مريم رضايي
بزرگترين جشنواره ورزش
بزرگترين جشنواره ورزشي جهان كه هر چهار سال يك بار در يكي از كشورهاي شناخته شده برگزار مي شود، يادگار سال هاي بسيار دورتري است كه به آتن بازمي گردد.
سابقه تاريخي مسابقات المپيك به سال ۷۷۶ قبل از ميلاد مسيح مي رسد؛ سالي كه ۴۵هزار يوناني در يك بعدازظهر داغ تابستان در ورزشگاه وسيعي گردهم آمده بودند تا نخستين قهرمان دو سرعت را با نام «كروئبوس» از منطقه آليس تشويق كنند.
از اين سال بود كه بازي هاي المپيك هر چهار سال يك بار برگزار شد. دشت المپيا جايگاهي بود كه از همه نقاط يونان و مديترانه، قهرمانان را گرد هم مي آورد تا به پيكار بپردازند. البته فقط ورزشكاران نبودند بلكه عده اي هواداران ورزش هم بودند كه مي توانستند اين بازي ها را از نزديك ببينند.
در آغازين سال هاي برگزاري المپيك، اين جشن فقط يك رويداد ورزشي نبود بلكه آميخته با مراسم مذهبي هم بود و كاهنان و شخصيت هاي مذهبي بر آن نظارت داشتند. هنرمندان، موسيقيدانان، خطيب ها و نويسندگان و شاعران هم در اين بازي ها شركت داشتند و از جايگاه خاصي در نزد مردم برخوردار بودند.
آخرين گروهي كه بازي ها را دنبال مي كردند كاسبكارها، دستفروشان و دوره گردها بودند كه در حين بازي ها فرآورده هاي خود را نيز عرضه مي داشتند. عطا بهمنش با نگارش اين مطالب در كتاب خود با نام «بازي هاي المپيك» اضافه مي كند ورزشكاران جوان مجاز بوده اند كه وارد ميدان شوند و آمادگي خود را براي نوعي كشتي اعلام كنند و در سوي ديگر ميدان هم ورزش هاي سبك مانند دو، پرتاب و پرش انجام مي شد.
زنان و المپيك
در بازي هاي المپيك باستان ورزشكاران به دو دسته مردان زير ۱۸ سال و بالاي آن تقسيم مي شدند و زنان نه تنها حضور نداشتند، بلكه حتي به عنوان تماشاچي هم نمي توانستند در اين بازي ها حضور يابند.
در يكي از اين بازي ها، زماني كه مادر يكي از قهرمانان جوان با لباس مبدل مردانه براي ديدن بازي فرزندش از نزديك توانست وارد ورزشگاه شود، بهاي سنگيني را پرداخت و مردان آن روزگار او را از بالاي ديوار مرتفعي به پايين افكندند و جان باخت!
اما المپيك در دوره جديد خود يعني قرن نوزدهم با پيشرفت علم و صنعت تولدي دوباره يافت و تكامل بازي ها، قوانين حاكم بر آن و شركت كنندگان در آن، از رشد كيفي برخوردار شد.
حضور ورزشكاران زن
براي نخستين بار در المپيك
در نخستين دوره بازي هاي المپيك آتن ۱۸۹۶ از ۱۳كشور جهان، ۳۱۱ ورزشكار مرد گرد هم آمدند تا فاتح نخستين دوره بازي هاي دور جديد المپيك شوند. در اين دوره هيچ زن ورزشكاري حضور نداشت!
اما در دومين دوره بازي هاي المپيك كه ۲۲ كشور جهان حضور داشتند، ۱۳۳۰ورزشكار رقابت كردند كه از ميان آنان ۱۲ نفر زن ورزشكار بودند.سال ۱۹۰۰ يعني آغاز قرن بيستم، نخستين سالي بود كه پاريس ميزبان نه فقط مردان ورزشكار، بلكه زنان ورزشكار هم شد.
البته در آن زمان بسياري از اعضاي كميته بين المللي برگزاري بازي هاي المپيك با حضور زنان به دليل پوشش ورزشي آنان مخالفت مي كردند.زنان ورزشكار در اين دوره بازي ها در مسابقات گلف و تنيس شركت كردند و خانم شارلوت كوپر قهرمان تنيس شد.
