امين آزاد
بودجه سال ۸۵ به مجلس ارائه شده است و مهمترين بخش خودرويي اين بودجه گازسوز كردن خودروهاست و اين درست يكي از مسائلي ا ست كه دولت پيشين در آن شكست خورد. حال دولت جديد اميدوار است با برنامه ريزي هاي انجام شده در بودجه سال ۸۵ بتواند گره گازسوز كردن خودروها را باز كند، بر همين اساس جايگزين شدن ۲۵۰ هزار خودرو با خودروهاي گازسوز و ارائه تسهيلات براي گازسوز كردن ۴۰۰ هزار خودرو (هر خودرو، ۷۰۰ هزار تومان) در نظر گرفته شده است، اما آيا گره اي كه تا پيش از اين با دندان نيز باز نمي شد، حال با دست باز مي شود و چرا تا پيش از اين گازسوز كردن خودروها موفق نبوده است و چرا اصولا خودروها بايد گازسوز شوند و آيا گازسوز كردن خودروها از لحاظ فني درست است؟
آخرين روزهاي پاييز ۸۳ گروهي از دانشجويان مهندسي خودرو از طرف دانشكده فني مشهد از چندين واحد گازسوز كردن خودرو در اين شهر بازديد كردند.
در اين بازديد مطالبي براي دانشجويان مهندسي خودرو عنوان شد كه تاكنون كمتر مورد توجه قرار گرفته بود.
يك كارشناس ارشد در گازسوز كردن خودروها در اين ديدار به دانشجويان گفت: بيشتر روش هاي اعمال شده براي گازسوز كردن خودرو به گونه اي است كه تنها موتور با گاز روشن مي ماند، ولي به هيچ وجه به صورت ايده آل كار نمي كند.
او برخلاف هميشه كه معمولا تنها از حسن گازسوز كردن خودروها مي گويند، يكي يكي ايراد موتورهاي گازسوز را نيز شرح داد.
در اين بازديد، يك موتور پرايد كاربراتوري CLC كه به صورت كارگاهي تبديل به خودروي دوگانه سوز شده بود، نشان داده شد.
كارشناس نصب كيت گازسوز گفت: «قيمت واقعي كيت گاز ۹۵۰ هزار تومان است. بسياري از قطعات اين كيت هم از ايتاليا و كره تأمين مي شود، اما با يارانه دولت تنها از رانندگان خودروها ۴۰ هزار تومان بابت نصب كيت مي گيريم.»
در ابتدا چيزي كه نظر دانشجويان را به خود جلب كرد، ميكسري بود كه در دهانه ورودي موتور قرار گرفته بود. اين دستگاه عملا به مانعي در عبور هوا تبديل شده بود كه تمام نسبت سوخت به هوا را به هم مي زد؛ يعني اگر خودرو در حالت گاز بهينه كار نمي كرد، در حالت بنزين نيز ديگر قادر به كاركرد درست نبود. اين مانع تقريبا براي تمامي حالت هاي كاركرد خودرو نوعي ساسات را ايجاد مي كرد كه مصرف سوخت، آلودگي را به درصد چشمگيري افزايش مي داد.
براي اين كيت، دستگاهي به نام ادونسر پيش بيني شده بود كه زمان جرقه زني را در دو حالت گاز و بنزين تغيير مي داد. اين كيت به قدري ساده و ابتدايي بود كه به گفته يكي از كارشناسان، در اين حالت موتور تنها در حالت گاز روشن مي ماند، اما با تكان و لرزش و به صورت غيرمهندسي كار مي كرد.
جالب است كه اين خودرو پرايد CLC بود كه ۷درصد افت توان به صورت طبيعي داشت و احتمالا با افت ناشي از گازسوز شدن، با مشكل جدي مواجه مي شود.
در اين بازديد كارشناس ارشد كارگاه گازسوز درباره عملكرد خودروهاي دوگانه سوخت گفت: «در حالت گازسوز اگر با خودرو حتي با ماشين هايي مانند سمند كه به روش مهندسي گازسوز شده است با سرعت بيش از ۱۰۰ كيلومتر در ساعت حركت كنيد، به موتور خودرو آسيب وارد مي شود.»
وي همچنين معتقد بود كه براي سالم ماندن موتور پيكان گازسوز نبايد بيشتر از ۷۰ كيلومتر با اين خودرو حركت كرد.
يك دانشجو از مسئول نصب كيت پرسيد: «ايمني اين سيستم چگونه است؟»
وي جواب داد: «هر گاه نشتي در سيستم ايجاد شود، گاز سبك است و بوي آن به مشام راننده مي رسد.»
يك دانشجوي ديگر در توضيح سؤال دانشجوي قبلي گفت: «اگر در پاركينگ گاز نشت كند، كسي نمي فهمد و با كوچك ترين جرقه اي خودرو و پاركينگ به هوا مي روند.»
كارشناس پاسخ داد: «بالاخره گاز است و خطر خاص خود را دارد.»
