آرش نهاوندي
روز 9 آوريل سال 2003، صدام و نظام ديكتاتوري منحوس حزب بعث توسط اشغالگراني سرنگون شد كه خود به شدت پايبند به ديدگاه توتاليتاريسم يا تمامت خواهي جهاني در قالب تئوري جهاني سازي هستند.
از اين پس عراق، اين كشور تاريخي و باستاني كه يكي از خاستگاه هاي اصلي مذهب تشيع نيز محسوب مي شود، صحنه نبردهاي خونيني ميان گروه هاي مبارز مخالف اشغال و نيروهاي ائتلاف تحت رهبري آمريكا شد، اما اين تروريست ها بودند كه از خلاء حاكميت متمركز در عراق، نهايت بهره را بردند و با انجام عمليات گسترده تروريستي فضايي از رعب و وحشت را در اين كشور جنگ زده تحت اشغال، حاكم ساختند.
حتي تصويب پيش نويس قانون اساسي در عراق نيز نه تنها از موج خشونت ها نكاست كه چهره كريه آن را بيش از گذشته، پس از حوادث تروريستي كاظمين در نزديكي حرم امام موسي كاظم (ع) و در سالروز شهادت آن حضرت، نزد جهانيان آشكار ساخت.
از اين رو بررسي تحولات و وقايع عراق پس از صدام ضروري به نظر مي رسد.
در 9 ماه آوريل سال 2003 حكومت صدام كنترل خود را بر بغداد از دست داد و نيروهاي آمريكايي كه در ساير نقاط عراق با مقاومت شديدي مواجه شده بودند، بغداد را در كمترين زمان ممكن به تصرف درآورده و نيروهاي آنها به سمت مركز شهر پيشروي كردند. در همين روز مردم، شادمان از سقوط نظام ديكتاتوري و بي خبر از وقايع آينده، يكي از بزرگترين مجسمه هاي صدام حسين را در اقدامي نمادين سرنگون كردند. در روز 15 آوريل 6 روز پس از سرنگوني نظام سابق آمريكايي هاي اشغالگر با نمايندگاني از معارضان عراقي جهت اداره عراق به شيوه نظام فدرالي به توافق رسيدند.
در همين زمان زلماي خليل زاد، فرستاده ويژه آمريكا در عراق به عنوان هماهنگ كننده ميان نيروهاي اشغالگر و معارضان عراقي فعاليت مي كرد.
روز اول ماه مه سال 2003 جورج بوش، رئيس جمهور آمريكا پايان مرحله اصلي جنگ عراق را اعلام كرد. در روز 6 مه سال 2003 نيز جورج بوش، پل برمر را طي اقدامي مداخله جويانه به عنوان حاكم آمريكايي عراق منصوب كرد.
طبق ادعاي آمريكايي ها، اين اقدام به منظور نظارت بر روند فرآيند تغيير شيوه حاكميت از نظام ديكتاتوري به نظام دموكراسي صورت گرفت؛ پل برمر جايگزين ژنرال جي  گارنر شده بود.
پس از انجام اين تغييرات گسترده، سازمان ملل متحد با تصويب پيش نويسي، تحريم هاي عليه عراق در قالب برنامه نفت در برابر غذا را لغو كرد.
روز 23 ماه مه پل برمر، طي فرماني كه بر اساس آن ساختار سياسي سابق عراق به طور كامل دگرگون مي شد، فعاليت وزارتخانه ها و سازمان هاي دولتي عراق را ملغي اعلام كرد. در پي اين فرمان، ارتش عراق نيز منحل شد و هزاران نفر از اعضاي سابق حزب بعث از فعاليت سياسي منع شدند.
روز 13 ژوئيه سال 2003 با برگزاري اولين جلسه شوراي حكومتي عراق، رسما اولين مرحله از فرآيند انتقال قدرت به عراقي ها آغاز شد.
در روز 16 ژوئيه پس از اوج گيري عمليات شبه نظاميان عليه آمريكايي ها، ارتش آمريكا به درگيري با نيروهاي مقاومت اعتراف كرد.
