پنجشنبه ۲۵ خرداد ۱۳۸۵
اجتماعي
Front Page

هشدار جامعه جنگلباني ايران درباره جنگل ها و منابع طبيعي شمال كشور:
كشاورزي و محيط زيست را محور توسعه قرار دهيم
ظرف نيم قرن اخير ۱۴ هزار هكتار از پوشش عرصه هاي جنگلي محو گرديده، تغيير كاربري يافته و اين روند با افزايشي سالانه ادامه دارد
000345.jpg
پارك ملي گلستان
براثر افزايش و تمركز جمعيت و نيز بهره برداري چند شكلي و يك سويه (بدون جبران يا برگرداندن آنچه از طبيعت برداشته شده)، ظرف نيم قرن اخير، نيمي از جنگل هاي باقي مانده امروزي به وضعيت مخروبه تبديل شده اند و سالانه ۱۴ هزار هكتار از پوشش عرصه هاي جنگلي محو گرديده، تغيير كاربري يافته و اين روند همچنان با افزايشي سالانه ادامه دارد. اين اراضي اغلب از مالكيت دولت خارج مي شوند و تا زمان بسيار طولاني صدور ر اي و بازپس گيري، مشمول مرور زمان مي شود. گرچه تلاش جان بركفان حفاظت از منابع طبيعي و محيط زيست، كه ظرف سالهاي اخير به طور متوسط سالانه ۲۱ نفر از آنان مورد ضرب و شتم و حتي شهادت قرار مي گيرند، اما تأثير اين ممانعت ها در برابر شدت هجوم ها قابل قياس نيست. در شمال كشور، سالانه ۱۵ تا ۲۵ تن در هكتار فرسايش و شست وشوي خاك وجود دارد، در حالي كه براي تشكيل هر ۲۵ ميلي متر خاك حداقل ۳۰۰ سال وقت لازم است. بهره برداري بي رويه از گياهان دارويي در جنگل ها و مراتع براي صدور آنها، بهره برداري بي رويه از معادن سنگ، پوك شدن خاك و در نتيجه رانش هاي وسيع در اين اراضي، مديريت نامشخص آبخيزها و رودخانه ها، برداشت بي رويه شن و ماسه و به هم خوردن شكل طبيعي رژيم هيدروليك رودخانه، حذف گونه هاي گياهي و جانوري در معرض خطر، مكان يابي ناقص و اشتباه مسير جاده و ابنيه فني، ايجاد برش و قطعه قطعه كردن اكوسيستم هاي يك پارچه حياتي موجب مي شوند تا سرمايه هاي ملي، فرصت هاي توليد، امكانات و نعمات خدادادي مشمول هشدار حق تعالي در قرآن كريم شوند و به نمادهاي تهديد نسل حاضر و نسل هاي بعدي جلوه گري نمايند.
به هر حال از آنجا كه جبران اين صدمات در كوتاه مدت و حتي برخي موارد در درازمدت هم مقدر نمي باشد، شايسته است پيشنهادات زير مورد توجه و اقدام قرار گيرند.
۱- شورايعالي حفاظت محيط  هاي طبيعي تحت مديريت استانداري هاي شمال كشور و مركب از دستگاه هاي نامبرده ذيل به صورت نهاد رسمي و داراي رأي قابل اجرا شكل گيرد تا نسبت به تدوين و ارائه طرح ها به شورايعالي محيط زيست كشور اقدام نمايد. تركيب پيشنهادي: استانداري، سازمان مديريت و برنامه ريزي، معاونت سازمان جنگلها و مراتع در شمال، اداره كل منابع طبيعي استان، اداره كل حفاظت محيط زيست استان، سازمان جهاد كشاورزي، دانشكده هاي منابع طبيعي، مركز تحقيقات منابع طبيعي، مركز تحقيقات درياي خزر، شركت آب منطقه اي، دانشگاه علوم پزشكي، مركز تحقيقات شيلات.
۲- كليه طرح هاي توسعه اي استان با محوريت بخش كشاورزي و اصلي  ترين زير بخش آن، يعني منابع طبيعي و محيط زيست، شكل گيرند. از آنجايي كه كشاورزي پايدار تنها در بستر آبخيزها و محيط هاي طبيعي و متعادل قابل دستيابي است، حفاظت از منابع آب، خاك، گونه هاي گياهي و جانوري محور تمام برنامه ها و طرح ها قرار گيرد.
۳- طرح تفصيلي آمايش سرزمين در مقياس كاربردي و داراي سامانه و فناوري، به روز رساني اطلاعات منابع تهيه و به تأييد مراجع ذيربط برسد.
۴- تصميمات محوري و فراگير توسط مراجع ذيربط اعم از دستگاه هاي متبوع قواي مختلف كه به نوعي به منابع طبيعي و محيط زيست ارتباط مي يابد، منوط به انطباق با طرح تفصيلي آمايش سرزمين شمال كشور، مبتني بر توسعه پايدار مصوب شورايعالي محيط زيست كشور باشد.
