|
نگاهي به گزارش ها و اقدامات
سازمان بهداشت جهاني به مناسبت روز زمين پاك
ماجراهاي من و زمين
|
|
|
پيشرفت و توسعه، آرزوي بشر و نيازي انفكاك ناپذير از ذهن پوياي اوست؛ ذهني كه هر آن در جست وجوي چيزي يا حركتي است. اما گاه سازه هاي او، به دلايل مختلف، او و محيط زيستش را آزرده مي كند و زندگي بشر و هر آنچه را مرتبط به اوست، تهديد مي كند. در بسياري موارد رهايي از اين تهديدها و آسيب ها امكان پذير نيست و لطمات ناشي از اين بي توجهي، نه تنها او كه نسل هاي آتي را نيز مي آزارد.
روز زمين پاك، فرصتي است براي نگريستن به آنچه خود كرده و خود ساخته ايم كه از زاويه ديد دانشي و معرفتي مطرح مي شود.
محيط زيست و سلامت جوامع، اولين هدف
از آغازين روزهاي تأسيس سازمان بهداشت جهاني (WHO) آنچه بيش از هر چيز مورد توجه قرار گرفت، رابطه ميان محيط زيست و سلامت آدمي بود. به طوري كه براساس اساسنامه اين سازمان كه در سال ۱۹۴۶ ميلادي تدوين شد، عمده فعاليت هاي اين مركز بر نكاتي چون؛ افزايش تعداد سكونتگاه هاي استاندارد، اقدامات و برنامه هاي بهداشتي، بازسازي ساختارهاي اقتصادي و فرهنگي جوامع و مهمتر از همه حفظ بهداشت جوامع و محيط زيست از آلاينده ها، متمركز شد.
در اين اساسنامه تصريح شد كه WHO موظف به همكاري با ساير نهادها اعم از دولتي و غيردولتي است، نهادهايي كه عمده فعاليت هاي آنها مرتبط با حفظ بهداشت جوامع و محيط زيست است.
براساس آخرين آمار WHO ، سلامت محيط زيست و آدمي در شرايط بحراني و خطرناكي قرار دارد كه اين شرايط، از آغاز سال ۲۰۰۰ ميلادي به شرايطي خطرناك و مهلك تبديل شده است؛ كه اين نكته، لزوم اجراي برنامه هاي منظم، جهت تعديل اين شرايط را انكارناپذير مي كند.
از دهه هاي گذشته تاكنون، محيط زيست و سلامت آدمي ارتباطي تنگاتنگ با يكديگر داشته و دارند؛ اما ساخته هاي دست بشر بويژه احداث كارخانه ها با تأثير بر محيط زيست، آلودگي هاي متعددي چون آلودگي آب و هوا، خاك و ... را به دنبال داشته است كه اين اختلالات به طور مستقيم بر سلامت آدمي تأثيرگذار است و به اين همه، زباله هاي غيرقابل بازيافت چون پلاستيك ها، ذرات معلق ناشي از سوخت هاي فسيلي، انواع مواد شيميايي و ... را نيز بيفزاييد.
محيط زيست و مطالعات فراگير
مجموعه مطالعات انجام شده توسط WHO،موسوم به «ارزيابي اكوسيستم هزاره» (MA) كه توسط انجمن اكوسيستم هزاره وابسته به WHO انجام شد، مطالعات مقايسه اي با تمركز بر ارتباط سلامتي افراد و محيط زيست، نشان داد، تغييرات نامطلوب محيط زيست نه تنها سلامت آدمي را به شكل نگران كننده اي مورد تهديد قرار داده است؛ بلكه به عنوان عاملي مداخله گر، اكوسيستم گياهي و جانوري را نيز متأثر ساخته است.
هر چند آغاز سال ۲۰۰۰ ميلادي را، آغاز تخريب زيست محيط و افزايش بيماري هاي انسان مي دانند، اما از آغاز همين سال، فعاليت هاي مؤثري جهت كنترل بيماري هاي ناشي از آلودگي هاي زيست محيطي چون بيماري هاي ناشي از آب آلوده (مانند مالاريا و تب دانگ) صورت گرفت كه نكته مهم و قابل توجه در اين مورد، كنترل و درمان بدون مصرف دارو و تنها با اقدامات پيشگيرانه بود.
