عكس:گلناز بهشتي
آذر مهاجر
...و امروز مصادف با 8 سپتامبر، در حالي روز جهاني شهرسازي در كشور ما گرامي داشته  مي شود كه سال گذشته دانشگاه تربيت مدرس پايه و اساس برگزاري جشن شهرسازي را ترتيب داده بود و جامعه مهندسان شهرساز در ادامه اين حركت قابل تقدير برگزاري همايشي براي گراميداشت روز جهاني شهرسازي را برعهده گرفته است و به اعتبار نتيجه حاصل از گفت وگو با پويان شهابيان، عضو كميسيون آموزش شهرسازي جامعه مهندسان شهرساز و دبير اين همايش، مي توان اميد داشت تا آينده اي نه چندان دور، شهرسازي به عنوان علمي وسيع و كاربردي در تصميم گيري هاي شهري مد نظر قرار گيرد. شكي نيست كه برگزاري چنين مراسمي في نفسه اقدام مثبتي ارزيابي مي شود و باز هم شكي نيست كه چنين اقدام مثبتي زماني به ثمر خواهد نشست كه بزرگداشتي به اندازه ارزش هاي علم وسيع شهرسازي و شايد حتي به عظمت مشكلات عديده شهرهايمان برايش برگزار شود...! حقيقت تلخ درباره جشن و گراميداشت روز شهرسازي در كشور ما اين است كه مادامي كه وضعيت شهرهاي ما تغيير محسوسي به سمت بهبود نداشته باشند و علم شهرسازي بخصوص براي مديران شهري شناخته نشده باشد (تا آن ميزان كه در تصميم گيري هايشان براي شهرها، دستاوردهاي اين علم را مد نظر داشته باشند)، برگزاري گراميداشت روز شهرسازي به يك شوخي بيشتر شبيه خواهد بود؛ البته نوعي شوخي كه كسي نمي تواند ارزش هاي آن و اميدهايي را كه ايجاد مي كند، انكار كند و از اين دست اميدواري ها را بسيار مي توان در محتواي كلام دبير همايش، پويان شهابيان، احساس كرد؛ اين گفت وگو را بخوانيد:
سال گذشته اين همايش را دانشگاه تربيت مدرس برگزار كرد و امسال جامعه مهندسان شهرساز آن را گرامي مي دارد، برنامه براي سال هاي آتي چيست؟
بله، سال گذشته دانشگاه تربيت مدرس براي اولين بار بزرگداشت اين روز را در ايران با همايشي برگزار كرد و دبير همايش هم دكتر رفيعيان بود. امسال جامعه مهندسان شهرساز تصميم گرفت به عنوان مركزي با نقش اصلي و محوري، در مورد شهرسازي و به عنوان يك ان جي او برگزاري همايش و گراميداشت اين روز را بر عهده بگيرد و مثل يك پل ارتباطي بين شهرسازان، مسئولان ومردم عمل كند. پيشنهاد من هم به جامعه اين است كه كميته اي با حضور افرادي ذي صلاح تشكيل دهد تا هر سال در اين روز با هماهنگي با مراكز مرتبط به امر شهرسازي، برگزاري همايش شهرسازي را بر عهده بگيرد. اين كميته به عنوان يك هماهنگ كننده و برنامه ريز عمل خواهد كرد و از پتانسيل هاي موجود در اين باره كمك خواهد گرفت؛ به اين ترتيب از پراكندگي يا موازي كاري در اين مورد جلوگيري خواهد شد. بايد ديد در نهايت چه تصميمي در اين باره گرفته خواهد شد.
بنابراين چنين كميته اي در حال حاضر وجود ندارد؟!
نه، بايد ببينيم چه تصميمي در جامعه مهندسان شهرساز در اين باره اتخاذ حواهد شد.
