|
نگاه دوم
خواندني هاي المپياد جهاني فيزيك
به مناسبت برگزاري چهل و يكمين دوره مسابقه هاي جهاني دانش آموزي فيزيك در ايران
رضا قرباني
|
|
|
* المپياد جهاني فيزيك سالي يك بار برگزار مي شود. از سال 1967 تاكنون 38 دوره برگزار شده است.
* در دوره گذشته در سنگاپور، 93 كشور حضور داشتند. در دوره گذشته ايران بدترين نتيجه خود در پانزده سال اخير را كسب كرد. رتبه ايران در اين مسابقات هميشه بين دو و پنج بوده است.
* مسابقات المپياد فيزيك مسابقاتي انفرادي است و رتبه بندي كشورها به صورت رسمي نيست. براي رتبه بندي كشوري، ايراني ها امتياز نفرات را جمع مي كنند، اما چيني ها به مدال ها نگاه مي كنند. جالب اين كه در سال 1381 چيني ها چهار طلا و يك نقره گرفتند، ولي ايرانيها پنج تا طلا. اما امتياز نفرات چين از امتياز نفرات ايران بيشتر بود. در نتيجه چيني ها ايراني را و ايراني ها چين را تيم اول آن سال مي دانستند. در آن سال هيچ كشوري ادعاي اول بودن نكرد.
* روال مدال دادن ها به اين صورت است كه به 6 درصد طلا، 12 درصد نقره، 18 درصد برنز، 24 درصد ديپلم افتخار و به۴۰ درصد هيچ چيز تعلق مي گيرد. البته معمولاً درصد مدال گرفته ها هميشه به شكل گفته شده نيست چون كه جلسه چانه زني فرصتي است براي تبديل نقره به طلا يا به طور كلي صعود به بالا. در چانه زني، مسئولان هر تيم دو ساعت فرصت دارند تا روي برگه دانش آموزانشان نمره اضافه بگيرند.
* گروه طراح سؤالات ميزبان از ده نفر تشكيل شده است. در كميته مركزي دكتر سپهري رئيس، دكتر احمد شيرزاد رئيس بخش اجرايي، دكتر وصالي رئيس فوق برنامه و دكتر اجتهادي رئيس گروه علمي است. علاوه بر 10 نفر طراح سؤال، گروه علمي به هشتاد نفر مصحح نياز دارد. اين 80 نفر كه ممكن است تعداد آنها به بالاي 100 نفر هم برسد، بايد انگليسي بدانند، فيزيك بدانند، تصحيح برگه بدانند و روابط عمومي قوي براي جلسه چانه زني داشته باشند و صد البته پيدا كردن چنين افرادي سخت است!! در جلسه چانه زني از ميزبان و حريف هركدام دو نفر پشت ميز مي نشينند.
* در روزهاي امتحان۱۰ هزار برگه توليد خواهد شد. هر دانش آموز 25 برگه نياز دارد. سختي كار اينجاست كه به هر كس بايد كاغذ مورد نيازش برسد.
* ميانگين سني طراحان سؤال تقريباً 30 سال است. اين افراد ورودي 71 تا 76 دانشگاه هايند. المپيادهاي آن دوره ها تقريباً اكثريت شان در ايران ماندند. شما مي توانيد رابطه اي بين جمله هاي گفته شده بالا را پيدا كنيد. گروه طراحان سؤال سه استاد شريفي، دو دانشجوي دكتري شريفي، يك استاد از تهران، از صنعتي اصفهان، از IPM و يك متخصص فيزيك كه در دانشگاه تدريس نمي كند، تشكيل شده است.