تنها هشت روز بعد، عدي و قصي، پسران ستم پيشه صدام طي عملياتي گسترده از سوي نيروهاي آمريكايي در شهر موصل واقع در شمال عراق كشته شدند.
در روز 19 اوت، خبر حملات انتحا ري، عليه دفاتر سازمان ملل در عراق و كشته شدن سرجيو ويرا دوملو، فرستاده ويژه اين سازمان در عراق صدر اخبار خبرگزاري ها را به خود اختصاص داد.
اما در روز 29 اوت فاجعه بس عميق تري رقم خورد. در جريان انفجار خودرويي در نزديكي حرم مطهر امام علي (ع)، آيت الله سيدمحمد باقر حكيم، رئيس مجلس اعلاي انقلاب اسلامي عراق به همراه 60 نفر ديگر از شيعيان عزادار به شهادت رسيدند تا برگ خونين ديگري در كتاب تاريخ پرعظمت شيعه ورق بخورد. مدتي پس از اين انفجار، شيعيان و بويژه اعضاي مجلس اعلاي انقلاب اسلامي عراق مسئوليت آن را متوجه طرفداران صدام از حزب منحله بعث دانستند.
روز اول ماه مبارك رمضان مطابق با 27 اكتبر 2003 نيز حملات ددمنشانه  تروريست ها 35 شهيد و صدها زخمي در مراكز صليب سرخ عراق برجاي گذاشت.
روز 2 نوامبر سال 2003 و در يكي از پرتلفات ترين روزها براي نيروهاي اشغالگر، سقوط  هلي كوپتر آمريكايي منجر به كشته شدن دست كم 15 آمريكايي شد.
در جريان اين حمله 21 نفر ديگر نيز مجروح شدند.
اين حوادث در حالي رخ داد كه شوراي حكومتي عراق در 15 نوامبر 2003 از تعيين جدول زماني براي انتقال حكومت از حاكميت آمريكايي به دولتي عراقي خبر داد؛ بر اساس اين اطلاعيه قدرت در ماه ژوئن 2004 به دولتي عراقي انتقال مي يافت.
اما در روز 13 دسامبر، صدام حسين ديكتاتور عراق توسط نيروهاي آمريكايي و راهنمايي پيشمرگان كرد در چاهي در يكي از مزارع نزديك شهر تكريت زادگاهش دستگير شد. در اول فوريه 2004 نيز وقوع انفجاري در دفاتر احزاب سياسي كردستان عراق واقع در شهر اربيل بيش از يكصد كشته بر جاي گذاشت.
در روز اول مارس نيز پس از مدت ها بحث و تبادل نظر، اعضاي شوراي حكومتي عراق در اقدامي نمادين، قانون اساسي موقت عراق را به امضا رساندند.
اما فاجعه اي ديگر مجددا روند سياسي عراق را با مانعي بزرگ مواجه ساخت؛ در جريان انفجاري در شهر كربلا، 180 شيعه در اين شهر مقدس به شهادت رسيدند.
روز 31 مارس 2004 نيز چهار مقاطعه كار آمريكايي به طرز فجيعي در شهر فلوجه به قتل رسيدند و سپس اجساد آنها را به طرز تحقير آميزي از پلي در اين شهر آويزان كردند. در 4 آوريل سال 2004 نيز پس از به شهادت رسيدن 40 نفر از پيروان مقتدي صدر، روحاني شيعه، طي درگيري با نيروهاي آمريكايي و انگليسي در شهرهاي نجف و بصره، شيعيان و سني ها به طور همزمان عليه نيروهاي آمريكايي دست به تظاهرات گسترده اي زدند. پيرو قيام سني ها در فلوجه - در منطقه مثلث سني - نيروهاي آمريكايي طي اقدامي تجاوزكارانه به بمباران مسجد شهر پرداختند كه طي اين اقدام ناجوانمردانه 40 نفر از سني ها به شهادت رسيدند. در 20 آوريل سال 2004 اولين جلسه از دادگاه مقدماتي صدام حسين و ساير رهبران حزب بعث برگزار شد.
