شنبه ۸ مهر ۱۳۸۵
نگاهي به نمايش شهادت خواني انسان هاي سرگشته... در تالار قشقايي تئاتر شهر
صداي پرصلابت صحنه
نيما بازرگان
004767.jpg
در ميان كارگردانان تئاتر كشورمان، كمتر كسي چون روح الله جعفري يافت مي شود كه دلبستگي و دغدغه خاصي نسبت به نوشتن و اجراي نمايش با تم و موضوع ديني، مذهبي داشته باشد. وي همواره تلاش كرده است بخش و يا اجزايي از موضوعات دين و مذهب را توأمان در تئاتر متجلي سازد. اين دغدغه البته منجر به پژوهش او در زمينه دين و مذهب در تئاتر و ريشه ها و بن مايه هاي اين مضامين در تئاتر و نمايش ايراني شده است.آن چه كه در نگاه اول در نمايش شهادت خواني انسان هاي سرگشته اي كه به بهاي اندك مسيحشان را به صليب كشيدند از بهر آن كه راست كردار بودند! توجه مخاطب را به خود جلب مي كند، متن و نمايشنامه آن است.
روح الله جعفري با اقتباس آزاد از دو نمايشنامه، متن سومي را خلق كرده كه به زبان خاص تر و پخته تري در حيطه ادبيات مذهبي دست يازيده است، زيرا كه گفت وگوها خالي از حضو و زوائد است و با وجود آن كه از زبان كلاسيك بهره برده است، در متن از واژه ها و عبارات ثقيل و سنگين خبري نيست. به همين دليل تماشاگر با شنيدن و ديدن چنين جملات و تصاويري بهتر و راحت تر مي تواند با آن ارتباط برقرار كند.پيرنگ داستان نمايش طوري طراحي گشته است كه حوادث و موقعيت ها به هم ارتباط داشته باشند، بنابراين وقايع داستان براي تماشاگر باورپذير مي شود و مي پذيرد كه چنين حوادثي در مقطع تاريخي نمايش در حال به وقوع پيوستن است. در اين راستا به تصوير درآوردن دو داستان موازي در نمايش شهادت خواني انسان هاي... نشان از آن دارد كه نويسنده پيرنگ داستان نمايش را با در نظر گرفتن همه جوانب، در قالب يك قرينه سازي مناسب مفهومي و به صورت نمايش در نمايش رعايت و از آن استفاده كرده است.در واقع پيرنگ، اوج و فرود بحران هاي قصه و... در اين اثر به جذابيت نمايش كمك شايان توجهي كرده است.اما درخصوص موارد اجرايي نمايش شهادت خواني انسان هاي.... مي توان گفت:
۱ - تماشاگر از بدو ورود به راهروي انتظار تالار قشقايي با سنگ ها، چوب ها، سيم خاردار، طناب ها و گوني هايي معلق در فضا روبه رو مي شود كه براي او سؤالي در ذهنش ايجاد مي كند كه اين چيدمان چه معنايي را دربرمي گيرد، اما با شروع نمايش و با پخش شدن صداي پرصلابت مرحوم محمدرضا آقاسي حماسه پرداز واقعه كربلا، تماشاگر متوجه مي شود كه آن فضاي ابهام آميز بيرون تالار نمايش با واقعه كربلا در ارتباط است. سپس با شروع داستان نمايش جرقه ديگري براي روشن شدن فضاي به تصوير درآمده در ذهنش ايجاد مي شود، آن هم سنگسار شدن انسان هايي است كه به سبب جهل و سستي ايمانشان از همراهي با امام حسين(ع) و يارانش غافل مانده اند و به همين علت قرار است كه سنگسار بشوند.البته كامل شدن اين تصاوير و معنا در پنج صحنه، به تدريج براي تماشاگران روشن مي شود. لذا با تمهيدي كه از سوي كارگردان اتخاذ گرديده است تماشاگر نمايش شهادت خواني انسان هاي... قبل از آغاز نمايش، مستقيماً با فضاي نمايش، بدون هيچ واسطه اي ارتباط برقرار كرده و اين ارتباط و همذات پنداري در پايان نمايش به اوج خود مي رسد.
