انتخاب مستقيم شهردار از سوي مردم در قانون اساسي
زير سايه مشروعيت مردم
|
|
فاطمه نوري
قوانين يكي از مستندترين دلايل براي اعتراض به يك جريان در جامعه و يا حركت كردن در يك مسير جديد است. زماني هم كه بحث انتخاب مستقيم شهرداران از سوي مردم به ميان كشيده مي شود، نمي توان از اين قسمت موضوع چشم پوشي كرد. قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران، نظام انتخابات را بر دو وجه يا دو گونه مدنظر قرار داده و اين دو وجه را قانوني قلمداد كرده است. در مدل اول، انتخاب به طور مستقيم از سوي مردم انجام مي شود مانند انتخاب رياست جمهوري كه مردم به طور مستقيم پاي صندوق هاي رأي رفته و فرد مورد نظر را انتخاب مي كنند يا انتخاب نمايندگان مجلس و اعضاي شوراي شهر و مجلس خبرگان. اما نوع ديگري از انتخابات به طور غيرمستقيم برگزار مي شود مانند انتخاب اعضاي شوراي نگهبان و مجمع تشخيص مصلحت نظام كه در آن نمايندگان مردم اين افراد را انتخاب مي كنند.
محمد سيف زاده، استاد دانشگاه و حقوقدان در اين مورد مي گويد: واضح است كه در بين دو نوع انتخاب مستقيم و غيرمستقيم در قانون اساسي جمهوري اسلامي، انتخابات نوع اول يعني انتخابات مستقيم به وسيله خود مردم اصلح است.
او معتقد است با نظر اجمالي به قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران مي توان به اين نتيجه رسيد كه هيچ پست و مقامي در نظام نيست كه مشروعيت خود را از مردم نگيرد. در حقيقت تمام منتخبين، انتخاب شده مردم بوده و مشروعيت خود را از مردم مي گيرند.
سيف زاده ادامه مي دهد: اما انتخاباتي كه مردم به طور مستقيم پاي صندوق راي مي روند، اصلح تر است. در اين انتخابات به دليل دخالت مستقيم افراد، مردم سالاري هماهنگي بيشتري داشته و انتخاب شوندگان به دليل اينكه به راي مردم نياز دارند، احساس مسئوليت بيشتري مي كنند.
در عين حال انتخاب شوندگان با راي مستقيم مردم، نزديكي بيشتري با اين افراد دارند تا آنها كه با انتخاب نمايندگان مردم، در كرسي ها قرارمي گيرند. به همين دليل اين حقوقدان معتقد است، انتخاب مستقيم شهرداران با راي مردم به دليل درگيري مردم با مشكلات شهري در حل آنها مفيدتر است و شهرداري كه با ارائه برنامه هاي خود در تبليغات روي كار آمد، موظف به پاسخگويي بيشتري است تا شهرداري كه با رأي اعضاي شوراي شهر انتخاب مي شود. البته اين انتخابات نياز به تصويب قانون دارد و در قوانين، موضوعي با اين عنوان گنجانده نشده است.
علي نجفي توانا، حقوقدان ديگر نيز معتقد است: انتخاب شهردار در نظام هاي مختلف، متفاوت است. در برخي از كشورها به طور مستقيم و با رأي مردم شروع به كار مي كند و در برخي از كشورها توسط منتخبين مردم كه همان اعضاي شوراي شهر هستند.به اعتقاد اين حقوقدان انتخاب شهردار با رأي مستقيم مردم، با معيارهاي آنها هماهنگي بيشتري دارد و در حقيقت در يك پست مهم شهري به نوعي تبلور اراده مستقيم مردم پايه گذاري مي شود.
نجفي توانا مي گويد: شهرداري كه با رأي مستقيم مردم روي كار مي آيد، بايد برنامه هاي مشخصي را براي تصدي اين پست ارائه دهد، بعد از انتخاب، برنامه هاي خود را براساس فعاليت و برنامه هاي ارائه كننده، اجرا كند. از سوي ديگر معدل فعاليت او مي تواند معيار انتخابي براي مردم باشد.
به اعتقاد اين حقوقدان، بهترين گزينه در يك انتخاب، گزينه انتخاب مستقيم توسط مردم است. در حقيقت يك حكومت دموكراتيك براساس دموكراسي كه مشاركت مستقيم مردم در آن نقش دارد، نهادينه مي شود.
او با اشاره به اينكه در قانون، موضوعي با عنوان انتخاب مستقيم شهرداري با رأي مردم گنجانده نشده، گفت: مديري كه با رأي مستقيم مردم انتخاب شده باشد، حتي اگر شهرداري باشد كه اجراي دستورات شوراي شهر از يك سو و مقررات و مصوبات مجلس از سوي ديگر و دستورات وزارت كشور نيز بر دوش او گذاشته شود، اما به دليل ارائه طرح و برنامه و با احترام به راي مردم به خود، سازوكارهاي مختلفي از نظر مديريتي، اداري و پيشبرد برنامه ها دنبال مي كند.
به گفته نجفي توانا، البته نمي توان گفت در حال حاضر چون شهردار تحت نظارت شوراي شهر و قوانين مصوب است، هيچ قدرتي ندارد، اما آگاهي مردم از شعارهاي او مي تواند، نقش موثرتري در اجراي برنامه ها و حل معضلات و مشكلات شهر داشته باشد.
او معتقد است: برنامه ريزي و اجراي برنامه ها، نشانه توانمندي و قابليت يك نماينده است كه اين نماينده مي تواند شهردار، رئيس جمهور يا نماينده مجلس شوراي اسلامي باشد.
اين حقوقدان با اشاره به اينكه شهرداري نيازمند حمايت مردم است، گفت: زماني كه شهردار با آراي بالاي مردم به كرسي شهرداري تكيه مي زند، هم از حمايت مردم برخوردار است و هم حامي آنهاست و در صورتي كه از قابليت بالايي برخوردار باشد و براساس شايسته سالاري انتخاب شده باشد، مدير موفقي خواهد بود و از مشاركت مردم در اداره شهر برخوردار است.
محمد دادخواه، حقوقدان نيز معتقد است انتخابات در قانون حقوقي ايران به دو صورت مراجعه به راي مردم و تكيه بر آراي نمايندگان مردم است كه مهم ترين و برترين قوانين توسل به راي مردم است كه به آن همه پرسي مي گويند.
او مي گويد: انتخاب شهرداري با رأي مستقيم دقيقاً مانند انتخاب يك نماينده يا رئيس جمهور در نظام قانوني ايران پذيرفته شده است و ساختار فعلي نظام چنين امري را پيش بيني كرده و اين حركت از نظر اصول قانون بسيار پسنديده و شايسته است.اين حقوقدان با تأكيد بر لزوم انتخاب شهردار با رأي مستقيم مردم، مي گويد: با اين كار يك انسان نسبت به شهر يا منطقه آگاهي كامل داشته و مشغول به كار مي شود و ديگر منافع شخصي و گروهي در اين پست ملحوظ نخواهد بود، امري كه در بيشتر شهرها اتفاق افتاده و در ايران هم قابل اجراست.
|