سروش خسروي
تنوع بالاي بازار كالا و خدمات، موجبات تنوع در قيمت ها را نيز فراهم آورده، به طوري كه يك كالاي مشابه در مناطق مختلف شهري و روستايي با قيمت هاي متفاوت عرضه مي شود، در اين ميان قابل اتكاترين آمار براي بررسي روند قيمت ها، نتايج حاصل از بررسي هاي بانك مركزي است. در سبدي كه كارشناسان بانك مركزي به طور مرتب، تحولات قيمت آن را رصد و گزارش مي كنند بيش از 300 نوع كالا و خدمات وجود دارد كه همين گستردگي دامنه تحقيق باعث شده آمار اين نهاد مالي و نظارتي به واقعيت بسيار نزديك باشد.
تازه ترين گزارشي كه از نتايج بررسي ها بر سبد كالاها و خدمات مصرفي بانك مركزي به دست آمده، نشان مي دهد: ميزان تورم در سال 84 نسبت به سال قبل از آن 1/12 درصد بوده است.
براساس اين گزارش شاخص  تورم در آخرين ماه از سال 84 از همه استان هاي كشور، به جز سيستان و بلوچستان، با افزايش همراه بوده، در اين بين بيشترين رشد نرخ تورم را شهروندان ساكن استان يزد تحمل كرده اند. در اسفند ماه گذشته 2/4 درصد نرخ تورم كالاها و خدمات مصرفي در اين استان افزايش يافته، در اين دوره ساكنان استان كهگيلويه و بويراحمد با دو دهم درصد تورم خوش بخت ترين مصرف كنندگان كالا در كشور بوده اند. در پايتخت نيز نرخ تورم دودرصد افزايش يافته است. در گزارش بانك مركزي كالاها و خدمات به دو گروه اصلي و اختصاصي تقسيم شده است، در گروه اختصاصي نرخ تورم كالاها 6/6 درصد بالا رفته در حوزه خدمات نرخ تورم 5/16 درصد محاسبه شده در بازار مسكن نيز نرخ تورم 2/13 درصد بوده است.
در گروه هاي اصلي نيز نرخ تورم خوراكي ها معادل 3/6 درصد بوده، نرخ تورم پوشاك 2/8 درصد اعلام شده، در بخش اثاث و كالاهاي مورد استفاده در خانه هم نرخ تورم 3/7 درصد بوده است.
رشد اين نرخ در بخش حمل و نقل و ارتباط 9/7 درصد تخمين زده شده، و در حوزه درمان و بهداشت به 5/19 درصد رسيده، ضمن اين كه در بخش تفريح، تحصيل و مطالعه شهروندان سراسر كشور به طور متوسط شاهد 6/17 درصد رشد نرخ تورم بوده اند. در كالاها و خدمات متفرقه نيز نرخ تورم 3/11 درصد بوده است.
خوراكي ها، آشاميدني ها و دخانيات
در اسفند ماه 1384 نرخ تورم گروه خوراكي ها، آشاميدني ها و دخانيات در مقايسه با ماه قبل 6/3 درصد افزايش يافت. افزايش فوق بيشتر ناشي از بالا رفتن شاخص بهاي گروه ميوه ها و سبزي هاي تازه معادل 5/10 درصد بود كه آن هم بيشتر به علت افزايش قيمت سيب زميني معادل 4/11 درصد، نارنگي۰‎/۱۲ درصد، سيب درختي 4/3 درصد و پرتقال 4/5 درصد است. همچنين شاخص بهاي تعدادي از اقلام و گروه ها مانند گوشت قرمز معادل 0/3 درصد، لبنيات 8/2 درصد، انواع برنج 8/0 درصد و قند و شكر 5/3 درصد افزايش يافت. در اين ماه شاخص بهاي گوجه فرنگي معادل 4/18 درصد، تخم مرغ 3/10 درصد و انواع خيار 3/5 درصد كاهش داشت.
در مقايسه با ماه مشابه سال قبل نرخ تورم گروه خوراكي ها، آشاميدني ها و دخانيات 3/6 درصد افزايش نشان مي دهد. در اين گروه شاخص بهاي گروه خوراكي ها معادل 3/6 درصد، آشاميدني ها 4/11 درصد و دخانيات 6/5 درصد نسبت به ماه مشابه سال قبل افزايش داشته است.
شاخص بهاي گروه مذكور پس از حذف نوسانات فصلي نسبت به ماه قبل 2/2 درصد افزايش نشان مي دهد.
پوشاك
در ماه مورد بررسي، نرخ تورم گروه پوشاك نسبت به ماه قبل با افزايشي معادل 1/1 درصد مواجه شد. اين افزايش بيشتر ناشي از بالا رفتن شاخص بهاي گروه پوشاك آماده معادل 0/1 درصد بود. ضمناً شاخص بهاي انواع كفش 6/1 درصد افزايش نشان مي دهد.