در 21 آوريل همان سال نيز دست كم 68 نفر در شهر بصره در جريان عمليات تروريستي به شهادت رسيدند. همزمان با وقوع اين فجايع، پل برمر، حاكم آمريكايي عراق طي فرماني، پاره اي از محدوديت ها در راه استخدام اعضاي حزب بعث را لغو كرد.
در 29 آوريل 2004 نيز براي اولين بار عكس هاي موهن و تكان دهنده اي از شكنجه زندانيان عراقي توسط آمريكايي ها در زندان ابوغريب انتشار يافت.
در 30 آوريل 2004 پس از يك ماه نبرد خونين در فلوجه، نيروهاي آمريكايي با سپردن اداره شهر به يك ژنرال عراقي از فلوجه عقب نشيني كردند. در 17 ماه مه نيز عزالدين سليم، رئيس  دوره اي شوراي انتقالي عراق كه از جمله سياستمداران برجسته شيعه محسوب مي شد، طي اقدامي تروريستي به شهادت رسيد. چندي بعد اياد علاوي در روز 28 مه 2004 از سوي شوراي حكومتي عراق به عنوان نخست وزير موقت عراق برگزيده شد. پس از معرفي كابينه از سوي علاوي، شوراي حكومتي عراق نيز رسما پايان كار خود را اعلام كرد.
در 28 ژوئن 2004، دولت آمريكا رسما قدرت را به دولت موقت عراق انتقال داد.
در يك ژوئيه 2004 نيز صدام براي اولين بار در پشت ميز محاكمه قرار گرفت.
اما روز 28 ژوئيه 2004 شهر بعقوبه شاهد يكي از خونين ترين عمليات تروريستي بود كه در جريان آن، دست كم 70 نفر كشته شدند.
در روز 18 اوت 2004 پس از چهار روز گفت وگو هاي فشرده، اعضاي مجمع كنفرانس ملي عراق يكصد نفر از اعضاي مجمع ملي عراق را براي نظارت بر عملكرد دولت اياد علاوي تا زمان برگزاري انتخابات برگزيدند.
در 15 نوامبر 2004 پس از اوج گيري مجدد قيام  سني ها عليه اشغالگران، نيروهاي آمريكايي، اين شهر را دوباره طي درگيري هاي بسيار خونين به تصرف خويش درآوردند.
در 22 نوامبر 2004 نيز تاريخ انتخابات عمومي عراق تعيين شد؛ دولت موقت عراق با صدور اطلاعيه اي تاريخ اين انتخابات تاريخي را 3 ژانويه 2005 اعلام كرد، اين انتخابات، اولين انتخاباتي بود كه پس از سقوط دولت صدام حسين برگزار مي شد. در حالي كه مسئولان عراقي براي برگزاري انتخابات خود را آماده مي كردند، 19 سرباز آمريكايي طي حمله اي در پايگاه ارتش ايالات متحده در موصل كشته شدند.
در 20 ژانويه 2005 نيز ابومصعب الزرقاري اردني تبار كه ادعا مي شود رهبري گروه القاعده در عراق را به عهده دارد، در نواري ويدئويي، از جنگ طولاني عليه نيروهاي اشغالگر خبر داد.
پس از انتشار اين خبر، دولت موقت عراق از دستگيري يكي از نزديك ترين دستياران ابومصعب الزرقاوي خبر داد.
در 30 ژانويه عراقي ها به پاي صندوق هاي راي رفتند تا نمايندگان خويش در مجمع ملي را انتخاب كنند. پس از انجام اين انتخابات كه در جريان آن شيعيان و كردها اكثريت كرسي هاي مجلس را از آن خود كردند، جلال طالباني به عنوان رئيس جمهور انتخاب شد.
ابراهيم جعفري نيز مقام نخست وزيري را از آن خود كرد، اما در تازه ترين موج خشونت ها كه پس از تصويب پيش نويس قانون اساسي عراق و در سالروز شهادت امام موسي كاظم (ع) به وقوع پيوست، هفته گذشته دست كم 1500 نفر از زائران در جريان يك عمليات تروريستي به شهادت رسيدند.