امسال با برگزاري اين همايش چه هدفي را دنبال مي كنيد؟
هدف اصلي ما ايجاد تعامل و همفكري و نزديكي بين شهرسازان و ارگان ها و نهادهايي ست كه با شهرسازي در ارتباط هستند. در ضمن مي توان دستاوردهاي پراكنده درباره شهرسازي را به افراد اين حوزه منتقل كرد، پيام هاي جامعه مهندسان شهرساز ارائه خواهد شد و... امسال درباره تجارب جهاني صحبت خواهيم كرد و فكر مي كنم براي سال هاي آينده بتوانيم براي گفت وگوها و سخنراني ها يك محور مشخص نيز طراحي كنيم كه همايش روز جهاني شهرسازي به سمت موضوع و محور مورد نظر هدايت شود.
در همايشي كه امسال برگزار مي شود محور خاصي نداريد؟
نه، اين همايش به عنوان دومين تجربه، بيشتر نوعي گردهمايي ست. سال گذشته سنگ بناي آن گذاشته شد و سعي داريم طوري برنامه ريزي كنيم كه از سال هاي آتي به صورت مشاركتي و با ارائه موضوعي مشخص اين روز گرامي داشته شود. امسال از آنجا كه ما دير اقدام كرده بوديم و به خاطر ماه مبارك رمضان و تغيير ساعات كاري در خانه هنرمندان، نتوانستيم جلساتمان را برگزار كنيم. اين همايش تنها به عنوان نوعي بزرگداشت برگزار مي شود و يك همايش تخصصي و علمي نيست.
براي برگزاري اين همايش از حمايت هيچ نهاد يا ارگان دولتي هم استفاده نكرده ايد؟
نه.
جامعه مهندسان شهرساز چند نفر عضو دارد؟
من به طور دقيق نمي دانم. تا آنجا كه اطلاع دارم حدود 400 عضو اصلي دارد و اعضاي اصلي كساني هستند كه تحصيلاتشان در زمينه شهرسازي را به پايان رسانده اند. تعدادي افراد مرتبط با اين حوزه و دانشجويان اين رشته هم عضو جامعه هستند كه من دقيقا نمي دانم چند نفر هستند.
و مدعوين شما در اين همايش چه كساني هستند؟
اعضاي هيات علمي دانشگاه هايي كه رشته شهرسازي يا رشته هاي مرتبط به آن را دارند، مهندسان مشاور داراي درجه شهرسازي، نمايندگاني از وزارت مسكن و شهرسازي، سازمان ملي زمين و مسكن، شركت عمران شهرهاي جديد، مركز مطالعات وتحقيقات معماري و شهرسازي، بنياد مسكن، سازمان شهرداري ها و دهداري هاي كشور و...
برنامه شما براي اين همايش چيست؟
همايش روز جهاني شهرسازي طي يك روز از ساعت 5:30 الي 8 امشب برگزار مي شود و شايد گمان كنيد اگر محور خاصي براي سخنراني ها و برنامه هاي آن وجود داشت، مي شد آن را طي چند روز برگزار كرد؛ اما شايد جالب باشد بدانيد در بسياري از كشورهاي دنيا هم اين روز طي مراسمي كوتاه گرامي داشته مي شود و برگزاري هر مراسمي در اين باره تنها براي آموزش و جشني ساده، اتفاق مي افتد و در دو پانل يكي - دو ساعته. معمولا همين طور است و حالت جشن دارد. ما هم در آينده اگر محوري براي اين همايش داشته باشيم در يك يا يك نصفه روز برگزار مي كنيم. در مراسم امسال، تقدير از پيشكسوتان اين عرصه را داريم و تاكيد مي كنم نمي خواهيم مانند معماران، فرد يا افرادي نمونه و برتر را انتخاب كنيم. راجع به تجارب جهاني در اين مورد صحبت هايي خواهيم داشت و رئيس جامعه مهندسان شهرساز هم سخنراني كوتاهي به عنوان پيش زمينه تقدير از پيشكسوتان اين رشته دارد و در نهايت ميزگردي خواهيم داشت كه همين پيشكسوتان تجاربشان را طي آن در اختيار قرار مي دهند.
