Hamshahri Newspaper

ترجمه:فرهاد رضايي
اسپنسر ولز در مقام يك متخصص ژنتيك، ماجراجو، نويسنده، فيلمساز و تاريخدان، هدف بزرگي در ذهن دارد و اين هدف چيزي نيست جز يافتن DNA نخستين انسان كه در فرهنگ ها و آيين هاي گوناگون از آن به عنوان آدم (Adam) ياد مي شود. او بر اين باور است كه علم ژنتيك و بررسي تغييرات ژنتيك جوامع در طول زمان، مي تواند چشم انداز علمي و دقيقي از تاريخ بشر را در پيش چشم محققان تصوير كند.
بزرگترين بانك ژني جهان
ولز تاكنون به مناطق بسياري در گوشه و كنار جهان سفر كرده و به گردآوري نمونه هايي از خون مردم جوامع و قبايل دور افتاده و فراموش شده پرداخته است.
وي با مطالعه و بررسي DNA انسان هاي مدرن، در جست وجوي يافتن اين نكته است كه ما چه موجوداتي هستيم، براي گسترش جمعيت خود در مناطق مختلف جهان در چه مسيرهاي تاريخي مهاجرت و مسافرت كرده ايم و همچنين قرابت و خويشاوندي قبايل و جمعيت هاي گوناگون ما با يكديگر تا چه اندازه است؟
تحقيقات جديدي كه دانشمندان روي DNA و گنجينه ژنتيكي گونه ما انجام داده اند، نشان مي دهد كه تمام انسان ها از يك جد آفريقايي واحد منشا گرفته اند كه در حدود 60 هزار سال پيش در اين قاره زندگي مي كرده است.
در اين راستا، به منظور رمزگشايي از انشعاب ها و مسيرهاي نسلي كه از اين جد مشترك به هر كدام از ما انسان هاي امروزي منتهي مي شود، انجمن ملي جغرافياي ايالات متحده آمريكا طرحي را موسوم به پروژه ژن گرافي (Genographic) به سرپرستي اسپنسر ولز راه اندازي كرده و در جست وجوي آدم عنوان برنامه تلويزيوني ويژه اي است كه اين انجمن از دستاوردهاي پروژه جديد خود تهيه كرده است و از شبكه اختصاصي انجمن ملي جغرافيا در آمريكا براي علاقه مندان پخش مي شود.
در چارچوب اجراي اين پروژه، انجمن ملي جغرافياي آمريكا و شركت آي بي ام در طول 5 سال گذشته با يكديگر مشاركت گسترده اي داشته اند و به كارشناسان علم ژنتيك و متخصصان زيست شناسي مولكولي كمك كرده اند تا به كشف اسرار ژنتيك جمعيت ها و قبايل گوناگون به منظور شناخت مسيرهاي كهن مهاجرت بشر روي زمين به هنگام خروج از آفريقا در 50 تا 60 هزار سال بپردازند.
در قالب اجراي اين پروژه، 10 مركز بزرگ تحقيقاتي در گوشه و كنار جهان، بخشي از سرمايه گذاري اين طرح را دريافت كرده اند تا در جمع آوري نمونه هاي خوني اعضاي قبايل و جمعيت هاي مختلف و تجزيه و تحليل اطلاعات دريافتي ناشي از بررسي اين نمونه ها، بويژه در مورد قبايل دورافتاده و فراموش شده، همكاري كنند.
سفرنامه انسان هاي نخستين
ولز مي گويد: DNA ما داستان جالبي را از سفرنامه انسان اوليه نقل مي كند و نشان مي دهد كه چگونه همه انسان هاي امروزي با يكديگر خويشاوند هستند و چطور نياكان و اجداد ما براي نخستين بار به سرزميني پاي گذاشته اند كه ما امروزه در آن منطقه زندگي خود را سپري مي كنيم.
وي مي افزايد: همان طور كه در اغلب شاخه هاي علمي مختلف اتفاق مي افتد، فن آوري هاي مدرن و روزآمد، عرصه تازه و نويني از روش ها را در پيش چشم دانشمندان مي گشايند كه با بهره گيري از آنان مي توان پاسخ دقيق و مستندي براي شماري از پرسش هاي كهن و ديرينه يافت و اغلب پاسخ هاي به دست آمده نيز سبب حيرت و تعجب مي شود.
يكي از اين پرسش هاي ديرين كه انسان همواره با آن رو به رو بوده، شناسايي اجداد و منشا جمعيت انسان است. آيا براستي انسان در قاره آفريقا ظهور يافته يا محل ديگري از اين سياره خاستگاه انسان اوليه بوده است؟ انسان ها چه زماني مهاجرت از زيستگاه نخستين و اصلي خود را آغاز كردند و به سوي كداميك از قلمروهاي جديد و در كدام مسير به حركت درآمدند؟ اين پرسش ها چندين دهه است كه باستان شناسان، انسان شناسان و متخصصان زيست شناسي تكاملي را براي يافتن پاسخي مناسب به تلاش واداشته است.
نياي واحد
ولز و همكارانش با تجزيه و تحليل تغييرات ژنتيك كروموزوم Y انسان ها در تمام مناطق دنيا، به اين نتيجه رسيده اند كه تمام انسان هايي كه امروزه روي زمين نفس مي كشند، از يك مرد آفريقايي و از منشا واحدي مشتق شده اند.