اين واقعه خونين و دردناك پس از اصابت چهار خمپاره به نزديكي حرم مطهر امام موسي كاظم (ع) و ريزش پل الائمه رخ داد.

سينا خاكياني- كربلا، از مهمترين شهرهاي عراق است و در 100كيلومتري جنوب بغداد قرار دارد.
نام كربلا از تركيب دو كلمه كرب به معني غم و اندوه و بلا تشكيل شده است. در گذشته، اين شهر نام هاي ديگري از جمله نينوا و الغديريه هم داشته است. جمعيت شهر كربلا، براساس آخرين آمارگيري ها، 570 هزار نفر برآورده شده است. شهر كربلا مركز استاني به همين نام است و همچون مكه، مدينه و نجف، جزو مهمترين شهرهاي مقدس براي شيعيان به شمار مي رود.
كربلا از لحاظ اقتصادي جزو مهمترين شهرهاي عراق به شمار مي رود. اين شهر علاوه بر جذب هزاران زائر در سال كه درآمد فراواني را براي مردم آن به همراه دارد، از مراكز مهم پرورش خرما در عراق محسوب مي شود. شهر به دو بخش تقسيم شده است؛ كربلاي جديد و كربلاي قديم. كربلاي قديم، مركز مذهبي شهر است و كربلاي جديد، مناطق مسكوني و اداري را شامل مي شود. بارگاه امام حسين(ع) درست در مركز شهر قرار دارد و هر سال در صورت مساعدت امكانات، هزاران نفر از شيعيان جهان براي زيارت ايشان به اين شهر سفر مي كنند و در ايام تاسوعا و عاشورا، شهر مملو از شيعياني است كه از كشورهاي مختلف، خود را به كربلا رسانده اند.كربلا از مراكز مهم شيعيان و به نوعي مركز آموزش تعليمات اسلامي است. در اين شهر بيش از يكصد مسجد و 23 مدرسه علوم ديني فعاليت مي كنند.كربلا شهري تاريخي است. نظرات مختلفي در مورد نام اين شهر وجود دارد. گفته مي شود، نام كربلا از زبان هاي آشوري، بابلي يا فارسي نشأت گرفته و اين به وضوح قدمت اين شهر را نشان مي دهد.
تا قبل از شهادت امام حسين(ع)، كربلا شهر چندان مهمي به شمار نمي رفت، اما بعد از شهادت اين حضرت، بارگاهي در شهر ساخته شد و به مرور زمان، شهر به مركزيت اين بارگاه گسترش پيدا كرد.
حرم امام حسين(ع) بارها در طول تاريخ مورد حمله دشمنان اهل بيت(ع) قرار گرفته است. اولين بار اين اتفاق در سال 235 هجري قمري و در زمان خلافت متوكل و به دستور او صورت گرفت، ولي تا سال 369 هجري قمري به طور كامل بازسازي شد. در سال 508 هجري قمري بر اثر آتش سوزي، قسمت هايي از اين مكان مقدس آسيب ديد، ولي بعدها قسمت هاي آسيب ديده ترميم شد. همانند نجف، كربلا هم از كمبود آب بشدت رنج مي برده است تا اينكه در قرن دوازدهم هجري قمري با ساختن سدي، اين مشكل برطرف مي شود.همبستگي و حضور پررنگ شيعيان در كربلا هميشه توجه اهل سنت را به خود جلب كرده است.
در زمان حكومت بعثي صدام، حضور شيعيان در شهر بسيار محدود بود و بسياري از شيعيان غيرعراقي اجازه زيارت اين شهر را نداشتند. در سال 1991 و در هنگام قيام شيعيان كربلا، شهر بشدت آسيب ديده و عده زيادي از مردم شهر نيز توسط رژيم صدام به شهادت رسيدند. در سال 2004، كربلا بيشترين تعداد زائران در طول چند دهه اخير را داشت و رقم زائران آن در حدود يك ميليون نفر برآورد شد. انفجار بمب در كربلا كه در عاشوراي سال گذشته رخ داد، عده زيادي كشته و مجروح به جاي گذاشت كه از آن تاريخ به بعد اين روز را عاشوراي خونين معرفي مي كنند.

