آن روز كه روح پاك آدم به بدن
گفتند درآ، نمي شد از ترس به تن
خواندند ملائكه به لحن داوود
در تن در تن درآ درآ، در تن تن
امير خسرو دهلوي
... با رويت هلال ماه رمضان، در خانه امير مكه طبل ها و دهل ها زده مي شود و مسجدالحرام رونقي تازه به خود مي گيرد، حصيرها را نو مي كنند و بر عود شمع ها و مشعل ها مي افزايند چندان كه حرم غرق در روشنايي و نور مي شود... وقت سحور موذن زمزمي در مناره ركن شرقي حرم براي بيدار كردن مردم به دعا و ذكر مي پردازد، مؤذنين جوامع ديگر نيز آواز به آواز هم مي دهند... مسجد از ولوله قاريان به لرزه مي آيد و حضور قلبي به مردم دست مي دهد كه اشك از ديدگان آدمي فرو مي ريزد... (سفرنامه ابن بطوطه ترجمه دكتر محمدعلي موحد)
رمضان متنوع ترين آداب و گونه گون ترين آيين  هايي را كه مي توان متصور بود، در خويش داراست و به بيان ديگر به اندازه يا فراتر از مجموعه آداب يازده ماه ديگر سال، مراسم و مناسك وارده در كشور ايران، پيوستگي و آميختگي شعائر و دستورات و تعاليم دين شريف اسلام با فرهنگ كهن و پشتوانه عميق و ريشه دار مردم ايراني باعث و عامل پيدايش و ايجاد موارد متعدد و سنن و آداب متنوع و موثري گشته است. همان گونه كه زبان اوستايي و پهلوي درآميزش با ادبيات عرب به گستردگي و وسعت واژگاني فراتري تحت نام فارسي دري دست يافت و... درين نوشته سعي بر معرفي برخي از آيين ها و مراسم ماه رمضان دارم كه با استفاده از هنر موسيقي و يا با محوريت اين هنر، در كشور عزيزمان و همچنين در برخي از كشورهاي پارسي زبان انجام مي شود (البته متناسب با تعريف روزنامه اي مقاله) قبل از ورود به مبحث آيين هاي موسيقايي، اشارتي بر ويژگي هاي اين ماه عزيز (شهر الله) و لزوم دقت به شاخصه هايش و جلوات و برجستگي هاي ماه رمضان نسبت به ديگر ماهها، خواهم نمود، ماهي با قدرت و استعدادي بي جانشين در جلب و جذب قلوب افراد و نيز تقويت و ارتقاء ايمان مؤمنين كه هر چند ماه شعبان را شيعيان شهر اعياد نام نهادند و رجب با روزهايي چون 13 (تولد علي) و 27 (مبعث پيامبر اكرم) وذيحجه با اعيادي چون قربان و غدير در بين مسلمين،  احترام و اعتبار خاصي دارند اما باز هم رمضان گويا از جنس و جنم ديگريست و صداي بال ملائك به هنگام فرود در فضايش مترنم است. ماه مبارك رمضان يك شگفتي و به راستي بي  بديل و بي نظير است، هيچ ماهي چون آن ماه جاذبه و ربايش دلها را ندارد هم ماه نزول قرآنست و هم ماه ضيافت الله، هم تلاوت يك آيه از قرآن و توجه و تدبر در يك آيه برابر است با 30 جزو قرآن و هم شبي در اين ماهست كه بهتر از هزاران ماه است و ...
علاوه و اضافه برين محاسن بايد اشاره كرد كه: اين ماه در تمام روزهايش دعاي جداگانه دارد و رؤيت هلال ماه در آغاز و انتهايش بسيار بسيار مهم و البته محل مناقشه است و بزرگترين ترور سياسي تاريخ هم در نوزدهم اين ماه اتفاق افتاده و بزرگترين عيد مسلمين هم در فرداي پايان اين ماه اتفاق مي افتد كه اگر چه روزه گرفتن در اين روز حرام است اما در همه جا به عيد رمضان مشهور و معروف است و...
معشوقه به نام من و كام دگرانست
چون غره شوال كه عيد رمضانست
و اما حوزه موسيقي كه موضوع اين نوشته است در اين ماه آداب و آيين هاي بسيار و فراوان و همچنين ويژه و خاص و منحصر به فرد، وجود دارد كه در دو بخش عمده مي  توان آنان را تقسيم كرد.
