تأملي در جشنواره پوشش هاي ايراني - اسلامي
روسري هاي گلوني، كويناك هاي تركمني
محمد مطلق
|
|
پارچه و لباس ايراني فقط زيبا نيست. زيبايي يكي از ويژگي هاي لباس هاي ما ايرانيان است؛ دامن هاي پرچين و شكن قاسم آبادي، چادرهاي سبز ضربدري و برقع هاي بوشهري، بالاپوش هاي مردانه لري، لباس هاي متين كردي با آن مچ پيچ هاي سفيد، روسري هاي زرد گل وني زنان خرم آباد و كويناك هاي سرخ تركمن فقط و فقط زيبا نيستند، اين لباس ها محل تلاقي فرهنگ و اخلاق و طبيعتند. برقع يعني پوشش براي جلوگيري از آفتاب سوختگي، برقع يعني حجاب، برقع يعني هزار سال فرهنگ. مچ پيچ يعني دستمالي براي پاك كردن پيشاني، مچ پيچ يعني جلوگيري از نفوذ حشرات موذي به درون لباس، مچ پيچ يعني دستمالي براي پايكوبي، مچ پيچ يعني... البته كسي از شما انتظار ندارد با بالاپوش هاي نمدي مردان لرستان يا كويناك هاي زنانه تركمن به پارك لاله برويد، هرچند اگر چنين كاري هم كنيد اتفاق بدي نيفتاده است. اتفاق بد آن است كه با كلاه نمدي سيب زميني كاران مكزيك و يا دستمال سر دزدان دريايي به خيابان برويد، بگذريم. تا همين سال هاي نه چندان دور پارچه ايراني حرف اول را در جهان مي زد و طرح و دوختي كه روي اين پارچه ها انجام مي گرفت هنري شگفت انگيز بود نه تنها هنري بومي و محلي، بلكه هنري آكادميك.
تأسيس رشته طراحي پارچه و لباس در دانشگاه هاي ايران به ۴۲ سال پيش برمي گردد؛ رشته اي كه بسياري از دانش آموختگان آن به طراحي پارچه و لباس در سراسر جهان كمك مي كنند، اما به اعتقاد كارشناسان در ايران هنوز ارتباطي معنا دار ميان دانشگاه و صنعت توليد پارچه و پوشاك وجود ندارد، باز هم بگذريم.
گويا سازمان فرهنگي هنري شهرداري تهران تصميمي جدي براي زنده كردن صنعت پوشاك ايراني گرفته است و اولين جرقه اين تصميم نيز اولين فستيوال طراحي پوشش اسلامي است كه در دانشگاه الزهرا برگزار شد.
حميد مستوفي، مدير آموزش هاي شهروندي مركز آموزش سازمان فرهنگي هنري شهرداري تهران و دبير اين جشنواره، مي گويد: «اين همايش به صورت كارگاهي- مسابقه اي با حضور هنرمندان، دانشجويان و اساتيد رشته طراحي لباس و پارچه دانشكده هاي هنر برگزار شد. ما از تمام دانشگاه هاي هنر كه داراي اين رشته بودند دعوت كرديم تا در محيط كارگاهي مسابقه بدهند و در طول اجرا انجمن طراحان لباس و پارچه ايران و نيروي انتظامي نيز با ما همكاري داشتند.»
وي هدف از برگزاري همايش يا جشنواره پوشش اسلامي را اين گونه بيان مي كند: «هدف اول شناسايي توانايي ها و استعدادهاي بالقوه طراحان تحصيلكرده و جوان بود و نيز ارايه الگوها و طرح هاي متناسب با معيارهاي ايراني- اسلامي براي مقابله با پوشش هاي نامتعارف.
همان طور كه مي دانيد رشته طراحي لباس و پارچه در دانشگاه هاي ايران پيش از ۴۰ سال سابقه و قدمت دارد، اما هيچ گاه فستيوالي براي تشويق هنرمندان لباس نداشته ايم و از ارائه الگوهاي متناسب با معيارهاي بومي حمايت نكرده ايم، از طرف ديگر نمي توانيم با جوانان برخوردهاي تندي داشته باشيم و بدون ارايه الگويي مناسب آنان را مورد انتقاد قرار دهيم كه چرا لباس غيرمتعارف دارند. جوان به دنبال زيبايي است و ما بايد در پي راهكارهايي باشيم تا حلقه هاي گم شده اين موضوع را به هم نزديك كنيم. يعني سليقه جوان، تخصص دانشگاهي و دانش آموختگان رشته طراحي لباس و پارچه، بازار و معيارهاي ايراني- اسلامي.»
مستوفي معتقد است: قانون گذاري براي جلوگيري از پوشش هاي نامتعارف لازم است، اما بيش از آن و پيش از آن بايد از پتانسيل هاي هنري در جهت ارائه الگوها استفاده كرد: «جوانان ما بزرگ شده همين آب و خاكند و غيرممكن است جواني در اين فضا بزرگ شده باشد و پيوندي با ارزش هاي قومي و ملي خود نداشته باشد. اما قبول دارم كه چنين حسي نياز به بيداري دارد. ما بايد منش ايراني را در انتخاب لباس بيدار كنيم، اين منش، منشي دور از ذهن نيست، بلكه قواعدي علمي است كه قابل كنترل است.