در سال ۱۹۰۴ يعني سومين دوره بازي هاي المپيك، ۶۲۵ورزشكار از ۱۳ كشور جهان كه ۸ نفر آنان را زنان ورزشكار تشكيل مي دادند، در سن لويي آمريكا گرد هم آمدند. اين نقطه دور افتاده كه به شهر پنبه معروف بود و به وسيله فرانسوي ها كشف شده بود، فقط حدود ۶۰۰ هزار نفر جمعيت داشت.
در آن زمان ادامه جنگ روس و ژاپن وضع تهديد كننده اي را ايجاد كرده بود و در چنين حال و هوايي بازي هاي المپيك در آن سوي اقيانوس ها سخت مورد توجه روزولت، رئيس جمهوري وقت آمريكا، قرار گرفته بود و وي رئيس افتخاري برگزيده كميته بين المللي المپيك نيز شد.
سومين دوره با دشواري هاي بي سابقه اي روبه رو شد و فقط ۱۳ كشور در آن حاضر شدند. اغلب ورزشكاران از كشورهاي همجوار ايالات متحده مانند كانادا بودند.
در سال ۱۹۰۶ كه جشن دهمين سال زنده شدن ورزش نام گرفت، آتن ميزبان ۸۸۴ ورزشكار شد.
اگرچه كميته بين المللي المپيك بر اين مراسم نظارت داشت و ركوردهاي آن به ثبت رسيد، اما اين مسابقات در رديف بازي هاي رسمي قرار نگرفت و در فهرست حد نصاب ها منظور نشد.
چهارمين دوره بازي هاي المپيك در لندن در سال۱۹۰۸ با حضور ۳۶ شركت كننده زن و ۲۰۲۰ ورزشكار مرد از ۲۲كشور جهان برگزار شد.
زنان در اين دوره از بازي ها در رشته هاي تنيس روي زمين خاكي و چمن و نيز اسكيت شركت داشتند كه همگي آنان انگليسي تبار بودند و به مدال هايي نيز دست يافتند. در اسكيت مختلط نيز زنان آلماني حضور داشتند.
پنجمين دوره بازي هاي المپيك در استكهلم در سال۱۹۱۲ با حضور ۲۵۴۶ ورزشكار كه ۵۵ نفر آنان زن بودند با حضور ۲۸ كشور جهان برگزار شد. در اين دوره از بازي ها چند رشته ورزشي تازه هم به ليست مسابقات افزوده شده بود و بازي ها در سوئد از اعتبار بيشتري برخوردار شد. در اين دوره از بازي ها بود كه ژاپن با يك شركت كننده پرچم خود را به جهان نشان داد و تيم شيرجه زنان سوئد از هشت مقام شيرجه از سكو، در هفت رديف برتر ايستادند.شناگران زن نيز از كشورهاي استراليا، بريتانيا و سوئد به مقام هايي دست يافتند.
بازيها را متوقف مي كنيم تا جنگ كنيم!
زنان ورزشكار در بازي هاي هفتم المپيك به ۶۴ نفر افزايش يافتند و اين بازيها در سال ۱۹۲۰ در آنتورپ بلژيك با حضور ۲۶۹۲ ورزشكار از ۲۹ كشور جهان برگزار شد.
اين بازيها بعد از جنگ جهاني اول كه از ۱۹۱۴ تا ۱۹۱۸ بود، برگزار شد. متأسفانه ۹ ميليون نفر در خلال اين جنگ جان خود را از دست دادند و ۳۰ ميليون نفر معلول و از كار افتاده شدند. بر اثر اين جنگ امپراطوري هاي آلمان، اتريش، روسيه، مجارستان و عثماني تجزيه شدند و ۱۸ كشور جديد پديد آمد. قرار بود دوره ششم بازيها در ۱۹۱۶ در برلين برگزار شود اما با وقوع جنگ، بازيها تعطيل شد. در خلال اين سال ها كوبرتن در انديشه رها كردن رياست كميته بين المللي المپيك بود اما با بروز جنگ صرف نظر كرد. وي گفته بود كه چيز غريبي است؛ در عهد باستان جنگ ها براي برگزاري بازيهاي المپيك پايان مي يافت، اما ما بازيها را متوقف مي كنيم تا جنگ كنيم!