* قانوني كه وجود دارد اين است كه دانش آموزان شركت كننده در دوره تابستاني امسال بايد سال سوم دبيرستان را تمام كرده باشند. پس تمام چهل نفر شركت كننده در دوره تابستاني امسال كنكور دارند. باز گفتن اين نكته خالي از لطف نيست كه معمولاً دختران، كميته را متهم به حمايت از پسران و شهرستاني ها هم كميته را متهم به حمايت از تهراني ها مي كنند. پس چه شود اگر دختر باشي، آن هم شهرستاني! به خاطر همين حرف و حديث ها از حدود چهار سال پيش كامپيوتر بر طبق يك قاعده الگوريتمي دقيق ده نفر اصلي را انتخاب مي كند. به اين دليل، نصف كميته تابستاني به اختيار خود به كميته طراحان سؤال پيوستند.
* المپياد فيزيك بهانه اي شد كه مهدي يحيي نژاد، فضايي به صورت و يكي در محيط وب راه اندازي كند تا همه در آن راجع به برگزاري يك كنفرانس جهاني هرچه مي دانند بنويسند. در اين فضا تاكنون مطالبي راجع به پوشش خانم ها، دستشويي هاي ايراني، اطلاع رساني، اينترنت و غذا نوشته شده. مهدي يحيي نژاد دكتراي فيزيك MIT دارد و اكنون مشغول تحصيل فوق دكترا در استانفورد است. از مطالب جالبي كه در اين فضا آمده، اينهاست: چيني ها در دستشويي به كاغذ توالت نياز دارند. كاغذ را هم بعد از مصرف در سطل مي ريزند. اگر سطل در دستشويي نباشد، آنها حسابي گيج خواهند شد. يا فرنگي ها خورش فسنجان را يك جور پيش غذا مي دانند. بايد به آنها گفته شود كه غذا همين است و چيزي ديگري در كار نيست.
* اما پوستر المپياد را همسر دكتر اجتهادي تهيه كرده است. او در كتاب هاليدي فيزيك به دنبال اين گشته و توپي را پيدا كرده كه به زمين مي خورد و به صورت سهمي وار حركت مي كند. لوگوي المپياد، سي و سه پل اصفهان است كه طاق هاي آن از دنباله خط سير يك توپ به وجود مي آيد. در عكس پوستر كوه صفه اصفهان و سي و سه پل معلومند.
* اما كميته برگزاري؛ شيرزاد اولين دكتري فارغ التحصيل فيزيك در ايران است. او سال 1367 از شريف دكتري گرفته است. او جزو معدود سياستمداراني است كه كار علمي هم كرده است. شيرزاد در سه سال اخير 9 مقاله علمي داشته است. او از طرف دانشگاه صنعتي اصفهان مأمور به IPM است.دكتر سپهري معاون وزير آموزش و پرورش بوده، در دوران وزارت دكتر نجفي سال ها دبير شوراي عالي انفورماتيك بوده. اولين وزارتخانه اي كه بخش مالي- اداري آن ساختار مدرن پيدا كرد آموزش و پرورش بود. ولي دكتر وصالي و اجتهادي، بيشتر چهره هاي علمي اند.
* از هر كشور حداكثر پنج دانش آموز و حداكثر دو سرپرست حق شركت دارند. البته به جز اين دو نفر افراد ديگري هم مي توانند همراه تيم باشند، اما حق رأي ندارند. جلسه اي روز قبل از امتحانات برگزار مي شود تا سؤالات در آن معرفي شود. سرپرست ها حق جرح و تعديل سؤال را دارند؛ به بهانه هايي چون سخت است. گنگ است، اشتباه است و... تاكنون يك بار و آن هم در سؤال 1380 تركيه يك سؤال حذف شد. پس سؤال اضافه از ملزومات برگزاري يك المپياد است.
* در المپياد وجدان نقش مهمي بازي مي كند! چرا كه سرپرست ها قبل از دانش آموزان سؤالات را مي بينند و اگر دلشان به حال دانش آموز بسوزد...
