او نمي تواند حتي براي دقايقي آرام نشسته و به سخنان آموزگار يا والدينش گوش فرادهد. وسايل بازي و سرگرمي تنها براي مدتي او را سرگرم كرده و پس از مدت كوتاهي ناآرام و بي قرار چيز تازه اي را جست وجو مي كند. اين كودك، نياز به تنبيه ندارد؛ بلكه تنها به كمك همه براي بازيافتن آرامش خويش دارد. چرا كه مبتلا به «بيش فعالي» بوده و اين عارضه او را بازيگوش، بي دقت، ناآرام، حواس پرت و... كرده است. آنچه در پي مي آيد مطلبي است در با ره بيش فعالي كودكان و ارتباط آن با آموزش.
ناآرامي در كلاس درس با مسايلي چون جابه جا شدن روي نيمكت، صحبت با نفر كناري، پشت سري و...، ايجاد صدا مانند ضرب گرفتن روي ميز يا جاميز، ساييدن كف پا به زمين، نقاشي كردن روي ميز، دفتر، كتاب و... مشخص مي شود. اغلب اين دانش آموزان به آموزگار خيره مي شوند، نكات درسي را يادداشت مي كنند، اما در تمام اين مدت، نمي دانند چه مي نويسند و فقط به صورت غيرارادي چيزي را شنيده و يادداشت مي كنند، اما در حقيقت در روياي خود غوطه ور هستند (نمونه اي از رويايي شدن).
بر اساس آمار روانشناسان آموزشي ۵ تا ۱۰ درصد دانش آموزان مبتلا به «ناتواني در تمركز و بيش فعالي» (ADD) هستند و به اين ترتيب، در هر كلاس تقريباً ۲ نفر از دانش آموزان مبتلا به ADD هستند.
اين عارضه بيماري نيست، بلكه به صورت ژنتيكي، كودك فعال تر از همسالان خود است. اگر چه اغلب اين كودكان در زمره كودكان با ضريب هوشي بالا قرار مي گيرند، اما از كودكي به دليل وجود اين مسأله، كم حوصله و بي دقت بوده، زودتر از همسالان خود از تماشاي تلويزيون، بازي و... خسته شده و دايما در حال تحرك هستند. با وجود همه اين نكات، بسيار سريع الانتقال بوده و گيرايي بالايي دارند و شايد يكي از دلايل اين بي حوصلگي و خستگي آنها همين مسأله باشد.
در دوران مدرسه، اين عارضه كماكان همراه كودك است. طبق اعلام مركز روانشناسي _ آموزشي آمريكا نقش آموزگار و والدين تأثير مهمي در درمان اين كودكان دارد. توجه به اين نكته ضروري است رفتارهاي افراد مبتلا به «بيش فعالي» غير ارادي است و از سر لج بازي، شيطنت نامطلوب و... نبوده و به عبارتي رفتارها «هدفمند» و به قصد «آزار» نيستند.
رفتار آموزگاران در قبال دانش آموزان مبتلا به بيش فعالي
اگر چه كنترل اين قبيل دانش آموزان بسيار سخت است اما آموزگار اولين مربي كودك است. بنابراين توجه به نكات زير راهگشا است:
* «جاي» دانش آموز را تغيير دهيد، اما توجه كنيد تا او به دليل كار شما پي نبرد. او را قانع كنيد كه دوست داريد به او نزديك تر باشيد و او را در نزديك ترين فاصله نسبت به خود بنشانيد.
* سعي كنيد دانش آموزي آرام و ترجيحا زرنگ را در كنار او بنشانيد (كودك بيش فعال، باهوش و سريع است). نگذاريد دانش آموزان بيش فعال در كنار يا نزديك هم بنشينند.
* اين گونه دانش آموزان، نبايد نزديك درب ورودي كلاس، پنجره، انتهاي كلاس و حتي در كنار كليد برق بنشينند. هر عامل كوچكي، وسيله اي براي حواس پرتي آنها است. حواس آنها حتي با عبور يك پرنده پرت مي شود!
* هنگامي كه مبحث درسي جديدي را آغاز مي كنيد، طوري بايستيد كه كمترين فاصله با او را داشته باشيد. اين نكته او را وامي دارد تا به درس گوش كند.
* پيش از آغاز درس جديد، بهتر است از او بخواهيد تا درس جلسه قبل را توضيح دهد. از او درس نپرسيد بلكه بخواهيد درس را مانند شما توضيح بدهد. آنها به خوبي از عهده انجام اين مسأله برمي آيند، چرا كه از نظر شخصيتي در زمره افراد «راهبر» و «مدير» قرار داشته و «كم رو» و «خجالتي» نيستند.