نجف در 160 كيلومتري جنوب بغداد قرار دارد. جمعيت اين شهر براساس آخرين آمار، 585 هزار نفر است. اين شهر، مركز استاني به نام نجف و يكي از مهمترين شهرهاي مذهبي شيعيان و مركز سياسي شيعيان عراق است.نجف اشرف شهري است كه حرم مطهر امام علي(ع) در آن قرار دارد. نجف هر سال پذيراي هزاران زائر از سراسر دنياست و تنها شهرهاي مكه مكرمه و مدينه منوره هستند كه زائران بيشتري نسبت به اين شهر دارند.در كنار بارگاه امام علي(ع)، بزرگترين قبرستان مسلمانان و شايد بزرگترين قبرستان جهان به نام وادي السلام به چشم مي خورد كه مدفن بسياري از چهره هاي برجسته مذهبي است. بسياري از شيعيان آرزو دارند كه در اين قبرستان به خاك سپرده شوند تا در روز قيامت در كنار امام علي(ع) باشند. در طول سالها، مسافرخانه هاي فراواني در شهر دائر شده است تا بتوانند جوابگوي نياز زائران باشند. همچنين مدارس علمي بسيار و كتابخانه هاي مهمي در اين شهر بنا شده و به همين خاطر، نجف به يكي از مراكز آموزش الهيات و معارف ديني شيعيان بدل شده است؛ بسياري از اين مدارس و كتابخانه ها در دوران حكومت بعثي صدام نابود شدند. در دوران حكومت صدام، به عنوان نمونه، بزرگراهي ساخته شد كه درست از ميان قبرستان وادي السلام عبور مي كرد.از چهره هاي مهمي كه در حوزه هاي علميه نجف تدريس كرده بودند، مي توان به امام خميني(ره)، آيت الله طباطبايي و آيت الله سيستاني اشاره كرد. نجف به همراه قم اصلي ترين مراكز ترويج و تحصيل علوم شيعه در سراسر دنيا هستند.
نجف در زمان حكومت ساسانيان جزو شهرهاي ايران محسوب مي شده است. گفته مي شود كه اين شهر در سال 213 هجري و به دستور هارون الرشيد، خليفه عباسي بنا نهاده شده است. نجف در طول تاريخ، مشكلات زيادي را سپري كرده است. اين شهر همواره مورد حمله قبايل مختلف عرب قرار داشته و هميشه از كم آبي رنج مي برده است. مشكل كم آبي نجف تا نزديك به 200 سال پيش ادامه داشت و بعد از ساخته شدن كانال بزرگ اين شهر، اين مشكل مرتفع شد. بلافاصله بعد از ساخته شدن اين كانال، جمعيت شهر از 30 هزار نفر به 60 هزار نفر افزايش پيدا كرد.به خاطر روابط خوب ايراني ها و شيعيان نجف، رژيم صدام كه فعاليت هاي شيعيان را محدود كرده بود به آنها با سوءظن نگاه مي كرد. شورش و قيام مردم نجف بعد از پايان جنگ خليج فارس در سال 1991، با سركوب شديدي از سوي رژيم بعثي عراق مواجه شد كه بر اثر آن خسارات زيادي نيز به شهر وارد شد. خسارات تا حدودي بعد از پايان درگيري ها مرمت شد، اما نفرتي كه از صدام در دل شيعيان نجف ايجاد شد هنوز از بين نرفته است.در طول جنگ عراق در سال 2003، نجف يكي از نقاط اصلي بود كه مورد حمله نيروهاي آمريكايي قرار گرفت. اين شهر از روز 26 مارس 2003 به محاصره نيروهاي آمريكايي درآمد، اما آنها بزودي از ادامه روند تشديد مبارزات در اين شهر پشيمان شدند. يكي از اصلي ترين دلايل آنها براي اين كار، نگراني شان در مورد عواقب و واكنش هاي سياسي ديگر كشورها در صورت آسيب ديدن حرم مطهر امام علي(ع) بود.نجف در طول جنگ عراق تا روزها بعد از سقوط بغداد، در محاصره نيروهاي آمريكايي بود، ولي بعد از پايان درگيري هاي اوليه، شهر آرامشش را به دست آورد.