در مقايسه با ماه مشابه سال قبل شاخص بهاي گروه پوشاك 2/8 درصد افزايش داشته است.
شاخص بهاي گروه مزبور پس از حذف نوسانات فصلي نسبت به ماه قبل 1/1 درصد افزايش داشته است.
مسكن، سوخت و روشنايي
در اسفند ماه 1384، نرخ تورم گروه مسكن، سوخت و روشنايي نسبت به ماه قبل با افزايشي معادل 9 دهم درصد همراه بود. در اين گروه، شاخص بهاي گروه هاي ارزش جاري خانه هاي مسكوني شخصي و كرايه خانه هاي مسكوني اجاري هر يك معادل يك درصد بالا رفت. ضمناً شاخص بهاي گروه خدمات ساختماني معادل 2/1 درصد نسبت به ماه قبل افزايش نشان مي دهد.
در مقايسه با ماه مشابه سال قبل شاخص بهاي گروه مسكن، سوخت و روشنايي 2/13 درصد افزايش داشته است.
اثاث و كالاهاي و خدمات مورد استفاده در خانه
در ماه مورد بررسي، نرخ تورم گروه اثاث و كالاها و خدمات مورد استفاده در خانه نسبت به ماه قبل معادل 9/0 درصد افزايش يافت. افزايش فوق بيشتر ناشي از بالا رفتن شاخص بهاي گروه اثاث خانه به ميزان 1/1 درصد بوده است. ضمناً شاخص بهاي گروه كالاها و خدمات مورد استفاده در خانه نسبت به ماه قبل معادل 3 دهم درصد افزايش نشان مي دهد.
در مقايسه با ماه مشابه سال قبل شاخص بهاي گروه اثاث و كالاها و خدمات مورد استفاده در خانه 3/7 درصد افزايش داشته است.
حمل و نقل و ارتباطات
در اسفند ماه 1384، نرخ تورم گروه حمل و نقل و ارتباطات نسبت به ماه قبل معادل 5/1 درصد افزايش يافت. در گروه فوق، شاخص بهاي گروه هاي حمل ونقل عمومي 7/3 درصد و حمل و نقل شخصي 2دهم درصد افزايش داشت.در مقايسه با ماه مشابه سال قبل شاخص بهاي گروه حمل و نقل و ارتباطات 9/7 درصد افزايش داشته است.نرخ تورم اين گروه پس از حذف نوسانات فصلي نسبت به ماه قبل 6 دهم درصد افزايش نشان مي دهد.
درمان و بهداشت
در ماه مورد گزارش، شاخص بهاي گروه درمان و بهداشت نسبت به ماه قبل با افزايشي معادل 5/0 درصد مواجه گشت. افزايش فوق بيشتر در اثر بالا رفتن شاخص بهاي گروه خدمات درماني معادل 4/0 درصد بوده است. در اين ماه شاخص بهاي گروه انواع دارو معادل 7/0 درصد افزايش يافت.در مقايسه با ماه مشابه سال قبل شاخص بهاي گروه درمان و بهداشت 5/19 درصد افزايش داشته است.
تفريح، تحصيل و مطالعه
در اسفند ماه 1384، نرخ تورم گروه تفريح، تحصيل و مطالعه نسبت به ماه قبل معادل 3/0 درصد افزايش يافت. در گروه فوق شاخص بهاي گروه تفريح معادل 5 دهم درصد و شاخص بهاي گروه تحصيل و مطالعه 2 دهم درصد افزايش داشت.
در مقايسه با ماه مشابه سال قبل شاخص بهاي گروه تفريح، تحصيل و مطالعه 6/17 درصد افزايش داشته است.
كالاها و خدمات متفرقه
در ماه مورد گزارش، شاخص بهاي گروه كالاها و خدمات متفرقه نسبت به ماه قبل با افزايشي معادل 5دهم درصد مواجه شد كه اين افزايش بيشتر تحت تأثير بالا رفتن شاخص بهاي گره هزينه هاي شخصي معادل 9 دهم درصد و شاخص بهاي گروه ساير كالاها و خدمات معادل 3 دهم درصد بود.در مقايسه با ماه مشابه سال قبل شاخص بهاي گروه كالاها و خدمات متفرقه 3/11 درصد افزايش داشته است.

با وجود تنوع آب و هوايي مناسب و برداشت انواع ميوه هاي مرغوب در كشور، واردات ميوه هاي لوكس و گران قيمت، بازار ميوه را متحول كرده است.