شايد يادآوري سخنان يكي از مديران ارشد رنو كه در سفر خبرنگاران به كارخانجات خودروي فرانسه عنوان كرده بود، در اينجا جالب باشد.
در آن سفر از وي پرسيده شد كه وضعيت استفاده از گاز در خودروها در كشور فرانسه چگونه است؟
او پاسخ داد: «اينجا گاز يك چهارم قيمت بنزين و بسيار به صرفه است.»
او در پاسخ به سؤال ديگر خبرنگاران كه چرا خودروها را گازسوز نمي كنند؟ گفت: «به فشار دولت فرانسه اين كار را انجام داديم اما چند ماشين منفجر شد و طرح مسكوت ماند.»
در انتهاي بازديد دانشجويان از اين كارگاه، نگاه ها به كپسول سنگين ۱۰۰ كيلوگرمي جلب شد كه تمام پشت خودرو را گرفته بود.
مسئولان كارگاه در اين باره مي گفتند كه فنربندي و اكسل ها تقويت شده است، اما پشت خودرو نسبت به سمندهاي عادي خوابيده تر مي نمود.
هم اكنون تقريبا بيشتر كارشناسان عقيده دارند كه تا موتوري براي گاز طراحي نشود، تبديل موتور بنزين به موتور دوگانه سوخت گازسوز به ضرر مصرف كننده است.
هم اكنون سه طرح پژو، رنو و مركز تحقيقات موتور ايران خودرو براي طراحي موتور پايه گاز سوز در دست پيگيري است كه به نظر مي رسد تا اين طرح ها به پايان نرسد، خودروي ايده آل گازسوز نداشته باشيم.
البته در وزارت نفت اينگونه مطرح شده كه بهتر است گاز را در خودروها بسوزانيم چون نمي توانيم صادر كنيم و نفت را به راحتي صادر مي كنيم ولي آنچه در اين ميان باز هم مانند هميشه فراموش شده حق مصرف كننده خودرو است.
قرار بود در سال ۸۳ با شروع گسترده طرح خودروهاي گازسوز در طول سه سال، ۶۵۰ هزار خودرو توليد شود، برنامه توليد حداقل ۱۰۰ هزار خودرو گازسوز در اين سال محقق نشد. اين امر در سال ۸۴ وضع بهتري نسبت به سال ۸۳ نداشت، اما شركت هاي خودروسازي اميدوار بودند با گسترده شدن بحران بنزين و كوپني شدن احتمالي آن، فروش خودروهاي گازسوز افزايش يابد.
بر همين اساس مهندس دهنادي- قائم مقام شركت ايران خودرو- اعلام كرد كه اين شركت در سال آينده ۱۲۵ هزار خودرو گازسوز توليد مي كند.
وي با بيان اين كه ايران خودرو تنها شركتي در جهان است كه خودروي كارخانه اي گازسوز توليد مي كند، افزود: خودروهاي پژوGLI، سمند و پژو ۲۰۶ صندوق دار در اين كارخانه به صورت گازسوز توليد مي شوند.
اما واقعاً چه عاملي سبب شده خودروسازان بزرگ تا كنون به غير از چند طرح چندان رغبتي به گاز نشان ندهند؟!
در اين باره يكي از مديران شركت رنو به ايسنا گفت: رنو با فشار دولت فرانسه تعدادي خودرو را گازسوز كرد، اما با انفجار چند خودرو و فشار مطبوعات، روند گازسوز شدن آنها متوقف شد.
با اين حال فيض بخش _ مدير گازسوز شدن خودروها در ايران خودرو- اطمينان مي دهد كه تمام جنبه هاي ايمني در خودروهاي توليدي ايران خودرو لحاظ شده و اين خودرو تست نشتي و تصادف را با موفقيت گذرانده است.
وي در پاسخ به اين سئوال كه «هيچ كجاي دنيا مانند ايران، خودروها به صورت كارخانه اي توليد نمي شوند. اين طرح حتي در آمريكا و ايالت كاليفرنيا چندان مورد اقبال قرار نگرفته و در فرانسه نيز به دليل آتش گرفتن چندين دستگاه خودرو از دستور كار كارخانه هاي خودروسازي اين كشور خارج شده است و در روسيه نيز با وجود منابع عظيم گاز، خودروسازان به گازسوز كردن خودروها تمايل زيادي نشان نمي دهند. حال با توجه به اين كه مشكلات گازسوز كردن خودروها همچنان باقي است و با اضافه شدن وزن ۱۰۰ كيلوگرمي مخزن گاز به عقب خودرو، موجب از دست رفتن پايداري آن مي شود و از سوي ديگر موتور طراحي شده براساس بنزين بر روي گاز عملكرد مناسبي نشان نمي دهد، چگونه به موفقيت پروژه گازسوز كردن خودروها اميدواريد؟ گفت:ما مشكل عقب خودرو مبني بر اضافه شدن وزن ۱۰۰ كيلوگرمي را با تقويت اكسل ها برطرف كرده ايم و در اين رابطه گزارشي از بد كار كردن موتورهاي گازسوز به ما داده نشده است. موضوع تكان هاي بيش از حد نيز به دليل كاليبره نشدن موتور بوده كه صاحبان خودرو مي توانند با مراجعه به مراكز ايران خودرو اين مشكل را برطرف كنند. همچنين براي تعدادي از سمندها كه در ابتدا به صورت گازسوز توليد شده بودند، ولي اكسل آنها تقويت نشده است نيز فراخوان داده ايم تا براي برطرف شدن مشكل به ايران خودرو مراجعه كنند.