وي تاكيد مي كند: ما همه عموزاده يكديگر هستيم كه در طول 2 هزار نسل از يكديگر فاصله گرفته ايم. ولز در كتاب خويش با عنوان مسافرت بشر: سفرنامه ژنتيك ، به توصيف اين نكته مي پردازد كه مهاجرت انسان ها در حدود 60 هزار سال پيش، از قاره آفريقا آغاز شده است.
وي در ادامه به تصويرسازي مسيرهايي پرداخته است كه انسان هاي مهاجر در امتداد آنها به حركت درآمده و جمعيت خود را در گوشه و كنار جهان انتشار و گسترش داده اند. بر پايه نتايج به دست آمده از اين تحقيقات، نخستين مهاجران در راستاي خط ساحلي آسيا به حركت درآمده اند و در حدود 50 هزار سال پيش، در استراليا سكني گزيده اند. به گفته ولز، بوميان كشور استراليا موسوم به Aborigines از نخستين موج مهاجران آفريقايي منشا گرفته اند و از اين رو قرابت آنها با جوامع نخستين بيشتر است.دومين موج مهاجرت و خروج از آفريقا در حدود 45 هزار سال پيش آغاز و به استقرار انسان ها در منطقه خاور ميانه منجر شد. در جريان اين موج مهاجرت، گروه هاي كوچكتري از مهاجران در هند، شمال و جنوب چين جاي گرفتند.
در ادامه ماجرا و همچنان كه يخ هاي عصر يخبندان در حدود 40 هزار سال پيش درحال عقب نشيني بودند و دماي زمين رو به افزايش مي رفت، شماري از انسان ها به سوي مناطق مركزي قاره آسيا حركت كردند و به سرعت جمعيت خود را در اين مناطق توسعه بخشيدند.
نتايج حاصل از پروژه ژن گرافي نشان مي دهد كه گروه هاي كوچكي از انسان ها در حدود 35 هزار سال پيش، آسياي مركزي را ترك و به سوي مرزهاي شمالي و منطقه سيبري و دايره قطبي نيمكره شمالي زمين مهاجرت كردند. ولز و همكارانش در مقاله انتشار يافته در ژورنال آمريكايي ژنتيك انسان، شواهدي را در زمينه نخستين مهاجران قاره آمريكا ارائه كرده اند كه بر اساس آن، اگر چه شواهد باستان شناختي و تحليل هاي راديوكربني حكايت از سفر انسان به آمريكا در 5/11 تا 5/12 هزار سال پيش دارد، برخي از شواهد نشان مي دهد كه انسان ها ممكن است در حدود 30 هزار سال پيش به اين قاره گام گذارده باشند. جهش هاي ژنتيك موجود در كروموزوم Y جمعيت هاي آمريكاي شمالي و جنوبي، نشانگر آن است كه به احتمال زياد، انسان ها در زماني حدود 15 تا 18 هزار سال پيش به قاره آمريكا رسيده اند. ولز در اين زمينه، 15 هزار سال پيش را زمان دقيق تري براي آغاز سكني گزيدن بشر در اين قاره مي داند.
ميراث چنگيز خان
ولز و همكارانش در تحقيق ديگري كه در آن به بررسي نمونه هاي خوني جمع آوري شده در مدت 10 سال از بيش از 40 گروه جمعيتي در حال زيست در اطراف امپراتوري چنگيزخان مغول پرداخته اند، به اين نتيجه رسيده اند كه نزديك به 8 درصد از افراد ساكن در اين منطقه، كروموزوم Y به نسبت يكساني را حمل مي كنند كه در سلول هاي 16 ميليون انسان امروزي وجود دارد. به گفته ولز، يافته هاي باستان شناختي مرتبط با تاريخ و فرهنگ مردم اين منطقه، پرتو عميق تري بر چگونگي موفقيت و گسترش اين دودمان افكنده است. امپراتوري چنگيزخان در زمان زنده بودن وي، به توسعه و گسترش قلمرو خود در آسيا پرداخت و ارتش وي با خونريزي هاي فراوان، بسياري از جمعيت هاي اين مناطق را محو و نابود كرد. مدارك موجود نشان مي دهد كه پس از فتح هر منطقه، غارت و چپاول اموال و تجاوز به برخي از زنان و دختران سرزمين هاي تصاحب شده توسط مغولان امري عادي بوده، اما همواره چنگيزخان بهترين و زيباترين زن را براي خود بر مي گزيده و آن را به حرمسراي خويش وارد
مي كرده است. چنگيزخان همگي فرزندان و بويژه پسران بسيار زيادي داشته، به طوري كه مسن ترين پسر وي صاحب 40 پسر و كوبلاي خان مغول 22 پسر قانوني داشته است. اين افراد هرساله دست كم 30 دختر را به حرمسراي خود مي افزوده اند و شمار فرزندان خويش را در قلمروهاي فتح شده توسط قوم مغول افزايش مي داده اند. به گفته ولز و همكارانش، اين ماجراي تاريخي مثال و نمونه مناسبي براي درك اين نكته است كه چگونه فرهنگ يك قوم و قبيله مي تواند نقش بسيار مهمي در الگوهاي تغييرات و گوناگوني ژنتيك در جمعيت هاي انساني ايفا كند.
محققان بر اين باورند كه كشف نكات بيشتري از اسرار ژنتيك انسان و تغييرات ژنتيك به وجود آمده در طول تاريخ در جمعيت هاي گوناگون، مي تواند زواياي بيشتري را از اعماق تاريخ گونه ما برايمان آشكار سازد.
منبع: نشنال جئوگرافيك