تنظيم بازار ميوه و جلوگيري از احتكار و گراني هاي واقعي و مجازي تا پيش از ورود ميوه هاي لوكس و گران قيمت نيز براي مسئولان كار راحتي محسوب نمي شد. حال آنكه واردات اين محصولات از كشورهاي شيلي، برزيل، فرانسه، مصر، پاكستان و چين به جز افزايش قيمت ميوه هاي داخلي و ضربه زدن به ذخيره ميوه ثمر ديگري نداشته است.
موضوع از آنجا آغاز شد كه مسئولان وزارت بازرگاني براي تنظيم بازار ميوه شب عيد، نرخ تعرفه واردات ميوه و مركبات را از ابتداي اسفند 84 حذف كردند، با اين توجيه كه توليد داخلي پايان يافته و مشكلي براي آن ايجاد نمي شود، اما به گفته مسئولان اتحاديه توليدكنندگان ميوه ذخاير سردخانه ها همچنان بلااستفاده مانده و ميوه هاي خارجي راهي سبد مصرفي شده اند.
با اينكه سرانه مصرف ميوه در ايران نسبت به ساير كشور بالاتر است برنامه ريزي دقيق و با تاكيد بر مصرف توليدات داخلي مي تواند مشكلات باغداران را مرتفع كند. ايران با داشتن حدود يك درصد جمعيت جهان، بيش از 4 درصد ميوه و مركبات جهان را توليد مي كند و در حالي كه سرانه مصرف مركبات در جهان حدود 17 كيلوگرم است، اين رقم در ايران 52كيلوگرم يعني 4 برابر سرانه جهاني است.
دست اندركاران ميوه معتقدند زماني كه دولت وارد ذخيره سازي ميوه مي شود، بايد خود توليدكننده باشد و يا از كشاورز خريد كند، اما طي سال گذشته چون با تاخير، از بازرگانان و سردخانه داران ميوه ها را خريدند، يك افزايش قيمت رخ داد.
دولت سال گذشته 30 ميليارد تومان به ذخيره سازي ميوه اختصاص داد كه در نهايت يك سوم اين پول به دليل ضايعات هدر داده شد.
به نظر مي رسد چنانچه ذخيره سازي ميوه توسط تجار صورت مي گرفت دست كم به دليل افزايش هزينه سردخانه ها، ميوه ها زودتر راهي بازار مي شدند.
اما در مقابل واردات ميوه هاي لوكس به دست چند تاجر محدود صورت مي گيرد كه داراي مجوز از وزارت بازرگاني نيز هستند، اما اين مجوزها اگرچه به منظور ايجاد تعادل در قيمت ها صادر شده اند، در نهايت با اين هدف فاصله مي گيرند و نظارت اصولي بر آن حاكم نيست.
كارشناسان معتقدند مشكل ميوه ايران در توليد محصولات گوناگون نيست زيرا به لحاظ حجمي سالي 4 ميليون تن توليد ميوه و مركبات از كل 104 ميليون تن مركبات جهان رقم قابل توجهي است.
بنابراين مسائلي شامل چگونگي دانه بندي، رتبه بندي، بسته بندي، فرآوري، بازاريابي، بازاررساني و شبكه توزيع مهمترين كاستي هاي توليد و توزيع ميوه را در ايران تشكيل مي دهند.
برآيند اين كاستي ها نيز سهم 25 درصدي توليد كننده و 75 درصدي دلالان است. تا اين نسبت به حد معقولي نرسد اميدي به ساماندهي بازار ميوه داخل نيست.اين در حالي است كه واردات ميوه هاي خارجي انواع آفات و امراض گياهي را هم وارد كشور مي كند. نمونه آن كنه قرمز سيب، مگس زيتون و بيماري جادوي جادوگر است كه از اين طريق وارد كشور شده اند.
قيمت يك كيلو سيب ترش پررنگ با بسته بندي وكيوم از كشور فرانسه و شيلي 4500 تومان است. در حالي كه اين نوع سيب هاي داخلي با قيمتي بسيار پايين تر در بازار ميوه و تره بار قابل عرضه است.
وزن كارتن اين ميوه ها نيز (حدود 5/1 تا 2 كيلوگرم) با وزن ميوه ها حساب مي شود. در حالي كه روي هر كارتن وزن خالص خود ميوه ها درج شده و وارد كننده فقط بهاي ميوه را پرداخت مي كند.
قيمت ساير محصولات نيز قابل توجه است. براي نمونه يك كيلوگرم انگور قرمز وارداتي از شيلي با دانه هاي درشت و يك دست، با بسته بندي پلاستيك 3500 تومان به فروش مي رسد، در حالي كه مغازه داران مدعي هستند هر كيلوگرم را بين 2500 تا 2700 تومان خريداري مي كنند. قيمت گلابي هاي وارداتي نيز به 2000 تومان مي رسد كه اين قيمت دو برابر قيمت گلابي هاي توليد داخل است.