* پس از پايان درس جديد، از او بخواهيد آنچه را كه متوجه شده توضيح بدهد، از ديگران نيز بخواهيد درس جديد را توضيح بدهند اين مسأله راهي براي تكرار درس و آموزش غيرمستقيم به دانش آموز بيش فعال و كم دقت و بازيگوش است.
* اين قبيل دانش آموزان علاقه شديدي به «مطرح شدن» و «مركز توجه بودن» دارند. از اين رو اگر اين نياز آنها برآورده نشود، سرخورده شده و شيطنت را آغاز مي كنند. بنابراين به نحوي اين نياز او را پاسخ بگوييد (دقت كنيد تا بين دانش آموزان تبعيض قايل نشويد).
* قبل از طرح هر پرسشي، همه دانش آموزان را از نظر بگذرانيد. اين حركت آنها را به سمت شما متمركز مي كند.
* در ميان تدريس، لحن كلام، وضعيت ايستادن و... خود را تغيير دهيد. اين تغيير وضعيت دانش آموز مورد نظر را به سوي شما متمركز مي كند.
* از وسايل كمك آموزشي استفاده كنيد. فيلم، نوارهاي آموزشي، كارت هاي بازي و خلاقيت، فعاليت هاي گروهي و... را فراموش نكنيد. اين مسأله همه دانش آموزان مخصوصا دانش آموز بيش فعال را مشتاق مي كند.
* از «نام كوچك» دانش آموزان در زمان «پرسيدن درس» ، توجه دادن آنها به صحبت ها و تدريس خود استفاده كنيد. صدا كردن اسم هر شخصي شوك آور و بيدار كننده است.
* در اطراف نيمكت دانش آموز فعال حركت كنيد و سعي كنيد از كتاب دانش آموزان و مخصوصا دانش آموز مورد نظر استفاده كنيد. كتاب را بر نداريد، بلكه با انگشت يا خودكار نكات مهم را نشان دهيد (از خط كش استفاده نكنيد چرا كه وحشت آور است.) اين مسأله او را روي درس متمركز مي كند.
استفاده از آزمون هاي گوناگون
آزمون از مهم ترين شيوه هاي ايجاد جذابيت در كلاس درس است. آزمون هاي هوش، سنجش دقت و سرعت و... حتي اگر در حد يك سؤال باشد بسيار مفيد است.
نكته مهم اين كه در بسياري مواقع دانش آموزان بيش فعال (ADD) به آزمون هاي آسان پاسخ نادرست و به تست هاي سخت پاسخ درست مي دهند! براي جلب توجه بهتر است اگر سؤال يا سؤال هاي آزمون را روي تخته مي نويسيد، از حروف بزرگ و رنگي استفاده كنيد تا همه دانش آموزان مخصوصا دانش آموزان مورد نظر متوجه شود.
بهتر است آزمون هايي را براي پاسخ در منزل در نظر بگيريد. اين مسأله باعث مي شود تا كودك بيش فعال براي مدتي آرام بوده و آرامش را تجربه كند!
دانش آموز بيش فعال را تشويق كرده و به او اميد بدهيد
* همواره آنها را تشويق كنيد، حتي اگر اشتباه مي كنند آنها را راهنمايي كرده و از تنبيه جداً بپرهيزيد.
* هيچ گاه درباره شيطنت ها، ناآرامي ها، اشتباه ها و... او با كسي صحبت نكنيد و يا حداقل نزد خود آنها مسأله را بازگو نكنيد.
اين مسأله آنها را ناآرام تر، پرخاشجو، عصبي و... مي كند و از آن پس رفتارشان را هدفمند كرده و به قصد آزار، شيطنت خواهند كرد.
* تا جايي كه مي توانيد عزت نفس و اعتماد به نفس آنها را افزايش داده و به آنها شخصيت بدهيد.
* اگر در كلاس يا منزل خطايي از آنها سر زد، آنها را تنبيه نكنيد؛ بلكه غيرمستقيم خطاي آنها را با نقل حكايت و... گوشزد كنيد.
* به هر ميزان با آنها با ملايمت، مهرباني، صبر و حوصله و منطق برخورد كنيد، نتيجه بهتري خواهيد گرفت.
وظيفه و رفتار والدين
جدا از آموزگاران كه نقش مهمي در تربيت و بازسازي شخصيت اين گونه دانش آموزان دارند، والدين به عنوان بخشي ديگر، وظيفه مهمي به گردن دارند. در واقع رفتار والدين مي تواند مكمل يا تخريب كننده رفتارهاي مثبت كودك باشد.
