عكس ها:جواد گلزار
ماني راد
روزشمارهاي مطمئن پروژه تونل رسالت در تاريخ مقرر افتتاح مي شود؛ يعني در حدود ۲۰ روز ديگر. قرار است در يكي از روزهاي مياني تيرماه و در هياهو و شوروشوق همه، اين تونل كه ديگر به رازي سر به مهر بدل شده بود، به روي مردم گشوده شود.
بالاخره اين تابلوهاي روزشمار، نشان دادند كه مي توانند قابل اعتماد باشند. حالا بي صبرانه منتظريم تا كي روزشمار برج ميلاد،  سينما آزادي و... صفر مي شود.
نردبان هاي غول پيكر، نورهاي سبز و قرمز پخش شده در تاريكي، كابل هاي برق در رول هاي بزرگ كه در هر جا ديده مي شوند، بوي گس رنگ و قدم زدن در تاريك روشناي يك دالان كه تو را در عرض فقط هشت دقيقه از ميدان آرژانتين به حوالي بزرگراه كردستان مي رساند.
چه كسي تصور مي كند كه در ازدحام ترافيك و آمد و رفت كند خودروها، در زماني كمتر از سه دقيقه از بزرگراه رسالت مي توان به قلب شهر پرتاب شد و سر از بزرگراه كردستان در آورد، بدون آنكه دغدغه و اضطراب ترافيك سنگين را از سر گذراند. اما اين اتفاق چندان عجيب نيست. چند هفته ديگر، با افتتاح تونل رسالت، ترافيك هميشه سنگين همت به آرامي فراموش مي شود و از ازدحام اتومبيل ها ديگر خبري به جا نمي ماند.
وقتي كه در تاريك روشناي تونل رسالت قدم مي زني، مي تواني چند هفته بعد را ببيني كه خودروها با صداي بلند بوق در حالي كه چراغ هايشان را روشن كرده اند، با هياهو از آن مي گذرند. اينجا تونل رسالت است. تونلي كه بيش از ۹ سال بارها در اخبار و شايعات روزانه، نامي از آن به زبان مي آمد و هيچگاه ديده نمي شد. اما حالا كه در پناه عظمت آن راه مي رويم، مي توانيم دليل ۹ سال خاموشي آن را بيابيم. اين تونل در تمام اين سال ها به دور از تمام هياهوهاي پايتخت به آرامي در دل سنگ ها و تپه ها و خاك ها پيش مي رفت و براي خود هويتي نوين مي ساخت. سال ها اين تونل در بي خبري شهر، به آرامي قدم به جلو مي گذاشت و هر چند گاه با سكوتي چند ماهه، از حركت باز مي ايستاد، اما زماني كه روزشمار، شمارش معكوس براي افتتاح آن را آغاز كرد، گويي تمام شهر اينجا سرازير شدند. كارگران مختلف دست به كار شدند و هر روز اين تونل، زيبا و زيباتر شد، تا اينكه به هيأت امروز درآمد. اگرچه اين پايان كار نيست، اما آنچه در اينجا مي گذرد، نشان از اتمام پروژه در تاريخ مقرر دارد.
زيرگذر نه، تونل
ارديبهشت ماه ،۱۳۷۶ هنگامي كه طرح اوليه تونل رسالت، كه ادامه بزرگراهي بود كه شرق تهران را به غرب متصل مي كرد، مطرح شد، هيچ كس نمي دانست اين تونل چگونه است و در چه زماني به بهره برداري مي رسد. پيش از آن طرح انتخاب زيرگذر به دليل وجود گذرگاه هاي متعدد رد شده بود. پس از آن بلافاصله طرح احداث تونل با جديت پيگيري شد. در واقع با انتخاب گزينه تونل از قطع شدن يا انحراف ترافيك تعداد زيادي از خيابان هاي شمالي - جنوبي روي محور مسير در يك محدوده فعال با ترافيك زياد و جابه جايي انواع تأسيسات شهري، ساخت پل ها و ديواره هاي حائل بلند و هزينه هاي سنگين صرف نظر شد و اين امكان فراهم شد تا با حفظ شرايط طبيعي سطح زمين در آينده بتوان از اين فضا با طراحي مناسب براي احداث فضاي سبز، فضاي فرهنگي و تجاري و ... استفاده شود.