۵- به رغم اهداف مثبت تصميم گيرندگان، در امر خطير واگذاري اراضي به اشخاص ملاحظات غيرفني و سوء استفاده هاي بعدي آن خسارت هاي جبران ناپذيري به انفال وارد نموده است. لذا براي پرهيز از تكرار اين واقعه برنامه هاي خود اشتغالي و واگذاري يا در اختيار گذاشتن اراضي در چارچوب طرح تفصيلي آمايش سرزمين شكل گيرند.
۶- در كشورهاي صاحب جنگل هاي مشابه خزر كه با مسايل اجتماعي نظير آنچه در اين خطه حاكم است روبه رو بوده اند، تجربه هاي كارآمدي بجا مانده است. آنها اين اكوسيستم ها را ويژه توليد محصولات منابع طبيعي و اكوتوريسم تعيين نموده و لذا در يك برنامه ميان مدت همه فعاليت هاي متضاد با آن به ساير كاربري ها منتقل و تبديل شده است. اتخاذ اين راهبرد نيز مي تواند در جهت دهي برنامه هاي مذكور مفيد واقع شود.
۷- يكي از مهم ترين مباني مديريت مناسب بر اين جنگل ها وجود اطلاعات دقيق، روزآمد و فرآيند پردازش اطلاعات و استخراج راهكار اصلاح روش هاي مديريت از طريق پژوهش هاي كاربردي است. در اين راستا اولين گام وجود نقشه هاي مقياس مناسب براي ثبت مالكيت و حاكميت بر منابع، اثبات تخلفات، تجاوزات و تغيير كاربري ها با قابليت تكرار، تصحيح و روزآمد كردن آن است. مديريت حفاظت و توليد جنگل ها از طريق پايش مجهز به فناوري اطلاعات زميني و ماهواره اي با آماربرداري هاي سراسري با تناوب ده ساله قابل حصول است. با توجه به اينكه مديريت يكپارچه بر فرآيندهاي گسترده و متنوع اطلاعات در حوزه وظايف، امكانات و اعتبارات سازمان جنگل ها نمي گنجد و موافقت رئيس جمهوري كشورمان را براي مشاركت دستگاه هاي مرتبط در سطح دولت را مي طلبد.
۸- نظر به اينكه مناسب ترين شيوه اشتغال زايي براي جمعيت هاي پراكنده، طرح هاي خرد و محلي است براي تهيه و تدوين طرح هاي جامع منابع طبيعي شامل: جنگلداري و طرح هاي چند منظوره الحاقي به آن نظير پرورش ماهي هاي سردآبي، پرورش كرم ابريشم، پرورش زنبور عسل، پرورش قارچ، پرورش پرندگان وحشي، جوجه كشي و مرغ محلي، قالي و جاجيم بافي، صنايع دستي، سبد بافي، زراعت چوب و درختان سريع الرشد و غيره با حمايت و ارائه تسهيلات بانكي مناسب مساعدت شود تا بدين ترتيب هم دانش آموختگان دانشگاهي جوياي كار و هم جوانان روستايي و شهرك هاي همجوار جنگل از اشتغال مناسب بهره مند شوند.
۹- تمامي دستگاه  ها، نهادها، شركتها يا افرادي كه براي فعاليت خود از منابع طبيعي، آب و خاك استفاده مي كنند موظف باشند ارزش طبيعي آن را كه معادل ريال به آنها اعلام مي شود به دولت پرداخت نمايند تا در زمينه احياء و بازسازي و جبران ضايعات وارده از ناحيه همان نوع فعاليت مصرف گردد.
۱۰- استقرار صنايع در شمال كشور منوط به سازگاري آن با محيط هاي طبيعي و در خدمت مستقيم بخش كشاورزي باشد.
۱۱- براي رفع مشكلات اجرايي طرح «صيانت از جنگل هاي شمال» تمهيدات لازم انديشيده شود، اين طرح با تمامي ابعاد با سرعت هر چه بيشتر به جريان درآيد و دستگاه هاي متعهد، تعهدات تعريف شده را به عمل رسانند.
۱۲-به رغم صدور دستور برخورد با قاچاقچيان، متخلفين و متجاوزين به منابع طبيعي و محيط زيست توسط رده هاي عالي قواي مجريه و قضاييه مشكلات همچنان جاري است. تأكيد بيشتر براي بررسي و رفع علت يا علت ها بسيار كارساز خواهد بود.
۱۳- شبكه حفاظت محيط هاي طبيعي با همكاري  سازمان يافته فرمانداري ها، شوراهاي اسلامي، بسيج، سپاه، نيروي انتظامي و هماهنگي سازمان جنگلها و مراتع و محيط زيست سازماندهي شود.
۱۴- تشكل هاي زيست محيطي و منابع طبيعي غيردولتي ذي صلاح براي پشتيباني فرهنگي و بسيج كردن مردم مورد تقويت و حمايت قرارگيرند.
اسماعيل كاظمي
رئيس هيأت مديره جامعه جنگلباني ايران- مازندران