۱ - آداب كلي مربوط به ماه رمضان
۲ - آداب كوچكتر شده و مربوط به ساعات مختلف روز مثل (سحر- غروب- قبل از سحر- بعد از افطار)
آداب ماه مبارك
هر روز ماه مبارك براي خود دعاي خاصي دارد و اين در بين تمام تقاويم خورشيدي (ايراني- ميلادي- چيني و...) و قمري (اسلامي- عبري و ...) موضوعي ويژه است و تقريباً  به همان گونه  براي هر روز هم مي توان نوعي آداب موسيقايي را مشاهده كرد كه البته به مهمترين مراسم اين ايام اشاره خواهيم داشت:
۱ - مراسم پيشواز و استقبال از ماه رمضان
۲ - مراسم موسيقايي نيمه ماه رمضان
۳ - مراسم ضربت خوردن حضرت علي(ع)
۴ -آوازهاي شب قدر
۵ - مراسم 27 رمضان
۶ - روز پاياني ماه مبارك
۷ - عيد فطر و ...
آداب و مراسم در ساعات مختلف يك روز
از ديگر شگفتي ها و اتفاقاً  جاذبه هاي ماه رمضان تنوع و تكثر مراسم و آيين هايي است كه در غروب و پس از غروب و همچنين قبل از سحر و سحرگاه، انجام مي گيرد و به نوعي سيطره و تفوق و چربش شبها و گاه تاريكي زمين بر روزها و وقت روشنايي و تابش آفتاب را گواهي مي دهد و اين هم يكي ديگر از ويژگي هاي اين ماه شگفت است كه بخشي از اين آداب در پي خواهد آمد: مناجات، مقتل خواني، مولودي خواني، منقبت خواني كه خود چند نوع است مثل ساده خوان، غرِّاخوان و مرصع خوان ، پرده خواني، ريزه خواني، هنگام خواني و نقالي كه به شاهنامه خواني هم اطلاق مي شود گرچه در اصل فراتر از خواندن يك كتاب بوده است، سحرخواني (سحوري)، چمري، ترنا بازي، غزل خواني، خراباتي خواني، شبيه خواني، گلدسته خواني، دعاي سحر، اسماءالحسني، دعاي جوشن كبير، قرآن به سرگرفتن و ... در اين حدود سه دهه اخير هم تأثير فراوان ربنا و نيز مثنوي خواني استاد شجريان در اين هر 3 مقوله نيز جزو لاينفك آداب و مراسم ماه مبارك رمضان محسوب مي شوند. بر اهل تحقيق و دقت البته روشن است فقط براي خوانندگان و نوجويان و علاقه مندان جوانتر عرض مي كنم كه اين تقسيم بندي دوگانه اي بسا در بسياري از آداب و مراسم در هم پيوند مي خورند و بسياري ديگر به عنوان فصل مشترك و يا مراسم چند وجهي و كثير البعد، هم در بخش اول موضوعيت مي يابند و هم در گروه دوم مراسم قرار مي گيرند؛ مثلاً مراسم الوداع خواني   كه در تقسيم بندي هر دو بخش قرار دارد و از منحصر به فردترين آداب و آيين هاي جهان به شمار مي آيد كه در اين مراسم ماه رمضان تشخص و فرديت مي يابد و همچون انسان و ميهمان عزيزي كه يك ماه كامل بركت آور و نعمت فزون سفره هاي صادقانه و فضاهاي عارفانه و خانه ها و خانواده ها بوده است و اينك مي خواهد هجرت و سفري يك ساله را آغاز نمايد مورد خطاب و خطبه و آواز و ادبيات قرار مي گيرد و با احترام و شكوه او را به خدا مي سپارند.
مثل: الوداع اي انيس شام و سحر، الوداع اي رفيق خوش محضر
الوداع اي نعيم بي تو؛ سفر،  از وداعت مرا شكسته كمر الوداع
الوداع اي خجسته مهمانم، قوت روح و قوت ايمانم
از فراق تو خسته شد جانم، از غمت اندر آه و فغانم الوداع
يا: اي ماه خدا خدا نگه دار... اي ماه خدا خدا نگه دار... اي ماه دعا خدا نگه دار...