اگرچه براي اتفاقي مانند افتتاح يا راه اندازي اين پروژه شهروندان تهراني مي بايست ۹سال صبر مي كردند و در روزي مثل همين روزها شاهد تولد تونل رسالت باشند.
مشكلات مختلف
سيد رضا ميرصادقي مجري پروژه تونل رسالت، يكي از بزرگترين معضلات در راه احداث تونل را معارضان ملكي مي داند. او معتقد است كه ۴۴ معارض ملكي در احداث اين پروژه از آغاز نقش بسزايي در عدم پيشرفت آن داشته اند.
عمده معارضان افرادي بودند كه داراي اراضي مسكوني در مسير پروژه بودند، يا سازمان ها كه مهمترين آنها بنياد مستضعفان و جانبازان بود. از سويي تأسيساتي كه در زير زمين وجود داشت، از ديگر معضلات اجراي طرح بود. تأسيساتي مانند لوله هاي گاز كه در صورت حذف آن، گاز يك منطقه به طور كامل قطع مي شد. بنابراين در برخي موارد مجبور بوديم تا ضمن حفظ اين تأسيسات به كار بپردازيم كه البته حفظ آن در هنگام عمليات احداث، كار بسيار سختي بود. وقتي در اين روزها كه كار احداث پروژه تونل رسالت در مراحل پاياني است سري به آن مي زنيم و از آن عبور مي كنيم، متوجه بسياري از نكاتي كه ميرصادقي مي گويد مي شويم.
«در طول ۹ سال گذشته به دليل تغيير سريع در مديريت شهري، اين پروژه بارها شاهد تعويق در كار شد. حتي در يك دوره به مدت ۱۶ ماه در جريان احداث تونل وقفه كامل بوجود آمد، البته علت عمده اين توقف طولاني تغيير در طراحي بوده است.»
تونل رسالت در آرامشي كامل اين روزها را مي گذراند و تنها صداي گاه گاه كارگران و دستگاه هاي مهندسي است كه به خلوت اين روزهايش را خنج مي زند.
پايان نامعلوم يك پروژه
«هنگامي كه دكتر قاليباف مسئوليت تهران را به عنوان شهردار پذيرفت، يك تئوري از سوي ايشان مطرح شد و او گفت كه در شهر نبايد پروژه اي آغاز شود يا در حال انجام باشد كه كسي از زمان پايان آن مطلع نباشد. به عبارتي هر پروژه اي كه در شهر شروع مي شود بايد تاريخ مشخصي براي پايان داشته باشد.
ميرصادقي با اشاره به اين نكته از اهميت پايان طرح هاي عمراني خبر مي دهد. اگر چه ظاهر آرامش، كمتر نشاني از هيجان دارد، اما بي ترديد، پايان تونل رسالت، لبخندي از رضايت براي او به همراه آورده. او ادامه مي دهد:«ما در هفت ماهه اخير به صورت سه شيفته كار كرديم. اين اولين پروژه شهري بود كه اين حجم كار براي آن انجام مي شد. ما در استفاده از مصالح هم سرعت به كار برديم. مثلاً بتن را با بخار و تحت شرايط خاص از ۷ روز به ۴۸ ساعت تقليل داديم. اين اتفاق هم زير نظر آزمايشگاه بتن ما انجام شد كه در آنجا مستقر بود. » او ادامه مي دهد:« دفتر فني ما، يك بخش كنترل كيفي دارد. به راحتي مي توانم بگويم كه تعداد افراد ما در بخش كنترل كيفي از تعداد كارفرما بيشتر است.» اينجا در اين سكوت بدون عبور هيچ اتومبيلي به آرامي در عظمت اين تونل غرق مي شوي و نه فرياد بلند مردم از روي شعف و نه صداي بوق ممتد ماشين، هيچكدام تو را نمي تواند از دل آن بيرون بكشد.
