يكشنبه ۶ شهريور ۱۳۸۴ - - ۳۷۸۵
تجلي معنويت هنري در فضاهاي عمومي
000501.jpg
جعفر بزاز 
آسايش زندگي در شهر را مي  توان در تامين نيازهاي روزمره مردم تعريف كرد اما غناي زندگي هنگامي پديد مي  آيد كه معنويت هنري هم در شهر، محيط هاي شهري و فضاهاي همگاني فراهم باشد
هدف هنر، آفرينش فضايي عيني يا ذهني است؛ اين فضا مي  تواند حاصل از يك تابلو نقاشي، يك نواي موسيقي، اثري حجمي و تنديس  گونه، اثري اجرايي، يك اثر معماري يا هر اثر هنري ديگر باشد. استفاده از اين قابليت هنر در فضا هاي عمومي و مردمي و در تعامل با معماري و طراحي شهري و نيز مسائل اجتماعي، اقتصادي و سياسي، مي  تواند تاثيرات بسزايي در ماهيت و حس فضايي ـ مكاني فضاهاي عمومي شهر داشته باشد.
شهر بستر و مكاني براي زندگي است و از اين رو مي توان تعامل و ارتباط هنر با شهر و فضاهاي آن را در همين نكته جست و جو كرد. كم نيستند شهرهايي كه به صورت نسبي پاسخگوي نيازهاي رفاهي شهروندان هستند، اما از معنويتي كه لازمه شهر و فضاي شهري است، برخوردار نيستند. آسايش زندگي در شهر را مي  توان در تامين نيازهاي روزمره مردم تعريف كرد، اما غناي زندگي هنگامي پديد مي  آيد كه معنويت هنري در شهر، محيط هاي شهري و فضاهاي همگاني فراهم باشد.
چنين معنويتي را مي  توان در انواع آثار هنري كه قابليت ارائه در فضاهاي عمومي دارند، مشاهده كرد. پرسشي كه در اين ميان مطرح مي  شود، اين است كه كدام نوع هنر قابليت حضور در شهر و فضاهاي همگاني و عمومي را دارد؟ فرض كنيم به جاي آنكه آثار هنري در قالبي خاص و به صورت حفاظت شده، داخل گالري  ها و موزه  ها باشند و سعي در دعوت و جذب مردم (از كوچه، خيابان، بازار و...) به داخل موزه  ها و گالري  ها و البته در زمان  هايي خاص و همراه با پرداخت هزينه  هايي داشته باشيم، اين رابطه معكوس شود و خود آثار هنري به ميان توده مردم و فضاهاي شهري آورده شوند و در فضاهايي عمومي (و البته مطابق با معيارهايي) در دسترس و در معرض ديد عموم باشند، در اين صورت مي  توان چنين آثاري را در قالب عنوان كلي هنر عمومي يا مردمي معرفي كرد.
هنر عمومي يا مردمي در واقع مي  تواند هر نوع اثر هنري  باشد؛ البته، با آثاري هنري كه در يك مكان عمومي همچون موزه، گالري يا هر مكان همگاني ديگر (كه نمايش آثار، تحت شرايط و ضوابطي است) به نمايش در مي  آيند و همچنين با آثاري كه در مجموعه  هاي هنري شخصي نگهداري مي  شوند، مي  تواند متفاوت باشد. بايست توجه داشت كه عنوان هنر عمومي دليلي بر فاقد ارزش هنري بودن اثر نيست، چرا كه چنين آثاري كه تحت عنوان كلي هنر عمومي شناخته مي  شوند، بايد علاوه بر ويژگي  هاي زيبايي  شناسانه و هنري، به دليل قرارگيري در مكان  هايي كه صرفا مخاطب خاص ندارند، بلكه با توده مردم مواجه هستند، سعي در افزايش سواد بصري و حس زيبايي شناسانه مخاطبان خود نيز داشته باشند.
اين آثار براي همگان و عموم مردم و معمولا طي روندي مردمي و عمومي (از طريق نظرخواهي يا هر روش ديگر) انتخاب و سفارش داده مي شوند كه در اين ميان گروهي (متشكل از افرادي با تخصص  هاي مربوط) وظيفه انتخاب هنرمند، محل قرارگيري، نوع اثر هنري و نيز طول عمر اثر (ممكن است آثاري به صورت موقتي ساخته و اجرا شوند) را دارند. هزينه آن نيز، از طريق بودجه عمومي تامين مي  شود (نه لزوما شخصي) تا بدين طريق ميزان مشاركت مردم در نگهداري و احساس مسئوليت در قبال اثر نيز افزايش يابد.
