همايش زنان و اينترنت در هزاره سوم از سوي دفتر امور زنان سپاه پاسداران و با همكاري شوراي عالي انقلاب فرهنگي در روزهاي هشتم و نهم آبان ماه در تهران برگزار شد. در همين مورد مهرشاد مشبابي مسئول دفتر امور زنان سپاه و رئيس شوراي سياستگذاري همايش هدف از برگزاري اين همايش را پاسخ به نيازهاي جامعه دانست و گفت اين روزها شاهد كاركردهاي مختلف اينترنت در كار، زندگي و تحصيل هستيم و بسياري از خانواده هاي ما با اين ابزار اطلاع رساني ارتباط برقرار كرده اند بنابراين تصميم گرفتيم از اين بستر مناسب استفاده بهينه كنيم.
به تعبير او، ما هر روز شاهد كاركردهاي مختلف اين رسانه  و افزايش تعداد كاربران اينترنتي در ايران هستيم كه بخش قابل ملاحظه اي از آنان زن هستند. او اهداف همايش را حفظ كيان خانواده، تبيين جايگاه زن در نظام اسلامي، ترويج ارزشهاي ديني و اخلاقي، تسريع در انتقال و تبادل اطلاعات ميان زنان مسلمان و افزايش مشاركت زنان در عرصه فناوري اطلاعات زنان برشمرد.
ناهيد راه پناهي مدير مركز آمار و اطلاعات زنان شوراي عالي انقلاب فرهنگي نيز، محورهاي اين همايش را خانواده، اينترنت و تهديد نظام هاي ارزشي و اخلاقي، ابزارهاي قدرت، انحصار اطلاعات و جنبش هاي زنان و چالش ها و محدوديت پيش روي آن دانست.
ظهور هر رسانه سبب ساز تغييراتي در خواسته ها و نيازهاي جامعه است به همين دليل اينترنت تأثيراتي در جامعه ايراني داشته، كه قابل كتمان نيست. اينترنت و چگونگي بهره وري از آن نيز براي دولتمردان داراي اهميت بسياري است و روند استفاده زنان از اينترنت به موازات آن در حال افزايش، بنابراين چنين همايشي با بررسي نتايج يافته ها از سراسر كشور مي تواند در درك آن مؤثر باشد.
رشد روزافزون شبكه جهاني اطلاعات و امكان دسترسي آسان و سريع به اين شبكه، سطح دانايي افراد، انديشه انسان ها و شيوه هاي انجام امور فرهنگي و اقتصادي را متحول كرده است. اين در حاليست كه هم اكنون زنان در كشورهاي در حال توسعه چون كشور ما آنگونه كه بايد از اين فرصت استفاده نمي كنند.
شايد به همين دليل است كه، فرصت يابي و آسيب شناسي چگونگي ارتباط زن و اينترنت در كشور ما به يك اندازه داراي اهميت است.
شناخت دقيق فرصت ها و برنامه ريزي براي استفاده بهينه از آنها در راستاي ارتقاء سطح دانش، افزايش شيوه هاي ارتباطي، شناخت فرصت هاي كاري و كالبد شكافي علمي محدوديت هاي ناشي از نابرابري بهره گيري زنان از اينترنت در مقايسه با مردان، از مهمترين اقداماتي است كه بايد در قالب يك برنامه ريزي دقيق دنبال شود.
رشد اينترنت در كشورهاي مختلف، بسيار نامتوازن است، به عبارت ديگر فاصله و شكاف قابل توجهي در زمينه دسترسي و استفاده از فناوري ارتباطات و اطلاعات (ICT) بين كشورهاي كمتر توسعه يافته و توسعه يافته وجود دارد.
به عنوان نمونه در ايالات متحده آمريكا، زنان در حال پيشي گرفتن از مردان از نظر دستيابي به اينترنت هستند و نرخ بالاي رشد خود را حفظ كرده اند. در حالي كه تعداد كل كاربران اينترنت در آمريكا تنها 22/4 درصد رشد داشته، اين نرخ براي زنان 34/9 درصد بوده است. اما اين موضوع در ميان زنان آسيايي ديده نمي شود.
