دوشنبه ۱ خرداد ۱۳۸۵
به انگيزه برگزاري نخستين حراج كريستي براي آثار هنرمندان مسلمان در دوبي
تفاهم فرهنگي در آثار هنري
005181.jpg
حراج كريستي در دوبي نشان مي دهد كه گفت وگو ميان شرق و غرب همچنان در دل آثار هنري وجود دارد. در حالي كه تعدادي از هنرمندان عرب و آسيايي براي خلق آثار خود از جنبش هاي هنر مدرن و غرب الهام گرفته اند تعدادي از آثار هنري غربي موجود در حراج كريستي نشان مي دهد كه هنرمندان غربي هم هنگام خلق آثارشان نگاهي به فرهنگ سنن شرقي داشته و ازآن تأثير گرفته اند
گروه ادب و هنر: گفت وگو(ديالوگ) و تنوع فرهنگي در حراج بزرگ دوبي حرف اول را مي زند. هنر مدرن و معاصر كشورهاي مختلف- از غرب گرفته تا هند و از خاورميانه گرفته تا شرق اروپا- در حراج بي سابقه معروف كريستي در منطقه اي نزديك به ما در معرض نمايش و خريد و فروش قرار مي گيرد. اين نخستين بار است كه چنين حراجي در دوبي برپا مي شود.
حراج كريستي كه مركز آن در شهر لندن است، يكي از معروف ترين حراج هاي هنري در سطح بين المللي است كه اين بار هنر اسلامي و آسيا و خاورميانه را هدف خود قرار داده است. اين حراج ،  يك نكته جالب توجه در بردارد و آن هم حضور آثار هنري هنرمندان ايراني در آن است. در حقيقت تهران و هنر معاصر آن يكي از نگين هاي اين حراج است.
نخستين حراج كريستي در خاورميانه كه روز ۲۴ ماه مي(سوم خرداد) آغاز مي شود، مجموعه اي از نفيس ترين، خلاق ترين و بهترين آثار هنري معاصر و مدرن بين المللي را در خود دارد.
حداقل ۱۲۸ كار هنري از جهان عرب، ايران، هند، پاكستان و غرب به اين حراجي پا گذاشته اند.
برپايي حراج ويژه كريستي در دوبي به معني آن است كه يك خواست قوي در منطقه خاورميانه نسبت به آثار مختلف هنري وجود دارد و خاورميانه شرايط آن را دارد كه نقشي حياتي در بازار بين المللي هنر ايفا كند.
برپايي اين بازار فقط با حمايت مسئولان رسمي و سرمايه گذاران بخش خصوصي ميسر شد. اين بازار حراجي هنر نخستين بار در آوريل سال ۲۰۰۵ وارد اين گروه شد و كار ساخت مركز بين المللي حراج را انجام داد. با ساخت اولين مركز بين المللي حراج، راه براي حضور فعال در منطقه خاورميانه هموار شد.
ادوارد دالمن-يكي از مسئولين بخش بين المللي اين حراج- مي گويد: ايجاد بازار حراج، فرصت خوبي براي كريستي فراهم مي كند تا نقشي مهم و اساسي در اين بازار جديد و هيجان انگيز كه در اين منطقه در حال پديدارشدن است، به عهده بگيرد. اين مسئله يك شانس و فرصت بي نظير فراهم مي كند تا ما كارهايي را مورد بررسي قرار دهيم كه نوع ويژه اي از آثار هنري هستند. اين آثار بيانگر هنر خلاقه و فردي سازندگان آنهاست كه بسيار غني است و نوعي ميراث فرهنگي به شمار مي رود.
به نوشته رسانه هاي گروهي، اكثر رسانه هاي بين المللي در سطح وسيعي از هنرهاي معاصر خاورميانه و ايران غافل بوده اند. اين تحليل وجود دارد كه كار هنرمندان اين مناطق از استانداردهاي سطح بالايي برخوردارند و كارهايي مثال زدني هستند. واقعيت اين امر اين است كه فقط اين اواخر، هنر مدرن اين منطقه از جهان مورد توجه قرار گرفته است.
ويليام لاوري - از متخصصين بخش هنرهاي اسلامي- مي گويد: «در نيمه دوم قرن بيستم و دوران بعد از جنگ و دوران تجربيات پس از استعمار، هنر مدرن خاورميانه و شمال آفريقا شكوفا شد و گل كرد. به دلايل مختلف اجتماعي، فرهنگي و سياسي نوعي درخواست تازه براي هويت معنوي، ملي و فرهنگي هنري شكل گرفت. اين شكل از هنر كاملاً  وابسته به دوران خودش است.»