از ميرصادقي در مورد مقاومت و استحكام تونل مي پرسيم، مي خندد:« اين تونل تحت استانداردها و با لحاظ امنيت كامل، طراحي و ساخته شده است. حتي شركت اسپانيايي Zitron كه جزو سه شركت برتر در تأمين تجهيزات تونل است با ديدن تونل رسالت اعلام كرد كه اين تونل هم به لحاظ امكانات به كار رفته در آن و هم به دليل امنيت، جزو ۱۰ تونل برتر دنياست. »او با لبخندي مي گويد:« من به راحتي مي توانم در هر جاي سطح فوقاني تونل، يك ساختمان بزرگ ۱۵ طبقه بنا كنم و خودم در آن زندگي كنم. اين تونل بسيار ايمن بوده و جاي هيچ نگراني نيست.»
در داخل تونل مي تواني ردي از تجهيزات متعددي را كه قرار است نصب شود، ببيني. جاي جت فن ها مشخص است. يا محل دوربين هاي مداربسته و حتي به زحمت مي توان محل نصب حسگرهاي تصويري و ايمني را ببيني. امكانات متعددي كه در تونل به كار گرفته مي شود را ميرصادقي اينگونه مي گويد: «۴۸ دستگاه جت فن كنترل عملكرد جت فن ها و سيستم اعلام حريق توسط نرم افزار و سخت افزار، يك اتاق كنترل واقع شده در شمال دره گنجوي، سيستم روشنايي كامل، سيستم اعلام حريق با كنترل دوربين، سيستم اطفاء حريق خودكار، سيستم كنترل اكسيد كربن خودكار، سيستم تصويري براي كنترل ترافيك و حتي استخر آب براي تأمين آب، به هنگام وقوع حريق.»
در بهت و ناباوري
باور اينكه تونل رسالت در كمتر از ۲۰روز ديگر به بهره برداري برسد، بسيار سخت است. شايد به خاطر همين است كه بسياري از شهروندان پس از شنيدن اين خبر بهت زده مي شوند و انگار شايعه اي شنيده اند، بي توجه به آن، چيزي نمي پرسند. اما ۲۰ روز ديگر، هنگامي كه در هياهوي معمولي شهر، يكباره تونل رسالت سر از تاريكي بيرون آورد و مثل يك اتفاق نابهنگام در خاطره شهر درخشيد، آنگاه شايد اندكي شك ما نيز برطرف شود. شايد اندكي اعتمادمان بيشتر شود. فرقي نمي كند. سال ها مي توانست بگذرد و تونل رسالت افتتاح نشود، اما هنگامي كه با نصب يك روزشمار همه چيز وضعيت اضطراري به خود گرفت و سه شيفت كار شبانه روزي در تونل رسالت باعث شد تا تاريخ تعيين شده براي پايان يك پروژه ، رويايي به نظر نرسد، آنگاه به آرامي به خود اميدوار شديم. يكي از مسئولان اين پروژه در مورد حجم كار انجام گرفته در هفت ماه اخير مي گويد:« راندمان كاري پروژه در ماه هاي اخير را مي توان از مقدار هزينه انجام گرفته مشخص كرد. ما با هزينه هاي مصرف شده در پروژه مي توانيم حجم عمليات انجام گرفته را مشخص كنيم. در ماه هاي گذشته به طور متوسط ماهيانه ۵/۱ ميليارد تومان براي اين پروژه هزينه شده است. اين در حالي است كه در بسياري از ماه هاي سال هاي گذشته كمتر از ۳۰ ميليون براي اين تونل خرج شد.»