قطعا شما خودتان بهتر مي دانيد كه شهرسازي علم گسترده اي ست و شايد حتي معماري، طراحي شهري، مديريت شهري و مواردي از اين دست را نيز در زير مجموعه خود داشته باشد. با توجه به اين مسئله و اين نكته كه وضعيت فعلي شهرهاي ما كه گوياي لزوم توجه بيشتر به مسائل و اصول شهرسازي هستند، گمان نمي كنيد چنين همايش يا جشني كار چندان بزرگي نيست و بايد اقدامات اساسي تري بخصوص در زمينه آموزش صورت بگيرد؟
چرا، همين طور است و كاملا حق داريد؛ اما توجه كنيد كه شايد تنها چند سالي ست كه به شهرسازي به عنوان يك حرفه كليدي در اداره مسائل شهر توجه مي شود و هنوز جامعه ما درك درستي از علم شهرسازي ندارد، زماني كه من مي خواستم در رشته شهرسازي تحصيل كنم، تصور خيلي ها اين بود كه شهرسازي يعني ساختن يك شهر و شهرساز قرار است شهر بسازد! من معتقدم اول بايد شناخت درستي از اين حرفه ايجاد شود و اين مسئله هم يك شبه اتفاق نمي افتد. بايد قدم به قدم به هدف نزديك شويم. از طرفي هر حركتي كه انجام مي شود به چند سالي زمان نياز دارد تا به لحاظ كيفي به سطح مطلوبش برسد. ما خودمان قبول داريم به رغم تلاش هاي بسياري كه براي برگزاري اين همايش انجام داديم كار بهتري مي توانستيم ارائه كنيم، ولي اگر بخواهيم منصفانه نگاه كنيم همين كه دانشگاه تربيت مدرس پيش زمينه را فراهم كرده و ما هم تلاش كرديم كمي تكميل ترش بكنيم، زمينه هاي كيفي تر برگزار شدن همايش ايجاد شده و اين خودش قدم مثبتي ست.
افق هاي شما در برگزاري همايش بزرگداشت روز شهرسازي چيست؟ حتما برنامه هايي براي آينده داريد. درست است؟
سئوال سختي مي پرسيد. اگر روند برگزاري همايش ها در اين روز در ديگر كشورهاي جهان را بررسي كنيد، مي بينيد كه در اين مورد عقب تر از خيلي جاها نيستيم. در خيلي از كشورهاي دنيا به صورت يك جشن محله اي برگزار مي شود، چيزي مثل مشاركت درون محله اي. به جز موارد خاص مثل دانشگاه هاوايي كه به اين منظور هزار پوستر را در اين مورد خاص براي بسياري از كشورهاي دنيا ارسال كرده، در بيشتر موارد سطح كار در همين حدي ست كه ما انجام مي دهيم، اما من فكر مي كنم ما اگر بتوانيم اين جشن را به فضايي براي گفت وگو ابتدا در سطح ملي و بعد بين المللي تبديل كنيم، اتفاق خوبي خواهد بود. مثلا در 10 سال آينده به گراميداشت اين روز با حضور شهرسازان بسياري از كشورهاي دنيا در ايران برگزار شود و تعاملي كارا بين شهرسازان ايجاد شود. بايد بتوانيم در اين روز به تجارب جهاني بپردازيم و بعد اين تجارب را بومي كنيم و به كار گيريم و اگر قرارباشد چنين اتفاقي بيفتد، اول مردم و مسئولان بايد اين حرفه و علم را بشناسند و شهرسازان در تصميم گيري ها دخالت داده شوند.
فكر مي كنم اين امر با آموزش محقق شود.
بله مسلما. بايد به آموزش بپردازيم؛ به عنوان مثال در لندن اتفاق زيبايي افتاد، در روز شهرسازي، شهرسازان، تعدادي از كودكان يك دبستان را به محيط هاي مختلف شهر بردند و نظرشان را در مورد كيفيت هاي فضايي و خواسته هايشان جويا شدند، نتيجه اين شد كه به موارد جالبي برخوردند كه شايد هرگز يك شهرساز بزرگسال به آن فكر نكرده بود. چنين اقداماتي در كشور ما لااقل احتياج دارد كه كميته اي كه پيشنهادش را دادم، تشكيل شود و بعد براي هر دوره برگزاري همايش اين روز برنامه ريزي بلند مدت صورت بگيرد، كارگاه هاي آموزشي در طول سال برگزار شوند و مسائل خاص و نو در علم شهرسازي به شهرسازان، مديران و دانشجوياني كه اين مباحث را در دانشگاه ها نياموخته اند، آموزش داده شود و همه اينها مسلما در يك همايش ميسر نخواهد شد و نياز به برنامه ريزي و يك متولي دارد. در روز برگزاري همايش مي توان دستاوردها را ارائه كرد، نتيجه تحقيقات را در اختيار گذاشت و بيانيه صادر كرد.
