هشدار جامعه جنگلباني ايران درباره جنگل ها و منابع طبيعي شمال كشور:
كشاورزي و محيط زيست را محور توسعه قرار دهيم
ظرف نيم قرن اخير ۱۴ هزار هكتار از پوشش عرصه هاي جنگلي محو گرديده، تغيير كاربري يافته و اين روند با افزايشي سالانه ادامه دارد
|
|
پارك ملي گلستان
براثر افزايش و تمركز جمعيت و نيز بهره برداري چند شكلي و يك سويه (بدون جبران يا برگرداندن آنچه از طبيعت برداشته شده)، ظرف نيم قرن اخير، نيمي از جنگل هاي باقي مانده امروزي به وضعيت مخروبه تبديل شده اند و سالانه ۱۴ هزار هكتار از پوشش عرصه هاي جنگلي محو گرديده، تغيير كاربري يافته و اين روند همچنان با افزايشي سالانه ادامه دارد. اين اراضي اغلب از مالكيت دولت خارج مي شوند و تا زمان بسيار طولاني صدور ر اي و بازپس گيري، مشمول مرور زمان مي شود. گرچه تلاش جان بركفان حفاظت از منابع طبيعي و محيط زيست، كه ظرف سالهاي اخير به طور متوسط سالانه ۲۱ نفر از آنان مورد ضرب و شتم و حتي شهادت قرار مي گيرند، اما تأثير اين ممانعت ها در برابر شدت هجوم ها قابل قياس نيست. در شمال كشور، سالانه ۱۵ تا ۲۵ تن در هكتار فرسايش و شست وشوي خاك وجود دارد، در حالي كه براي تشكيل هر ۲۵ ميلي متر خاك حداقل ۳۰۰ سال وقت لازم است. بهره برداري بي رويه از گياهان دارويي در جنگل ها و مراتع براي صدور آنها، بهره برداري بي رويه از معادن سنگ، پوك شدن خاك و در نتيجه رانش هاي وسيع در اين اراضي، مديريت نامشخص آبخيزها و رودخانه ها، برداشت بي رويه شن و ماسه و به هم خوردن شكل طبيعي رژيم هيدروليك رودخانه، حذف گونه هاي گياهي و جانوري در معرض خطر، مكان يابي ناقص و اشتباه مسير جاده و ابنيه فني، ايجاد برش و قطعه قطعه كردن اكوسيستم هاي يك پارچه حياتي موجب مي شوند تا سرمايه هاي ملي، فرصت هاي توليد، امكانات و نعمات خدادادي مشمول هشدار حق تعالي در قرآن كريم شوند و به نمادهاي تهديد نسل حاضر و نسل هاي بعدي جلوه گري نمايند.
به هر حال از آنجا كه جبران اين صدمات در كوتاه مدت و حتي برخي موارد در درازمدت هم مقدر نمي باشد، شايسته است پيشنهادات زير مورد توجه و اقدام قرار گيرند.
۱- شورايعالي حفاظت محيط هاي طبيعي تحت مديريت استانداري هاي شمال كشور و مركب از دستگاه هاي نامبرده ذيل به صورت نهاد رسمي و داراي رأي قابل اجرا شكل گيرد تا نسبت به تدوين و ارائه طرح ها به شورايعالي محيط زيست كشور اقدام نمايد. تركيب پيشنهادي: استانداري، سازمان مديريت و برنامه ريزي، معاونت سازمان جنگلها و مراتع در شمال، اداره كل منابع طبيعي استان، اداره كل حفاظت محيط زيست استان، سازمان جهاد كشاورزي، دانشكده هاي منابع طبيعي، مركز تحقيقات منابع طبيعي، مركز تحقيقات درياي خزر، شركت آب منطقه اي، دانشگاه علوم پزشكي، مركز تحقيقات شيلات.
۲- كليه طرح هاي توسعه اي استان با محوريت بخش كشاورزي و اصلي ترين زير بخش آن، يعني منابع طبيعي و محيط زيست، شكل گيرند. از آنجايي كه كشاورزي پايدار تنها در بستر آبخيزها و محيط هاي طبيعي و متعادل قابل دستيابي است، حفاظت از منابع آب، خاك، گونه هاي گياهي و جانوري محور تمام برنامه ها و طرح ها قرار گيرد.
۳- طرح تفصيلي آمايش سرزمين در مقياس كاربردي و داراي سامانه و فناوري، به روز رساني اطلاعات منابع تهيه و به تأييد مراجع ذيربط برسد.
۴- تصميمات محوري و فراگير توسط مراجع ذيربط اعم از دستگاه هاي متبوع قواي مختلف كه به نوعي به منابع طبيعي و محيط زيست ارتباط مي يابد، منوط به انطباق با طرح تفصيلي آمايش سرزمين شمال كشور، مبتني بر توسعه پايدار مصوب شورايعالي محيط زيست كشور باشد.