كربلا رو به آينده اي درخشان
بهرام هوشيار يوسفي
كربلا همچون بسياري از شهر هايي با مولفه هاي مشابه، به دو بخش جديد و قديم تقسيم شده؛ مجموعه بافت تاريخي شكل گرفته تحت تاثير و در كنار حرمين امام حسين(ع) و حضرت ابوالفضل عباس(ع)، بافتي نسبتا فرسوده را بدون داشتن مختصات اساسي به لحاظ زيرساخت هاي شهري، به عنوان شاكله بخش كربلاي قديم تشكيل داده اند و در كنار آن، بخش ديگري كه اميد به توسعه آن حتي در كوتاه مدت مي رود، در حال شكل  گيري يا به اصطلاح پوست اندازي است.
وجود بالغ بر 50  برنامه سرمايه گذاري عمدتا خارجي كه مورد تصويب دولت و مديريت كلان شهري در كربلا بوده و درحال پيگيري هستند و نيز برنامه هاي بسيار گسترده وزارت مسكن و بازسازي عراق در جهت انبوه سازي مسكن در اين شهر، هيچ شكي در مورد وجود افق هايي جالب توجه در آينده كربلا باقي نگذاشته است، اين در حالي است كه وجود بيش از يكصد مسجد و بيش از 20 مدرسه علوم ديني در كنار مقوله اي به نام توريسم مذهبي، موقعيتي را فراهم ساخته كه تمامي كارشناسان در زمينه پيشرفت قطعي اين شهر در پنج سال آينده متفق القول باشند.در حال حاضر، مديريت انتظامي شهر كربلا در كنترل نيروهاي لهستاني و بلغاري است، يعني ميانه روترين نيروهاي اشغالگر. آنها كنترل دومين پايگاه مقدس شيعيان را در حالي برعهده گرفته اند  كه گمان آن مي رود بزودي كنترل تمامي عراق به دست خود عراقي ها بيفتد. البته شهردار كربلا نيز با مديريت نظامي شهر كاملا هماهنگ عمل مي كند.
سفر دكتر الياسري در هفته گذشته به بلغارستان و امضاي يادداشت هاي تفاهمي در حوزه اختياراتش، نشانگر اين امر است كه شهردار كربلا به صورت بسته عمل نمي كند (هر چند انتقاداتي نيز در عرصه خدمات شهري بر مديريت وي وارد است). در هر مديريت، شهر كربلا در حال گسترش كانون هاي مديريت به سمت و سوي مشاركت مردمي و ياري رساني به توسعه سازمان هاي غير دولتي با بازه عمل شهري است.شايد اين نكته نيز خالي از لطف نباشد كه بدانيم به لحاظ آمار،   بمبگذاري ها و عمليات هاي تروريستي، در پايين ترين بخش جدول است، به عبارت ديگر با توجه به شرايط حال حاضر عراق، كربلا از امنيت نسبي برخوردار است.ايرانيان از ديرباز با شهرهاي مقدس شيعي داراي ارتباطي خاص بوده  و هستند و همواره (به غير از مواردي كه روابط دو كشور در حالت عادي نبوده است)، بيشترين تاثير را در اين شهرها داشته   اند. شايد بتوان گفت كه حتي اقتصاد شهرهايي همچون كربلا در حالت طبيعي بسيار متاثر از زوار ايراني است، آنچنان كه در يكي، دو سال اخير، حتي دستفروشي در حواشي حرمين كربلا، در سايه ايرانياني كه به عشق زيارت ائمه (ع) قبول خطر كرده اند، كسبي پرسود براي عراقيان حتي اهل شهرهاي مجاور بوده است!
