|
به بهانه روز جهاني استاندارد
به سوي جهاني امن تر
|
|
|
سينا خاكياني
استاندارد نقش بسيار مهمي را در زندگي امروزه بشر ايفا مي كند. هر چند غالبا تاثير آن چندان به چشم نمي آيد، اما كافي ست براي چند لحظه، روزي را
در نظر بگيريم كه هيچ استانداردي براي كالاها يا خدمات وجود نداشته باشد. در آن صورت بدون ترديد همگي ما به اهميت حضور آن در دنياي امروز پي خواهيم برد. اگر استاندارد را از صحنه زندگي مان خارج كنيم، خواهيم ديد كه محصولات توليدي مختلف، كيفيت سابقشان را نخواهند داشت، قابل اعتماد نخواهند بود و شايد در بعضي موارد به تهديدي براي سلامتي مان تبديل شده باشند. اينجاست كه همگي ما خواهان آن مي شويم كه استاندارد را به عنوان ضمانتي براي حفظ كيفيت محصولات و حتي بالا بردن آن حفظ كنيم.
سازمان بين المللي استانداردهاي جهاني (ISO)، بزرگترين و مهمترين مرجع توسعه دهنده استاندارد در دنياست. حوزه اصلي فعاليت اين سازمان روي توسعه استانداردهاي فني و تكنيكي متمركز است، اما با اين حال تاثيرات بسيار مهم و انكارناپذيري بر وضعيت اقتصادي و اجتماعي جهان دارد.
استانداردهاي بين المللي كه ايزو آنها را وضع مي كند، تاثيرات بسيار فراگيري دارد كه از دولت ها و سيستم هاي قانونگذاري در كشورهاي مختلف شروع مي شود و تا تك تك افراد هر جامعه به عنوان يك مصرف كننده نهايي ادامه پيدا مي كند. استانداردهاي ايزو، پيشرفت، توليد و تهيه كالاها و ارائه خدمات را مطمئن تر و آسان تر كرده، روابط تجاري ساده تر و درعين حال منصفانه تري را ميان دولت ها پديد مي آورد، قوانين فني و بنياديني را براي حفظ سلامت و رعايت مسائل زيست محيطي در اختيار دولت ها مي گذارد و به عنوان يك سپر ايمني براي مصرف كنندگان كالاها و خدمات در ساده تر كردن زندگي به آنها كمك مي كند.
اگر در جايي همه چيز روبه راه باشد و سيستم ها، دستگاه ها و ماشين آلات بدرستي كار كنند، بي ترديد ردپاي ايزو را در آن حوالي خواهيم يافت.
ايزو چيست؟
ايزو، شبكه اي از سازمان هاي ملي استاندارد 156 كشور جهان است. مقر اصلي اين سازمان در ژنو قرار دارد و از هر يك از كشورهاي جهان نماينده اي در اين سازمان حضور دارد. ايزو، يك سازمان غيردولتي ست و لزوما اعضاي آن نمايندگان فرستاده شده از سوي دولت هاي مختلف نيستند، اما با اين حال، اين سازمان اعتبار فوق العاده اي در ميان بخش هاي خصوصي و دولتي سراسر جهان دارد. علت اين موضوع اين است كه انستيتوها و موسسات تحقيقاتي عضو اين سازمان، يا جزئي از ساختار دولتي كشورهاي شان هستند يا
در غير اين صورت نفوذ بسيار زيادي در صنعت و بخش خصوصي دارند.
نامگذاري ايزو
سازمان بين المللي استانداردهاي جهاني در زبان انگليسي به اختصار (International ، ISO organization for standardization) و در زبان فرانسهOIN، (Oragnisation international de normalization) نوشته مي شود. به همين خاطر و براي پرهيز از استفاده از عبارات اختصاري مختلف، در ابتداي تاسيس اين سازمان، ISO كه از كلمه يوناني ISOS به معني مساوي و برابر گرفته شده، براي نامگذاري آن انتخاب شد و امروز در هر كشوري و با هر زباني اين سازمان را با نام ايزو مي شناسند.