شكاف فرهنگي
۷۸ درصد كاربران اينترنت در آسيا را مردان و تنها 22 درصد را زنان تشكيل مي دهند. بي ترديد چنين تفاوتي ميان مردان و زنان در زمينه استفاده از اينترنت، تاثير قابل ملاحظه اي بر فرهنگ و اقتصاد آسيا خواهد داشت.
در كشور در حال توسعه اي مانند ايران هم ميزان محروميت زنان از آموزش و تعليم فناوري قابل توجه است. شايد پايين تر بودن سطح آموزش زنان نسبت به مردان، نبود منابع اقتصادي و فقدان هنجارهاي فرهنگي و اجتماعي اغلب زنان را از دنبال كردن شغل هاي غيرسنتي و دسترسي به ICT باز مي دارد. در همين حال پيمايش صورت گرفته از سوي «شهناز ميزبان»، پژوهشگر علوم اجتماعي بر روي 380 دانشجوي دانشگاه هاي دولتي تهران نشان مي دهد كه بعد از پايگاه اقتصادي – اجتماعي و موقعيت جغرافيايي، «شكاف جنسيتي» عمده ترين شكاف در كاربرد اينترنت بوده كه كمتر مورد توجه قرار گرفته است.
از سوي ديگر در حالي كه 22 درصد دانشجويان پسر بيش از سه ساعت در روز از كامپيوتر استفاده مي كنند، تنها 10 درصد دختران دانشجو از كامپيوتر استفاده كرده اند. اين در حاليست كه ميزان استفاده پسران از اينترنت در طول روز نيز به مراتب بيش از دختران است (5/19 درصد پسر در برابر 4/15 درصد دختر).
از آنجايي كه «جنسيت» بر نوع و ميزان استفاده از اينترنت تاثيرگذار است، شيوه استفاده از اينترنت در ميان دختران و پسران نيز داراي تفاوت است؛ چرا كه انتظارات اجتماعي، آنها را به سوي نقشهاي جنسيتي سوق مي دهد، اين بدين معناست كه دختران دريافت و ارسال پست الكترونيكي، خريد كالا و سرگرمي را بيش از پسران ترجيح داده و در مقابل پسران از اينترنت به منظور جستجوي اطلاعات و دريافت خبر استفاده مي كنند، كه اين مسئله را مي توان در چگونگي جامعه پذيري دختران و پسران جستجو كرد. از آنجايي كه در دهه هاي گذشته جامعه همواره افراد را به نقشهاي سنتي سوق داده است، مسئوليت ها و نقش هاي زنانه مانعي براي دسترسي و استفاده زنان از كامپيوتر و اينترنت است.
نقش كليدي زن
اداره كشورها بدون استفاده از ICT غيرممكن شده يا با هزينه هنگفت امكان پذير است؛ روند توسعه جهان رو به جلو پيش مي رود و ما بايد بتوانيم از تهديدها دوري و از فرصت ها به نحو احسن استفاده كنيم.
نصرالله جهانگرد، دبير پيشين شوراي عالي اطلاع رساني در همايش زنان و اينترنت در هزاره سوم كه هفته گذشته در پژوهشگاه نيرو ي تهران برگزار شد، گفت: بازار محصولات ICT در دنيا حدود 600 تا 700 ميليون يورو است و در واقع مي توان گفت كه اين موضوع در حوزه اشتغال يكي از كارآفرين ترين مباحث محسوب مي شود.
او با بيان اينكه اينترنت به عنوان سرمايه و ثروت عمومي جهان به حساب مي آيد، گفت: همه دستگاهها بايد به راحتي به اين ابزار دسترسي داشته باشند؛ سياستگذاري كشورها اين است كه مردم به راحتي بتوانند به اينترنت دسترسي پيدا كنند.