به هرحال ۱۹۲۰ بود و جنگ تمام شده بود و دوباره براي آنان كه زنده بودند كار و فعاليت معنا يافته بود. بلژيك به ويرانه اي بزرگ تبديل شده بود اما دولت از مردم اعانه گرفت تا كارهاي مقدماتي المپيك را تدارك ببيند و آغاز مراسم با يك دقيقه سكوت به ياد از دست رفتگان بلژيك همراه بود.
زنان در اين دوره از بازي ها در رشته هاكي روي يخ از سوئد امتياز خوبي گرفتند و در بخش مختلط نيز زنان فنلاندي قهرمان شدند.
زنان ورزشكار درخشيدند
سال به سال حضور زنان در بازي هاي المپيك ارتقا مي يافت و در هشتمين دوره بازي هاي المپيك يعني ۱۹۲۴ ، ۱۳۶ زن ورزشكار از مجموع ۳۰۹۳ ورزشكار از ۴۴ كشور جهان در پاريس گرد هم آمدند. شناگران زن آمريكايي در ۱۰۰ و ۴۰۰ متر پشت و ۴۰۰ متر امدادي و هر دو ماده شيرجه درخشيدند. زنان شمشيرباز دانماركي هم پنج برد را از آن خود كردند.
نهمين بازي هاي المپيك در سال ۱۹۲۸ در آمستردام هلند برگزار شد و ۲۹۰ زن ورزشكار از مجموع ۳۰۱۴ ورزشكار از ۴۶ كشور جهان حضور يافتند. در اين دوره نيز شناگران زن هلند، آمريكا و آلمان ركوردهاي خوبي به دست آوردند.
اما در بازي هاي دهم المپيك در سال ۱۹۳۲ تعداد زنان ورزشكار به ۱۲۷ نفر كاهش يافت. شركت كنندگان مرد نيز با كاهش محسوسي معادل ۱۴۰۸ نفر از ۳۷ كشور در لس آنجلس آمريكا گرد هم آمدند تا به رقابت بپردازند.
در لس آنجلس آن روزگار، ورزشگاهي ۱۰۰ هزار نفري به نام كليسيوم به تقليد از رومي هاي باستان ساختند و يك دهكده المپيك به فاصله ۱۰ دقيقه اي با ورزشگاه برپا كردند. هر ورزشكاري كه از اروپا مي خواست با كشتي و راه آهن خود را به لس آنجلس برساند طي ۳۰ روز ۵۰۰ دلار مي پرداخت!
جهان از لحاظ اقتصادي در دوران بحراني به سر مي برد و همه جا سخن از بيكاري بود. اما با اين اوصاف مديريت جسورانه گارلاماند در كميته المپيك باعث شد در آن سال يكي از هنري ترين و اقتصادي ترين بازي ها برپا شود و با پايان يافتن بازيها، حسابرسي ها نشان داد كه يك ميليون دلار در حساب ها موجودي وجود داشت و در حقيقت سود عايد ورزش شد. در اين سال يك ميليون و ۲۵۰ هزار نفر از بازيها ديدن كردند.
در دو و ميداني، زنان داستان شنيدني از خود به جاي گذاشتند و يك شاگرد مدرسه تگزاسي و دو دختر نامدار آلماني ركوردها را شكستند.
استاديوم لرزيد!
اما در سال ۱۹۳۶ يازدهمين دوره ۳۲۸ زن در برلين آلمان از ميان ۴۰۶۶ ورزشكار و از ۴۹ كشور حضور يافتند كه در نوع خود بي سابقه بود. دختران ورزشكار در برلين در محل اقامت جداگانه اي حضور داشتند و هيچ كس جز مسئولان امكان ورود به آنجا را نداشتند.