آغاز به كار ايزو
وضع استانداردهاي بين المللي ابتدا در حوزه الكترونيك و با تاسيس كميسيون بين المللي الكتروتكنيك (IEC) در سال 1906 ميلادي آغاز شد. ادامه فعاليت هاي اين سازمان، تاسيس فدراسيون بين المللي استانداردهاي جهاني (ISA) را در سال 1926 به همراه داشت، اما فعاليت اين فدراسيون بيشتر بر علوم مهندسي مكانيك متمركز بود و سرانجام حيات آن در سال 1942 به پايان رسيد.
در سال 1946، نمايندگان 25 كشور جهان در لندن گردهم آمدند تا سازمان جديدي را با هدف هماهنگ كردن استانداردهاي جهاني تشكيل دهند. سرانجام و بعد از اين گفت وگوها در 23 فوريه 1947، ايزو تاسيس شد و فعاليتش را آغاز كرد.
هماهنگي جهاني
وقتي اكثريت كالاها و خدمات در حوزه هاي مختلف تجاري يا صنعتي با استانداردهاي جهاني مطابقت پيدا كردند، آن وقت مي توان گفت كه كار ايزو به پايان رسيده است و اين امر زماني محقق مي شود كه نمايندگان حاضر در اين سازمان كه در واقع نمايندگان دولت ها، سهامداران، توليدكنندگان و در نهايت مصرف كنندگان كشورهاي شان هستند، بر سر استفاده از واحدها، معيارها و خصوصيات يكسان مواد مختلف كه در صنايع، آزمايشگاه ها و حتي در ارائه خدمات مورد استفاده قرار مي گيرند، به توافقات بيشتري دست پيدا كنند. در حال حاضر، ايزو تبديل به يك چارچوب مرجع و در عين حال زباني مشترك ميان توليدكنندگان و مصرف كنندگان شده و با گسترش فعاليت هايش، تجارت و انتقال فن آوري را روزبه روز ساده تر مي كند.
فوايد استانداردهاي ايزو
براي مشتري ها: سازگاري فن آوري ها در سراسر دنيا زماني كامل مي شود كه تمامي توليدات و خدمات ارائه شده، بر مبناي استانداردهاي بين المللي باشند. اين هماهنگي، روزبه روز در حال گسترش است و به همين خاطر خريداران و به طور كلي مشتري ها، انتخاب هاي بيشتري را پيش روي خود مي بينند كه مي توانند براحتي آنها را با يكديگر مقايسه كنند و همين مسئله رقابت شديدتري را ميان توليدكنندگان پديد مي آورد كه در نهايت باعث پيشرفت جامعه جهاني خواهد شد.
براي دولت ها: استانداردهاي جهاني، قوانين زيربنايي را در زمينه هاي بهداشتي، ايمني و رعايت مسائل زيست محيطي براي دولت ها فراهم مي كند.
براي مصرف كننده ها: انطباق كالاها يا خدمات با استانداردهاي جهاني ايزو، ضمانتي براي كيفيت، سلامت و اعتبار آنهاست. به طور كلي تر اين استانداردها كيفيت زندگي ما را تعيين و تضمين مي كنند و به ما اطمينان مي دهند كه ابزارآلات و دستگاه هايي كه از آنها استفاده مي كنيم، بي خطر هستند.
براي كره زمين: استانداردهاي جهاني ايزو را مي توان در آب، هوا يا خاك هم پيدا كرد. اين استانداردها حتي در زمينه تشعشعات راديواكتيو يا انتشار گازها در هوا هم وجود دارند و سعي مي كنند محيط زيست را براي زندگي بشر سالم نگه دارند.
ايزو در سراسر جهان
استانداردهاي ايزو در واقع توافقاتي ست كه چارچوب هاي مرجعي را در اختيار جهانيان قرار مي دهد. گسترش دادن اين استانداردها در مقياس جهاني، كار بسيار عظيمي ست. در حال حاضر بيش از 50 هزار نفر در 3هزار موسسه تحقيقاتي در سرتاسر دنيا براي توسعه استانداردهاي ايزو و تحت نظارت آن مشغول فعاليت هستند.
دنياي وسيع استانداردها
از سال 1947 تاكنون، ايزو بيش از 15هزار استاندارد مختلف را منتشر كرده است كه شامل حوزه هاي مختلفي از كشاورزي گرفته تا كدگذاري ديجيتال سيگنال هاي صوتي و تصويري مي شوند.