همه كشورها متوجه اين موضوع هستند و زمينه سياستگذاري در بخش هاي مختلف براي دسترسي راحت به اينترنت را فراهم مي كنند تا اين ابزار به صورت يك ثروت عمومي در اختيار مردم باشد؛ استفاده از وب  به قدري شتاب گرفته كه جزو شاخص هاي سنجش توسعه اجتماعي و اقتصادي كشورها شده است.
به گفته جهانگرد، چالشي كه در حال حاضر در دنيا وجود دارد اين است كه تحولات اقتصادي و اجتماعي ناشي از تحولات ICT شتاب گرفته و تمام زمينه هاي كاري را در كشورها تحت تاثير قرار داده است.
«عمده كشورها ICT را به عنوان موجود توانمندساز مي دانند؛ زيرا زماني ثروت مولفه توسعه بود، اما امروزه فاكتور دانايي جايگزين آن و عامل توليد ثروت شده و توزيع قدرت و مولفه هاي اقتدار به خاطر ICT تغيير كرده است.»
دبير سابق شوراي عالي اطلاع رساني ادامه داد، چالش كشورهاي جهان سوم اين است كه ديدگاه هاي رهبران و مديران يكي نيست و تا دولتي عوض مي شود تمام برنامه ها نيز تغيير مي كند، به همين دليل برنامه بلندمدت در كشورهاي جهان سوم دوام نمي آورد و همه به دنبال برنامه هاي كوتاه مدت هستند.
به گفته جهانگرد، ICT به عنوان عنصر كليدي نوآوري شناخته شده و زنان نيز نقش كليدي در اين عرصه دارند؛ ICT با فراهم كردن فرصت يادگيري نقش مهمي در روند توسعه زنان ايفا مي كند و اگر اين ابزار به صورت راهبردي در يك جامعه به كار رود مي تواند در توسعه استراتژيك نقش مهمي داشته باشد.
بارقه هاي نور
با اين وجود آمار و نتايج به دست آمده از ميزان ثبت نام در گرايش هاي مختلف رشته كامپيوتر و IT، نشان مي دهد كه ميزان استقبال زنان از تحصيل در رشته هاي عمومي كامپيوتر در سال جاري بيشتر از مردان است. به گزارش روابط عمومي مركز فناوري اطلاعات سازمان فرهنگي هنري شهرداري تهران، آخرين نتايج بررسي و تحليل آمار موجود در و احد آموزش فرهنگسراي IT نشان مي دهد كه از مجموع 1055 دانشجو در رشته هاي مختلف كامپيوتر، 546 نفر را زنان و 509 نفر را مردان تشكيل مي دهند.
نتايج بررسي هاي آماري فرهنگسراي IT نشان از استقبال چشمگير زنان براي كسب مهارت در رشته هاي عمومي كامپيوتر دارد.
در مجموع آمار به دست آمده نشان مي دهد كه ميزان حضور زنان در كلاس هاي فراگيري دروسي همچون اينترنت، فتوشاپ، كاربرعمومي، ICDL، اتوكد و WORD بيشتر از مردان است. رشته هاي ديگري همچون سخت افزار و طراحي صفحات وب در انحصار فراگير مردان قرار دارد. در اين خصوص به ويژه در رشته هاي سخت افزار اكثريت مطلق فراگيران مرد هستند.
اما تحليلي بر آمار به دست آمده نشان مي دهد كه برخي از رشته ها تقريباً، مختص خانم ها و برخي نيز به آقايان اختصاص داده شده است. علت اين موضوع نيز به نوع و شكل تقاضاي موجود در بازار كار و مسايل و شرايط فرهنگي انجام كارها باز مي گردد.
از سوي ديگر در بررسي علت گرايش رو به رشد زنان به فراگيري رشته هاي عمومي كامپيوتر نيز نتايج جالبي به دست مي دهد.
در حال حاضر بخش قابل توجهي از فراگيران زن در رشته هايي همچون«كاربر عمومي»،«اينترنت» و «ICDL» را مادران خانه دار تشكيل مي دهند. اين مادران دليل گرايش به اين رشته ها، را ارتباط بهتر با فرزندان خود به هنگام كار با كامپيوتر و اينترنت و همچنين رفع نوعي احساس بي سوادي در استفاده از كامپيوتر به ويژه هنگام تعامل با فرزندان خود عنوان مي كنند.