* كار طراحي سؤالات در ايران از ارديبهشت پارسال شروع شده. نكته جالب اين كه در اين بين، مدت ها سر وزير آموزش و پرورش دعوا بود. به همين خاطر افرادي كه در اين حوزه كار مي كردند 11 ماه حقوق نگرفتند. البته اين در برابر دير راه افتادن آزمايشگاه چيزي نيست. مسئله اي كه شش ماه تيم را عقب انداخت. تيم با حدود بيست سؤال شروع كرده. اهميت طراحي سؤالات در اين است كه هرچه سؤال ها بهتر باشند تصحيح آنها راحت تر است. تصحيح۳۰ ساعت طول مي كشد، اما سؤالات بايد چهار سرفصل فيزيك را پوشش دهند. بايد زيبا باشند و اگر دانش آموز در يكي از بندها اشتباه مسخره اي كرد، اين اشتباه تأثير زيادي در بندهاي ديگر نداشته باشد. خلاصه اين كه سؤالات بايد از همه لحاظ بهينه باشند.
* سال گذشته در مالزي لپ تاپ سرپرست تيم ايران را دزديدند و اين باعث شد تا مدت زيادي از وقت ترجمه صرف نصب نرم افزارهاي فارسي شود.
* اما زبان ها. روس ها كه بنيانگذاران المپياد بودند، انگليسي هم كه يك زبان بين المللي است، ولي فرانسوي ها بيست سال قهر كرده بودند و در المپياد شركت نمي كردند. شرط شركت شان اضافه كردن زبان فرانسه به زبان هاي اصلي بود. تا اين كه فرانسوي هاي مغرور در سال 2003 به آرزويشان رسيدند.
* در اولين دوره، علاوه بر لهستان كه ميزبان بود تنها روماني، بلغارستان، مجارستان و چكسلواكي شركت كردند. شوروي از دوره دوم در المپياد شركت كرد.
* از دهه نود ميلادي به بعد كشورهاي شركت كننده در المپياد زياد شدند. تا قبل از آن چون تعداد كشورها كم بود قانوني وجود داشت كه اگر كشوري سه دوره در المپياد شركت كند، بايد تقاضاي ميزباني دهد. ايران هم مشمول همين قانون شد.
* سال گذشته دو كانادايي، يك هلندي و سرپرست تيم فرانسه، ايراني الاصل بودند.
* چين، ايران، روسيه، اوكراين و آمريكا از تيم هاي مدعي در المپياد ند. كره جنوبي و تايوان هم اخيراً رشد كرده اند.
* تقريباً هميشه چين اول شده است.
* دانش آموزان در يك مراسم افتتاحيه و امتحان نظري و تجربي و يك برنامه اختتاميه شركت مي كنند. اين برنامه ها در عمل چهار تا نيم روز بيشتر طول نمي كشد. ولي المپياد ده روز ادامه دارد. علت آن هم برنامه هاي سرپرست هاي تيم هاست كه حتي در ده روز هم حسابي فشرده است.
* از خوابگاه هاي دانشگاه صنعتي اصفهان براي اسكان دانش آموزان استفاده مي كنند. در عوض كميته هم دويست تا از اتاق هاي خوابگاه را مجهز به كولر گازي مي كند.
* دو راه براي رسيدن از تهران به اصفهان وجود دارد. با اتوبوس از فرودگاه امام به فرودگاه مهر آباد بعد با هواپيما به اصفهان و بعد با اتوبوس به دانشگاه يا با اتوبوس از فرودگاه امام به اصفهان. البته فعلاً راه دوم انتخاب شده است.
* از سختي هاي كار باز اين كه ده ها وسيله آزمايش بايد در كمتر از دو روز چك شود و همه شرايط براي نتيجه گيري درست سنجيده شود.
* تعداد دخترهاي شركت كننده در المپياد آن قدر كم است كه جايزه اي ويژه براي بهترين دختر وجود دارد.
* در اين المپياد بيشترين پرچم به ايران وارد خواهد شد. 93 كشور دعوت شده اند.
با امتنان از دكتر نيما همداني رجاء
|