و همه اينها مستلزم تشكيل همان كميته پيشنهادي ست. همين طور است؟
بله، من اين طور فكر مي كنم.

وقتي شهر را مي سازي، روز هم بايد داشته باشي...
اولين بار سال 1949 پروفسور كارلوس ماريا دلاپائولرا، استاد دانشگاه بوينوس آيرس آرژانتين، 8 سپتامبر را به عنوان روز جهاني شهرسازي بنيانگذاري كرد و امسال 56 سالي ست كه اين روز را در بيش از 40 كشور دنيا جشن مي گيرند. كشورهايي مثل كانادا، جامائيكا، استراليا، ايالات متحده، هلند، انگلستان، سريلانكا، پاكستان و... از اين جمله هستند كشور ما از سال گذشته به جمع اين كشورها پيوسته است.

نارسيس سهرابي - بي شك نخستين بارقه هاي منظر سبز را بايد در بين النهرين و باغ هاي ايران جست؛ در اين ميان باغ هاي معلق بابل و تپه هاي موسيان و علي كش در ايران از ديگرنمونه هاي اوليه تاثيرگذار در منظر شهري بوده اند. آنچه كه از بررسي تاريخ كهن برمي آيد مشخص مي كند كه تمامي نمونه هاي موفق منظر سبز شهري در گذشته از اثرات صاحبان قدرت در جامعه بوده است. بروز تاثيرات انقلاب صنعتي در سراسر دنيا باعث شد تا جوامع بشري بيش از پيش از طبيعت جدا افتاده و رشد سريع شهرها و در نتيجه پراكندگي نامنظم جمعيت در آن، اغلب محيط زيستي با كيفيت نامطلوب آب و هوا، مشكلات سيل و نيازهاي انرژي عظيم براي سكونت پذير كردن آنها و... را به وجود آورد. اين مسائل زماني با اهميت تر جلوه مي كنند كه بدانيم فن آوري هاي مهندسي رايج، مانند تصفيه خانه هاي عظيم، شبكه هاي زهكشي بتني و دستگاه هاي پالايش هوا از لحاظ ساخت و نگهداري، گرانقيمت هستند و بسياري از كشورهاي در حال توسعه، امكانات و منابع لازم را براي اينگونه فن آوري ها ندارند.
براي رويارويي با اين معضل، نياز به متخصصاني ست كه قادر به ايجاد نظم در ضرباهنگ توسعه و حفظ منابع طبيعي باشند. تخصص طراحي منظر، در طراحي فضاي سبز يكپارچه محيط هاي پويا و الهام بخش بوده كه قادر است به نياز هاي متغير جامعه به طريقي پاسخ دهند. اجزاي تشكيل دهنده فضاي سبز شهري را مي توان تركيبي از فضاهاي باز و بسته و آميزه اي از زيستگاه هاي طبيعي گياهي در نظر گرفت. اين مناطق شهري، منظري امن را در ذهن مجسم مي كنند كه مردم آن را اداره و از آن استفاده مي كنند.
فضاهاي سبز شهري با ايجاد خرد اقليم هايي (microclimate) درهر منطقه، شرايط آب و هوايي آن را تحت تاثير خود قرار داده و آنها را تغيير مي دهد. اثرات مفيد فضاي سبز شهري در تعديل آب و هوا به طور كامل شناخته شده و نقش آن به منظور تنظيم رژيم آب و لطافت هوا قابل توجه است.