مهمترين دليل اين اتفاق به گسترش نفوذ و ضريب كامپيوتر و اينترنت در جامعه باز مي گردد، چرا كه تا پيش از اين كامپيوترها بيشتر محدود به محيط كار و در اختيار آقايان بود اما با گسترش فناوري هاي نوين ارتباطاتي و نفوذ كامپيوتر و اينترنت به خانه ها،  گرايش زنان در يادگيري و استفاده از اين ابزار نوين نيز افزايش يافته است. ضريب نفوذ اينترنت در ايران 15درصد است كه تنها۳۰درصد كل كاربران آن زن و به طور عمده دختران جوان هستند.

گروه اجتماعي - در اوج احترام به آزادي هاي فردي و اجتماعي، باز هم بايد ها و نبايدهايي به آدمي تحميل مي شود كه عدم وجود آنها به هرج و مرج و لجام گسستگي خواهد انجاميد. به عبارت ساده تر فيلترينگ را مي توان در جاي جاي تاريخ گسترده زندگي بشر مشاهده كرد. پيام اين عبارت در جمله زير خلاصه شده:
«فيلترينگ و آزادي الزاماً با هم منافاتي ندارند» و اما مسأله اينجاست؛ همان گونه كه آزادي مطلق نادرست است، فيلترينگ مطلق هم نادرست مي باشد. هزينه هاي اقتصادي، اجتماعي و سياسي ناشي از فيلترينگ اينترنت بسيار گزاف خواهد بود. حال آن كه اگر همين هزينه صرف سرمايه گذاري فرهنگي  شود شايد آثار مثبتي به جاي گذارد.
در ايران بخش بسيار كوچكي به اينترنت دسترسي دارند و اينكه ما هنوز وارد عرصه عمومي و دسترسي همگاني به اينترنت نشده ايم قوانين محدود كننده را آغاز كرديم از معضلات شتابزدگي جامعه ماست.
اگر براي فيلترينگ و محدوديت، هدفمان تنها سايت هاي غيرمجاز و ضداخلاقي است بنابراين بايد برنامه مشخصي داشت. به عنوان مثال متأسفانه در مكان هايي كه بايد كنترل وجود داشته باشد (مانند كافي نت ها) اين امر جدي گرفته نمي شود و كودكان به راحتي مي توانند به سايت هاي غير اخلاقي دسترسي پيدا كنند.
با توجه به رواج اعمال خلاف قانون در اينترنت فناوري به سوي شناسايي قانون شكنان و متخلفان روي آورده و نياز كشور به تدوين قانون جرايم اينترنتي را به دور از شتاب زدگي چندين برابر كرده است.
مي توان گفت اگر بسترهاي قانوني براي نحوه انتشار اطلاعات كاربر(IP) وجود نداشته باشد ممكن است به سوء استفاده از اطلاعات كاربر بيانجامد.
در حال حاضر دو روش فيلترينگ در كشورهاي مختلف استفاده مي شود. 1- فيلتر كردن آدرس هاي اينترنتي براساس يك ليست سياه(در پايگاه داده)2-فيلتركردن صفحات براساس محتواي آنها.
در كشورمان تاكنون فقط از نوع اول فيلترينگ(پايگاه داده) استفاده شده و نوع دوم را نداشته ايم چون پهناي باند كشور به دلايل علمي جوابگوي استفاده از آن نيست. ما با شيوه انحصاري خودمان دو روش را تركيب كرديم. در روش ما تمام مواردي كه توسط كاربران ديده مي شود دوباره درباره آنها تصميم گيري و بازنگري و كنترل مي شوند.
در سيستم هاي جديد تمام آدرس هايي كه توسط كاربران در سراسر كشور ديده مي شود جمع آوري شده و به آنها مراجعه مي شود تا در مورد امكان مشاهده دوباره آنها تصميم گرفته شود. در اين روش اگر سايت گمنام غيرمجازي با تعداد زياد ببيننده وجود داشته باشد شناسايي و فيلتر مي شود.
