ترجمه: فرهاد رضايي
در نيم قرن گذشته و از زمان معرفي نخستين هواپيماي تجاري جت به صنعت حمل ونقل هوايي جهان، تقاضا براي سفرهاي هوايي به طور ميانگين، سالانه تا 9درصد افزايش يافته و برآوردهاي انجام شده در اين زمينه نشان مي دهد كه اين رشد تقاضا در 20 سال آينده نيز همچنان تداوم خويش را حفظ خواهد كرد، هر چند كه ميزان رشد، فقط 3 تا 5درصد در سال باشد.
بر اساس آمارهاي منتشرشده، گستردگي جابه جايي بار و مسافر از طريق سيستم حمل ونقل هوايي در ساليان اخير، شامل يك ميليارد و 700 ميليون نفر مسافر و 35ميليون تن بار در سال بوده و در اين ميان، منطقه آمريكاي شمالي به تنهايي يك سوم از ترافيك هوايي جهان را به خود اختصاص داده است.
رشد سريع
آمارهاي تازه انتشار يافته از سوي سازمان بين المللي هوانوردي غيرنظامي(ICAO)، نشانگر آن است كه انواع مسافرت هاي هوايي دنيا در سال 2003 ميلادي، در مجموع فقط كمتر از يك درصد افزايش يافته و كاهش آهنگ رشد سفرهاي هوايي- به ويژه در پي وقوع حادثه 11 سپتامبر 2001- همچنان محسوس بوده است. بر اين اساس، مسافران در سال 2003 به ميزان 2تريليون و 990 ميليارد نفر- كيلومتر در مسيرهاي هوايي گوناگون به پرواز درآمده اند.
وقايعي مانند حادثه تروريستي 11 سپتامبر، در كاهش شمار پروازها و مسافران هوايي بسيار موثر هستند و آنچنان كه آمار و ارقام حكايت مي كند، سفرهاي هوايي در فاصله سال هاي 2000 تا 2002 ميلادي تا 73ميليارد نفر- كيلومتر يعني به ميزان 4/2 درصد از سطح 3 تريليون و 40 ميليارد نفر- كيلومتر كاهش داشته است.
با وجود اين افت و خيزها، بازار جهاني حمل ونقل هوايي در منطقه آسيا- پاسيفيك و خاورميانه، توسعه سريع و شتاباني را تجربه مي كند. تقاضا براي حمل ونقل هوايي داخلي در چين به ميزان 10درصد در سال در حال رشد است و مقايسه اين رقم با رشد 2درصدي در ايالات متحده آمريكا، عظمت اين رشد در كشور چين را به روشني نمايان مي كند.
همچنين در قاره آفريقا نيز بيشتر پروازها به آفريقاي جنوبي اختصاص دارد و پروازهاي اين قاره به طور كلي، بيشتر به توريسم يا صادرات انواع مواد غذايي فاسدشونده به قاره اروپا مرتبط مي شود.
از 25 هزار هواپيماي جديد در حال ساخت، حدود 17هزار هواپيما براي سفرهاي كوتاه ساخته مي شوند؛ سفرهاي كوتاهي كه بر اساس پيش بيني هاي انجام شده، 90درصد از كل پروازها را در ترافيك هوايي سال 2023 ميلادي به خود اختصاص خواهد داد.
چين با توجه به رشد سالانه 10درصدي تقاضا براي حمل ونقل هوايي داخلي اين كشور، برنامه هاي ويژه اي را براي تجهيز و توسعه ناوگان هوايي خود طرح ريزي كرده است؛ به طوري كه انتظار مي رود شمار هواپيماهاي اين ناوگان از 777 فروند در سال 2003 به 2800 فروند در سال 2023 ميلادي افزايش يابد. از اين ميزان، حدود دوسوم هواپيماهاي تك راهرو و ساخته شده براي سفرهاي كوتاه خواهد بود كه در مسيرهاي داخلي كشور چين به پرواز درخواهند آمد.
همچنين آمارهاي موجود نشان مي دهد تهيه سوخت جت، دومين اقدام پرهزينه شركت هاي هوايي پس از پرداخت حقوق كارگران و كارمندان خود به شمار مي آيد كه مي تواند حدود 20درصد از كل هزينه هاي عملياتي اين قبيل شركت هاي مسافرتي و حمل ونقلي را به خود اختصاص دهد.
به اين ترتيب، افزايش قيمت جهاني نفت، هزينه شركت هاي هوايي را به طور چشمگيري بالا مي برد؛ به طوري كه براي مثال، بالارفتن قيمت نفت در ميانه سال 2004 ميلادي، هزينه حمل ونقل هوايي را به طور ماهانه، حدود يك ميليارد دلار افزايش داد.
آثار اقليمي
خطوط هوايي جهان، سالانه حدود 205ميليون تن سوخت هواپيما يا نفت سفيد را مصرف و انواع گازهاي گلخانه اي و آلاينده ها شامل دي اكسيد كربن(CO2)، اكسيدهاي نيتروژن(NOx)، ازن، دي اكسيد گوگرد و متان را در اتمسفر زمين منتشر مي كنند.
برآوردهاي كارشناسان بيانگر آن است كه صنعت هوانوردي و سيستم حمل ونقل هوايي، مسئول انتشار 2درصد از كل دي اكسيد كربن منتشر شده به وسيله انسان در جو زمين به شمار مي رود، اما اين صنعت به طور تقريبي منشأ تمام اكسيدهاي نيتروژن يافت شده در 8 تا 15 كيلومتري بالاي سطح زمين است.