همانطور كه هنر در قالب ها و فرم  هاي مختلفي ارائه مي  شود، آثاري هم كه تحت عنوان هنر عمومي ارائه مي  شوند، مي  توانند در انواع فرم هاي هنري به نمايش در آيند. البته در اين خصوص هدف از ايجاد اثر، ميزان ماندگاري (دائمي يا موقت) و نيز محل قرارگيري اثر از جمله مواردي است كه در نحوه و فرم ارائه اثر هنري تاثيرگذار هستند. چنين آثاري مي  توانند برگرفته از ويژگي هاي خاص محل قرارگيري يا اثري تركيبي باشند، همچنين مي  توانند به عنوان اثري يگانه به وجود آيند يا اينكه تعداد بسياري از آن را در مكان  هاي مختلف ايجاد كرد. نكته اي كه بايد به آن توجه كرد، اين است كه چنين آثاري تنها در قالب مجسمه  هاي درون ميادين يا پارك ها يا بيلبوردهاي تبليغاتي مطرح نمي  شوند. برخي از فرم هايي كه مي توان اثري را به عنوان هنر عمومي ارائه كرد، عبارتند از:
ـ بناهاي يادماني.
ـ مجسمه و تنديس به صورت حجم سه  بعدي يا تراشيده شده،  نقش برجسته،  تنديس متحرك، الكترونيكي، نوري، تصويري، انتزاعي و به هر شكل و از هر نوع ماده اي.
ـ آثار موزائيكي، شامل معرق  كاري،  حكاكي، كنده  كاري و ديوارنگاري.
ـ آب در قالب آب  نما، فواره و....
ـ هنرهاي زيباي دست  ساز به صورت سفالي، اليافي، پارچه  اي، چوبي، فلزي، پلاستيكي يا شيشه  هاي رنگي.
ـ هنرهاي تصويري تركيبي به صورت عكس، فيلم يا تابلوهاي ديجيتالي.
ـ آثار چيدماني (اينيستاليشن)
ـ عناصر خاكي يا زيست محيطي (هر اثر هنري كه با كندن يا خاكريزي يا كاشتن گياه به الگوهاي مختلف ايجاد شود).
ـ عناصر زينتي، آذيني يا عملكردي.
ـ طراحي و نقاشي روي ديوار.
علاوه بر فرم و گونه هنري اين آثار، معيارهايي نيز براي نمايش و ارائه آثاري كه به عنوان هنر عمومي مطرح مي  شوند، مي  توان برشمرد:
ـ چنين آثاري بايد به طور روشن و مشخص، ويژگي  هاي يك اثر هنري را داشته باشند.
ـ آثار هنري كه در فضاهاي عمومي داخلي به نمايش در مي  آيند، بايد به طور علني قابل دسترس باشند، طوري كه دست كم در طول ساعات فعاليت عادي ساختمان و بدون نياز به تهيه بليت يا كسب اجازه، بتوان آن را مشاهده كرد.
ـ آثار هنري كه در فضاهاي عمومي بيروني به نمايش گذاشته مي  شوند، بايد در طول 24 ساعت شبانه  روز براي عموم قابل دسترس باشند، يا اگر اين آثار در محل خاصي همچون يك پارك قرار گرفته  اند،  در طول زمان فعاليت عمومي آن مكان در دسترس همگان باشند.
ـ چنين آثاري نبايد مقابل بازشوها، راه  هاي ورود و خروج و مسير عبوري قرار گرفته و سبب مسدود شدن مسير شوند، مگر اينكه اين چنين تغييري به عنوان ويژگي خاص نمايشي يا طراحي اثر هنري باشد.
ـ چنانچه اين آثار در مكاني ويژه و خاص قرار مي گيرند، نبايد عوامل بازدارنده  اي مانع از ديده شدن اثر وجود داشته باشد، يعني بلاواسطه قابل ديده شدن باشند يا در جايي قرار بگيرند كه قابليت ديده شدن توسط مردم بسياري را داشته باشند.
ـ چنين آثاري بايد به طور موثري بر حضور پياده، منظر خيابان و منظر شهري مكاني كه در آن قرار مي گيرند، تاثيرگذار باشند.
ـ همچنين اين آثار مي  توانند مكاني كه در آن قرار مي  گيرند را به فضايي براي تجمع و حضور مردم تبديل نمايند و سبب افزايش و رونق فعاليت  هاي آن مكان شوند.