از ويژگي هاي قانون يكي شفاف بودن آن است. قانون بايد به روشني حد و مرزها را نمايان كرده باشد. هر گونه ابهام موجب بروز رفتارهاي سليقه اي و گريز از مجازات مي گردد. بين معناي كاربردي يك واژه با برداشت عمومي آن گاهي به قدر ماه آسمان و ماه بركه فاصله وجود دارد و اگر فيلترسازي با ظرافت و دقت به كار نرود، اصل ماجرا فراموش خواهد گشت. رايانه را امروز يك نوجوان 13 ساله مثل كف دست مي شناسد. اما همين ده- پانزده سال پيش بود كه براي ما حافظه بالاي يك مگابايت رويايي بيش نبود.
بنابر اين اگر مبلغ گزافي كه صرف ساماندهي و سازماندهي سليقه كاربران شده را صرف ايجاد فرهنگ استفاده از فناوري ارتباطي كنيم قطعاً نتيجه بهتري مي گيريم.

گروه اجتماعي- تكنولوژي نوين ارتباطي، جهان را به دهكده جهاني تبديل كرده است، همانطور كه در يك دهكده همه منابع در اختيار اهالي قرار مي گيرد امروز نيز به مدد اينترنت، در چنين شرايطي هستيم و غالب اطلاعات عمومي و اختصاصي به اشتراك گذاشته شده است.
اين پديده خود عامل ايجاد پديده اي به نام «جهاني شدن» است، چون بيش از اين ملل مختلف به دليل محدوديت هاي جغرافيايي و انحصار منابع، از هم دور بودند. بنابراين فناوري اطلاعات، هم زمينه ساز جهاني شدن است و هم عامل تسريع و بقاي آن؛ يكي از ابزارهاي اين تكنولوژي اينترنت است.
در مرحله بعد مخاطبان، استفاد ه كنندگان يا دريافت كنندگان هستند، از آنجايي كه يك رسانه در عرصه رقابت بين محيط هاي متعدد قرار دارد؛ يكي از عوامل و عناصر بسيار مهم تكنيك هاي جذب مخاطب است. حال مي توان سؤال كرد زنان ايراني در ارتباط با پديده اينترنت چگونه مي توانند ايفاي نقش كنند.
زنان مي توانند به عنوان توليد كننده يا فرستنده پيام باشند، از طرف ديگر زن مي تواند به عنوان موضوع پيام باشد، بنابراين توليد كننده اطلاعات خودش را براي سليقه زن تدارك مي بيند و مطابق با جذابيت هايي كه براي زنان وجود دارد، طراحي و كار مي كند، از جمله به موضوعاتي مثل خانه داري، بچه داري، مد، آرايش و لباس مي پردازد.
اما چرا زنان، امروزه به طور خاص كانون توجه اين امور قرار مي گيرند؟ به دليل اينكه در تحولات اجتماعي زنان بسيار سريع تأثير مي پذيرند و تأثير مي گذارند، بنابراين خيلي روي آنها حساب مي شود.
پس از سرنگوني طالبان در افغانستان بيش از 175 پروژه ويژه زنان افغاني براي افزايش مشاركت سياسي آنان به منظور ايجاد جامعه مدني به اجرا در آمده است.
از سوي ديگر شتاب تند توسعه كشورهاي عربي كه تا ديروز حق داشتن شناسنامه، حق مالكيت، حق رأي، رانندگي و بسياري از حقوق ابتدايي شهروندي را از زنان محروم مي كردند، بسيار ديدني است.
اين در شرايطي است كه اغلب كشورهاي خاورميانه هنوز هم باتوجه به وضعيت جديد توسعه، ديدگاه سنتي خود را نسبت به مسايل زنان حفظ كرده اند. به گونه اي كه در اغلب كشورهاي عرب زبان پايگاه هاي اينترنتي متعلق به زنان با محدوديت هاي بسياري روبه روست.