هواپيماها در سال 1992، مسئول 5/3درصد از آثار و پيامدهاي اقليمي و آب و هوايي فعاليت هاي بشري بوده اند و همچنان كه مجمع بين دولتي تغيير اقليم(IPCC) تخمين مي زند، تأثير منفي صنعت هوانوردي بر اقليم و الگوهاي آب و هوايي اين سياره تا سال 2005 ميلادي، به 11 برابر سطح مورد اشاره در سال 1992 خواهد رسيد.به اين ترتيب، سازمان هوانوردي غيرنظامي(ICAO) براي همكاري و تطابق به منظور كاهش ميزان انتشار آلاينده ها از طريق احتراق سوخت هواپيماها (كه از سوي پروتكل كيوتو كه در فوريه 2005 اجرايي شد، پوشش داده نشده) مورد فشار قرار گرفته است. انتشار گازها از هواپيماها همچنين سبب ايجاد ابرهايي از بخار آب مي شود كه مي توانند در ارتفاعات بسيار بالا متراكم شوند و اين پديده نيز خود، آثار گلخانه اي قابل توجهي به همراه خواهد داشت.
براي مثال، پس از واقعه تروريستي سپتامبر 2001 كه چند روز به طور تقريبي توقف كامل پروازهاي هوايي را در ايالات متحده آمريكا به دنبال داشت، اين امر سبب شد كه اختلاف دماي روز و شب به طور ميانگين، بيش از يك تا 2 درجه سانتيگراد از ميانگين طبيعي آن در اين كشور بالاتر رود.
اين امر به روشني نشان مي دهد كه فقدان ابرهاي متراكم شده در اثر بخار آب خروجي از هواپيماها در ارتفاعات بالا، موجب راه يابي نور بيشتري از خورشيد به درون اتمسفر زمين مي شود و همچنين عايق و مقاومت كمتري در برابر خنك شدن زمين در شب وجود خواهد داشت.
پروازهاي كوتاه
هواپيماها بيشترين سوخت را به هنگام تيك آف يا بلندشدن از سطح زمين مصرف مي كنند و در اين هنگام نيز زيان آورترين آلاينده ها را در جو زمين رها و منتشر مي سازند. بر اساس سنجش هاي انجام شده، در پروازهاي كوتاه هواپيماها 25درصد از كل سوخت مورد نياز، به هنگام برخاستن از زمين به مصرف مي رسد.
امروزه، به طور تقريبي سه چهارم مسيرهاي هوايي جديد در اروپا و آمريكاي شمالي كمتر از 2هزار كيلومتر طول دارند، در حالي كه به گفته كارشناسان، كارآمدترين طول مسير پرواز از منظر مصرف سوخت، حدود 4هزار و 300 كيلومتر(مسافتي در حدود فاصله اروپا تا ساحل شرقي ايالات متحده آمريكا) است. همچنين حدود 45درصد از كل پروازها در اتحاديه اروپا درمسيرهاي كمتر از 500 كيلومتر انجام مي شوند.
بر اساس تخمين هاي ارائه شده از سوي شبكه جنبش اقليمي اروپا (CANE)، يك مسافر در حال سفر ميان آمسترادم و لندن، 3 برابر بيش از مسافري كه با قطار اين مسير را مي پيمايد، دي اكسيد كربن توليد و در جو زمين منتشر مي كند.
به اين ترتيب، كارشناسان بر اين نكته تأكيد دارند كه دولت ها مي توانند با بهبود سيستم حمل ونقل ريلي كشور خود، جانشين پايدارتري براي سفرهاي هوايي فزاينده در مسيرهاي كوتاه فراهم آورند.
منبع: علائم حياتي زمين 2005
موسسه ديده بان جهان
نشيب و فراز
سال جاري و سال آينده ميلادي دو سال متفاوت در تاريخ بررسي سوددهي و ضرردهي شركت هاي هواپيمائي در تاريخ به شمار مي روند. سال 2006، سال ضرردهي اين شركت هاست. بيشتر سازمان بين المللي حمل و نقل هوايي (IATA) پيش بيني كرده بود شركت هاي هواپيمائي در اين مجموعاً 3/4 ميليارد دلار ضرردهي داشته باشند. اما اين رقم چندي پيش با بررسي دوباره وضعيت اقتصادي شركت هاي هواپيمائي اصلاح شد و به 2/2 ميليارد دلار رسيد. در مقابل IATA پيش بيني مي كند. سوددهي شركت هاي هوائي در سال آينده ميلادي به 2/6 ميليارد دلار برسد. اين افزايش يك باره سوددهي را مي توان به افزايش تعداد مسافرت هاي هوائي مربوط دانست. اين خبر هر چند براي دست اندركاران و مسئولان شركت هاي هواپيمائي بسيار مسرت بخش است و حتي مي توان آن را در مقياس بزرگ تر باعث خوشحالي دولتمردان دانست، نگراني هاي زيست محيطي بسياري را به دنبال داشته است. هر پرواز هوائي به تنهايي تأثير مخربي بر لايه ازن دارد و در صورتي كه تعداد پروازها بيشتر شود اين تأثير مخرب در آينده اي نزديك جبران ناپذير خواهد شد.
روند ترافيك هوايي در جهان( منبع ICAO)
