عكس: عليرضا بني علي
مريم پاپي
پايتخت اقتصادي كشور ما بوي نفت و گاز مي دهد، حتما بايد چنين باشد؛ در اقتصادي كه بر پايه درآمدهاي نفتي پايه گذاري شده، اقتصاد و درآمد ملي، بوي گل و ميوه و پارچه و وسايل برقي و تكنولوژي نمي دهد؛ در عسلويه بوي گاز بر همه زندگي چيرگي دارد.
عسلويه اي ها بايد زادگاه خود را ترك كنند. مصالح ملي براي آنها هم منافعي به دنبال داشته است، ولي بيش از آن، محيط زيست شان را گرفته. تعداد كمي از آنها مهاجرت كرده اند و بقيه هم بايد بروند؛  اگر نرفته اند حتما هنوز نمي دانند كه بايد بروند. با پيشرفت پروژه هاي پارس جنوبي، يكي از مسئولان منطقه كه از بوميان عسلويه است، درخواست مي كند زودتر تكليف مردم را مشخص كنند. اگر فكر اساسي براي محيط زيست منطقه صورت مي گيرد، بمانند و در غير اين  صورت به شهرهاي ديگر مهاجرت كنند، ولي چنانچه از اين صحبت ها بر مي آيد، عسلويه اي ها رفتني هستند. بيم تولد نوزادان ناقص الخلقه مي رود و  ممكن است نسلي، قرباني درآمدهاي ملي شود. جمعيت شهر كوچك عسلويه و روستاهاي نخل تقي، بيدخون و ... كه در 300 كيلومتري بوشهر قرار دارند، كمتر از 10 هزار نفر بود. هزار بومي و غيربومي كه ساكن منطقه هستند، اگرچه به نسبت كل كشور جمعيت زيادي محسوب نمي شوند، ولي براي زيست در محيطي نامناسب، خيلي زياد است.
از سال 1375 كه پروژه هاي عسلويه آغاز شد، كشاورزي هم از منطقه رخت بربست، چراكه ديگر جايي برايش وجود نداشت. 14 هزار هكتار از زمين هاي منطقه كه بخش زيادي از آنها قبلا مزرعه بودند، به پروژه هاي نفتي اختصاص يافته و كار كردن در بخش بزرگي از مزارع هم كه اطراف اين پروژه ها قرار گرفته، براي مردم مقرون به صرفه نيست. صنعت، كشاورزي را تحت الشعاع قرار داده است.صالحي - نماينده مردم عسلويه در مجلس شوراي اسلامي  - با اشاره به اينكه امكانات منطقه تنها در حد بومي ها طراحي شده بود، اظهار مي دارد: با توجه به اينكه پروژه هاي زيادي در منطقه اجرا شد، مردم متحمل فشار زيادي شدند و بار ترافيك منطقه افزايش يافت، ولي به دليل اينكه پروژه بسيار بزرگي بود و فايده زيادي براي دولت داشت، مردم مشكلات ناشي از آن را تحمل كردند .وي مي گويد: توسعه منطقه ناموزون است. پروژه ها بسرعت رشد مي كنند، ولي در كنار اين مناطق محصورشده، مناطقي هستند كه توسعه موزوني ندارند. اگر وارد منطقه شويم، بدون اينكه وارد مناطق خارج از محدوده شويم، از نظر شهري و امكانات زيربنايي كار شده، ولي اگر پا را از اين محدوده بيرون بگذاريم و به شهرها و روستاهاي منطقه برويم، متاسفانه با توجه به اينكه توسعه آنها در برنامه سوم وجود داشته كه مناطقي كه پنج كيلومتر با مناطق گازي فاصله دارند، بايد گازكشي شوند و امسال مجلس بودجه كلاني به اين منظور اختصاص داد و دولت را مكلف به گازكشي حدود 9 هزار روستا كرد، ولي متاسفانه در كنار پروژه هاي عظيم پارس جنوبي، نه تنها مناطق مسكوني گازكشي نشده، بلكه شبانه روز بوي نامطبوع گاز زندگي را بر مردم تنگ كرده و حتي مشكل مردم سيلندر گاز است و زنان كيلومترها بايد سيلندرهاي گاز را به دوش بكشند. زمين و آب و هواي بوميان عسلويه تحت تاثير پروژه هاي نفتي قرار گرفته  است، چنانچه براي پساب هاي صنعتي و مسكوني جمعيتي كه 20 برابر قبل شده است، كاري صورت نگرفته. صالحي از اين بابت هم متاسف است و مي گويد: متاسفانه براي پساب ها هم كاري انجام نشده، ضمن اينكه اكثر چاه هاي منطقه خشكيده و سهم آب كشاورزي منطقه را گرفته اند. بخشي از رودخانه هاي منطقه كه كنار پالايشگاه بوده، بلعيده شده و آلودگي هاي گازي روي آن تاثير گذاشته است . هر چند توسعه عسلويه بر قيمت زمين منطقه تاثير گذاشته و نماينده اين منطقه به دليل تبديل شدن عسلويه از يك نقطه دورافتاده به قطب بزرگ اقتصادي كشور خرسند و از سوي همه بوميان، سپاسگزار است، ولي ساكنان قديمي عسلويه سهم زيادي از اشتغال ايجاد شده از سوي پيمانكاران نفتي و دولت ندارند. بنابر آمارهاي تخميني، عسلويه بين 8 تا 10درصد بيكاري دارد.از سوي ديگر،  نماينده عسلويه تاكيد مي كند كه رانت هاي اقتصادي افزايش قيمت زمين هاي عسلويه كه در برخي مناطق به 20 برابر هم رسيده، تنها عايد حدود 85 درصد مردم منطقه كه مالكان بزرگ زمين بودند، شده  است و بقيه به سودهاي كوتاه مدتي دست يافته اند كه بعد از مدتي پايان مي يابد.