چه طور امكان دارد كه ديگران خارج از مرزهاي ما بتوانند سليقه ها را تغيير دهند، اما خود ما ناتوان از آن باشيم، اين نشان مي دهد آنها با اصول روانشناسي، هنري، اجتماعي و اقتصادي پيش مي آيند و به نفع خود ذائقه ها را تغيير مي دهند.»
تغيير ذائقه و پسند مشتري به واسطه اصول علمي سخني به جا و منطقي است. به عنوان مثال ارتباط ميان تنوع طلبي و ارزاني كالا كه اگر براي توليدكنندگان به خوبي تبيين شده باشد مي تواند در روند بازار، تأثيري عميق برجاي گذارد. صديقه پاك بين، عضو هيأت علمي دانشگاه و موسس و دبير انجمن طراحان لباس و پارچه ايران، در اين رابطه مي گويد: «يكي از ويژگي هاي دنياي امروز ما تنوع طلبي است، روحيه تنوع طلبي هم با قيمت بالاي اجناس ارتباط عكس دارد. يعني هر اندازه افراد تنوع طلب تر مي شوند دوست دارند كالايي با قيمت پايين تر بخرند، مدتي استفاده كنند و دور بيندازند. در مورد لباس هم اين قاعده صدق مي كند. در حال حاضر مانتوهاي زنانه از آن سوي مرز با نازل ترين قيمت وارد مي شود. به طور مثال مشتري براي يك مانتوي خارجي نهايتاً ۱۳ تا ۱۵ هزار تومان پول پرداخت مي كند در حالي كه يك مانتو دوخت خودمان ۵۰ تا ۶۰ هزار تومان قيمت دارد. در اين شرايط مشتري ترجيح مي دهد همان كالاي خارجي را مصرف كند.»
خانم پاك بين نيز برگزاري چنين جشنواره و همايش هايي را براي تحرك بخشيدن به پوشاك ايراني مثبت ارزيابي كرده و هدف از برگزاري آن را چنين ارزيابي مي كند: «هدف از برگزاري اين كارگاه آموزشي معرفي طراحان به بخش صنعت بود؛ طراحاني كه جايگاهي در صنعت ندارند. مردم تا به حال با طراحان آشنا نبوده اند و صاحبان صنايع هم كه مي شناخته اند علاقه اي براي به كارگيري آنها نداشته اند. حتي بسياري از طراحان به ويژه فارغ التحصيلاني كه براي پايان نامه هاي خود نياز به حضور در بخش توليد دارند، حاضرند طرح هاي خود را به صورت رايگان در اختيار آنها قرار دهند ولي باز با پاسخ منفي مواجه مي شوند. اين موضوع در بخش زنانه توليد پوشاك وحشتناك تر است.» وي در مورد بخش زنانه توليد پوشاك مي گويد: «توليد پوشاك زنانه ما تقريباً فاقد تكنولوژي است. حتي مي توان گفت پارچه هاي پوشاك زنانه به هيچ وجه در ايران توليد نمي شود مگر در موارد استثنايي و خيلي كم.»
در جشنواره پوشش اسلامي ۱۶ گروه از دانشكده هنر دانشگاه هاي الزهرا، آزاد اسلامي كرج، يزد، علم و فرهنگ و دكتر شريعتي شركت كرده كه انتخاب طرح نهايي هر گروه توسط يكي از اساتيد همان دانشگاه بوده است. از نكات جالب اين جشنواره آن كه ابزار و وسايل مورد استفاده در تمامي گروه ها از جمله پارچه، يكي است كه علاوه بر رعايت موقعيت يكسان در مسابقه ظرفيت بالاي طراحي را نيز در صنعت پوشاك به نمايش مي گذارد.
حميد مستوفي در مورد برنامه هاي سازمان فرهنگي هنري شهرداري تهران در راستاي فرهنگ سازي براي پوشش ايراني مي گويد: «ما در مركز آموزش سازمان دو نوع آموزش را مد نظر داريم؛ يكي آموزش شهروندي و ديگري آموزش مهارتي. اين مركز با ايجاد تيم هايي از متخصصان به شناسايي معضل ها در سطح آموزش فرهنگي تهران پرداخت كه نمايشگاه و كارگاه پوشش اسلامي محصول همين فكر و نگاه است.»
وي خبر از اختصاص لااقل دو خانه فرهنگ در سطح تهران براي نمايشگاه پوشاك بانوان را مي دهد و عنوان مي كند: «اختصاص مراكز رسمي براي طراحي لباس، نمايشگاه پوشاك بانوان با معيارهاي پذيرفته شده باعث مي شود شهروندان خواسته هاي خود را از مجراهاي غيرقابل كنترل به دست نياورند.»
|