گوشه اي از مشكلات اقتصادي يك جوان دانشجو
من هم مسافركشي مي كنم اما...

دو سال پيش در رشته فقه و حقوق دانشگاه پيام نور قبول شدم. از آنجا كه پدر و مادرم وضع مالي خوبي نداشتند، تصميم گرفتم كاري را شروع كنم و بعد از مدت ها اين طرف و آن طرف رفتن و مشورت با دوستان و بستگان به اين نتيجه رسيدم كه فعلا سهل ترين كار، پيوستن به خيل بي شمار مردمي است كه براي امرار معاش، به مسافركشي روي آورده اند. من هم با خريدن يك پيكان سواري مدل ۵۰ به اين جماعت شاغل پيوستم، اما اين كار براي من كه نه پشتوانه ارث و ميراث دارم و نه درآمد قبلي، قدري گران تمام شد و يك ميليون تومان بدهكار شدم و به عبارت درست تر زير بار قرض رفتم.
الآن كه حدود يك سال از آن زمان مي گذرد، شكر خدا مقداري از قرض هايم را پرداخت كرده ام؛ گو اينكه يك ترم همه از درس هايم عقب افتادم، اما همين خبرهاي ريز و درشتي كه در مورد جمع آوري خودروهاي فرسوده ديده يا شنيده مي شود، تنم را مي لرزاند. از طرف ديگر، ديدم با توجه به بالارفتن ماليات خودروهاي فرسوده و مشكلات گوناگوني مثل استهلاك و خرج هاي متفرقه، اگر آنطور كه شايع شده اين ماشين را با قيمت مناسب از من بخرند، در اين مورد اقدام كنم. پارسال كه رفتم سراغ اين كار، گفتند: ماشين تو را به قيمت يك و نيم ميليون تومان برمي داريم و شما بايد نهصدهزار تومان پول بدهي تا يك خودرو ۶ميليون توماني را به طور قسطي با بهاي تقريبي ۱۱ميليون تومان به تو بفروشيم! به خودم گفتم دست نگهدارم تا شايد وضع بهتر شود. امسال كه رفتم، گفتند: دو تا طرح داريم؛ هر كدام را قبول داري، انتخاب كن؛ يا ماشين ات را مجاني برمي داريم و به تو تسهيلات مي دهيم با سود ۱۲درصد، اما بايد ۲ميليون تومان پول بدهي، يا اينكه قيمت ماشين ات را يك ميليون تومان حساب مي كنيم و... به اين ترتيب در مورد خودروهاي فرسوده بايد گفت: هر سال دريغ از پارسال!
علي الف

براي مبارزه با تورم، نوسان قيمت ها و مشكلات اقتصادي
فن زندگي اقتصادي را بياموزيم
000339.jpg