امروزه در شهرهاي بزرگ جهان به علت تراكم جمعيت و وجود وسايل ماشيني و ساماندهي نامناسب كارخانه ها در نزديكي شهرها، مسئله آلودگي هوا بسيار بغرنج شده است. در كشور ما ايران و بويژه در شهرهاي بزرگ، اين مسئله هر روزه مشكل سازتر شده و باتوجه به اين نكته كه اكثر شهرهاي بزرگ كشور در مناطق خشك و روي شيب هاي دامنه كوه ها قرار گرفته اند، سايه باد و آلودگي هوا بسيار خطرناك و جدي تر است. بنابراين ايجاد فضاي سبز در مبارزه با آلودگي هوا نقش بسيار مهمي را ايفا مي كند. در امان نگه داشتن كاربري هاي حساس به آلودگي، همچون زمين هاي بازي، حياط مدارس و محل هاي نشستن و تمامي مكان هايي كه احتياج به هواي پاك دارند و همجواري اين فضاها با فضاهاي سبز شهري الزامي ست.

پوريا مهدوي - مطابق قانون برنامه چهارم توسعه (كه از امسال آغاز و تا سال 1388 لازم الاجراست) نكات زيادي درباره وظايف دولت مبني بر توسعه پايدار و بهبود محيط زندگي و همچنين مستحكم سازي ساختمان ها به چشم مي خورد كه مسئوليت دولت جديد را بسيار حساس مي سازد؛ از احياي بافت هاي فرسوده و تامين فاضلاب شهري تا استاندارد كردن مصالح و بيمه نامه كيفيت ساختمان و....
عملكرد سال هاي قبل نشان مي دهد كه هر طرحي كه بدون دقت كافي و تنها به منظور حل مشكل ارائه و بسرعت عملي شده، شكست خورده و تنها يك تسكين زودگذر بوده است. در لابه لاي قانون برنامه چهارم توسعه، سه بند جالب توجه و شاخص وجود دارد. در ماده 30 اين قانون، صدور پايان كار براي ساختمان هاي عمومي و مجتمع هاي مسكوني آپارتماني منوط به ارائه بيمه نامه كيفيت ساختمان است و بند ديگري از اين قانون نيز وزارت امور اقتصادي و دارايي را مكلف به فراهم كردن نظام بيمه ساختمان و ابنيه در مقابل زلزله (بيمه حوادث) كرده است.
به نظر مي رسد كه قانون براي تضمين كيفيت ساختمان و ساختمان سازي، متوسل به بيمه شده و قصد دارد تا كنترل كيفيت را به نظام بيمه اي كشور بسپارد، درصورتي كه بيمه تنها اهرم فشاري را كه مي تواند روي سازنده اعمال كند، جريمه يا نرخ بيمه نامه است و در هنگام ساخت، كنترلي روي سازه ندارد. در همين ابتداي امر خلاء و نبود يك سيستم براي كنترل احساس مي شود، چرا كه مشخص نيست بيمه چگونه مي خواهد سازه اي را كه از كيفيت آن اطلاع ندارد، تضمين كند.
اما بند سومي كه تا حدود زيادي ناقض بيمه است؛ عدم اجراي آئين نامه ها توسط مهندسين مشاور يا پيمانكار ، كارفرما و... مقصر را مكلف به جبران خسارت كرده است! به عبارتي بيمه كه خود كيفيت يك ساختمان را تضمين كرده، در صورت بروز حادثه اي مقصر نبوده و پرداخت غرامت بر عهده كساني خواهد بود كه از اجراي آئين نامه كوتاهي كرده اند! در واقع، بيمه كمترين ريسك ممكن را پذيرفته و بدون نياز به كنترل كيفيت، ساختماني را كه ممكن است از مصالح نامرغوب ساخته شده باشد بيمه تضمين كيفيت مي كند، چرا كه در صورت بروز حادثه، ديگران بايد جبران خسارت كنند!
از همين ابتداي كار مشخص است كه طرح بيمه تضمين كيفيت بايد با دقت و اصولي انجام پذيرد تا تنها به اطلاق يك اسم روي ساختمان محدود نشود (بعيد نيست با اخذ اين بيمه نامه، قيمت مسكن نيز به صورت كاذب بالا رود!) بلكه بايد راهكارهاي مناسبي از قبيل بازرسان كنترل كيفيت ساختمان ايجاد شود تا تضمين كيفيت نه با ارائه يك بيمه نامه صرف، بلكه به صورت عيني و عملي انجام پذيرد.