در حراج امسال هنرمندان ايراني حضور چشمگيري دارند. در اين رابطه مي توان از نقاشي هاي آبستره با شكوه استاداني مثل مسعود عربشاهي (با دو تابلوي بدون نام محصول سال ۱۹۷۷ به قيمت تقريبي بين ۱۴ تا ۱۶هزار دلار) محسن وزيري (با تابلوي بدون نام محصول سال ۱۹۶۰ به قيمت تقريبي ۶ تا ۱۰هزار دلار) و همچنين حسين زنده رودي (با يك تابلوي بدون نام محصول سال ۱۹۷۰ به قيمت تقريبي بين ۶ تا ۸هزار دلار) اسم برد.
اين تابلوها معمولاً  در ارتباط با ميراث فرهنگي ايران هستند.
تصاوير شاعرانه صادق تبريزي در تابلويي به نام «عشاق» (قيمت تقريبي ۵ تا ۷هزار دلار) و ناصر اويسي در تابلويي به نام «عقاب» (قيمت تقريبي ۷ تا ۹هزار دلار) زيبايي تابلوهاي مينياتوري ايران قديم را به ياد مي آورد. مدرسه مدرن خطاطي، نمايشگر نقاشي هاي هنرمنداني مثل محمد احصايي و فرامرز پيل آرام است.
در حراج جديد كريستي تعدادي از آثار هنري نسل جوان تر هنرمندان هم حضور دارد؛ هنرمنداني كه در كارهايشان علاقه خود به موضوعات و مضامين خاص ايراني را به نمايش مي گذارند. يك نقاشي از فريدون آو و يك سيلك اسكرين رنگي بزرگ از خسرو حسن زاده، هر دو با موضوع ورزش قديمي كشتي- كه ورزش سنتي و مورد علاقه ايرانيان است- سرو كار دارند. كشتي براي ايرانيان يك ورزش ملي است. تعدادي عكاس خيلي قوي در ايران در رشته عكس به فعاليت مشغولند كه برخي از آنها از شهرت بين المللي خيلي خوبي برخوردارند، دو كار هنري شيرين نشاط( با قيمت تقريبي ۵/۳ تا ۵/۴هزار دلار و ۱۸تا ۲۲هزار دلار) و يك عكس ويژه از شادي قديريان (۱۹۷۴) كه از مجموعه قاجار اوست، در معرض ديد علاقه مندان قرار مي گيرد. قديريان، سبك عكاسي خود را از پرتره هاي معمول قرن نوزدهم گرفته و قيمت تقريبي عكس او بين ۴ تا ۶هزار دلار است.
كشور لبنان با آن پراكندگي فرهنگي و طبيعت ويژه هنري خويش همچنان در مركز فرهنگ و هنر خاورميانه قرار دارد. لبنان هميشه با اروپايي ها در حال مبادله فرهنگي و هنري و روشنفكرانه بوده و به همين خاطر بسيار پويا و خلاق است. در حقيقت، اغلب مواقع از بيروت، به عنوان پاريس خاورميانه ياد مي كنند و اين تشبيه، چندان هم غلط نيست. محيط و فضاي روشنفكرانه اين كشور باعث خلق تعدادي از بزرگ ترين آثار هنري شده است. تعدادي از اين آثار اكنون در اين حراج حضور دارند. عمده آثار هنري لبناني حاضر در حراج بين  ۲۵ تا ۳۵هزار دلار به فروش مي رسند. لاوري عقيده دارد كه حضور آثار هنري لبنان هيجان ويژه اي به اين مراسم مي دهد.
فرم هاي سنتي كنار هم چيده شده و مواد استفاده شده از خوشنويسي عربي كه با مضامين معاصر تلفيق شده، در كارهاي هنرمند تونسي «نجا مادهوآئويي» به چشم مي خورد. وي از مركب هندي روي چرم ساغري استفاده مي كند تا نوعي خطاطي مرسوم در كتاب هاي ادبي و مذهبي قرن نهم هجري شمال آفريقا را خلق كند. قيمت تقريبي آثار او بين ۱۵ تا ۱۸هزار دلار است. با ريشه داشتن قوي در هنر اسلامي و ما قبل اسلام، هنر آبستره در خاورميانه هميشه يك سري دنباله رو قوي داشته و بسياري مشتاق ديدن و خريدن اين آثار هستند. به همين دليل حراج دوبي كارهاي هنرمند اردني مونا سعودي را به نمايش مي گذارد. در حراج دوبي دو كار سعودي به قيمت تقريبي ۱۲ تا ۲۰هزار دلار به فروش مي رسند.