فن دخل و خرج براي همه مردم، به ويژه خانواده ها يكي از ضروري ترين و مهمترين آگاهي هاست، به خصوص در شرايط كنوني كه نوسان شديد قيمت ها را به طور هفتگي  نظاره گر هستيم. برخورداري از چنين دانشي براي برقراري موازنه اقتصادي در زندگي كمك شاياني خواهد كرد. براي دستيابي به اين مرحله برخي اصول را بايد رعايت كنيم تا شما هم مي توانيد پولي كه به سختي به دست آورده ايد، آن طور كه مي خواهيد خرج كرده و مقداري از آن را نيز پس انداز كنيد:
* هيچ گاه بيش از آن چه كه در توان داريد خرج نكنيد.
* اگر برايتان مقدور است اتومبيل خود را بفروشيد. سعي كنيد براي نقل و انتقالات خود در سطح شهر از وسايل نقليه عمومي همچون اتوبوس، قطارهاي زيرزميني و يا تاكسي تلفني استفاده كنيد.
* در يك بانك حساب پس اندازي براي خود باز و سعي كنيد در بانكي حساب براي خود افتتاح كنيد كه سود بيشتري به پس انداز شما تعلق بگيرد.
* هنگامي كه براي خريد مايحتاج خود به فروشگاه محله مي رويد، سعي كنيد آن چيزي را بخريد كه مورد نياز شماست. براي اين كار مي توانيد مايحتاج خود را به ترتيب اولويت روي يك صفحه كاغذ يادداشت كنيد. هيچ گاه كالاهاي متنوع فروشگاه  با آن بسته بندي هاي زيبا شما را تحت تاثير خود قرار ندهد.
* هميشه هنگام بيرون رفتن از منزل به ياد داشته باشيد كه فقط به مقدار مورد نياز خود پول به همراه داشته باشيد. هيچ وقت پول اضافي با خود حمل نكنيد كه اين پول علاوه بر اين كه ممكن است مورد دستبرد قرار گيرد مي تواند به سرعت نيز خرج شود.
* هنگامي كه براي انجام كاري به بيرون مي رويد در وهله اول هدف خود را از اين عمل مشخص كنيد. هيچ گاه وقت خود را بيهوده در خارج از خانه نگذرانيد. به ياد داشته باشيد زماني به بيرون برويد كه هدف آن برايتان مشخص شده باشد.
* براي اين كه وسايل و لوازمي كه قبلاً شما خريده ايد بهتر و بيشتر مورد استفاده قرار گيرد،  بايد هر چند وقت يك بار به سرويس كردن آنها بپردازيد. هميشه آنچه را كه نياز داريد در محل اصلي آن بخريد.
ناهيد دالايي

نگاهي به سود و زيان افزايش تعرفه واردات گوشي تلفن همراه؛
رواج رانت و قاچاق اولين پيامد است

سال ۱۳۸۵ با افزايش قيمت برخي از كالاها از جمله طلا و فلزات آغاز شد و چند روز پيش در روزهاي اوليه خرداد ماه با افزايش تعرفه واردات گوشي هاي تلفن همراه از ۴ درصد به ۶۰ درصد، افزايش قيمت ها تداوم يافت. دليل اين افزايش مبني بر احتياج كشور به سالي چند ميليون گوشي و سپردن بازار داخلي به شركتهاي خارجي سازنده گوشي چندان معتبر نيست. چرا كه چند سال پيش اين تكنولوژي با بوق و كرنا وارد اين كشور شد و البته هزينه خريد تجهيزات آن را هم تمام و كمال از اين ملت دريافت گرديد، اما آيا نمي دانستند كه اين تكنولوژي وارداتي است؟ حال بررسي مي كنيم و ببينيم اين افزايش تعرفه، چه پيامدهايي دارد:
۱ - گوشي هاي تلفن همراه به پيروي از اين افزايش تعرفه گران خواهند شد.
۲ - عده اي از رانت  گوشي هاي وارداتي از قبل اين قانون منتفع مي شوند.
۳ - قاچاق گوشي از اين به بعد رونق خواهد گرفت.
۴ - مسافرين سفرهاي خارجي مشتري گوشي در خارج از كشور شده كه بديهي است اين نوع خريد به علت بعد مسافت ضمانتنامه آن فاقد ارزش مي شود كه اين به نوعي به هدر رفتن سرمايه است. واضح است كه مردم هزينه اين گراني را بايد تحمل نمايند و اين گراني به دليل حيطه وسيع استفاده كنندگان اين محصول اثر رواني و تورمي خود را روي كالاها و خدمات خواهد گذاشت. ضمن اينكه بدليل نبود توليدات مستقل داخلي از اين نوع محصول هيچگونه صرفه جويي ارزي قابل توجه نيز دربر ندارد زيرا اولاً توليدات شركت هاي داخلي جوابگوي بازار نيست و ثانياً اين شركت خود يك واردكننده و نهايتاً نيمه مونتاژكننده چند نوع گوشي از شركتهاي بزرگ خارجي سازنده گوشي تلفن همراه در جهان مي باشد آن هم با چه كيفيتي، معلوم نيست.
حال با چه منطقي و چرا بايد مردم هزينه سودآوري اين شركت را تحمل نمايند . آن هم معلوم نيست؟ و اين رويه به نفع چه كساني است؟ يا به عبارتي اين صنعت نيمه مونتاژ محصولات همان شركتهاي خارجي چقدر در پيشرفت صنايع كشور مؤثر است و اگر درصد قابل توجهي از مردم به خريد اين گوشي هاي به اصطلاح داخلي اقبال كنند اين به اصطلاح توليدات داخلي چه مقدار اشتغال ايجاد خواهد نمود؟ در اين مورد صحبتي به ميان نمي آيد. يك شهروند از تهران