۲ - در اجراي اين اثر طراحان صحنه از حداقل عناصر صحنه، بهره  برده اند و در صحنه آرايي به تئاتر بي چيز نزديك شده اند. مي توان به تنها وسيله اي در صحنه اشاره داشت كه در سه حالت مختلف براي رساندن مفاهيم دو داستان به تصوير درآمده، از آن استفاده شده است. اين ابتكار و خلاقيت نشان از تسلط كامل طراحان صحنه نمايش دارد كه كاركرد چند منظوره از اين وسيله را در صحنه هاي مختلف نمايش فراهم آورده اند. به عبارتي ديگر هم نمادي از بسته شدن و سنگسار گشتن شمعون را دربرمي گيرد و هم در داستان ديگر، وسيله اي مي شود براي مصلوب شدن حضرت مسيح(ع).
۳ - از نوآوري هاي نمايش مذكور در حيطه اجرا، مي توان به جنس بازي بازيگران اشاره داشت كه با استفاده از شيوه بازي در بازي، آن هم در فضايي واقع گرايانه، انتقال مفاهيم مورد نظر نويسنده و كارگردان را به درستي به مخاطب ارائه مي دهند. صادق خاموشي در نقش شمعون با توجه به بسته شدنش در سراسر نمايش به وسيله اي كه توسط بازيگر مقابلش در صحنه جابه جا مي شود،  از عهده چنين كاري دشوار به خوبي برآمده است. اين مسأله گوياي اين نكته است كه وي براي رسيدن به آمادگي لازم، زمان زيادي را به تمرين هاي بدني به همراه گروه در حين تمرينات اختصاص داده است. او بازي قابل قبولي از آغاز تا پايان نمايش از خود ارائه داده است.البته بازي پرديس افكاري در نقش شهرزاد نيز چشمگير است.
وي با تسلط بر بيان و با توجه به شيوه بازي اش يعني بازي در بازي، كليشه هاي رايج و مرسوم در زمينه اجراي نقش يك زن در تئاتر مذهبي- ديني را شكسته است. اين نكته نشان از هدايت صحيح و دقيق كارگران نمايش دارد كه توانسته از بازيگرانش بازي قابل قبولي بگيرد. به همين دليل تماشاگران به راحتي مي توانند با بازيگران نمايش احساس همذات پنداري بكنند. در اين راستا بازي هاي امير نيك سرشت در نقش مرد راهب نقاش، صبا مهري در نقش دختر تازه مسلمان شده و آرش ميرطالبي در نقش سوار و همچنين مجيد رحمتي در نقش شبيه خوان همگي يك دست و روان از كار درآمده است.
۴ - دستمايه قرار دادن امكانات شيوه اجرايي تعزيه و فاصله گذاري براي اجراي نمايش مي تواند يكي از بهترين شيوه هاي اجرايي براي نمايش ايراني باشد. كارگردان نمايش مذكور در بدو ورود تماشاگر به تالار با شكستن مرز صحنه اي بين بازيگران و مخاطب، قراردادي پيش روي او مي گذراد و از همان ابتدا مخاطب را وارد صحنه نمايش مي كند. يعني تماشاگر به صورت سه سويه و از سه زاويه مختلف به نظاره وقايع نمايش مي نشيند.بنابراين آنچه به صورت خلاق در نمايش شهادت خواني انسان هاي... در پاره اي از ميزانسن ها ديده مي شود، استفاده از تكنيك هاي ناب تعزيه است كه باعث ايجاد ارتباط عاطفي- احساسي ميان تماشاگران و نمايشگران شده است. اوج استفاده از تكنيك تعزيه در صحنه پنجم نمايش است كه به گره گشايي هر دو داستان نمايش منتهي مي شود.
۵ - از ديگر نكات قابل توجه نمايش، ريتم مناسب آن است كه به باور تماشاگر براي دريافت داستان نمايش كمك مي كند، چرا كه سرضرب بودن ريتم صحنه ها در چنين نمايشي كه رواياتش در موازات يكديگر بر صحنه به تصوير درمي آيند، از نكات فني و تكنيكي در عرصه كارگرداني به حساب مي آيد كه منجر به جذب تماشاگر تا پايان نمايش شده است.