و نكته ديگر اين كه مراسم و آيين  ها گر چه در گوشه گوشه اين سرزمين پهناور با توجه به موقعيت اقليمي و جغرافيايي و همچنين وضعيت ويژه تيره ها و شاخه هاي ايراني و  آريايي، بعضاً  در شكل و ظاهر تفاوتهايي را نشان مي دهد اما با يك پيوند پنهاني و رشته اي ناآشكار، در درون و نهاد خويش،  همگوني و اتفاق شگرف و شگفت ديني، فرهنگي و تاريخي ايرانيان را بازگو مي نمايد. مراسم ديگري چون: قنبرخواني، قنبر خواني زنان(بانوان)، پيش خواني رمضان، موسيقي رويت ماه، سحر خواني (سحرخواني با دو تار و تنبور، با ساز كوبه اي و ...)، شب خواني، مرثيه خواني، نوحه خواني، جار كشيدن، توسل خواني، ذكر خواني، نوبت زني يا نقاره زني، كرنا زني، دهل زني، طبالي، شيپور زني و آواز زولبيا فروشان و ... كه در سطور بعدي به معرفي مختصري از هر كدام خواهم پرداخت.
مردم كاشان هم معتقدند در نيمه ماه مبارك رمضان هنگام افطار، حسنين(ع) به در خانه جد بزرگوارشان مي رفتند و با صداي خوش و موزون سوره مباركه والشمس را تلاوت مي كردند و پيامبر(ص) هم به آنان هدايايي مرحمت مي فرمودند. از اين رو تلاوت قرآن كريم با صوت و آهنگ خوش و خواندن اشعار مذهبي و ترانه هاي شادي آفرين در اين ماه پربركت، سبب شكل گيري نوعي موسيقي مذهبي و آييني در ماه رمضان شد كه در هر منطقه اي با توجه به فرهنگ و زبان آن منطقه  اين موسيقي جلوه اي خاص يافت. در كرانه هاي درياي فارس دم دم سحري ها با نواختن دمام و سرودن ترانه، در سيستان، سحر ي خوانان با نواختن دهلك، در يزد با نواختن نقاره آفتاب زرد، در تهران با طبل و شيپور ورچين ورچين و مجالس سخنوري و شعر خواني، در فارس (بويژه عشاير آن) با كرنا و دهل، در آذربايجان عاشيق ها با نواختن تار و خواندن حماسه هاي مذهبي،  در بين كردها و لرها با تنبور و دوتار و در بسياري از روستاها، جارچيان با كوبيدن حلب و جار كشيدن و حمامي ها با به صدا در آوردن بوق حمام، روزه داران را براي انجام فرايض ديني آگاه مي ساختند. آري ماه رمضان ماه عبادت و وجد و سرور بود ماه ميهماني رامشگر جهان هستي. شبهاي قدر هم با ثنا و دعا و تلاوت قرآن و مراثي و نوحه در سوگ مولاي متقيان جذبه اي خاص داشت و شبهاي پاياني ماه مبارك با اشعار الوداعي، مراسم خداحافظي و وداع برپا مي شد. با رخ كشيدن عيد فطر، روزه داران؛ برپايي جشن و سرور و نواختن دف و چنگ و برپايي نماز شكرانه عيد در سماع رباني و ضيافت الهي حضور مي يافتند و پاداش خويش را از پروردگار عالميان دريافت مي كردند و ...
(يادداشت سيد احمد وكيليان در كتاب موسيقي رمضان در ايران تاليف هوشنگ جاويد )

نخستين همايش گذاري در نغمه ها و آيين هاي اقوام ايراني 8 و 9 مهر ماه با حضور چهار گروه موسيقي محلي از كردستان، تركمن صحرا، خراسان و آذربايجان و در سالن ميراث فرهنگي برگزار شد. ويژگي مهم اين همايش در نگاه سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري به موسيقي و آيين ها به عنوان يكي از جلوه هاي مهم توريست و گردشگري است كه در چند سال اخير هم تحركاتي در اين زمينه صورت گرفته كه اين همايش هم در تداوم تثبيت اين حركت به شمار مي رود.