در نگاهي اقتصادي - خدماتي، كيفيت پايين مراكز پذيرش گردشگر مذهبي، بخش هتلداري و هتل آپارتمان سازي را در كربلا به حوزه  اي بسيار جذاب براي سرمايه گذاران خارجي تبديل كرده است. در حالي كه پيش بيني مي شود بيشترين زائران كربلا در سالهاي آتي، ايرانيان عاشق اهل بيت باشند، چه نيكو است بزرگترين هتل ها و مراكز خدمات رساني به زوار نيز از آن ايرانيان باشد؛ زيارتي بدون دغدغه و سرشار از عشقي شيعي و مهري ايراني. انشاالله

خداحافظ علقمه
سيدجواد موسي كاظمي
خداحافظ علقمه، خداحافظ كربلا، خداحافظ نجف، كاظمين، سامرا . اينجا علقمه است. هماني كه شب هاي دور خوابش را ديده بودم. هماني كه در آبش دست و روي شسته و در خاكش نماز گذاشته بودم. هماني كه آنسوترش پاهايي تا نيمه در آب ديده بودم و دست هايي بر زمين و مشكي بر دندان و ديگر هيچ.
اينجا علقمه است و من بيدار و خوابي تعبير شده، اما بدون او.روزهاي رفتن است و هنگامه خداحافظي با همه آنچه به خاطرش رنج سفر كشيده ام. همه آنچه به خاطرش نازيبايي هاي حاشيه عتبات عاليات را تحمل كرده ام. همان نازيبايي هايي كه زمين را غصب كرده و آسمان را تسخير. گل و لاي زمستاني قبول كه ارمغان فصل سرماست و رفتني است. كثيفي كوچه ها كه رفتني نيست، زدودني است، اما اگرعزمي باشد. هست، اما نه براي آراستن شهر كه براي دستفروشي. تا چشم كار مي كند، بقچه هاي پهن شده روي زمين است و دشداشه  پوشاني كه هزاري را بهتر از دينار مي شناسند، چه، در كنارشان آنقدر صرافان چرخ دستي دار ديده اند كه ديگر چشمشان به پول هاي رنگارنگ همسايگان خارجي عادت كرده است؛ همسايگاني كه در ميهماني توده هاي زباله شريكند و در استفاده از خدمات شهري رقيب. كدام خدمات شهري؟ دريغ از يك مامور نظافت كه گرد از صورت شهر بردارد و هوار از هزاران مامور فروش كه دكاني به وسعت شهر به پا كرده اند. دكاني با ديوارهاي انساني و سقف سيمي؛ سيم هايي كه نور مي برند و صدا برمي گردانند. كلاف هايي سردرگم از كابل هاي برق و تلفن، پيچ درپيچ و رنگ به رنگ. آنقدر كه سايه سار آفتاب سوزان ظهرند و نگهبان سياهي دهشتناك شب.
از كوچه هاي 6، 8، 10 و 12 متري خبري نيست. هرچه هست يا كوچه هاي دراز و باريك است يا خيابان هاي فرعي؛ خيابان هايي كه از نظام شهرسازي فقط آسفالت آن را به ارث برده اند. نه چراغ راهنمايي و نه خط كشي، هيچ. آنقدر كه تويوتاهاي ژاپني و شورلت هاي آمريكايي نيز از تاكسي بودن در اين خيابان هاي بدون قانون پشيمانند، شايد براي همين است كه از بيرون از شهر رفتن ابايي ندارند. براي آنها ديدن سربازهاي مسلح آماده شليك در مسير نخلستان ها عادي است. حتي از تانك ها و ماشين هاي سوخته ميان راه هم ترسي ندارند. شايد در اين رفت و آمدها براي آهن قراضه هايي نقشه مي كشند كه سرتاسر جاده را پوشانده است؛ قراضه هايي كه سقف شده است براي بنزين و گازوئيل فروشان ميان راه.روزهاي رفتن است و خداحافظي؛ خداحافظي با همه زيبايي هاي معنوي و گسستن از همه نازيبايي هاي ظاهري.
خداحافظ علقمه، خداحافظ كربلا، خداحافظ نجف، كاظمين و سامرا .