شايد ساده ترين استانداردهاي ايزو، توافقات انجام شده بر سركميت ها و واحدها باشد. اما در واقع اين استانداردها، مهمترين نتايج كار اين سازمان هستند. بدون اين استانداردهاي به ظاهر ساده ، تجارت در دنياي امروز، غيرممكن شده علم به يك پديده خيالي و غير عملي تبديل و توسعه دانش و فن آوري متوقف مي شود.
محبوبيتISO14000 , ISO9000
ISO14000 و ISO9000، معروف ترين استانداردهاي ايزو هستند. در حال حاضر 760هزار كارخانه، سازمان و... در 149كشور جهان، استانداردهاي ISO14000 و ISO9000 را رعايت مي كنند. استانداردهاي ISO9000، چارچوب مرجعي براي مديريت كيفيت در طول مراحل تهيه و توليد كالاها يا عرضه خدمات هستند. استانداردهاي ISO14000، قوانيني مديريتي در ارتباط با محيط زيست هستند كه به كارخانه ها، توليدكنندگان و... كمك مي كنند تا در عين بالابردن نتايج اقتصادي فعاليت شان، كارايي شان را نيز در حفظ بهتر محيط زيست افزايش دهند.
اكثر استانداردهاي ايزو، مخصوص توليد محصولات يا مواد خاص هستند، اما استانداردهاي خانواده هاي ISO14000 و ISO9000 هيچ گونه محدوديتي ندارند و تمامي توليدات يا خدمات را شامل مي شوند، به طوري كه نام استانداردهاي مديريت عمومي را برآنها گذاشته اند.مهم نيست كه يك تشكيلات اعم از يك كارخانه يا يك اداره دولتي، چه محصولي را تهيه يا چه خدماتي را ارائه مي دهد. براين اساس هر تشكيلاتي كه شامل بخش مديريتي باشد مي تواند به استانداردهاي مديريت كيفيت و مديريت محيط زيست عمل كند. بـــه طــور خـــلاصه ISO9000 خانواده استانداردهاي مديريت كيفيت است كه برطبق آن هر تشكيلاتي(كارخانه، اداره و...) موظف است رضايت مشتريانش را از طريق پذيرش نظريات آنها و تلاش براي بالا بردن كيفيت محصولاتش جلب كند. ISO14000 خانواده استانداردهاي مديريت محيط زيست است و برطبق آن هر تشكيلاتي موظف است تا اثرات مخرب ناشي از فعاليت هايش را به حداقل برساند.
همكاران بين المللي
مهمترين همكاران ايزو، كميسيون بين المللي الكتروتكنيك IEC و اتحاديه بين المللي ارتباطات ITU هستند. هر سه اين سازمان ها در سوئيس و در شهر ژنو مشغول فعاليتند و اتحاد آنها توانسته است هماهنگي بيشتري را براي وضع استانداردهاي جديد ايجاد كند. ايزو از معدود سازمان هاي غيردولتي ست كه در سازمان تجارت جهاني (WTO) حضور دارد. ايزو در حال حاضر عضو ناظر اين سازمان است، اما با تقاضاهاي زيادي كه براي عضويت دائم آن در اين سازمان شده است، به نظر مي آيد بزودي آن را در جمع اعضاي ثابت آن ببينيم. حضور ايزو به عنوان عضو ثابت سازمان تجارت جهاني مي تواند در رفع موانع علمي و فني تجارت در دنيا موثر باشد.
استاندارد و تجارت جهاني
ISO به همراه دو متحد ديگرش IEC و ITU اتحاد استراتژيكي را با سازمان تجارت جهاني ايجاد كرده اند تا از اين طريق بتوانند سيستم آزاد و منصفانه اي را براي تجارت جهاني طراحي كنند. اين سه سازمان مهمترين سازمان هاي استاندارد جهاني بوده و هر كدامشان به نوعي مكمل ديگري هستند و قصد دارند با ايجاد زمينه هاي فني و علمي لازم، راه را براي رشد بازار جهاني باز كنند.
سازمان تجارت جهاني به همين منظور موافقتنامه اي با عنوان موانع فني تجارت(TBT) تهيه كرده است. براساس اين موافقتنامه اعضاي اين سازمان اهميت استانداردهاي بين المللي و انطباق معيارها و واحدها را در افزايش بهره وري توليد و ساده تر شدن تجارت جهاني پذيرفته اند. در اين موافقتنامه بر پذيرش و كاربرد استانداردهاي جديد تاكيد شده است.