گروه ادب و هنر:مولفه هاي فرهنگي و هنري در كشورهاي مختلف هميشه يكي از ابزارهاي مهم و اساسي براي جلب توريست و گردشگر است كه دكتر محمد سرير بدان اشاره مي كند و مي گويد: حتي كشورهاي آفريقايي كه در زمينه موسيقي به دوني يا سطح پايين تعبير مي شوند باز هم اين ابزار كاربرد دارد. اما متاسفانه ما در ايران هنوز نتوانسته ايم در اين بخش فعاليت نماييم و يك پل ارتباطي از نظر فرهنگي و هنري براي انتقال انديشه هنر ايراني برقرار كنيم. وي با تاكيد بر اين موضوع كه درآمد گردشگري مي تواند از فروش نفت بيشتر باشد، خاطرنشان مي كند: سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري تاكنون ويژگي هاي خاص فرهنگ موسيقايي مناطق مختلف را شناسايي نكرده و اصولا از ابزارهايي بهره مي برد كه موسيقي در آن تعريف ناشده است.
عضو هيات مديره خانه موسيقي، برداشتن قدم هاي اوليه براي معرفي موسيقي به عنوان يكي از جاذبه هاي گردشگري را مرهون رعايت اين نكات دانست و گفت: در وهله اول بايد موسيقي محلي نقاط مختلف ايران به همراه ديگر جاذبه هاي توريستي نظير معماري به صورت سي دي و نوار عرضه شود. برگزاري جشنواره هاي مختلف خياباني و اجراي زنده موسيقي در اين جشنواره ها، سالن و پارك هاي عمومي كشورهاي مختلف صورت بگيرد. به فرض مثال در كشورهايي مانند سوئيس اتريش، آلمان و فرانسه و... در فصول خاص گردشگري يكسري برنامه هاي خاص براي جلب گردشگر ارائه مي شود كه اجراهاي زنده موسيقي يكي از آنهاست. همچنين شركت هاي هواپيمايي مي تواند گلچيني از انواع موسيقي را پخش و در اختيار مسافران خارجي قرار دهند. در هتل هاي بين المللي هم مي توان چنين كارهايي را انجام داد. سرير معتقد است معرفي حركات موزون مناطق مختلف ايران نظير لرستان، كردستان، خراسان به همراه جاذبه هاي معماري مي تواند جزو اولويت هاي جالب يك گردشگر خارجي قرار بگيرد.
به گفته مجيد درخشاني، جذب توريست با ابزارهاي فرهنگي مرارت هاي دوچنداني را در مقايسه با ابزارهاي ملموس نظير بناهاي تاريخي طلب مي كند؛ به همين خاطر بايد با يك تير، دو نشان زد. مي توان با برنامه ريزي هاي دقيق و حساب شده كنسرت هنرمندان بزرگ و مشهور موسيقي سنتي را در مكان هاي تاريخي برگزار كرد.زماني كه صحبت از ارث و ميراث مي شود به گفته علي اكبر شكارچي كمتر كسي از نغمه هاي محلي به عنوان يكي از ميراث هاي فرهنگي ما ياد مي كند. وي خاطرنشان مي كند: آهنگ ها و نغمه هاي محلي چه بخواهيم و چه نخواهيم نسل به نسل و سينه به سينه به ما رسيده اند. آنها بخشي از هويت قومي و ملي ما هستند. بايد چاره اي انديشيده شود تا همين مختصر در شلوغي زمانه از دستمان نرود.موسيقي اقوام ايراني به اعتقاد محمد رضا درويشي جدا از وجوه معرفتي مي تواند به عنوان بخشي از ويترين فرهنگي ايران، جايگاهي را به خود اختصاص دهد. اين پژوهشگر موسيقي نواحي مي افزايد: موسيقي نواحي ايران مي تواند جذب گردشگري فرهنگي را سرعت ببخشد. زيبايي هاي اين نوع موسيقي كمتر از زيبايي بناهاي تاريخي نيست. اما بايد توجه داشت در موسيقي نواحي ما، معرفت عظيمي نهفته است كه بسيار فراتر از مقوله گردشگري و جذب توريست مي توان بدان پرداخت.
