آزاده بهشتي
اشاره :
ساعت 5:30 صبح بود كه باز هم صداي خش خش و كليشه اي جارو روي تن كوچه با بيدار شدنم از خواب همزمان شد، مأمور شهرداري هر روز صبح رأس ساعت كوچه را آب و جارو مي كرد و راه را برايمان تميز تا به سر كار برويم و غروب وقتي مي آمديم زباله ها روي هم چمباتمه زده بودند و انتظار مـأمور ديگري را مي كشيدند كه زباله هاي تلنبار شده در جوي آب را با بيل و جارو به ماشين پرتاب كند و چه بسا در اين حركت شيرآبه هايي كه به اطراف پرتاب مي شد و بوي تعفن از حضور دائمي زباله ها را بيشتر مي كرد. شايد با خواندن اين خطوط فكر كنيد قرار است گزارشي در مورد رفتگران شهرداري بنويسيم، نه اشتباه نكنيد؟ تمام اين خطوط را طي كرده ايد تا به اين نتيجه ساده برسيد كه جمع آوري زباله در تهران سال ها نوعي مخفي كاري بوده تا جمع آوري.
حدود 15، 16 سال پيش وقتي سيستم جمع آوري زباله به صورت سنتي بود، جرقه جمع آوري مكانيزاسيون زباله با مشاهده يك فيلم اروپايي يا حتي ژاپني در ذهن دست اندركاران شكل گرفت، اما واقعيت امر اين است كه استفاده از تكنولوژي و فناوري روز و مكانيزه شدن خدمات شهري در پايتخت تا دي ماه سال 84 كشيده شد، تا بالاخره در اين سال زنگ اين حركت به صدا درآمد.
وضعيت حوزه خدمات شهري در جمع آوري زباله و رفت و روب به شكل سنتي انجام مي شد. يعني مأمور رفت و روب با يك جارو زباله ها را در سطح معابر خيابان ها جمع كرده و داخل جوي مي ريخت، مأمور نظافت جوي ها هم زباله ها را به شكل لجن جمع مي كرد و بيرون مي ريخت و تقريباً مخفي كاري و پنهان كاري زباله را به جاي جمع آوري داشتيم، ماشين آلات هم غير استاندارد و روباز بود و شير آبه  گير نداشتند؛ كثيف و نامرتب. ماشين هايي كه بتوان سرشاخه، زباله و خاك جمع كرد، نبود. اين صحبت هاي اوليه مصطفي سليمي، مديرعامل سازمان  خدمات موتوري شهرداري تهران در مورد مكانيزاسيوني است كه اين روزها پارچه نوشته هاي تبليغاتي آن را زياد ديده ايد.
در۱۵-10 سال گذشته شهرداري تلاش كرده مكانيزاسيون خدمات شهري را انجام دهد، اما موفق نبود تا اينكه از دي ماه سال،۸۴ بحث مكانيزه كردن را به دستور دكتر قاليباف در برنامه كاري خود گذاشت تا سازمان خدمات شهري شهرداري اين كار را انجام دهد. مكانيزاسيون، خصوصاً در قسمت ماشين آلات باعث شده تا روش سنتي از رده خارج شده و ماشين آلات روبسته، داراي پرس و كامپك كه حجم زباله را كاهش مي دهد، جايگزين آن شود.
