منبع :www.hamshahrionline.ir
سيد ابوالحسن مختاباد
شهرام ناظري به همراه گروه كابوكي در روزهاي 23 و 24 شهريور در زمين تنيس ورزشگاه انقلاب به اجراي برنامه پرداختند. در اين نوشته نگاهي داريم به اين كنسرت و البته سخني درباره برخي حواشي آن.
شهرام ناظري در موسيقي آوازي ايران جايگاه يگانه اي دارد و آن هم باز مي گردد به جنس صداي وي كه در كمتر خواننده اي مي توان نمونه اي نظير آن به دست آورد. اگرچه در يكي ، دو سال اخير صداي يكي از خوانندگان شبيه ناظري هم در گوشه و كنار به گوش مي رسد. يادم نمي رود كه در گفت و گويي با ناظري خود وي نقلي را از استاد داريوش صفوت آورد كه درباره صدايش گفته بود ( در سالهاي آغازين كار ناظري) : درصداي تو چيزي است كه آدمي را به ياد گذشته هاي دور و اساطيري مي اندازد و سعي كن كه اين جوهره وجودي را حفظ و حراست كني .
اكنون كه بيش از سه دهه از آن سخنان گذشته است، مي توان به درستي سخن و نگاه استاد صفوت پي برد. ناظري صدايش از جنسي ديگر است و همين صداي انحصاري است كه به وي اين جسارت را بخشيده كه برخي قواعد سنتي آوازخواني را بشكند . به گمان من ناظري اگرچه خواننده اي آشنا با رديف است و از رموز و قواعد اين كار آگاهي كاملي دارد و در نزد برخي از شاخص ترين رديف دانان موسيقي آوازي و سازي ظرايف و دقايق كار را فرا گرفته است ، اما در آوازخواني سعي كرده كه تا حدودي پا از دايره اين قواعد فراتر بگذارد و نوعي اشراق و شهود را در خواندن به كار گيرد . شايد نزديكي وي به اشعار مولانا و همذات پنداري اش با شعرهاي شاعر شوريده بلخ دليلي جز اين نداشته باشدكه مولوي نيز درشعر گفتن خود را رها مي ساخت و چندان پاي بند رديف و قافيه نبود و عاشق وش باراني از كلمات را دركنار هم مي نشاند. قطعاتي كه وي به عنوان اشعار آوازي كنسرت اخيرش انتخاب كرد باز هم از همان قاعده اشعار كنسرتها و آلبومهاي ناظري پيروي كرده و مي كند. اشعاري كه شوريدگي شاعر را نشان مي دهد و خوشبختانه در تصانيفي هم كه خوانده شد ، اين اشعار حضور و بروزي جدي وموثر داشته و دارند. به جز كنسرتي كه ناظري سالها قبل با گروهي به آهنگسازي فرزندش ، حافظ ناظري، برگزار كرد ، عمده كنسرتهاي سالهاي اخير ناظري با گروهها و افراد شناسنامه دار بوده است . اكنون اما گروه كابوكي ، از افرادي نه چندان معروف اما جوياي نام شكل گرفته است. افرادي كه تكنيك نوازندگي را به خوبي مي دانند، با رديفهاي موسيقي سازي و آوازي آشنايند و از همه مهمتر پشتكار وتلاشي حيرت انگيز دارند و توانسته اند از اجراي صحنه اي برخي از پيچيده ترين قطعات بر آيند. آنهايي كه بخش اول اجراي اين گروه را در نغمه دشتي ديده اند ، مي دانندكه اين قطعات از جمله تكنيكي ترين قطعات در گروه نوازي است كه توسط يكي از گروههاي نامي موسيقي ايراني ( گروه دستان) اجرا شده است . گروهي كه اعضاي آن ضمن سابقه اي درخشان در موسيقي ايراني سالهاست كه بايكديگر كار كرده اند . ويژگي آثار گروه دستان استفاده از سرعت بالا، جملات موسيقايي با ريتمهاي لنگ و نيز درهم تنيدگي جملات موسيقايي است. ضربي( برداشت آزاد از يك نغمه محلي ) اجرا شده توسط اين گروه در آلبوم لوليان كه از سوي گروه كابوكي نيز بازنوازي شد ، از جمله اين قطعات است كه با مهارت و سرعت مورد نظر آهنگساز اجرا شد. ويژگي ديگر گروه كابوكي استفاده از سازهاي منطقه كردستان درقطعات اركستري است . دو ساز ديوان و بالابان كه سونوريته قابل اعتنايي دارند و مي توانند در ساختار موسيقي گروه نوازي نيز بسيار به كار آيند ، دراين اجرا به كار گرفته شدند . آقاي ناظري پيش از اجراي قطعات كردي از اين دو ساز نام بردند وگفتند كه ساز ديوان را مي خواهند معرفي كنند . اما اگر چه جناب ناظري در استفاده از سازهايي چون تنبور سنت شكن بوده اند اين ساز را به مردم هنردوست معرفي كردند، ولي ساز ديوان را سالها قبل برخي ديگر از اهل موسيقي درساختار اركستري و سازبندي هاي موسيقي گروهي به كار بردند كه نمونه آن ( اگر اشتباه نكنم ) استفاده گروه ارغنون با آواز حسام الدين سراج در كنسرت هايي بود كه تحت عنوان موسيقي ملل ارائه مي شد واتفاقا نوازنده ديوان هم شهريار فريوسفي بود.