گردشگري از نگاه سخنرانان
دكتر حميدرضا اردلان كه نخستين سخنران اين همايش بود، باد آور شد موسيقي ايران در حوزه موسيقي مقامي با موسيقي آسيا و آفريقا پيوند مي خورد و اين پيوند به واسطه موسيقي نزديك كردها با كردهاي سوريه و ارمنستان، موسيقي عاشيق هاي آذربايجان با جمهوري آذربايجان،  تركيه و كشورهاي ترك زبان، موسيقي خراسان با افغانستان و تاجيكستان، موسيقي جنوب ايران با كشورهاي جهان اسلام و عربي، موسيقي بوشهر (سنج و دمام) با آفريقا، موسيقي سيستان و بلوچستان با پاكستان است. موسيقي در كشور ما هيچ گاه براي تفريح نبوده است. كارگردان يكصد فيلم از اساتيد موسيقي نواحي ايران، موسيقي آييني را در حال حاضر از سه نوع جنس مي داند و خاطرنشان مي كند: اين سه نوع عبارتند از جنس ماهيت روايي يعني كسي براي ما روايت مي  كند و ما نفر سوم هستيم، محاكات كه ما خودمان در جمع هستيم و حادثه يعني اينكه ما خود به شخصه كاري را انجام مي دهيم؛ كه هم اكنون آيين هاي ما در حال حاضر از نوع روايي است. اما حتي نوادگان اقوام نيز با آيين هاي خود آشنا نيستند كه نتيجه اين جريان رسوخ ساز ارگ به جاي سرنا بوده و رقص هاي متنوع جايگزين رقص هاي محلي شده است.
وي در پايان سخنراني خود با انتقاد از برنامه هاي عجله اي ميراث فرهنگي، مي گويد: در فرصت دو هفته اي نمي توان براي چنين همايشي برنامه  ريزي كرد؛ بلكه بايد با در دست داشتن زمان كافي، برخي اسطوره هاي روستاهاي كشور را بازسازي كرد تا مردم در چنين همايش هايي اين اسطوره هاي فرهنگي را ببينند. علي معلم دامغاني، يكي ديگر از سخنرانان اين همايش دو روزه بود كه گفت: اكنون موسيقي آييني در دنياي شرق به خصوص ايران بخش موسيقي شيعه است كه در ماه هاي محرم و رمضان شنيده مي  شود. موسيقي مسجد  را به عنوان اذان،  موسيقي محرم را با عنوان مداحي، دو ضربي، چهار ضربي، سينه زني و زنجير زني مي  شناسيم. وي مي افزايد: يك عمر زمان لازم است تا بتوان دوتار يا ديگر سازهاي مقامي كشور را ياد گرفت و جز مذهب و اعتقاد چيز ديگري نمي تواند در اين راه تاثيرگذار باشد. رسانه ها نيز نقش موثري در حفظ موسيقي دارند و بايد اين هنر را به عنوان بخشي از فرهنگ كشورمان حفظ كنيم.
در ادامه اين مراسم گروه موسيقي كردي به سرپرستي عليرضا ظهيرنيا روي صحنه آمد و قطعاتي از موسيقي محلي كردستان را همراه با آيين هاي محلي اين منطقه اجرا كرد. سپس گروه موسيقي تركمن صحرا براي اجراي موسيقي تركمني روي صحنه رفت. قبل از اجرا، قليچ انوري با اشاره به موسيقي مقامي تركمن گفت: اين موسيقي سازهايي چون ني هفت بند كه آن را به اسكندر مقدوني نسبت داده اند،  سه نوع ني، دو تار و كمانچه دارد كه از اين سازها در جشن ها و عروسي ها و مراسم مختلف استفاده مي شود. در ميان تركمن ها براي بهبود بچه هايي كه سرخك مي گيرند نوازندگان محلي ساز مي زنند. حتي در تركمن صحرا كساني كه چوپاني مي كنند بايد حتما ني نواز باشند. وي مي افزايد: من متاسفم از اينكه موسيقي هاي مقامي، نقالي و روايت هاي ما در حال از بين رفتن هستند و تنها در كشور ما سالي يكي دو بار جشنواره برگزار مي شود تا بتوان در اين جشنواره ها اجراهايي را داشت. بعد از صحبت هاي قليچ انوري، گروه موسيقي تركمن صحرا به اجراي چند قطعه از موسيقي مقامي تركمن پرداخت. دومين روز همايش گذاري بر نغمه هاي و آيين هاي اقوام ايراني با اجراي گروه خراسان به سرپرستي فاروق كياني و موسيقي آذربايجان به سرپرستي عاشيق حسن اسكندري به انجام رسيد و پايان بخش همايش اجراي گروه هاي موسيقي سيمرغ و هما(بانوان) بود. اين دو گروه كه وابسته به معاونت تبليغات سازمان ميرات فرهنگي و گردشگري هستند، به منظور نشان دادن جلوه هايي از موسيقي سنتي و محلي ايران به جهانيان تشكيل شده اند. در همين ارتباط گروه هما با تركيب پنج نفره بانوان، طي روزهاي 31 شهريور تا 2مهرماه سال جاري در نمايشگاه جاتا ي ژاپن كه به طور تخصصي در حوزه گردشگري بر پا شده بود، اجراي برنامه داشتند.