اين اندازه صرف هزينه، هنگامي چهره نشان مي دهد كه در تونل رسالت قدم مي زني و تاريك روشنايي آن، بر بزرگي اش مي افزايد. مي توان بدون هيچ اغراقي اعتراف كرد كه بزرگترين پروژه شهري در طول تاريخ كشور، اين روزها آماده بهره برداري است. مي توان دل به طراحي زيباي تونل داد و يا پل رو به روي تونل در خروجي شرقي را با دقت از نظر گذراند و طرح هاي لوتوس هخامنشي و اسليمي ايراني و حتي معماري معاصر را از سر حوصله تماشا كرد. تمام اين اتفاق  زماني مي افتد كه شمارشگر بالاي سر تونل، كه اين روزها اعدادي كمتر از ۲۰ را نشان مي دهد، به صفر برسد و آنگاه مي شود از دل آن گذشت و نتيجه ۹ سال كار را به چشم ديد.ما باور كرديم كه تونل رسالت حدود ۲۰ روز ديگر افتتاح مي شود. شما هم مي توانيد منتظر بمانيد.

آرش رمضانپور
۱- بسياري از قهرمانان جهان، پس از ركورد شكني و كسب افتخارات جهاني، از ورزش حرفه اي خداحافظي مي كنند و به اسطوره بدل مي شوند، اما هنوز هم خبر تمرين كردن هاي پي در پي حسين رضازاده شنيده مي شود. او براي حفظ آمادگي، همچنان تمرين مي كند تا در مسابقات جهاني بتواند حضور داشته باشد و افتخار آفريني كند. شايد او ديگر نخواهد كه ركوردي را جابه جا كند. شايد واقعاً او دوست نداشته باشد كه در مسابقات شركت كند و تن به مبارزه دهد. او در واقع به خاطر ماست كه همچنان و هر روز تمرين مي كند. ما مي خواهيم كه او دوباره پا به سكوهاي وزنه برداري بگذارد و دوباره پنجه در پنجه آهن سرد بزند و ركوردي جديد را از خود به جا بگذارد. او آهن سرد و سفت را از روي زمين بلند نمي كند، بلكه ركوردهاي به جا مانده از تاريخ برگرده ما را جابه جا مي كند. او به خاطر ماست كه وزنه مي زند. شايد به خاطر همين است كه ما برايش كف مي زنيم، شادي مي كنيم و هورا مي كشيم. همراه او وزنه مي زنيم و آهن سرد را به سينه مي كشيم و با او «يا ابوالفضل» را فرياد مي زنيم. ما همراه رضازاده زير ۲۸۳ كيلو آهن، نعره مي كشيم و تاريخ ر ا به پيش مي بريم.
۲-تونل رسالت تنها يك دليل است؛ دليلي بر توانايي ها و دانايي هاي ما. هنگامي كه عده اي از ايرانيان دست به دست هم مي دهند و ساخت بزرگترين پروژه عمراني شهري كشور را در دست مي گيرند، ما مي توانيم به خود بباليم كه در بسياري از چيزهاي ديگر هم قدرت و توانايي داريم.
مي گويند با بهره برداري از تونل رسالت، هر هفته حدود ۴۵۰ ميليون تومان در مصرف سوخت صرفه جويي مي شود. مي گويند تا به الان بيش از ۵۴ ميليارد تومان براي احداث اين تونل هزينه صرف شده. حجم خاكبرداري طي فقط هفت ماه ۳۵۰ هزار متر مكعب اعلام شده است و بسياري از آمار و ارقام ديگر.
اما همه اينها، شايد تنها گوشه اي از كار انجام گرفته بر پروژه تونل رسالت است. اگر چه ۹سال از تاريخ آغاز آن مي گذرد، اما در اين زمان تجارب و دستاوردهاي بسياري حاصل شده است. شايد حق با دكتر حجت باشد وقتي كه مي گويد: «مجموعه اي كه تونل رسالت را ساخته، يك مرغ است. يكي از تخم هاي آن تونل رسالت است. اگر اين مرغ حفظ شود، مي تواند تخم هاي بزرگتري هم بگذارد.»