پژوهش ها نشان مي دهد ابتلا به انواع سرطان ها اگر چه زمينه اي ارثي دارد، اما آلودگي هاي زيست محيطي عاملي تأثيرگذار و يا شايد محرك بروز انواع سرطان ها است.
ميزان مرگ و مير و DALYS (اختلال و ناتواني در عملكرد طبيعي بدن) تحت تأثير ۵ عامل مهم شامل: ۱. تغييرات آب و هوايي (جوي)، ۲. آلودگي با سرب، ۳ . آلودگي هاي زيست محيطي (محيط بيرون) بويژه آلودگي هوا، ۴.بيماري هاي ناشي از استنشاق هواي آلوده تجمع يافته در فضاي بسته- عموماً ناشي از سوخت هاي فسيلي و جامد- ۵. آب آلوده و شرايط نامطلوب بهداشتي، قرار دارد.
بر همين اساس در سال ۲۰۰۰ ميلادي، ۷/۱ ميليون نفر در سراسر جهان بر اثر نوشيدن آب آلوده و شرايط نامطلوب بهداشتي به كام مرگ فرو رفته اند و پس از اين دو شاخص- آب آلوده و شرايط نامطلوب بهداشتي- مرگ و مير ناشي از آلودگي با هواي نامطلوب فضاهاي بسته، در رده بعدي قرار دارد؛ به اين ترتيب كه در سال ۲۰۰۰ ميلادي، ۶/۱ ميليون نفر در اثر تماس با هواي آلوده منازل، محل كار، فضاهاي بسته اي چون قطارهاي زيرزميني (مترو)؛ كارخانه ها و ... جان خود را از دست داده اند.
اگر آلودگي فضاهاي بسته را عاملي تأثيرگذار بر سلامت زنان و كودكان- بويژه كودكان كار- بدانيم؛ آلودگي هوا، شاخص ترين علت بيماري در مردان، علاوه بر تأثير آلودگي فضاهاي بسته، بر آنها است؛ اما كودكان، بويژه كودكان زير ۵ سال، شاخص ترين هدف انواع آلودگي ها بويژه آلودگي هوا هستند و مرگ و مير ناشي از استنشاق هواي آلوده در ميان كودكان زير ۵ سال فاجعه اي اسف بار است.
آلودگي با سرب هر چند ميزان مرگ و مير كمتري را نسبت به آلودگي هوا و فضاهاي بسته نشان مي دهد، اما براساس نمودار، نمي توان ميزان تلفات ناشي از آلودگي با سرب را نيز ناديده گرفت.
ودر نهايت تغييرات نامطلوب آب و هوا، يكي ديگر از عوامل تأثيرگذار بر سلامت آدمي است كه به شكل شيوع انواع بيماري هاي ناشي از مصرف آب آلوده (آلودگي آب شهرها پس از توفان، سيل و ...)؛ گرم شدن هوا و شيوع بيماري هاي ناشي از گرماي هوا؛ يافت شدن عوامل بيماري زاي جديد و تغيير شرايط انتقال بيماري ها با تغيير ناقلان و عوامل بيماري زا و ... بروز مي كند.
براساس نظر پژوهشگران سازمان بهداشت جهاني، كودكان آسيب پذيرترين قشر در ميان اقشار مختلف اجتماع در مقابل تغييرات زيست محيطي هستند؛ به طوري كه در سال ۲۰۰۴ ميلادي براساس پژوهشي با عنوان «وارثان زمين» و «بررسي اطلس سلامت كودكان و محيط زيست» ؛ كودكان به عنوان آسيب پذيرترين قشر اجتماع معرفي شدند؛ به طور مثال تنها آلودگي با سرب و جيوه، چنان تأثير مخربي بر رشد جسمي و ذهني كودكان مي گذارد كه جبران آن محال است.توجه كنيد به افزايش تعداد نوزادان ناقص متولد شده در سالهاي اخير.