شهر تاريخي تابران
شهر تاريخي تابران بيش از 350 هكتار مساحت دارد و شامل ارگ توس، كهن دژ قديمي شهر، بقاياي شهر تابران، بناي هارونيه، مسجد، مدرسه ضلع جنوبي آن و آرامگاه فردوسي مي شود.
از سال 1379 تاكنون، حدود 300 گمانه زني پراكنده در محوطه تاريخي توس و شهر تابران انجام شده است. اين فعاليت ها، برخي از آثار شهر بزرگ تابران را كه زير خاك مدفون بوده، آشكار كرده است. در حال حاضر نيز نياز به ادامه فعاليت باستان شناسان در محوطه توس احساس مي شود.
شهر تاريخي تابران در سال 1375 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده و ظاهرا سازمان ميراث فرهنگي در نظر دارد آن را به عنوان اولين شهر فرهنگي - تاريخي كشور حفظ و احيا كند.اخيرا و در زمان تصدي مديريت اسبق سازمان ميراث فرهنگي، طي نامه اي خطاب به رئيس اداره ميراث فرهنگي خراسان و مدير پايگاه توس، با رد تمامي كاربري هاي پيشنهادي مشاور مربوطه در محوطه شهر تاريخي تابران توس، ساكنان روستاهاي اسلاميه، توس عليا و توس سفلي از حق سكونت در اين محدوده (جهت حفظ اين مجموعه) محروم شدند.
كنفرانس دانشجويان عمران
دوازدهمين كنفرانس سراسري دانشجويان عمران، 24 تا 27 آبان ماه به همت دانشكده عمران دانشگاه علم و صنعت ايران در محل اين دانشگاه برگزار مي شود. با توجه به وجود مشكلات متعدد در شهر تهران امروز، مديريت كلانشهرها و مديريت بحران شهري به عنوان محور اصلي كنفرانس تعيين شده است. ايجاد زمينه و جو مناسب علمي به منظور رشد قابليت هاي پژوهشي دانشجويان، آشنايي با طرح هاي كلان عمراني كشور و نيز افزايش سطح علمي و كاربردي دانشجويان سراسر كشور در كنار ارتباط هر چه بيشتر صنعت و دانشگاه و آشنايي دانشجويان با دستاوردهاي روز صنعت و علم از اهداف برپايي اين كنفرانس است.
هم زمان با برپايي اين كنفرانس، نمايشگاه هاي دستاوردهاي دانشجويي، دستاوردهاي صنعتي، كتاب و نرم افزارهاي مهندسي عمران، بازديد علمي از پروژه هاي در حال ساخت تهران و نيز بسياري از برنامه هاي فرهنگي متعدد ديگر برگزار مي شود.
اخيرا كتابي با عنوان معماري كريم طاهرزاده بهزاد با تلاش بيژن شافعي، سهراب سروشياني و ويكتور دانيل منتشر شده كه به روايت آثار و ديدگاه هاي اين معمار مي پردازد.
تجربه هاي نو در معماري
آروين هاي فضاي معماري، نمايشگاهي ست از آثار معماران جواني كه در فضايي ميان گستره اي از رشته هاي مختلف هنري سعي در خلق مفاهيم جديدي دارند. در تير ماه فصل گذشته نمايشگاهي با عنوان آروين هاي معمار برگزار شد كه بيشتر آثار نقاشي و مفهومي از اين گروه به نمايش گذاشته شد و هم اكنون يكسري از آثار معماري به همراه نقشه و ماكت در فرهنگسراي ارسباران ارائه شده است و روندي مشخص را در فضايي ميان گستره اي از هنر هاي تجسمي و معماري بيان مي كند؛ حضور در وادي تصوير به بهانه بر انگيختن تصور و خيال تا بلنداي ايده هاي ناب و سرانجام ظهور فضاي سيال و ملموس زندگي؛ فضايي كه خود سرشار از تصاوير متحرك و چند بعدي ست. آثار به نمايش در آمده در جست وجوي براي دستيابي به فضايي جديد، از مرز واقعيت و خيال گذر كرده اند.