هيتلر در مراسم آغازين اين دوره گفت: من بازي هاي برلين، يازدهمين المپياد جديد را مي گشايم و سپس با شليك يازده توپ پي درپي استاديوم را لرزاند! آلماني ها براي نخستين بار از تلويزيون سود بردند و جريان بازي ها را به طريق مداربسته در ۲۸ سالن براي ۱۵۰ هزار نفر پخش كردند. در دو و ميداني زنان مدال ها را از آن خود كردند و قهرمانان زن در اين رشته از آمريكا و آلمان بودند. زنان شناگر اروپايي نيز مدال ها را به چنگ آوردند؛ چندين مدال طلا به آنان اختصاص يافت.
در باره هيتلر سخنان بسياري نگاشتند؛ از جمله اين موارد يكي اين بود كه برخورد هيتلر با قهرمانان غيرنژاد آرين مناسب نبود و او فقط آلماني هاي قهرمان را به حضور پذيرفت!
برگزاري بازيهاي المپيك
در شرق دور انجام نشد
در سال ۱۹۴۰ كميته بين المللي المپيك برگزاري بازي هاي المپيك تابستاني را به ژاپن واگذار كرد. اما جنگ سال ۱۹۳۸ بين چين و ژاپن و تاخت و تاز شوروي به فنلاند همه طرح ها و نقشه ها را به هم ريخت و كميته ملي المپيك ژاپن به طور رسمي به دولت اعلام كرد كه بازي ها در توكيو برگزار نمي شود. بارون پي يردوكوبرتن احياء كننده المپيك نوين نيز در ۱۹۳۶ درگذشت و به اين ترتيب چهاردهمين دوره بازي ها به ۱۹۴۸ در لندن موكول شد. در اين دوره ۳۸۵ زن در كنار ۴۰۹۹ ورزشكار از ۵۹ كشور رقابت كردند. در اين دوره زنان در رشته هاي ژيمناستيك، هاكي روي چمن و پنج گانه جديد از كشورهاي چكسلواكي، هند و سوئد به مقام هاي خوبي دست يافتند.
سير صعودي حضور زنان درالمپيك
در دوره هاي پانزدهم تا بيست و سوم بازي هاي تابستاني المپيك نيز حضور زنان با سير صعودي مواجه شد و به ترتيب از ۵۱۸ به ۳۷۱ و سپس به ۶۱۰ نفر ، ۶۸۳ نفر، ۷۸۱ نفر، ۱۰۷۰ نفر، ۱۲۵۱ نفر و ۱۰۸۸ نفر بالغ شد.
بازي هاي ۱۹۸۴ با تعداد ۷۷۸۴ ورزشكار از ۱۴۰ كشور با بالاترين آمار كشورهاي شركت كننده مواجه شد و در لس آنجلس برگزار شد.
در اين سال ها رشته هاي ورزشي زنان بسيار متنوع برگزار شد و زنان در رشته هاي دو و ميداني، كاياك، بسكتبال، هندبال و واليبال شركت كردند و به مدال هاي خوبي نيز دست يافتند. از سال ۱۹۲۴ بود كه نخستين دوره بازي هاي زمستاني المپيك در شاموني فرانسه پايه ريزي شد و هر چهار سال يك بار نيز اين نوع بازيها به عرصه بازي هاي المپيك اضافه شد. در خلال سال هاي ۲۰۰۴- ۱۹۸۸ نيز سير صعودي حضور زنان ادامه يافت به طوري كه در سال ۲۰۰۴ در آتن به بيش از ۴۰۹۶ ورزشكار زن افزون شد.
ايران در بازي هاي المپيك
ورزش ايران به مفهوم كلي آن، در دوره آخرين روزهاي سلطنت ناصرالدين شاه (۱۳۱۳-۱۲۶۴) عبارت بود از زورخانه، كشتي گيري در گود و ميدان، چالحوض بازي، زورگري، چلتوپ، الك دولك و چند سرگرمي سنتي.
چهل سال بعد از كشته شدن ناصرالدين شاه، حزب نازي در آلمان براي تبليغ بيشتر و همزمان با برگزاري بازي هاي ۱۹۳۶- برلين از جوانان دانشجوي ۳۲ كشور دعوت كرد تا طبق برنامه اي مشخص از نزديك شاهد بازي هاي المپيك باشند و در عين حال گوشه هايي از تربيت بدني بومي خود را به نمايش بگذارند. با اين برنامه گروهي از دانشجويان ما نيز كه در آلمان و فرانسه مشغول تحصيل بودند با هزينه شخصي خود راهي برلين شدند.