اينكه يك مجموعه ايراني، با تكيه بر توانايي ها و دانش خود، دست به كاري بزرگ بزنند، غرورآفرين است. آنها توانستند تونل رسالت را بسازند. بي ترديد، احداث بزرگترين پروژه عمراني شهري به دست ايرانيان، يك ركورد بزرگ ملي است.
۳- آيا ما نبايد براي عده اي كه براي اولين بار دست به كاري بزرگ زده اند و افتخاري به يادماندني آفريده اند، كف بزنيم و هورا بكشيم؛ آنها درست مثل رضازاده، ما را به پيش برده اند. كف زدن و هورا كشيدن برايشان، كاري است در خور.

الهه عصاريان
مدتي است كه با مطرح شدن «طرح ممنوعيت تردد خودروهاي تك سرنشين» از سوي شهرداري تهران، بحث معضل ترافيك و راه حل آن داغ تر شده و كارشناسان و صاحب نظران مختلف به اظهار نظر در مورد اين طرح و مزايا و معايب آن پرداخته اند.
اين طرح نيز همانند ساير طرح هايي است كه تاكنون براي حل معضل ترافيك تهران مطرح شده، اما آنچه كه بيش از هر چيز از سوي مخالفان اين طرح بر آن تأكيد مي شود، ايجاد محدوديت براي شهروندان است.آنها معتقدند در شهري كه داراي سيستم حمل و نقل عمومي ضعيف است و بسياري از شهروندان آن از خودروهاي شخصي استفاده مي كنند، اجراي اين طرح ،ايجاد محدوديت بدون ارائه امكانات است. اين در حالي است كه نگاهي به تجارب موفق مديريت حمل و نقل شهري در ساير كشورها نشان مي دهد كه اين استراتژي به عنوان يك را ه حل موفق در بسياري از كشورها مورد استفاده قرار گرفته است.
بالا بودن هزينه هاي استفاده از خودروي شخصي (سوخت، پاركينگ، عوارض و...) در اين كشورها سبب شده استفاده از خودروي شخصي جهت امور روزمره براي اغلب مردم غيراقتصادي بوده و در مقابل با سرمايه گذاري و هدايت يارانه ها به بخش حمل و نقل عمومي، اين كشورها صاحب حمل و نقل عمومي كارا، با كيفيت و ارزان باشند، اما در كشورهايي مانند كشور ما پايين بودن قيمت سوخت و يارانه هاي سنگين دولت به آن، سبب افزايش تقاضا براي سفرهاي روزمره با خودروي شخصي شده است.
در كوتاه مدت و در زمان مورد نياز براي تقويت كمي و كيفي شبكه حمل و نقل عمومي شهر تهران نبايد نقش سياست هاي اجباري در سوق دادن مردم به سوي عدم استفاده از خودروهاي شخصي را ناديده گرفت، همان طور كه در حال حاضر نيز از محدوديت  هاي تردد نوبتي خودروها در روزهاي زوج و فرد در محدوده اي از شهر استفاده مي شود.
كدام طرح بهتر است؟
با اجراي «طرح ممنوعيت تردد خودروهاي تك سرنشين» ، حدود ۳۸۹ هزار خودروي تك سرنشين حذف شده و در بدبينانه ترين حالت متوسط ضريب سرنشين به ۵/۲ نفر مي رسد كه بهبود نسبي در وضعيت ترافيك ساعات اوج صبح و به طور غيرمستقيم در ساير ساعات روز ايجاد خواهد كرد.
در حال حاضر با در نظر گرفتن متوسط سرنشين ۶/۱ نفر، در طرح تردد نوبتي خودروها از ورود ۴۸۰ هزار نفر به داخل محدوده جلوگيري مي كنيم كه بار اضافي بر حمل و نقل همگاني وارد مي كند، در حالي كه در «طرح ممنوعيت تردد خودروهاي تك سرنشين» از ورود ۳۰۰ هزار نفر به داخل محدوده جلوگيري مي شود كه عملاً بار كمتري به حمل و نقل عمومي وارد مي كند.