در اين رهگذر به واسطه عبور از ميان تصورات ذهني، فضايي مفهومي شكل مي گيرد تا طرح را به سوي واقعيت فضاي زندگي نزديك كند. در اين فضاي بينابين، طراح سعي دارد تا ابداع ابزار هاي بصري در قالب تصاوير دو بعدي، اسكيس هاي رايانشي و ماكت هاي مفهومي از مرحله انتزاع گذر كرده و مفاهيم و ايده هاي اوليه را با بياني جديد عرضه كند. در حقيقت طراحان اين آثار ضمن هويت بخشيدن به بيان و گويش هاي فردي در ابعاد گوناگون، در جست وجوي نظر و معياري براي واقعيت بخشيدن به تجارب ذهني- فردي خويش بوده اند. از اين رو به دنبال تحليل و نقد ايده هاي مطرح شده در قالب ابزارهاي نوين در طول اين روند، مفاهيم صيقل خورده و خود زمينه را براي پيدايش ساختاري پيوسته و هماهنگ با بستر فراهم مي آورد. درنهايت در طرح مبتني بر روش، كنترل آگاهانه اين فرآيند مد نظر قرار گرفته است؛ روندي كه در آن ذهنيت خلاق به عينيت سيال پيوند مي خورد.

علي اصغر كيهاني- مصوبه اخير هيات دولت درباره ورود سيمان به بورس فلزات و عرضه اين محصول در ساختار جديد، دومين اقدام دولت در يك ماه گذشته پيرامون سيمان بوده است كه به نظر مي رسد هر دو اقدام صورت گرفته فاقد پشتوانه كارشناسي ست، چرا كه اين تصميم حداقل با بخشي از قوانين مصوب كشوري در تناقض است. نكته فراموش شده دائمي در بحث سيمان، تغيير الگوي مصرف و ارائه الگويي مبتني بر واقعيت هاي جامعه و نظام ساخت و ساز و ايمن سازي و مقاوم سازي و رعايت استانداردهاي توليد و مصرف سيمان است كه در اين مرحله نيز نه تنها به فراموشي سپرده شده، بلكه در پاره اي از موارد به ترويج مصرف غلط سيمان و توليد فرآورده هاي سيماني غيراستاندارد نيز منجر خواهد شد.
آنچه كه از صحبت هاي منتهي به اين تصميم دولت بر مي آيد اينكه تصميم اتخاذ شده بي تاثير از شرايط حاكم بر وضعيت بورس نبوده و دولت با هدف خارج كردن بورس از شرايط به وجود آمده اين تصميم را گرفته است، چرا كه برابر آمارهاي ارائه شده، بيش از 25 درصد ارزش سهام بورس كشور را شركت هاي سيماني تشكيل مي دهند و با ورود توزيع سيمان به بورس فلزات (معني ديگر اين اقدام گران شدن قيمت داخلي سيمان تا مرز 52 دلار) با هدف رونق بخشيدن به بورس و خروج آن از وضعيت موجود است؛ تصميمي كه شايد در كوتاه مدت به صورت مسكن عمل كند، اما آثار زيانباري را در سال هاي بعد، از خود بروز خواهد داد.
برابر اظهارات اغلب مديران و نمايندگان شركت هاي توليدكننده سيمان، نرخ دولتي سيمان، سدي در برابر سرمايه گذاري هاي جديد اين صنعت شده است و در صورت آزاد سازي نرخ سيمان، سرمايه گذاري هاي جديد در اين صنعت اتفاق مي افتد و كشور نه تنها از نظر تامين سيمان داخلي به خودكفائي مي رسد، بلكه به عنوان صادر كننده عمده سيمان جهان و منطقه نيز در مي آيد.
اين خلاصه همه آن چيزي ست كه طرفداران آزادسازي قيمت سيمان هر روز در صدها قالب متنوع و متفاوت به مسئولان دولتي ديكته مي كنند و تا به امروز نيز در پيشبرد اهداف خود موفق بوده اند، زيرا فضاي گفت وگو در بحث سيمان را آنچنان گرفتار اين چند جمله كرده اند كه مجالي براي طرح و شنيدن صحبت هاي ديگر نيست.