۵- به رغم اهداف مثبت تصميم گيرندگان، در امر خطير واگذاري اراضي به اشخاص ملاحظات غيرفني و سوء استفاده هاي بعدي آن خسارت هاي جبران ناپذيري به انفال وارد نموده است. لذا براي پرهيز از تكرار اين واقعه برنامه هاي خود اشتغالي و واگذاري يا در اختيار گذاشتن اراضي در چارچوب طرح تفصيلي آمايش سرزمين شكل گيرند.
۶- در كشورهاي صاحب جنگل هاي مشابه خزر كه با مسايل اجتماعي نظير آنچه در اين خطه حاكم است روبه رو بوده اند، تجربه هاي كارآمدي بجا مانده است. آنها اين اكوسيستم ها را ويژه توليد محصولات منابع طبيعي و اكوتوريسم تعيين نموده و لذا در يك برنامه ميان مدت همه فعاليت هاي متضاد با آن به ساير كاربري ها منتقل و تبديل شده است. اتخاذ اين راهبرد نيز مي تواند در جهت دهي برنامه هاي مذكور مفيد واقع شود.
۷- يكي از مهم ترين مباني مديريت مناسب بر اين جنگل ها وجود اطلاعات دقيق، روزآمد و فرآيند پردازش اطلاعات و استخراج راهكار اصلاح روش هاي مديريت از طريق پژوهش هاي كاربردي است. در اين راستا اولين گام وجود نقشه هاي مقياس مناسب براي ثبت مالكيت و حاكميت بر منابع، اثبات تخلفات، تجاوزات و تغيير كاربري ها با قابليت تكرار، تصحيح و روزآمد كردن آن است. مديريت حفاظت و توليد جنگل ها از طريق پايش مجهز به فناوري اطلاعات زميني و ماهواره اي با آماربرداري هاي سراسري با تناوب ده ساله قابل حصول است. با توجه به اينكه مديريت يكپارچه بر فرآيندهاي گسترده و متنوع اطلاعات در حوزه وظايف، امكانات و اعتبارات سازمان جنگل ها نمي گنجد و موافقت رئيس جمهوري كشورمان را براي مشاركت دستگاه هاي مرتبط در سطح دولت را مي طلبد.
۸- نظر به اينكه مناسب ترين شيوه اشتغال زايي براي جمعيت هاي پراكنده، طرح هاي خرد و محلي است براي تهيه و تدوين طرح هاي جامع منابع طبيعي شامل: جنگلداري و طرح هاي چند منظوره الحاقي به آن نظير پرورش ماهي هاي سردآبي، پرورش كرم ابريشم، پرورش زنبور عسل، پرورش قارچ، پرورش پرندگان وحشي، جوجه كشي و مرغ محلي، قالي و جاجيم بافي، صنايع دستي، سبد بافي، زراعت چوب و درختان سريع الرشد و غيره با حمايت و ارائه تسهيلات بانكي مناسب مساعدت شود تا بدين ترتيب هم دانش آموختگان دانشگاهي جوياي كار و هم جوانان روستايي و شهرك هاي همجوار جنگل از اشتغال مناسب بهره مند شوند.
۹- تمامي دستگاه ها، نهادها، شركتها يا افرادي كه براي فعاليت خود از منابع طبيعي، آب و خاك استفاده مي كنند موظف باشند ارزش طبيعي آن را كه معادل ريال به آنها اعلام مي شود به دولت پرداخت نمايند تا در زمينه احياء و بازسازي و جبران ضايعات وارده از ناحيه همان نوع فعاليت مصرف گردد.
۱۰- استقرار صنايع در شمال كشور منوط به سازگاري آن با محيط هاي طبيعي و در خدمت مستقيم بخش كشاورزي باشد.
۱۱- براي رفع مشكلات اجرايي طرح «صيانت از جنگل هاي شمال» تمهيدات لازم انديشيده شود، اين طرح با تمامي ابعاد با سرعت هر چه بيشتر به جريان درآيد و دستگاه هاي متعهد، تعهدات تعريف شده را به عمل رسانند.
۱۲-به رغم صدور دستور برخورد با قاچاقچيان، متخلفين و متجاوزين به منابع طبيعي و محيط زيست توسط رده هاي عالي قواي مجريه و قضاييه مشكلات همچنان جاري است. تأكيد بيشتر براي بررسي و رفع علت يا علت ها بسيار كارساز خواهد بود.
۱۳- شبكه حفاظت محيط هاي طبيعي با همكاري سازمان يافته فرمانداري ها، شوراهاي اسلامي، بسيج، سپاه، نيروي انتظامي و هماهنگي سازمان جنگلها و مراتع و محيط زيست سازماندهي شود.
۱۴- تشكل هاي زيست محيطي و منابع طبيعي غيردولتي ذي صلاح براي پشتيباني فرهنگي و بسيج كردن مردم مورد تقويت و حمايت قرارگيرند.
اسماعيل كاظمي
رئيس هيأت مديره جامعه جنگلباني ايران- مازندران
|