از كشورهايي مثل عراق، سوريه و مصر تصاوير كارهاي سه هنرمند سرشناس اين سه كشور در حراج به فروش مي رسد.
اما اگر كمي از آفريقا فاصله بگيريم به هند و هنرمندان مدرن آن مي رسيم كه همراه با تغييرات سريع سياسي -اجتماعي در حال تغيير هستند و همچنان در كارهايشان هنر مربوط به نيمه دوم قرن بيستم را به نمايش مي گذارند. سال ۱۹۴۷ براي مردم و كشور هند يك سال تاريخي بود. در اين سال بود كه مردم هند استقلال خود از استعمار بريتانيا را جشن گرفتند. البته كمي بعد اين كشور واحد و يكپارچه به سه كشور هند، پاكستان و بنگلادش تقسيم شد. چالش هاي اجتماعي در هند باعث شده تا هنرمندان آن در جست وجوي ايده هاي تازه  براي بيان احساسات هنري خويش باشند. گروهي از هنرمندان معاصر هندي در گروه «پروگرسيو آرتيستز گروپ» (PAG) جمع شده اند. رهبر اين گروه فرانسيس نيوتن سوزا است كه خودش را از سنت هاي آكادميك نقاشي مضامين سانتي مانتال تاريخي موجود در هنر هندي رها كرد. نتيجه كار، خلق يك سري اثر پست امپرسيونيسم، اكسپرسيونيسم، فوويسم، كوبيسم، سوررئاليسم و آبستره بود كه از مضامين هندي بهره گرفته بودند. اين سبك كار تبديل به جنبش جديد هنر هند شده است. دو اثر فرانسيس نيوتن سوزا متعلق به سال هاي ۱۹۵۸ و ۱۹۶۰ در حراج دوبي به قيمت تقريبي ۱۲۰ تا ۲۲۰هزار دلار به فروش مي رسند.
وقتي صحبت از هند مي شود نبايد پاكستان و بنگلادش را فراموش كرد. كارهاي هنري برجسته ترين هنرمندان اين دو كشور هم در حراج دوبي حضور دارند كه از بين آنها مي توان به كاري بزرگ و پرقدرت از صادكوآئين اشاره كرد كه از شعري از شاعر پاكستاني فيض احمد فيض الهام گرفته است. اين تابلو چند چهره سرشناس را كه در زير آفتاب سوزان حلق آويز و اعدام شده اند، نمايش مي دهد. گفته مي شود افراد اعدام شده در تابلو، كساني هستند كه اطلاعات محرمانه هسته اي را به نيروهاي اتحاد شوروي داده بودند. قيمت تقريبي تابلو ۷۰ تا ۹۰هزار دلار است.
حراج كريستي نشان مي دهد كه ديالوگ بين شرق و غرب همچنان در دل آثار هنري وجود دارد؛ در حالي كه تعدادي از هنرمندان عرب و آسيايي براي خلق آثار خود از جنبش هاي هنر مدرن غرب الهام گرفته اند، تعدادي از آثار هنري غربي هم نشان مي دهد كه هنرمندان غربي هنگام خلق آثار خود نگاهي به فرهنگ و سنن شرقي داشته اند و از اين فرهنگ و سنت ها الهام گرفته اند.
لاوري در اين رابطه، اندي وارهول (۱۹۸۷-۱۹۲۸) هنرمند سرشناس غربي را مثال مي زند كه كارهايش از همان مضاميني بهره گرفته كه هنرمند مصري چانت آوديسيان از آنها استفاده كرده و مي  كند.
دالمن چنين نتيجه گيري مي كند كه «ما اميدواريم گفت وگوهايي كه در جريان اين بازار هنري دوبي صورت مي گيرد- كه به ارتباط نزديك تر شرق با غرب و مدرنيته با سنت مربوط مي شود- باعث خلق يك بازار هنري جديد بين المللي شود.»