انحصار، سود سيمان را به جيب دلالان سرازير مي كند
000336.jpg

با توسعه شهرنشيني و ساخت و سازهاي شهري، نياز جامعه به سيمان بيش از پيش افزايش يافته است، اما ظاهراً توليدات كنوني پاسخگوي نياز متقاضيان نيست، چرا كه سيمان تنها همان ماده اي نيست كه از موادي شامل سنگ آهن، سيليس و سنگ آهك و مارل و... به وجود آمده باشد، تعريف كيفي همين ماده بسيار گسترده و دشوار است و نياز به تحقيق گسترده دارد و چنين تحقيقي نيز بايد توسط يك تيم زبده كارشناسي انجام شود.
سيمان يك كالاي استراتژيك است و نيازمند حمايت همه جانبه و سرمايه گذاري ملي مي باشد و هر برنامه اي خارج از حيطه  ملي و فراگير، فاقد بار حقوقي و كارشناسي بوده و به نتيجه مطلوب نمي رسد. به طور خلاصه اگر از ۱۰ سال پيش سيمان از زير چتر حمايتي دولت خارج مي شد و مانند خودروسازي ها به صورت غيرمعقول تحت حمايت دولت قرار نمي گرفت، اينك اين صنعت در اوج شكوفايي و موفقيت روزافزون قرار داشت و علاوه بر تامين بازار داخلي، داراي بازار صادراتي قابل توجهي نيز بود و همچنين منبع مهمي براي اشتغالزايي براي دهها هزار نفر از جويندگان، رونق صنعت حمل و نقل داخلي و ارزآوري قابل توجهي بود.
طبق بررسي هاي انجام شده، قرار داشتن صنعت سيمان زير نظارت دولت، باعث افزايش انواع رانت و دلالان ريز و درشت شده است. در نتيجه سودهاي كلان كه در بازار سياه سيمان جريان دارد و نصيب رانت خواران و دلالان مي شود، به طور مستقيم به كارخانه هاي توليد كننده و شبكه توليد برمي گشت و علاوه بر تقويت اين شبكه، به توسعه منابع توليد نيز كمك مي نمود؛ آن هم در شرايطي كه بخش قابل توجهي از صنايع سيمان به دليل فرسودگي نياز به بازسازي دارد.
حسن چاچي