به گفته مصطفي سليمي، مكانيزاسيون خدمات شهري تقريباً 3، 4 و حتي 5 برابر ماشين هاي سنتي براي شهرداري كارايي داشته و از جهت نظافت و زيبايي بسيار مرتب هستند، از جهت كامپك و پرس كردن نيز مي تواند چندين برابر زباله را پرس كرده و با خود حمل كنند. علاوه بر اين ماشين آلات جديد مخزن شيرآبه گير دارند كه شير آبه زباله را جمع و به محل تخليه و دفن منتقل مي كنند و به اين ترتيب شيرآبه زباله ها در سطح خيابان و معابر ريخته نشده وخيابان ها نامرتب و كثيف نمي شود. در اين روش مأمور زباله، كيسه آشغال ها را با دست بلند نمي كند تا به درون ماشين زباله پرتاب كند. بلكه شهروندان زباله را داخل مخزني مي گذارند كه در نزديكي منزلشان تعبيه شده است و ماشين مخزن را تخليه مي كند، بنابراين تماس مستقيم حدود 12 هزار كارگري كه در شهرداري تهران فعاليت مي كنند با زباله قطع مي شود. كارگرها با دستكش و لباس مرتب و تميز و استاندارد و ايمن كار خود را انجام مي دهند و ارتباط مستقيم با زباله نخواهند داشت. ماشين با بازوهاي مكانيكي كه دارد اين مخازن را تخليه مي كند. آنچه كه سليمي توضيح مي دهد روش جديد جمع آوري زباله است، روشي كه در آن دو سيستم اجرايي وجود دارد، يكي تخليه زباله هاي مراكز بزرگ اداري، تجاري، صنفي و مجتمع هاي بزرگ مسكوني و مراكز توليدكننده كه داراي انبوه زباله هستند كه اين مراكز بايد مخزن را از طريق اين مركز تهيه كرده و در داخل ساختمان خود نگهداري كنند و زباله را در داخل مخزن بريزند و رأس ساعت 9 شب مخزن زباله را در مسير حركت ماشين هاي شهرداري قرار دهند و ماشين شهرداري مخزن را تخليه مي كند. در اين طرح تمام صنوف، مراكز اداري، تجاري، وزارتخانه ها، سازمان ها، پادگان ها، ارگان ها و نهادها بايد مخازن را خريداري كنند، زباله خود را در داخل اين مخازن بگذارند و رأس ساعت 9، اين مخازن در مسير ماشين هاي شهرداري قرار بگيرد و وقتي كه تخليه شد، مخازن را به داخل ساختمان ها مي برند.
قسمت بعد زباله هاي پراكنده در سطح شهر و واحدهاي مسكوني كوچكتر است كه اين زباله ها را داخل مخازني مي گذارند كه در خيابان ها و كوچه ها و معابر نصب كرده ايم و ماشين هاي جمع آوري زباله اين مخازن را تخليه مي كنند.
به گفته مدير عامل سازمان خدمات موتوري گسترده ترين فعاليت شهرداري در بحث مكانيزاسيون، در مورد جمع آوري زباله هاست. وي ادامه مي دهد: حجم و تناژي كه از جمع آوري زباله به دست آورده ايم 7 هزار تن است. يعني ميزان جمع آوري زباله به صورت مكانيزاسيون 7هزار تن است كه البته در حال حاضر 5 هزارتن را به اين وسيله از سطح شهر جمع مي كنيم. در واقع حدود 73ناحيه از 120 ناحيه مكانيزه شده كه نواحي بسيار بزرگ و حجيمي هم هستند، تحت پوشش مكانيزاسيون قرار گرفته است، يعني با استفاده از ماشين آلات بزرگ خدمات شهري، زباله هاي اين نواحي جمع آوري مي شود.
علاوه بر اين در بخش رفت و روب و جارو كردن خيابان ها، قسمت سنتي تعطيل شده و ديگر به هيچ مأموري در نواحي مكانيزه شده، اجازه داده نمي شود تا جارو به دست، خيابان ها را رفت و روب كند. سليمي مي گويد: در روش جديد متصدي ها را آموزش داديم تا با جاروهاي مكانيزه جديد خيابان ها را پاكيزه كنند، در عين حال ماشين آلاتي خريداري شده كه اين ماشين ها به رفت و روب خيابان ها اقدام مي كنند كه داراي مكنده هاي بسيار قوي كه جارو زير آنها نصب شده هستند و اين مكنده ها و جاروها، گرد و غبار و آشغال هاي خيابان ها را جمع آوري مي كنند. در معابر كوچك مانند كوچه ها و خيابان هاي بن بست هم ماشين هاي كوچكي در نظر گرفته شده كه علاوه بر كوچه ها، پارك ها، پياده روها و معابر كوچك را جارو مي كنند.وي ادامه مي دهد: خدمات شهري شهرداري تهران براي معابر و كوچه هاي كوچك نيز پيش بيني ويژه اي كرده است. در برخي جاها كه ساخت و ساز براساس استانداردهاي شهري نبوده و با مشكلاتي روبه رو هستيم كه براي اين مناطق هم موتورها و ماشين انفرادي را تهيه خواهيم كرد كه در خيابان ها و معابر كم عرض هم قابل استفاده باشد.