سازمان بهداشت جهاني و اقدامات پيشگيرانه
اگر چه بسياري از ما اطلاعاتي كلي- هر چند اندك - در زمينه شيوه هاي حفاظت از محيط زيست و به دنبال آن حفظ سلامت فردي داريم، اما نكاتي به عنوان شاخص ترين توصيه هاي سازمان بهداشت جهاني در روزهاي مياني (آوريل ۲۰۰۶) انتشار يافت كه نگاهي به اين نكات داريم.
۱. زندگي در محيط زيستي سالم و عاري از عوامل بيماري زا و مختل كننده سلامت فرد، يكي از نيازهاي اصلي، ضروري و طبيعي همه افراد در سراسر جهان است، كه دستيابي به اين شرايط ايده آل، نيازمند همياري مردم و مسئولان در همه كشورهاست. به طور مثال امكان دسترسي به آب و غذاي سالم، حق طبيعي هر فرد است كه از آن نه به عنوان يك نياز، كه به عنوان يك «حق» ياد مي كنند.
تدوين استانداردهايي چون «استاندارد بين المللي غذاي سالم» به صورت مشترك توسط سازمان خواربار جهاني (FAO) و سازمان بهداشتي جهاني (WHO) و تحت نظارت «كميته كودكي آليمانتاروس» (CODEX Alimantarius Commission) شاهد اين مدعاست كه امكان دسترسي به آب و غذاي سالم يك حق و نه يك نياز است.
۲. مديريت و استفاده از امكانات بهداشتي- درماني مناسب، از ديگر نيازهاي ضروري افراد در جوامع گوناگون است. مديريت استفاده از توليدات شيميايي- نظير استفاده و دفع بقاياي مواد پاك كننده، ضدعفوني كننده و ...-بازيافت بقاياي اين تركيبات طبق استاندارد SAICM ، كه فوريه ۲۰۰۶ بار ديگر بازبيني شد، از ديگر نيازهاي ضروري جوامع گوناگون است.
۳. سازمان بهداشت جهاني موظف است تا با حمايت از دولت ها، ظرفيت و توان عملكرد آنها را افزايش داده و آنها را در تدوين و اجراي برنامه هاي فراگير بهداشتي- درماني و كنترل آلودگي هاي زيست محيطي ياري دهد. اكنون درصدر اين برنامه ها، برنامه كنترل و كاهش آلودگي هوا و تأمين نيازهاي بهداشتي جوامع، قرار دارد.
۴. مشاركت سازمان بهداشت جهاني با كشورهاي مختلف با ارسال نيروهاي كمكي و يا تأمين اعتبارات لازم.
۵. توجه بيشتر به كودكان، بويژه دو قشر ويژه از كودكان شامل كودكان زير ۵ سال و كودكان كار.
و در نهايت اين كه در بسياري از كشورها، حتي كشورهاي توسعه يافته (OECD) به دليل شيوع بسياري از بيماري ها بويژه بيماري هاي مهلكي چون ايدز، آنفلوآنزاي مرغي و ... امكان دسترسي به دارو و درمان مناسب به طور چشمگيري كاهش يافته و در مواردي مانند كشورهاي آفريقايي، امكان دسترسي به اين امكانات غيرممكن است. بنابراين يكي از عمده ترين وظايف دولت ها بايد در جهت ارتقاي سطح بهداشت و درمان معطوف شده و تا حد امكان تلفات ناشي از اين بيماري ها به حداقل برسد.
هر چند از آغاز سال ۲۰۰۰ ميلادي، عوامل «مداخله گر» محيط زيست و در نتيجه سلامت انسان را مورد تهاجم قرار داده اند، اما سازمان بهداشت جهاني معتقد است مي توان اين شرايط بحراني را نيز تعديل بخشيد، كه اين جز با مشاركت مردم و دولتها امكان پذير نيست؛ برنامه ريزي صحيح و اجراي دقيق آن، يكي از مهمترين گام ها در اين زمينه است.
مترجم: مهتاب صفرزاده خسروشاهي
منبع: بخش توسعه و سلامت محيط زيست
سازمان بهداشت جهاني
|