موسيقي كردي مجزا
در كنسرتهاي گذشته ناظري موسيقي كردي به شكلي مجزا حضور و بروز نداشت( به جز كنسرت وي با گروه كامكارها ) بلكه برخي از قطعات كردي در انتهاي برنامه و به تقاضاي علاقه مندان اجرا مي شد. در كنسرت اخير ناظري اما بخشي مجزا به موسيقي كردي اختصاص داده شد و برخي از قطعات معروف موسيقي كردي با تنظيمي متفاوت تر از تنظيم گروه كامكارها به اجرا در آمد.
حاشيه اي بر كنسرت
ورزشگاه انقلاب پس از چند سال ميزبان يك گروه موسيقي شده است . سال گذشته در اين ورزشگاه گروه موسيقي آريان به اجراي برنامه پرداخت كه به دليل تگرگي كه در ميانه هاي برنامه باريد، دستگاه صوتي و نوري اين گروه آسيب جدي ديد و متاسفانه تلاش گروه براي اجراي دوباره در اين ورزشگاه به جايي نينجاميد. همه ما مي دانيم كه موسيقي به لحاظ مكان اجرا دچار مضيقه است . تنها سالن استاندارد موسيقي تالار وحدت است كه پاسخ اجراهايي دراين سطح را نمي دهد ، چرا كه اين سالن تنها گنجايش 700 نفر تماشاگر را دارد و هزينه اجاره آن هم بسيار بالاست و از سوي ديگر كنسرتهاي اين چنيني به دليل استقبال فراوان عملا پاسخ مشتاقان را در چنين سالنهايي نمي تواند بدهد و بسياري از مردم از ديدن اين برنامه ها محروم مي مانند و از سوي ديگر چرخ اقتصادي موسيقي نيز به آساني نمي گردد . در چنين وضعيتي است كه راه اندازي كنسرت در ورزشگاهها را بايد به فال نيك گرفت. يادم نمي رود كه چند سال قبل كه آقاي مهاجراني به مخالفت با اجراي كنسرت در ورزشگاهها پرداخت ، استاد محمدرضا شجريان در گفت وگويي كه با يكي از رسانه ها انجام داده بود ، گفت كه وقتي مكاني مناسب براي كنسرت دادن نداريم و تازه هم تماشاگر و هم من موزيسين راضي هستيم كه در ورزشگاهها كنسرت دهيم چرا بايد دولت با اين گونه كنسرت ها مخالفت كند .
به نظر مي رسد اگر سنت استفاده از ورزشگاهها براي اجراي كنسرتها رونق دوباره اي بيابد ، بتوان اميد وار بود كه در برخي از شهرستانهاي دورافتاده هم اجراهاي موسيقيدانان نامي را شاهد باشيم .
حواشي كنسرت
- مطابق معمول كنسرت با يك ساعت تاخير آغازشد. شهرام ناظري ساعت نه روي سن آمد و گفت كه از اين بابت پوزش مي خواهد و وعده داد كه به جهت صرفه جويي در وقت برنامه كل اجرا را بدون آنتراكت خواهند نواخت و خواند.
- ناظري همچنين از وجود برخي مشكلات بر سر راه مجوز كنسرت موسيقي خبر داد و گفت كه دوبار كنسرت تا مرحله تعطيلي پيش رفت اما به دليل كمكهاي مدير ورزشگاه و نيز ديگر دست اندركاران ، از جمله دفتر امور موسيقي ، كار به خوبي پيش رفت .
- ناظري همچنين گله مند بود كه برخلاف ديگر كشور ها كنسرت دادن در ايران حواشي و دوندگي هاي فراواني دارد كه فرد اهل موسيقي را از آن پشيمان مي سازد ، اما در ميانه گفته هايش گفت كه ما هم ايراني هستيم و ياد گرفته ايم كه چگونه جنگ و جدل كنيم و كنسرت برگزار كنيم . وي همچنين يك دليل ديگر تحمل اين همه رنج و تلاش براي برگزاري كنسرت را هم نفس شدن با تماشاگران نام نهاد و گفت كه وقتي حضور شما ها را در كنسرت حس مي كنيم، بسياري از اين دردسرها از يادمان مي رود .
- اجراي قطعه زمستان با شعر زنده ياد مهدي اخوان ثالث با سازهاي سنتي از نكات جالب توجه اين برنامه بود . اين قطعه دو دهه قبل با آهنگسازي و تنظيم محمد رضا درويشي با اركستر بزرگي از سازهاي موسيقي كلاسيك و چند ساز سنتي اجرا و در آلبومي به نام زمستان انتشار عمومي يافت.
- استقبال از كنسرت به حدي بود كه تهيه كننده و مدير اجرايي اين برنامه در گفت وگويي با همشهري اشاره كرد كه اگر مجوزها به سرعت صادر شود ،اواخر هفته هم اين كنسرت براي دو روز تمديد خواهد شد.
- از جمله ابتكارات مديريت اين برنامه اين بود كه براي تمامي تماشاگراني كه از دربهاي جنوبي وارد مي شدند، ميني بوسهايي را در نظر گرفته بود كه آنها را تا محل كنسرت هدايت مي كرد.
- يكي از نيروهاي خدماتي براي تعدادي از ميهمانان رديف جلو قوطي هاي نوشابه و انواع و اقسام اشربه و اغذيه مي برد كه با تذكر شهرام ناظري كه كنسرت موسيقي سنتي جاي نقل و نبات نيست از كار خويش بازماند.
در گروه موسيقي همراه ناظري كه به گروه كابوكي معروف است ، نوازندگاني چون صابر نظرگاهي؛ تار و ديوان، شهرام محمدي؛تار و دهل، راشد باباشهابي؛كمانچه، فردين كريم خاوري؛سه تار، آرمان سيگارچي؛عود،فردين لاهورپور؛ ني، بالابان و ديوان، پژهام اخواص؛ تنبك و پنداريك، سياوش ناظري؛ دف مي نواختند .