سليمي در مورد هزينه در نظر گرفته شده براي اين طرح مي گويد: برآورد هزينه اي براي مكانيزاسيون خدمات شهري 110 ميليارد تومان بود كه 70 درصد از اين هزينه توسط بخش خصوصي تأمين مي شود البته بايد بگويم در حال حاضر بخش خصوصي بيش از 70درصد براي اين موضوع سرمايه گذاري كرده است و تمام ماشين آلات و امكانات توسط بخش خصوصي خريداري شده و در سطح شهر به كار گرفته شده است.
تماس براي مخزن زباله
تقريباً 80 درصد از تماس هاي 137 براي درخواست مخزن زباله در محل هاست كه مكرراً تماس مي گيرند و مخزن زباله مي خواهند و خواستار اجراي سيستم مكانيزاسيون در محل زندگي خود هستند.
اين صحبت سليمي در مورد درخواست مردم و نحوه برخورد آنها با طرح مكانيزاسيون خدمات شهري است.
او در مورد نحوه قرار گرفتن مخازن زباله در محله ها مي گويد: مخازن براساس نسبت توليد زباله در هر محله قرار گرفته است. در حقيقت يعني به نسبت زباله هايي كه توليد مي شود، مخزن گذاري در يك محله انجام مي شود. در ابتدا آماري از توليد زباله در يك محله گرفته مي شود مثلاً بررسي مي كنيم در يك محله به اندازه يك مخزن 660 ليتري زباله توليد مي شود، مخازني با اين حجم قرار مي دهيم، در جاي ديگر مي بينيم زباله بيش از حد توليد مي شود. يك مخزن 1100 ليتري مي گذاريم، اگر در ناحيه اي زباله توليد نشود يا كم توليد شود، بايد فاصله بين مخازن بيشتر باشد تا مخزن پر شود. اگر قرار باشد به فاصله كم مخزن بگذاريم بايد سر تا سر كوچه ها و خيابان ها را پر از مخزن كنيم در حالي كه اين جانمايي بايد متناسب با توليد زباله باشد. اگر در جايي مخزن زياد گذاشته باشيم و زباله كم باشد، به مرور مخازن را برمي داريم اما اگر جايي مخزن كم گذاشته باشيم و زباله توليد شده بالا باشد، مخزن گذاري را ادامه مي دهيم. در عين حال اگر محله اي درخواست كنند و توليد زباله به حدي باشد كه نيازمند نصب يك مخزن باشد، حتماً اين كار را انجام مي دهيم.
يك توصيه تكراري
وقتي از سليمي مي خواهيم تا توصيه اي به شهروندان كند، سراغ موضوعي مي رود كه تكرار مكررات است و مي گويد: شهروندان حتماً ساعت 9 شب را براي تخليه زباله در نظر داشته باشند و رعايت كنند به خصوص اگر محله اي به سيستم مكانيزاسيون مجهز است يا مخزن در ساختمانشان قرار دارد، ساعت 9شب مخازن را بيرون بگذارند و حتماً در داخل مخزن زباله بريزند.
بعد از استفاده درب مخزن را ببندند و زباله اي كه داخل مخازن مي ريزند، داخل كيسه و گره زده باشد.