* يكي از نكات مهم و قابل تأمل ارتباط تنگاتنگ والدين و مدرسه است. والدين اغلب به دليل خجالت يا وحشت از رفتار نادرست فرزندشان از رفتن به مدرسه فرزندشان امتناع مي كنند كه اين خود سرآغاز بروز مشكلات متعددي است. بنابراين ارتباط تنگاتنگ والدين و اولياء مدرسه مخصوصا آموزگاري كه با فرزندشان ارتباط مستقيمي دارد بسيار مهم است.
*والديني آگاه باشيد و در زمينه رفتار با كودك «بيش فعال و كم تمركز» مطالعه كنيد. به هر ميزان اطلاعات شما بيشتر باشد مي توانيد فرزندتان را بهتر ياري دهيد.
* نظارت دقيق، اما به دور از وسواس بر رفتار فرزندتان در مدرسه و منزل داشته باشيد.
* از روانپزشكان براي رفتار با كودكان «بيش فعال» كمك بگيريد.
* نكات مثبت رفتار او و كارهاي مثبت او را بزرگ جلوه دهيد و آن را براي همه تعريف كنيد. براي تشويق بيشتر، بهتر است كارهاي خوب را روي كاغذي يادداشت و در جايي از منزل كه او و ديگران مرتباً مي بينند، نصب كنيد. با اين كار او احساس غرور كرده و به انجام رفتارهاي پسنديده تشويق مي شود.
*سعي كنيد او را «شرطي» نكنيد، اما گاه، خريد هديه اي كوچك در ازاي كارهاي مثبت او بسيار خوب است.
*كارهاي مثبت او را به آموزگارش منتقل كنيد تا به هر نحو كه آموزگار مي داند، او را تشويق و از او تقدير كند.
* به هيچ وجهي او را تنبيه نكنيد (لفظي يا بدني كه البته تنبيه بدني، از قرار سالهاست منسوخ شده است!) چرا كه با تنبيه او پرخاشجو، عصبي، تندخو، كلافه و... مي شود و نتيجه برعكس خواهد بود.
كلام آخر
كودك يا دانش آموز «بيش فعال» نه بيمار است و نه ديوانه؛ تنها به دليلي كه بيشتر روانشناسان آن را ژنتيكي مي دانند، بيش از كودكان ديگر فعاليت مي كند. او ذهني عقب افتاده نيست بلكه بهره هوشي بالايي نيز دارد اما نيازمند نظم بخشيدن به اين توانايي است.
با حفظ آرامش خود سعي كنيد تا آرامش را آهسته آهسته به او بازگردانيد.
مهتاب صفرزاده خسروشاهي

- استاندارد روشنايي كلاس هاي درس اعلام شد.
- استانداردسازي تردد دانش آموزان مشخص شد(جرايد)
***
نظر به اهميت استانداردسازي در همه امور و از جمله امر مدرسه  داري و همچنين براي كمك به مسئولين محترم آموزش و پرورش، تا براي تعيين استانداردهاي ديگر دچار زحمت نشوند، ما پيش دستي كرده و استانداردهاي يك مدرسه را اعلام مي كنيم. فعلاً كاري به ابتدايي، راهنمايي و دبيرستان نداريم، نكات كلي را مي گوييم تا باشد كه سر فرصت به نكات جزئي تر بپردازيم. يك مدرسه استاندارد ايراني مدرسه اي است كه:
- از كل فضاي موجود، ۷۰-۶۰ درصد و بلكه بيشتر را به ساخت و ساز اختصاص مي دهيم. هر موقع هم به مشكلي برخورديم، مثلاً خواستيم سالن امتحانات، بوفه، كلاس اضافي، اتاق بهداشت و غيره براي مدرسه جور كنيم، بلافاصله دست به كار مي شويم و در قسمتي از محوطه يك ساختمان جديد مي سازيم.
- فضاي سبز تا ۳-۲ درصد مناسب است. ۵ درصد هم بود بد نيست. اگر فضاي سبز زياد باشد، بچه ها كه حاليشان نيست، مي زنند همه چيز را خراب مي كنند. همان ۳-۲ درصد هم زيادي است.
- جلوي پنجره ها، به خصوص پنجره هاي طبقه اول، بايد نرده آهني نصب شود تا مدرسه هم از سرقت اموال و هم از شكسته شدن شيشه ها به وسيله توپ بچه ها در امان باشد. درست است كه اگر زلزله اي و يا آتش سوزي اتفاق افتاد، اين پنجره راه خروج اضطراري محسوب مي شود، اما مگر چند بار از اين اتفاق ها مي افتد؟!