استاندارد در ايران
اولين تشكيلات رسمي استاندارد در سال 1304 هجري شمسي و بعد از تصويب قانون اوزان و مقياس ها در ايران تاسيس شد، اما تا سال 1331 اين موسسه فعاليت چندان مهمي انجام نداد تا اينكه در آن سال و باتوجه به افزايش سطح مبادلات تجاري ايران با ساير كشورها و لزوم نظارت بر كيفيت كالاهاي صادراتي كشور، هسته اوليه موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران در وزارت بازرگاني شكل گرفت. در سال۱۳۳۹ موسسه استاندارد ايران به عضويت سازمان استانداردهاي بين المللي (ايزو) درآمد و از آن زمان تا به امروز يكي از اعضاي فعال اين سازمان بوده است. موسسه استاندارد ايران در حال حاضر در 127 كميته اصلي ايزو به عنوان عضو ثابت و در 111 كميته ديگر آن به عنوان عضو ناظر حضور دارد، همچنين دبيرخانه بين المللي كميته هاي فني شوينده ها
( مواد فعال سطحي)، كودهاي شيميايي و فرآورده هاي بهداشتي و آرايشي سازمان بين المللي استاندارد نيز در ايران مستقر است.
موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران علاوه بر عضويت در سازمان استانداردهاي بين المللي با كميسيون بين المللي الكتروتكنيك(IEC)، سازمان بين المللي اندازه شناسي قانوني (OIML) و انجمن جهاني سازمان هاي تحقيقات صنعتي (WAITRO) نيز همكاري مي كند. موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران تنها سازماني در كشور است كه مي تواند استانداردهاي فرآورده هاي توليد شده در كشور را تعيين كرده و اجراي آنها را با كسب موافقت شوراي عالي استاندارد اجباري اعلام كند. اين سازمان براي تعيين استانداردهاي فرآورده هاي توليد شده در كشور، از طريق ايزو از آخرين دستاوردهاي علمي و صنعتي جهان استفاده مي كند.
اجراي استانداردهاي ملي در ايران باعث افزايش فروش داخلي، صادرات و به تبع آن رشد بيشتر اقتصاد كشور مي شود و با تامين كردن ايمني و سلامت محصولات، صرفه جويي در وقت و هزينه ها و درنهايت افزايش درآمد و رفاه عمومي را براي كشور به همراه مي آورد.
موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران فعاليت هاي متنوعي از جمله تعيين، تدوين و انتشار استانداردهاي ملي، صدور، تمديد، تعليق و ابطال پروانه هاي كاربرد علامت استاندارد ايران، نظارت بر اجراي استانداردهاي اجباري، كنترل كيفي كالاهاي صادراتي، تاييد صلاحيت موسسات و شركت هاي بازرسي و كارشناسان استاندارد و كنترل كيفي كالاهاي وارداتي به منظور حمايت از مصرف كنندگان و توليد كنندگان داخلي را در برنامه كاري خود دارد.
اتحاد سه گانه
سازمان هاي IEC، ISO و ITU مجموعه اي از هزاران استاندارد بين المللي را عرضه مي كنند:
- محصولات و سيستم ها و زنجيره هاي توزيع جهاني
- فن آوري هاي پزشكي و پزشكي از راه دور
- اندازه گيري اثر انتشار پرتوهاي هسته اي يا الكترو مغناطيس بر بدن انسان
- وسايل پايش قاچاق مواد راديو اكتيو
- فن آوري بيومتريك براي شناسايي اشخاص و حفاظت از دسترسي به محدوده هاي حساس
- ارتباطات موثر هنگام بروز بلاياي طبيعي يا موقعيت هاي اضطراري
- امنيت شبكه هاي رايانه اي و حمايت از تماميت شبكه هاي ارتباطي ثابت و متحرك
IEC، ISO و ITU استانداردهاي بين المللي را تدوين مي كنند كه براي به كارگيري در سطوح ملي و منطقه اي و نيز در تامين نيازهاي اجتماعي، نيازهاي بازار و الزامات قانوني قابل استفاده هستند. اين سازمان ها با ممانعت از بروز موانع جديد تجاري كه مي تواند ناشي از وضع مقررات ملي بهداشت و ايمني باشد، به ترويج بهترين روش ها و فن آوري هاي جديد كمك مي كنند.
|