۶ - استفاده از كاربرد رنگ، آن هم به صورت زنده توسط سه نقاش در صحنه، به شيوه تجريدي از فضا و اتمسفر حاكم بر صحنه نمايش، حس و حال هنرمندانه اي از واقعه تراژيك كربلا را در اذهان تداعي مي سازد. كامل شدن سه تابلوي نقاشي موجود در صحنه زماني است كه مرد راهب در آغاز صحنه چهارم، شروع به ترسيم نقش و نگاري در پرده بزرگ انتهاي صحنه مي كند. بنابراين استفاده از كاركرد رنگ در نمايش شهادت خواني انسان هاي... به نحو زيبايي در انتقال مفاهيم عاشورايي به تماشاگران مورد استفاده قرار گرفته است.لازم به ذكر است تمهيدات اتخاذ شده توسط روح الله جعفري در خلق ميزانسن هاي ناب، نه تنها باعث شده كه اين اثر در چارچوب يك نمايش مذهبي جاي خود را در بين تماشاگران بازكند، بلكه شروع يك چنين حركتي از سوي كارگردان و عوامل اجرايي اين نمايش، اين نويد را مي دهد تا هنر نمايش و در اين مورد خاص، نمايش مذهبي راه صحيح نفوذ در بين مردم را باز و هموار سازد.

خبر
استقبال از هملت و مكبث
گروه ادب و هنر -گروه شركت كننده در جشنواره آرمونو ارمنستان علاوه بر اجرا در اين جشنواره توسط چند تن از اساتيد خارجي به صورت فشرده آموزش ديدند.
عزت الله مهرآوران، بازيگر و نويسنده نمايش مكبث و روئين تن كه با كارگرداني آندرانيك خچوميان براي دومين بار در جشنواره آرمونو كشور ارمنستان شركت كرده بود، با اعلام اين مطلب گفت: علاوه بر اجراي نمايش مكبث و روئين تن يك استاد حركت ژاپني و يك استاد حركت، اهل كشور گوآتمالا نيز به ما آموزش هايي در مورد بدن دادند كه   بسيار مفيد بود. نكته قابل توجه اين كه با وجود فقر اقتصادي كه در شهر حاكم است، اين جشنواره با جذب اسپانسرهاي  مختلف، بسيار آبرومند برگزار شد. وي با اشاره به اين كه پيش از آغاز اجراها 52 ساعت با گروه بازيگران تمرين داشته، افزود: پس از اجراي نمايش مكبث و روئين تن اين نمايش مورد استقبال تماشاگران حاضر در سالن قرار گرفت و نكته اي كه مورد توجه منتقدان قرار گرفت اين بود كه مكبث و روئين تن كه هر دو در طلب پادشاهي هستند، در اين نمايش مورد مقايسه قرار گرفته اند. اين نمايش 14 سپتامبر يك اجرا را پشت سر گذاشت و سوژه نمايشي كه در مورد مجروح شيميايي جنگ تحميلي بود نيز مورد استقبال پرشور تماشاگران قرار گرفت. پس از پايان نمايش نيز شايسته ايراني، مترجم همراه من، به چهار زبان ارمني، انگليسي، روسي و فارسي از تماشاگران خواست كه به پاس صلح به پا خيزند و تماشاگران متأثر از تماشاي نمايش نيز چنين كردند. مهرآوران كه در اين جشنواره پس از اجراي مكبث و روئين تن به همراه بازيگران آلماني، آمريكايي، گوآتمالايي، اسلوواني و تركمنستاني در نمايش هملت ، نقش پادشاه را ايفا كرده،  در اين خصوص گفت: من در اين نمايش نقش پادشاه را بازي كردم و با وجود اين كه هر يك از بازيگران اهل يك كشور بودند و بالطبع زبان هاي مختلف در نمايش به كار مي رفت، كار، بسيار مورد استقبال تماشاگران قرار گرفت.
آتيلا پسياني، محمد چرم شير
و كيومرث مرادي در كارگاه بازيگري
اولين دوره كارگاه چندگانه بازيگري معاصر از نيمه مهر ماه توسط گروه هنرهاي اجرايي ويرگول كارگاه نمايش مجموعه تئاتر شهر برگزار مي شود.به گزارش واحد اطلاع رساني مجموعه تئاتر شهر، اين گروه نمايشي در نظر دارد تا با هدف استمرار كارگاه هاي خلاق و كشف ظرفيت هاي بالقوه هنر بازيگري در تطابق با هنرهاي ديگر، يك دوره كارگاه چندگانه بازيگري معاصر كه براي اولين بار در ايران تجربه مي شود را راه اندازي كند. آرزو عالي يكي از مسئولان برگزاري اين كارگاه مي گويد: با برگزاري اين كارگاه با توجه به تأثير هنرهاي تجسمي و موسيقي بر دامنه هاي هنر بازيگري سعي شده تا رابطه اي ميان نسل گذشته و امروز صورت گيرد.وي افزود: كارگاه چندگانه بازيگري بر اين پايه تشكيل شده است كه با پذيرش هنرپژوهاني كه تا به حال فعاليت حرفه اي در عرصه بازيگري نكرده اند، بستري براي تربيت استعدادهاي خلاق در اين عرصه داشته باشد .