- براي اين كه بچه ها دقت و توجه را بياموزند، بهتر است در جاهاي مختلف حياط مدرسه، ميله اي، نرده اي، ميزي و بالاخره چيزي گذاشته شود كه بچه ها موقع دويدن و ورزش كردن، مراقب باشند به آن نخورند.
- صداي استاندارد بلند گوهاي مدرسه، صدايي است كه حداقل چند همسايه آن طرف تر بشنود. همه بچه ها توجه لازم را ندارند. براي اين كه مطمئن شويم عرايض مدير يا معاون محترم توي كله بچه ها رفته است، مختصر بلند بودن صداي سيستم صوتي، ضرري ندارد.
- براي اين كه نور خورشيد، دانش آموزان عزيزي را كه در كلاس نشسته اند اذيت نكند، بهتر است از پرده هاي كاغذي استفاده شود. مرغوب ترين جنس پرده هاي كاغذي همين روزنامه اي است كه در حال خواندن آن هستيد!
- اگر از هر ۵ توالت مدرسه، دو تاي آن كار كند، قابل قبول است. بچه ها بايد ياد بگيرند كه شرايط خانه و محيط بيرون يكي نيست و ناچارند كه با هر شرايطي خود را سازگار كنند.
- توالت هاي مدرسه بايد هر دو سه روز يك بار تميز شوند. نظافت كلاس ها، راهروها و حياط مدرسه هم بايد تا حدي باشد كه حال دانش آموزان و والدين محترم به هم نخورد. برق انداختن در و ديوار نشان مي دهد كه مدرسه به جاي توجه به مسأله آموزش به امور حاشيه اي اهميت مي دهد.
- كتابخانه آموزشگاهي، جايي است كه بتوان تعدادي كتاب را در آن جاي داد. هر چه تعداد كتاب هاي كتابخانه اي بيشتر باشد، آن كتابخانه موفق تر است، تناسب كتاب ها با سطح سني دانش آموزان اهميت چنداني ندارد.
ساير استانداردهاي مدرسه مانند رنگ آميزي كلاس ها و در و ديوار مدرسه، امكانات تكثير، امكانات ورزشي، ميز و نيمكت كلاس ها، وسايل آزمايشگاه و كارگاه و غيره بستگي به عواملي چون غيرانتفاعي و دولتي بودن، شرايط مالي والدين، نگرش هاي مديريتي و موقعيت مدرسه دارد.
صرف نظر از همه موارد ياد شده، استاندارد چيزي است كه هر كسي خودش تعريف مي كند. بنابراين به تعداد تمامي مناطق آموزش و پرورش، تمامي مدارس و تمامي مديران آموزشگاهي استاندارد وجود دارد. اصلاً تعيين چارچوب مانع بروز خلاقيت ها مي شود. براي بروز و شكوفايي خلاقيت ها، لازم نيست به مفاهيمي چون استاندارد، اصول، ضوابط و غيره زياد گير بدهيم. استاندارد چيزي خوبي است به شرط آن كه هر كس هر جور دلش مي خواهد آن را تعريف كند.
آموزه هاي درسي
- آموزه هاي پليس بايد به صورت هفتگي جزو دروس مدارس شود.(جرايد)
- آموزه هاي زيست محيطي بايد به صورت هفتگي جزو دروس مدارس شود.
- آموزه هاي بهداشت و سلامت بايد به صورت هفتگي جزو دروس مدارس شود.
- آموزه هاي تغذيه اي بايد به صورت هفتگي جزو دروس مدارس شود.
- آموزه هاي ميراث فرهنگي بايد به صورت هفتگي جزو دروس مدارس شود.
- آموزه هاي ميراث فرهنگي بايد به صورت هفتگي جزو دروس مدارس شود.
- آموزه هاي حقوق بشر بايد به صورت هفتگي جزو دروس مدارس شود.
- آموزه هاي شهروندي بايد به صورت هفتگي جزو دروس مدارس شود.
- آموزه هاي مهارت هاي زندگي بايد به صورت هفتگي جزو دروس مدارس شود.
- آموزه هاي...
بهترين كار حذف همه دروس اصلي و ارائه آنها به صورت فوق برنامه است. وقتي ما اين همه آموزه داريم، ديگر فرصتي براي درس و مشق باقي نمي ماند. فكر كنيد ببينيد آموزه ديگري نمانده است كه به صورت هفتگي جزو دروس مدارس شود؟!
آقا معلم