به كارگيري موازي اعتبارات و امكانات مالي صندوق تعاون در بخش هاي ديگر، نگراني ها را در سطح مسئولان تعاوني ها برانگيخته است.
علي تدين، مديرعامل اتحاديه تعاوني هاي مسكن فرهنگيان استان تهران در اين مورد مي گويد: اقدامات موازي در بخش استفاده از امكانات مالي صندوق تعاون مسكن نشان از بي توجهي مسئولان به بخش مسكن دارد. در مقابل انتشار اوراق مشاركت از سوي بخش تعاون در سال جاري تبعات مثبتي را به همراه دارد. به طور حتم تعاوني هاي مسكن به عنوان بخش مورد اعتماد جامعه با استفاده از امكانات مالي حاصل از فروش اوراق قرضه مي توانند نقش بسيار مهمي در كاهش هزينه هاي ساخت و ساز و احداث واحدهاي مسكوني داشته باشند.
وي با اشاره به نقش تعاوني هاي مسكن و ظرفيت هاي موجود آنها در مرمت بافت هاي فرسوده در مورد اين اوراق مي گويد: با توجه به انتظار خريداران اوراق مشاركت مبني بر سود متعارف در قبال سرمايه گذاري، لذا ضرورت دارد تعاوني هاي مسكن با هدايت وزارت تعاون و برنامه ريزي و دقت نظر مناسب وارد بحث احداث واحدهاي مسكوني و اصلاح بافت هاي فرسوده شوند تا لطمه اي به اعضاي تعاوني ها وارد نشود.
وي همچنين تأثير فروش اوراق مشاركت را در تأمين منابع مالي مورد نياز براي احداث واحدهاي مسكوني در بافت هاي فرسوده و مناطق زلزله زده مثبت ارزيابي كرده و خاطر نشان مي كند: فروش اوراق قرضه با برطرف كردن دغدغه ها و نگراني هاي دولت و آحاد جامعه، نسبت به حوادث احتمالي و غير منتظره مانند زلزله و سيل، اقدام بسيار موثري به منظور اشتغالزايي، به كارگيري سرمايه هاي مردمي و رفع موانع و محدوديت ها براي تأمين بودجه مورد نياز در بخش هاي اقتصادي به ويژه مسكن تلقي مي شود.
وي در پايان در زمينه ادغام صندوق تعاون صندوق مهر رضا(ع) يادآور شد: در حال حاضر صندوق تعاون، جوابگوي نيازهاي مالي متقاضيان تسهيلات در بخش تعاون نيست و بديهي است در صورت به كارگيري موازي امكانات و اعتبارات صندوق در بخش هاي ديگر ضمن كاهش توان مالي صندوق براي بخش تعاوني، نگراني هاي بسياري را در مورد بي توجهي نسبت به بخش تعاوني و تعاوني ها به دنبال خواهد داشت.
حميد نوذري، رئيس اتحاديه مشاورين املاك اهواز نيز راه علاج بحران مسكن را واگذاري زمين از سوي دولت به انبوه سازان دانسته و مي گويد: فقط در اين صورت است كه احتمال خانه دار شدن اقشار گوناگون جامعه بالا مي رود. هم اكنون زمين گران ترين بخش مسكن است براي نمونه قيمت هر متر مربع زمين در بعضي از مناطق اهواز به حدود 600هزار تومان مي رسد.
وي مي افزايد: متقاضيان دريافت وام 10ميليون توماني خريد مسكن در صورت برداشت تعاريف موضوع الگوي مسكن كه از سوي وزارت مسكن و شهرسازي تعيين شود، آسان تر مي توانند صاحب واحد مسكوني شوند. زيرا اغلب واحدهاي مسكوني كه با وام 10ميليون توماني قابل خريداري هستند بيش از دو سال از ساخت آنها مي گذرد.
مصطفي قلي خسروي رييس اتحاديه مشاوران املاك تهران نيز معتقد است: باتوجه به حركت سينوسي بازار مسكن پيش بيني مي شود در سال جاري مسكن از روند ركودي خود خارج شود و اين در حالي است كه روند ساخت و ساز در كشور وبه ويژه در تهران كند پيش مي رود.
وي در ادامه خواستار برنامه ريزي مطلوب از طرف مسئولين به منظور افزايش ساخت و ساز در كشور شده مي افزايد: در صورت ادامه روند كاهشي ساخت وساز امكان تكرار بحران مسكن وجود خواهد داشت.
در شرايط فعلي به نظر مي رسد چاره كار تعيين نرخ اجاره بهاي مسكن از سوي وزارت مسكن و شهر سازي است.