سايه روشن
اوج و فرودهاي متن
گروه ادب و هنر - بازي در اديپ افغاني يك تجربه متفاوت بازيگري است؛ زيرا اوج و فرودهاي متن به گونه اي است كه بازي را دشوار مي كند.
رحيم نوروزي، بازيگر و كارگردان تئاتر كه در حال حاضر مشغول بازي در نمايش اديپ افغاني به كارگرداني احمد مهرانفر در مجموعه تئاترشهر است، درباره بازي در اين نقش گفت: اين متن در ساختار نمايشنامه و اجرا، كارِ كم تحرك و پرسكوني است كه با منحني معمول دراماتيك و ديالكتيك علت و معلولي خيلي منطبق نيست. اين مسأله در ميزانسن و حركت و جنس زبان تأثير مي گذارد و بخش عمده اي از كار را به وضوح ايستا مي كند. وي با اشاره به اين كه عمده حركتش روي يك تختخواب انجام مي شود، افزود: گاه مي خوابم و گاه مي نشينم. حتي سعي مي كنم برخي از حركات اضافه دستم را نيز حذف كنم تا عمده حركت با چشم ها صورت گيرد؛ چون متن چنين مي طلبد و فضاي بازي را محدود مي كند. در چنين شرايطي احتمال به خطا رفتن در بازي بسيار زياد است. وي با اشاره به شيوه بازي در نمايش طناب كه پيش از اين در تالار سايه اجرا شد، گفت: در نمايش طناب سعي مي كردم با فرو كردن گردن در كت و لباس، حالتي مضطرب و دست و پا چلفتي داشته باشم و در اين شيوه با يك تجربه جسماني به بيان بازي برسم. وي تاكيد كرد: از ديد من بازيگري، وانمود كردن رفتار و سكنات يك فرد و يا حضور او در شرايط و لحظاتي خاص است كه اين كار بايد به درستي صورت گيرد.
تئاتر كودك پر شور و پر مخاطب
نمايشگران حوزه تئاتر كودك و نوجوان، هنرمنداني پرشور، پر كار و با استعداد هستند.
هنگامه مفيد ، كارگردان، نويسنده و عروسك گردان كه سال ها در زمينه نمايش كودك و نوجوان فعاليت داشته در گفت وگو با روابط عمومي سيزدهمين جشنواره تئاتر كودك و نوجوان گفت: من بيننده دائم تئاترهاي كودك و نوجوان نيستم، اما در بين اين آثار، كارهايي را ديده ام كه نشان دهنده شور، فعاليت و استعدادهاي بالقوه اي در اين هنر بوده است. نمايشگران تئاتر كودك و نوجوان گرچه در اغلب موارد قواعد اوليه نمايشنامه  و نمايش را رعايت نمي كنند ولي نسبت به كاري كه انجام مي دهند، پر شور، پر كار و پر استعداد هستند و مخاطب فراواني نيز دارند. وي با ابراز اميدواري نسبت به اين كه با برگزاري سيزدهمين جشنواره سراسري تئاتر كودك و نوجوان آثار قوي تري براي اجرا در طول سال توليد شود، درباره كار در حوزه كودك و نوجوان گفت: معتقدم كودكان بسيار مهمتر، محترم تر، با شعورتر و موشكاف تر از بزرگترها هستند و هنرمندان تئاتر كودك و نوجوان پيش از اين كه به چه چيزي گفتن فكر كنند بايد به چگونه گفتن بينديشند، زيرا كودك امروز همه چيز را مي داند و شاهد همه وقايع روزمره است. اين كارگردان تئاتر و تلويزيون راهكار رفع مشكلات كيفي تئاتر كودك و نوجوان را در آموزش اين گونه تئاتري در دانشگاه ها و برگزاري جشنواره هاي بين المللي تئاتر كودك و نوجوان دانست .

هنر
اقتصاد
انديشه
سخنگاه
سياست
شهرآرا
ورزش
|  اقتصاد  |  انديشه  |  سخنگاه  |  سياست  |  شهرآرا  |  ورزش  |  هنر  |  
|   صفحه اول   |   آرشيو   |   چاپ صفحه   |