سايه روشن
نگاهي به آثار هنرمند آلماني در گالري تيت لندن
بي بي سي: گالري تيت مدرن لندن در نمايشگاهي كه از هشتم فوريه ۲۰۰۶ برپا شده، مجموعه اي از آثار مارتين كيپن برگر، هنرمند معاصر آلماني را به نمايش گذاشته است.كيپن برگر در سال ۱۹۵۳ به دنيا آمد و در سال ۱۹۹۷ درگذشت، اما در اين فاصله كوتاه۴۴ ساله، انبوهي نقاشي، طراحي، مجسمه، چيدمان و پوستر از خود به يادگار گذاشت.نگاهي به آثار كيپن برگر، پيش از هر چيز هنرمندي به شدت متأثر از فضا و دوره خود را به نمايش مي گذارد؛ آثاري برگرفته از جريانات سياسي - اجتماعي روز كه با حال و هواي شخصي هنرمند مي آميزند.
به همين دليل سال خلق هر اثر و مكان خلق آن، دو ويژگي مهم در درك آثار كيپن برگر به شمار مي رود. از همين رو، آثار دوره اول او- متعلق به دهه هفتاد، دهه حركت هاي اجتماعي و سياسي- و اوايل دهه هشتاد، شديداً تحت تأثير بحث هاي روز به نظر مي رسند.
اما عجيب اين كه غالب آثار از مرز شعار به سلامت عبور مي كنند و مي توانند بخشي از نگاه عميق تر هنرمند به مسائل اجتماعي را عيان كنند.بحث هايي چون ماركسيسم، ماشينيسم و زندگي شهري غالباً از سطح فراتر مي روند و هنرمند مي تواند نگاه روان شناسانه اي به آنها داشته باشد؛ از جمله اثر معروف او «زن دوست داشتني كمونيست» ، استفاده خلاقانه اي از رنگ سرخ را در صورت زن به نمايش مي گذارد كه پيش از هماهنگي اش با سرخي پس زمينه، از احوال دروني زن حكايت مي كند. در نتيجه اين اثر بيش از هر اثر ديگري با شخصي ترين كار اين مجموعه يعني پرتره خودش تناسب مي يابد: چهره اي در هم ريخته كه گويي همه فشار جهان را بر خودش تحمل مي كند.يا مجموعه مجسمه هاي «پول براي هميشه» ( يا «گرسنه» ) به رغم تشابه فرمي با آثار باربارا هپورث، با بياني قابل ستايش، انسان هاي درد كشيده را به نمايش مي گذارد: بدن هاي مسخ شده اي به رنگ تيره كه شكم آنها خالي است. اين تمي است كه به شكل هاي مختلف در آثار كيپن برگر تكرار مي شود.
در مجموعه «نقاش عزيز، براي من نقاشي كن» ، اين گرسنگي به مسخ شدگي انسان امروز تبديل مي شود، به شكلي كه بي هويتي، تنهايي و زندگي ماشيني را به راحتي مي توان در هر اثر اين مجموعه حس كرد. «مارتين در گوشه» كارگرهايي را به نمايش مي گذارد كه دست به پشت، رو به ديوار با لباس هاي كارگري ايستاده اند و ما چهره آنها را نمي بينيم.طراحي هاي او در هتل هاي مختلف در شهرهاي گوناگون جهان، بخش ديگري از حال و هوا و تأثيرپذيري اش از محيط اطراف را به نمايش مي گذارند و بالاخره، «پايان خوش آمريكاي فرانتس كافكا» در انتهاي نمايشگاه برآيند همه تم هاي مورد علاقه او هستند: چيدماني عظيم از ميزها و صندلي هاي ادارات كه به شكل ها و رنگ هاي مختلف در كنار هم قرار گرفته اند، اما در فضاي بسته اي هستند و تماشاگران تنها مي توانند در دو سوي آنها بر نيمكت ها بنشينند و منتظر ورود به اين ادارات باشند.
اين اثر از جهات تماتيك شديداً با رمان «آمريكا» ي كافكا در ارتباط است و جالب اين كه كيپن برگر درمصاحبه اي اعلام كرده كه هرگز اين رمان را نخوانده و تنها از كسي درباره آن شنيده است.

هنر
انديشه
سياست
فرهنگ
ورزش
|  انديشه  |  سياست  |  فرهنگ   |  ورزش  |  هنر  |  
|   صفحه اول   |   آرشيو   |   چاپ صفحه   |