در ايران به سبب آنكه زبان و ادب از اهميت فراواني در بين اقشار جامعه برخوردار است، به همين سبب مخاطبين توجه كاملي به شعر دارند و در زمان اجراي خواننده معني و مفهوم را دنبال مي كنند تا آن را درست درك كنند و همواره خواننده اي موفق تر است كه شعر را به لحاظ مفهوم دروني و بيروني آن خوب درك كند و آن را صحيح و درست ادا كند و از آنجا كه در كشور ما شعر و موسيقي ارتباط تنگاتنگي با يكديگر دارند توأم شدن ساز و آواز فرحبخشي و نشاط وافري را به شنونده منتقل مي نمايد، به همين سبب است كه خنياگران، كوسان ها و اوزان ها و بخشي ها و عاشيق ها از عهد باستان تاكنون همواره مورد احترام بوده اند، در عهد ساسانيان خوانندگي از شأن والايي برخوردار بوده و اين مسئله را از مطرح نمودن خبر مرگ شبديز براي خسرو پرويز توسط باربد مي توان دريافت، خنياگران كلام ورزان آئين ها بوده اند و به همين علت آنان را وزيران روح نيز مي گفته اند.
از سوي ديگر خنياگران در اوقات فراغت براي كودك، نوجوان، جوان و كهنسال اجتماع موظف شده بودند تا تمهيدات خاص بيانديشند كه افكار پرورش يابد به همين سبب در قالب يك موسيقي رؤيايي با كلام حكمت آموز يا پندآموز يا معرفت آموز شنونده را از سرگرداني زميني رهانيده و او را به فضا پرتاب مي كردندتا پرنده درون آن خود گمشده را بيابد و ياري اش رساند و همين شد كه عده اي از خنياگران حكمت خوان شدند، عده اي پندنامه خوان ، عده اي بابخوان تا در هر مجلس كه مي نشينند و هنر خود را ارائه مي نمايند باب تازه اي را بر ذهن جستجوگر اجتماع باز نمايند و چه عظيم است اين فصل در موسيقي كشور جمهوري اسلامي ايران به لحاظ باب هاي مذهبي كه دو مسئله را در خود نهفته دارد:
اول: نقل روايات مذهبي براساس رفتار و گفتار علوي و سيره معصومين(ع)
دوم: ايجاد زنجيره هاي وحدت بين شيعه و سني و اقوام مختلف كه نمونه اي از آن حكايت كبوتر و شهباز در موسيقي تركمن است كه در نخستين جشنواره موسيقي آييني توسط استاد خنياگري تركمن آقاي قليچ انوري اجرا گرديد، از باب هاي ديگر اين موسيقي مي توان از حكايت قرض مسلمان به يهودي و زين العرب و زندگاني امام حسين(ع) اشاره نمود.
نكته ديگر آن كه نغمات مذهبي ودا كه دانش و كشف حقيقت است و با زبان زند يا باكترياني (ايراني) نوشته شده توسط سيصد شاعرمذهبي ايراني در قرن 12 تا 14 شكل يافته و ترجمه بسيار خوبي از آن را ماكس مولو انجام داده است، اين نغمات مذهبي توسط آئين بودا به هند، سپس چين و از آنجا به ژاپن و كره رسيد و هنوز هم خنياگران از تك ساز بهنگام اجراي آئين هاي خود بهره مي برند، هنري كه ايرانيان مبدع آن بوده اند و آرام آرام در جهان گسترش يافته است. برما واجب است كه در اين قرن پرشتاب و سرگيجه آور كه بيگانگان به انحاء مختلف ما را به حيراني پديده هاي مادي خود با انواع حيله هاي فرهنگ دوستانه دعوت مي كنند، آيين نامه هاي رنگ باخته مان را بازنگري كرده و با بررسي صحيح و اصولي به منطقي روشمند براي تبليغ در جامعه برسيم.