علاوه بر اين در طرح تردد نوبتي خودروها فارغ از تعداد سرنشين، همه خودروها از حق تردد در نيمي از روزها در محدوده اضطرار محروم مي شوند، در حالي كه سرنشين خودرويي كه مثلاً ۴ سرنشين دارد و يك چهارم يك خودروي تك سرنشين فضا اشغال كرده و ترافيك ايجاد مي كند، مي بايست از اولويت بيشتري هم برخوردار باشد.

آرش نهاوندي
تونل سراسري شهر سيدني از جمله مشهورترين تونل هاي زيرزميني است كه به منظور تسهيل حمل و نقل شهري ساخته شده اند. اين تونل به طول ۱/۲كيلومتر، بندرگاه دارلينگ در بخش غربي شهر را به خليج راشكاتند در محله هاي شرقي متصل مي كند. اين تونل از دو بخش كاملاً مجزا تشكيل شده و در دو مسير شرقي- غربي از زير خيابان هاي ويليام و ياثورت در دو لاين جداگانه عبور مي كند. تونل سراسري از دو تونل جاده اي جداگانه تشكيل شده كه هر يك از اين دو تونل ، به تنهايي داراي دو لاين است. البته به منظور تهويه هوا نيز تونلي مجزا در كنار تونل اصلي ساخته شده است. تونل سراسري همچنين بخش غربي شهر را به فرودگاه و محلات جنوبي ارتباط مي دهد. عوارض اين تونل نيز از طريق سيستم الكترونيك، از رانندگان دريافت مي شود.
تونل، پيش از ساخت
در سال ۲۰۰۲ شركت جاده سازي كراس، برنده مناقصه ساخت تونل زيرگذر سيدني شد.
عمليات ساختماني تونل سراسري نيز در ماه ژانويه سال ۲۰۰۳ آغاز شد. قرار بود عمليات عمراني تونل سراسري در انتهاي سال ۲۰۰۵ به پايان برسد و اين تونل رسماً در ماه اكتبر همين سال افتتاح شود، اما دولت محلي سيدني چهار ماه زودتر و در روز ۱۲ژوئن، خبر از افتتاح اين پروژه عظيم زيرزميني داد.
البته تاريخ افتتاح، به خاطر انجام يك سري از ريزه كاري ها به تعويق افتاد. درنهايت روز ۲۸ اوت ۲۰۰۵ براي افتتاح اين پروژه، مناسب تشخيص داده شد و موريس لما- فرماندار ايالت ولز جنوبي- در مراسم افتتاحيه با استفاده از همان قيچي اي كه پل بندر سيدني با آن در سال ۱۹۳۲ افتتاح شده بود، به فعاليت تونل زيرزميني سيدني رسميت بخشيد.
البته پيش از آنكه تونل براي رفت و آمد خودروها گشوده شود، بنابر رسم معمول در سيدني، ابتدا عابرين آن را پياده طي كردند. پس از آن نيز تونل در آخرين ساعات روز ۲۸ آوريل به روي خودروها گشوده شد.
در ابتدا و به مدت سه هفته عوارضي از خودروها دريافت نشد. در همان زمان نيز اعلام شد عوارض عبور از تونل به مدت ۱۲ماه افزايش نخواهد يافت. به منظور جلب نظر بيشتر شهروندان، مدت عبور مجاني از تونل، دو هفته ديگر تمديد شد. براي نظافت اين تونل زيرگذر، مبلغي معادل ۶۸۰ميليون دلار استراليا اختصاص يافته بود.
در آن زمان و براساس آمارها،  ميانگين سفرهاي انجام شده از طريق تونل سراسري، ۳۰هزار سفر در روز اعلام شد.