در عين حال مديركل خدمات شهري شهرداري تهران از مردم مي خواهد نسبت به امنيت، شست وشو و نگهداري مخازن، مأموران شهرداري را كمك كنند و مخازن را تميز نگه دارند.
او معتقد است طرح مكانيزاسيون جمع آوري و حمل زباله و نظافت شهري با مشاركت فعال و همه جانبه دستگاه هاي اجرايي، مراكز فرهنگي، تجاري، آموزشي، بهداشتي، صنفي و خدماتي و بانك ها و مجتمع هاي مسكوني و عموم شهروندان موفقيت آميز خواهد بود.

گروه شهري- اين روزها اگر هم چشم تيزبيني نداشته باشيد باز هم نمي توانيد سطل هاي بزرگ چرخ داري را كه سر كوچه ها و در معابر قرار گرفته اند ناديده بگيريد. بگذاريد اين بار يك راست برويم سر اصل مطلب، موضوع امروز نه ترافيك است نه آلودگي هوا و نه خودروهاي فرسوده اي كه صداي چرق چرق چرخ هاي شان گوش را نوازش مي كنند. امروز مي خواهيم از موضوعي بنويسيم كه براي دانستن آن به شامه تيز نياز نيست، تنها كافي است يك نفس نه چندان عميق بكشيد تا بوي زباله هاي انباشته شده در خيابانها مشام تان را آزار دهد. همين كافي است تا شما هم مثل ما به فلسفه نسبت اين سطل ها در كوچه ها و انباشته شدن زباله ها در خيابانهايي شويد كه چند قدم با اين سطل ها فاصله دارند.
همكاري مي گفت زمان گذشتن از يك خيابان زير تابلوي تبليغات خدمات شهري شهرداري تهران پر بود از زباله هاي تر و خشكي كه به ماشين مكانيزه درون تصويري دهن كجي مي كرد. زماني هم كه صبح كيسه هاي زباله از خانه ها به بيرون كشيده مي شد، پسرك درون بيلبورد تبليغاتي كه تأكيد مي كرد ساعت 9 زمان بيرون گذاشتن زباله است، نگاه غمگينانه اي داشت كه چشم در چشم مردم شهر دوخته بود و آموزش هاي بي فايده خود را، تكرار مكرراتي مي دانست كه در گوش هيچ شهروندي نمي رفت.
قرار است تا پايان سال 85 ، 130 ناحيه تهران مجهز به سيستم مكانيزه خدمات شهري شود. قرار است يگان موتورسوار خدمات رسان به شهروندان تهراني با موتورسيكلت هاي دوچرخ با سرعت بالا، رفع آبگرفتگي را در زمستان، جمع آوري زباله را در تمام طول سال و بهسازي معابر را براي عبور و مرور كنترل كنند.
اما فايده اين كارها چيست. وقتي كه سطل هاي زباله پر از خالي است و جوي هاي آب انباشته از زباله، فايده چرخيدن اين موتورسواران در سطح شهر چيست. وقتي كه شهروندان پايتخت نشين، حقوق شهروندان ديگر را زير پا مي  گذارند ونه تنها زباله هايشان را رأس ساعت 9 بيرون نمي گذارند كه صبح موقع رفتن به سر كار حاضر نيستند يك كوچه آن طرف تر بروند پسمانده هاي ديشب را در سطل تعبيه شده در محله خود بگذارند.
حالا مدام بگوييم زباله هايتان را ساعت 9 بيرون بگذاريد. تأكيد كنيم بيماري هاي ناشي از پراكندگي زباله بيش از هر چيز ديگر سلامت روح و جانمان را تهديد مي كند، كه قسمتي از حضور اين موش هاي موذي از انباشت زباله آب مي خورد، كه منظر شهري نازيبا، ديد بصري ما را كه بالاي سرمان خاكستري و زير پايمان آسفالت سياه و نفت است را آزار مي دهد. گفتن اين حرف ها چه سودي دارد وقتي گوش كسي به اين حرف ها بدهكار نيست.