در نهايت مي  توان گفت كه با استفاده از انواع فرم  هاي هنري و توجه به معيارهاي طراحي و بصري چنين آثاري، فضاهايي همچون پارك  ها، ميدان  ها، خيابان  ها، پل  ها، مكان  هاي تاريخي و يادماني و بسياري فضاها و مكان  هاي ديگر كه مردم در آنها حضور دارند يا فعاليت مي  كنند يا به عنوان مسير عبوري است را مكاني براي اجرا، نمايش و قرار دادن آثار   هنر عمومي اختصاص داد. البته تمام اين موارد، بايستي با توجه به اصول معماري و طراحي شهري و هنري مربوط اجرا شوند تا از اين تعامل هنر، معماري و شهرسازي، در جهت هرچه مردمي  تر كردن فضاهاي شهري و افزايش ميزان حضور و مشاركت مردم در امور مربوط به شهر استفاده كرد.

پيرامون
000462.jpg
دكاني به نام سينما آزادي !
در دي مـــاه 1381، حسن بنيانيان، رياست حوزه هنري در مصاحبه با روزنامه ايران اظهار كرد: براساس تبصره مورد توافق سازمان برنامه و وزارت ارشاد، به سازندگان سينما معادل سطح سالن هاي سينما، امتياز تجاري داده مي شود و ما هم در مجتمع سينمايي آزادي، واحد هاي تجاري در نظر گرفته ايم تا هزينه ساخت خودش را تامين كند... .
در كنار مورد فوق، ظاهرا وزارت ارشاد نيز توافق خود را جهت تغيير كاربري سينما ركس سابق در لاله زار به كاربري تجاري، جهت تامين هزينه هاي ساخت سينما آزادي به حوزه هنري اعلام كرده است، به اين ترتيب موضوع تامين بودجه ساخت مجموعه سينمايي آزادي كاملا حل شده به نظر مي رسد.
در اين بين سئوالي كه باقي مي ماند اين است كه آيا هدف از ساخت سينما آزادي توليد فضاي تجاري است يا فرهنگي؟! اين نكته را نيز نبايد فراموش كرد كه در تقاطع خيابان شهيد بهشتي قبل از خيابان وليعصر(عج) (يكي از پر ترددترين تقاطع هاي يكي از اصلي ترين شريان هاي شرق به غرب)، چنين فضايي چه بر سر ترافيك شهري خواهد آورد؟ چندين سينما و چندين و چند واحد تجاري در فضايي كه هيچ پاركينگي در طراحي آن پيش بيني نشده است!
000474.jpg
لزوم ساماندهي به ميادين شهري
به رغم وجود خاطرات زيباي فراوان، فضاهاي مردمي شهرها و روستاهاي قديمي، اغلب شهرهاي امروزي فاقد فضاهايي همچون ميدان شهري هستند، البته نگاهي به تاريخ شهرها اين نكته را بر ما آشكار مي كند كه برخي شهرهاي تاريخي، سابقه فضاهاي عمومي چون ميدان هاي شهري را دارند، اما بي توجهي به اين ميراث عظيم طي دهه هاي گذشته، موجب از بين رفتن اين فضاهاي پررونق و سرزنده شهري شده است، چرا كه آنها لزوما مكان هايي با مراجعه كنندگان خاص نبوده، بلكه محلي براي برخورد و رويارويي  روابط اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي شهروندان بودند.
با توجه به اينكه كميسيون فرهنگي مجلس شوراي اسلامي با تهيه طرحي قصد دارد برخي از ميدان هاي مهم تهران و برخي ديگر شهرهاي كشور را تبديل به مراكز گردشگري كند، جاي اميدواري است كه شوراهاي اسلامي شهر تهران و ساير شهرها نيز با تشكيل كميته هايي به استعداد شناسي مناطق مختلف شهري پرداخته، هويت و سرزندگي را بار ديگر در قالب ميدان هاي شهري به اين مناطق بازگرداند.

زيبـاشـهر
ايرانشهر
جهانشهر
خبرسازان
دخل و خرج
در شهر
سفر و طبيعت
شهر آرا
|  ايرانشهر  |  جهانشهر  |  خبرسازان   |  دخل و خرج  |  در شهر  |  زيبـاشـهر  |  سفر و طبيعت  |  شهر آرا  |  
|   صفحه اول   |   آرشيو   |   چاپ صفحه   |