش ريالي و دلاري سه برابر افزايش يافته كه از آن به عنوان يك خطر بالقوه بايد ياد كرد.
روابط عمومي كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان چندي پيش هشدار داد كه در اين مدت از ميان 821 پرونده تشكيل شده در شوراي نظارت بر اسباب بازي، 7هزار و 984 نوع اسباب بازي مورد بررسي قرار گرفته كه از اين ميزان با ورود 7 هزار و 855 نوع موافقت، 46نوع به صورت مشروط موافقت و با ورود 83 نوع ديگر مخالفت شده است، اما متاسفانه قاچاق اسباب بازي و فروش آن بويژه در تاناكوراها هنوز بازار داغي دارد.
گفتني است ارزش ريالي واردات اسباب بازي از طريق گمرك از 3هزار تن اسباب بازي به ارزش ريالي 40ميلياردريال و حدود 4 ميليون و 300هزار دلار به 6برابر از نظر وزني و۳ برابر از نظر ارزش ريالي و دلاري افزايش يافته است. در مورد توليدات اسباب بازي داخلي اين حرف را از ما نشنيده بگيريد:پژوهشي كه در دانشگاه علم و صنعت ايران با عنوان سنتز وجايگزيني رنگ هاي بهداشتي و ...
در وسايل كودكان انجام شده حاكي از آن است كه متاسفانه صنايع آموزشي كشور بدون در نظرگرفتن استانداردهاي بين المللي و به طور غير استاندارد از مواد پليمري غيرمجاز و همچنين رنگ هاي غيرمجاز استفاده مي كنند و هيچ نوع كنترلي نيز از اين بابت اتخاذ نشده است.
لازم به ذكر است كه بهداشت و ايمني اسباب بازي ها را از زاويه اي ديگر مي توان بررسي كرد و آن تميز نگه داشتن اسباب بازي توسط والدين و آموزش آن به كودكان است كه اهميت ويژه اي دارد.
اما در مورد قيمت و قابليت اسباب بازي ها به طور خلاصه مي توان گفت كه به هيچ وجه قيمت، ارتباطي با كيفيت نداشته و والدين بهتر است اين موضوع را هم به كودكان آموزش دهند. بهترين اسباب بازي ها، آنهايي هستند كه قدرت خلاقه كودك را پرورش مي دهند و تخيل و تعقل او را تقويت مي كنند. همچنين در نظر داشته باشيد كه اگر اسباب بازي ها بتوانند تمامي حواس پنجگانه كودك را به يك اندازه تحريك كنند، بويژه لامسه، بينايي و شنوايي، اسباب بازي هاي خوبي هستند، اما منظور ما عروسك هايي نيست كه هم حركت مي كنند، هم مي خوانند و هم نورهاي رنگارنگ را نمايش مي دهند زيرا مفهوم خلاقيت در آنها صفر است. يك استاد دانشگاه در اين باره پيشنهاد مي دهد: نوزاد وقتي درون گهواره است، مي توانيم با ابزار ساده چيزي درست كنيم كه مثلا وقتي دستش به آن مي خورد چراغ هاي بالاي سرش خاموش و روشن شوند يا همزمان با آن زنگي به صدا درآيد، چنين وسايلي را براي كودكان هم مي توان طراحي كرد تا بازي موجب رشد حركتي ذهني آنها شود. آيا اسباب بازي هاي كودكان ما چنين ويژگي هايي دارند؟