يكي از نكات جالب در اين خصوص دعوت از دانشجويان كشور براي خواندن سرود ملي كشورمان بود. دانشجويان ايران در آن زمان با توجه به اين كه سرود ملي ايران وجود نداشت تصميم گرفتند يكي از آوازهاي عاميانه آن روز را تحت عنوان «از قند و نبات ساخته ام مرغ و خروس...!» را در جمع اجرا كنند كه اتفاقاً با اقبال هم مواجه شد! سرانجام بعد از جنگ جهاني دوم بود كه ايران در ارديبهشت ۱۳۲۵ برابر با مي ۱۹۴۷ كميته ملي المپيك را تشكيل داد.
كاروان ايران از ۱۴ همراه و ۳۸ ورزشكار در ۱۹۴۸ به لندن اعزام شد و در رشته هاي وزنه برداري، كشتي آزاد، مشت زني، بسكتبال و تيراندازي رقابت كردند.
در ۱۹۵۲ هلسينكي در فنلاند كاروان ورزشي ايران بار ديگر حضور يافت و در ۱۹۵۶ در ملبورن سومين دوره از بازي ها، از ايران ۱۷ ورزشكار شركت كردند و از آن سال ايران در رشته هاي مختلف به ويژه كشتي مقام هاي نخست و خوبي در سطح جهاني به دست آورد.
شمشيربازان زن ايران در المپيك
نخستين بار در سال ۱۹۷۶ در مونترال تيم شمشيربازي دختران ايران شركت كردند اما به مقامي دست نيافتند.
تعداد شركت كنندگان ايران
در بازي هاي المپيك ۱۹۷۶-۱۹۴۸
تعداد ورزشكاران
|
سال و كشور
|
۳۵
|
۱۹۴۸- لندن
|
۲۳
|
۱۹۵۲- هلسينكي
|
۱۷
|
۱۹۵۶- ملبورن
|
۲۵
|
۱۹۶۰- رم
|
۶۴
|
۱۹۶۴- توكيو
|
۱۳
|
۱۹۶۸- مكزيكوسيتي
|
۵۱
|
۱۹۷۲- مونيخ
|
۸۸
|
۱۹۷۶- مونرآل
|
۳۱۶
|
جمع
|
|
بانوان ورزشكار بعد از انقلاب
حضور بانوان ورزشكار در بعد از پيروزي انقلاب اسلامي نيز در المپيك محدود به رشته تيراندازي بوده است.
اما زنان ورزشكار ايران در سال هاي اخير توانسته اند چشم انداز روشني از خود نه تنها در عرصه بازي هاي داخلي بلكه در رقابت هاي بين المللي برجاي گذارند.
شايد بازي هاي آسيايي دوحه امسال كه پيش روي ورزشكاران زن ايران است بتواند بخشي از تلاش هاي زنان ورزشكار ايران را به نمايش گذارد. كارشناسان در اين باره مي گويند كه پانزدهمين بازي هاي آسيايي دوحه به عنوان مهم ترين موضوع ورزش پيش روي زنان ايران مي تواند توانمندي و توسعه ورزش زنان ايران را به نمايش بگذارد. زنان ورزشكار ايران با فرصت هاي به دست آمده به ويژه در اين سال ها توانسته اند بخشي از قابليت هاي خود را در عرصه ورزش كشور نشان دهند.
قرار است در اين بازي ها در ۱۵ رشته ورزشي زنان ورزشكار اعزام شوند و بانوان در رشته هاي ووشو، تكواندو، كاراته، شمشيربازي، تنيس روي ميز، گلف، شطرنج، قايقراني، بولينگ، دو و ميداني و تيروكمان به رقابت بپردازند.
در برخي از اين رشته ها شانس مدال آوري براي آنان پيش بيني شده است.
به گفته كارشناسان، شركت درعرصه رقابت هاي ورزشي بين المللي مي تواند زنان ورزش ايران را بيش از پيش در عرصه ورزش نمايان سازد و امكان رشد و توسعه ورزش زنان ايران را فراهم كن