مشكلات داخل محدوده
در عسلويه زندگي تنها براي بوميان تنگ نيست. داخل حصارهاي پروژه هاي نفتي هم با وجودي كه نسبت به محيط اطراف پيشرفت زيادي كرده است، محيط مناسبي براي زندگي نيست. كساني كه در گرماي طاقت فرساي منطقه كار مي كنند نيز هر چند به ظاهر دستمزدهاي بالايي دريافت مي كنند، شرايط سختي را مي گذرانند. بيش از 60 هزار نفر در منطقه عسلويه مشغول به كار هستند. زندگي 13 نفر در يك سوله و كار با شيفت هاي 12ساعته آسان نيست.
نماينده عسلويه نيز بر محيط كار نامناسب عسلويه تاكيد مي كند: متاسفانه آنجا محيط كار مناسب نيست، قانون كار رعايت نمي شود و حتي پيمانكاراني كه از سراسر نقاط به آنجا آمده اند، نگراني هاي زيادي دارند. كمپ هاي كاركنان از نظر بهداشتي و اسكان مشكل دارند . قانون، حامي خوبي براي كاركنان پروژه هايي كه قرار است سالانه 40-30 ميليارد دلار درآمد عايد كشور كنند، نيست. در عسلويه تنها يك اداره كار وجود دارد كه آن هم در كل مجموعه كمتر از پنج نفر هستند. صالحي مي گويد: عسلويه نياز به توسعه اداري و كسي كه بتواند بر قانون كار نظارت كند، دارد. وزارت كار بايد پيگير حقوق بومي ها و غير بومي ها باشد . اعتياد هم جزو عواقب طبيعي ست كه گريبانگير چنين محيط كاري، آن هم در جنوب كشور مي شود. بنابر نتايج تحقيقي كه چند ماه پيش از سوي ايسنا منتشر شد، يك سوم كارگران پيمانكار عسلويه (حدود 20 هزار نفر) گرفتار اعتيادند. با اين وجود قرار است شهر جديدي به نام سيراف در اين منطقه به وجود بيايد كه اگر براي محيط آن چاره اي انديشيده نشود، سرنوشتي جز عاقبت موفق ترين شهر جديد ايران، يعني عسلويه نخواهد داشت.
صالحي در اين باره مي گويد: عسلويه محيط بسته اي دارد حتي اگر نيروي كاري كه از نقاط دور كشور مي آيند و آنجا ساكن مي شوند، بعد از چندين ساعت كار كردن،  امكانات رفاهي نباشد، مطمئن باشيد كه به فساد، اعتياد و مواد مخدر رو مي آورند . با بهره برداري از پروژه ها در پايان برنامه چهارم، پيش بيني شده كه 100 تا 150 هزار نيروي كار در منطقه عسلويه مشغول به كار مي شوند. به اين ترتيب، جمعيت پارس جنوبي و حوزه نفوذ آن به مرز يك ميليون و 500 هزار نفر مي رسد. نماينده عسلويه با اشاره به اقداماتي كه در جهت اجراي قانون تخصيص دوهزارم درآمد نفت به مناطق نفتي صورت گرفته،  اميدوار است اين پروژه ملي با استفاده از نيروهاي بومي و غيربومي بتواند نرخ بيكاري را بسيار پايين آورد.

دوهزارم درآمد
با بهره برداري از پروژه ها در پايان برنامه چهارم، پيش بيني شده كه 100 تا 150 هزار نيروي كار در منطقه عسلويه مشغول به كار مي شوند. به اين ترتيب، جمعيت پارس جنوبي و حوزه نفوذ آن به مرز يك ميليون و 500 هزار نفر مي رسد. نماينده عسلويه با اشاره به اقداماتي كه در جهت اجراي قانون تخصيص دوهزارم درآمد نفت به مناطق نفتي صورت گرفته،  اميدوار است اين پروژه ملي با استفاده از نيروهاي بومي و غيربومي بتواند نرخ بيكاري را بسيار پايين آورد.