اينكه در فرآيند توليد هر تن سيمان، يك تن گاز كربن دار وارد محيط زيست مي شود و بيش از 125 ليتر سوخت فسيلي مصرف مي شود و اگر قيمت تمام شده داخلي سيمان به  رغم هزينه هاي بسيار هنگفت ترانزيت اين كالا، ارزش صادرات براي آن باقي گذاشته، به خاطر سوبسيدهاي انرژي ست كه در اختيار توليدكنندگان سيمان قرار گرفته و اگر محيط زيست نيز در اين معادلات حسابي ويژه باز كنيم آن وقت مشخص مي شود كه با صادرات هر تن سيمان، به قيمت 51 دلار، جامعه ما چه هزينه اي پرداخت مي كند تا تعدادي سهامدار مستقيم و غيرمستقيم در سيمان، در قالب صادرات سيمان به نوعي از رانت پنهان نفتي بهره مند باشند.
سيمان يك كالاي صنعتي ست كه به عنوان ماده اوليه در فعاليت هاي ساختماني ظاهر مي شود و براي بهره وري مناسب از اين ماده، نيازمند دانش فني، ماشين آلات و نيروي انساني متخصص هستيم و چنانچه مجموعه اين عوامل فراهم نباشد، محصول به دست آمده از سيمان چه در قالب بتن فونداسيون و ستون و سقف و چه در قالب قطعات بتني، نه تنها بازدهي مناسب را نخواهد داشت، بلكه خسارات هنگفتي را نيز به جامعه تحميل خواهد كرد.
فقط در فرآيند تعويض هاي جداول بتني خيابان ها، به عنوان ساده ترين قطعه بتني به خاطر عدم رعايت استانداردهاي ساخت بتن با دوام، هر سال به گفته مديران وزارت كشور بيش از 100 ميليارد تومان به اقتصاد شهرداري ها ضرر وارد مي شود و بيش از 800 هزار تن سيمان همه ساله به نخاله ساختماني تبديل مي شود يا بتن هاي غيراستانداردي كه به وسيله كارگران غيرماهر در پاي كار يا در كارگاه هاي غيراستاندارد ساخته مي شود كه در اين سال ها چه فاجعه اي اتفاق افتاده و مي افتد كه از ديد مسئولان و مردم پنهان مانده است.
برابر آمار بانك جهاني بيش از 25 درصد درآمد سرانه ملي ايران در بخش مسكن سرمايه گذاري مي شود و متوسط عمر مفيد ساختمان در كشور ما كمتر از 40 سال است و در صورت رعايت استانداردهاي ساخت وساز، اين عمر مفيد براحتي تا يكصد سال ارتقا مي يابد.
اين موارد تنها گوشه هاي كوچكي از نكاتي ست كه هر گونه تصميم گيري براي نظام توليد، توزيع و مصرف سيمان نمي تواند بي توجه به اين مسائل باشد و چنانچه هر تصميمي براي سيمان گرفته شود بايستي پاسخ مناسبي به سؤالات فوق داشته باشد.آزاد سازي قيمت سيمان و عرضه آن در بورس فلزات، نيازمند آئين نامه اجرايي كاملي ست كه بتواند مصرف صحيح سيمان را نيز تضمين كند و عرضه سيمان در بورس فلزات بدون ضابطه هايي كه مصرف صحيح سيمان را به دنبال داشته باشد، نه تنها مشكلات پيرامون توزيع و مصرف سيمان را برطرف نخواهد كرد، بلكه باعث شكل گيري شرايطي خواهد بود كه كل دوام و پايداري ساختمان هاي كشور را تهديد مي كند.
در انتها بايد گفت چالش هاي اينچنيني در عين حالي كه در آغاز امر و به ظاهر ممكن است مشكلاتي را در چرخه توليد، عرضه و مصرف درپي داشته باشد، ولي در صورت برخورد تجربي و درعين حال مسئولانه، در دراز مدت ثبات و منافع جمعي را در اين چرخه تضمين خواهد كرد.