فيض بخش همچنين عنوان كرد كه خودروهاي گازسوز ايران خودرو ۳۰۰ هزار تومان گران تر از خودروهاي بنزيني مشابه هستند، اما به اين نكته نيز اشاره داشت كه اين هزينه در طول يك سال از محل صرفه جويي سوخت، بازگشت داده خواهد شد.
يكي از مديران سازمان بهينه سازي در اين باره گفت: در ايران منابع عظيم گاز وجود دارد كه به سادگي امكان صادرات آن وجود ندارد، اما بنزين و نفت را مي توان صادر كرد، پس چه بهتر كه گاز را در خودروها بسوزانيم و نفت صادر كنيم.
هم اكنون موفق ترين طرح هاي خودروهاي گازسوز در ايتاليا دنبال مي شود ، اما اين طرح حتي با توجه به تاريخچه ۹۰ ساله در ايتاليا هنوز در اين كشور هم چندان مشتري ندارد.
در ايتاليا موتورهايي براي خودروهاي گازسوز طراحي شده كه مخازن در كف خودرو نصب شده است، روشي كه مديران ايران خودرو هم قصد دارند در آينده دنبال كنند، اما هنوز خودروهاي بنزيني در ايتاليا مقبوليت بيشتري دارند.در آلمان و فرانسه نيز كه طرح هاي موفقي در زمينه خودروهاي گازسوز اجرا شده، مردم باز هم بيشتر به مصرف بنزين و گازوئيل در خودروها تمايل دارند و خودروهاي گازسوز را چندان ايمن نمي دانند.
مشكل پيمايش كم خودروهاي گازسوز نيز از جمله دلايلي است كه هنوز هم خودروهاي بنزيني و ديزلي را در اروپا در بورس تقاضا قرار داده است، با وجود اين كه استفاده از گاز، يك سوم بنزين هزينه بر است، ولي در فرانسه ۶۰ درصد خودروهاي سواري، ديزلي هستند.
با اين حال طرح هاي موفقي نيز در جهان براي گازسوز كردن خودروها وجود دارند، در ايران و در شركت هاي ايران خودرو و سايپا، خودروها را با نصب كيت گازسوز مي كنند، حال آن كه محفظه احتراق براي بنزين طراحي شده و موتور براي گاز توانايي كاركرد مناسب را ندارد.
اما هم اكنون مركز تحقيقات موتور ايران خودرو و مركز تحقيقات موتور آلمان موتوري را براساس گاز طراحي كرده اند كه ادعا مي شود با استفاده از اين موتور روي خودرو اين مشكل برطرف مي شود. اين موتور كه براساس گاز طراحي شده، توانايي كاركرد با بنزين را نيز دارد. شركت هاي پژو، فيات و رنو نيز طي دو سال آينده موتورهايي براساس طراحي گازسوز وارد بازار مي كنند.
آينده خودروهاي گازسوز در ايران هنوز در هاله اي از ابهام است. حتي با بودجه در نظر گرفته شده براي سال بعد، بسياري بر گازسوز شدن خودروها ترديد دارند. حتي بسياري بر درست بودن گازسوز كردن خودروها مشكوك هستند، عده اي مي گويند چرا ما هميشه برخلاف جهت آب شنا مي كنيم؟ روشي كه در هيچ كجاي دنيا همه گير نشده است.
آيا بودجه سال ۸۵ گره گازسوز كردن خودروها را باز مي كند؟ در اين بودجه دو گره كور وجود دارد، خروج ۲۵۰ هزار خودروي فرسوده و جايگزين كردن آن با خودروهاي گازسوز. سال پيش اعتباري براي خروج خودروهاي فرسوده در نظر گرفته شده بود اما طرح به دليل بحران مديريتي به كندي پيش رفت؛ اما آيا امسال اين گره كور باز مي شود، اگر اين گره باز شد، به طور اتوماتيك ۲۵۰ هزار خودرو گازسوز مي شود.
به هر حال پيش بيني مي شود اگر جايگاه و خودروهاي گازسوز به تعداد مناسب وجود داشته باشد و خودروها نيز به روشي گازسوز شده باشند كه خودرو با عملكرد مناسب مكانيكي كار كند و در ضمن قيمت بنزين با گاز تفاوت فاحشي داشته باشد، اين طرح به پيش مي رود و در غير اين صورت اين خودروها در سال هاي آينده نيز مشتري نخواهند داشت و بايد منتظر محقق نشدن پيش بيني هاي اين پروژه در سال ۸۵ نيز باشيم.