از ميان نامه ها
000342.jpg

تالاب انزلي را فراموش نكنيم
تالاب انزلي هم از عروس هاي زيباي گيلان است كه از لحاظ زيبايي، تنوع زيستي و موقعيت جغرافيايي در منطقه و حتي در سطح جهاني همتا ندارد. نيزارهاي طبيعي، نيلوفرهاي آبي و انواع گل هاي زيباي اين تالاب، مسحوركننده است و مهم تر از آن، هزاران پرنده و آبزي در فضاي شگفت انگيز و اكوسيستم منحصر به فرد اين تالاب، زندگي مي كنند. از اين منظر، ارزش اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي، هنري و اكولوژيكي تالاب انزلي بر كسي پوشيده نيست، اما متاسفانه دست اندازي توسط اشخاص حقيقي و حقوقي به حريم اين تالاب نيز آغاز شده است و سودجوياني كه تنها به منافع شخصي و آني خود مي انديشند، تالاب انزلي را به مخاطره انداخته اند. ارزش افزوده كم نظير اين تالاب براي نسل حاضر و نسل هاي آينده و به خصوص ارزش هاي اقتصادي آن در صنعت گردشگري، ايجاب مي كند كه براي حفظ تالاب انزلي، اقدامات لازم انجام گيرد و از متجاوزين به حريم اين تالاب خلع يد شود.
سكينه مصطفِي زاده
پروژه آزادراه و حقوق مالكين
شركت مجري آزادراه تهران - شمال در شرحي درباره چگونگي تأمين اراضي مورد نياز اين طرح كه در مطبوعات نيز درج گرديد، اعلام كرده است: «كليه اراضي واگذاري براي تأمين منابع مالي دولت در بازگشت سرمايه گذاري طرف مشاركت در پروژه آزادراه توسط مراجع قانوني و با مصوبه دولت و با ضوابط قانوني واگذار شده و به استناد اسناد رسمي به شركت آزادراه فروخته شده است» .
سؤال اينجاست كه آيا دولت فقط اراضي مربوط به منابع طبيعي را فروخته يا اينكه باغ ها و منازل مسكوني كشاورزان در اين مسير را نيز فروخته است و شركت مجري آزادراه را فعال مايشاع كرده است. بر اساس قوانين جاري مملكت، دولت فقط مي تواند اراضي منابع طبيعي را واگذار نمايد؛ پس به استناد كدام مجوزها، بدون توافق با مالكين و كشاورزان قريه «لانيز» ، زمين ها، باغات و منازل آنها را به اين شركت كه به نظر مي رسد خصوصي است واگذار نموده است؟ طبق قانون، بايد مراتب در روزنامه ها آگهي شود تا از اين طريق با مالكان از طريق تأمين رضايت و حقوق آنها توافق شود. در سال هاي اخير، بارها به مراجع ذي ربط شكايت كرده ايم اما راه به جايي نبرده ايم، لذا پيشنهاد مي كنيم:
۱ _ مسير آزادراه بعد از تونل در حال حفر، به طول حداكثر ۳ الي ۴ كيلومتر تغيير يابد يا باغ ها، زمين ها و خانه هاي اهالي محفوظ بماند.
۲ _ مذاكره با نماينده قانوني وزارت راه و ارگان هاي متبوعه براي قيمت گذاري عادلانه باغ ها و منازل انجام شود.
اهالي قريه «لانيز»
انتظار ۲۰ساله براي ۱۳كيلومتر راه
ساكنان روستاهاي قشلاق بالا، قشلاق پايين، حشمت آباد، چمن زمين، برون درق و صمصام كندي از توابع بخش خواجه شهرستان هريس، به علت نبود راه مناسب با مشكلات گوناگوني مواجه مي باشند.
اين روستاها در كنار رودخانه قشلاق چاي قرار دارند كه در طول ۶ماه از سال به علت طغيان، دسترسي به جاده مناسب ندارند. در اين حال از ۲۰ سال پيش جهاد سازندگي و راه و ترابري استان و همچنين جهاد كشاورزي در آستانه انتخابات، قول احداث ۱۳كيلومتر راه براي رفاه حال ساكنان اين روستاها را داده بودند، اما از آن زمان تاكنون هر بار كه طرح احداث اين جاده مطرح مي شود با پاسخ تكراري «بودجه نداريم!» روبه رو مي شويم. در نتيجه در سال هاي اخير، بيش از ۶۰۰ خانوار روستايي از روستاهاي پيش گفته به حاشيه شهرها مهاجرت نموده اند و خود بر دامنه مشكلات و مسائل اين مناطق افزوده اند و حتي شماري از زنان باردار، هنگام انتقال به تبريز، جان خود را از دست داده اند. اميد است وزارت راه و ترابري، احداث جاده ۱۳كيلومتري اين روستاها را در سال جاري عملي سازد و به انتظار چندين ساله مردم اين منطقه پايان بخشد.
نويد قشلاقي

|  اقتصاد  |    اجتماعي  |   انديشه  |   فرهنگ   |   كتاب  |   شهرآرا  |
|  ورزش  |

|   صفحه اول   |   آرشيو   |   بازگشت   |