اولين باري كه مي خواست مادربزرگ را دكتر ببرد، تمام مسير به بحث و جدل گذشت. مادربزرگ اصرار داشت كه به دكتر بگويد برايش آمپول بنويسد تا زودتر خوب شود و او هرچه مي گفت اگر لازم باشد دكتر خودش اين كار را مي كند و نيازي به توصيه ما نيست، مادربزرگ قانع نمي شد و مي گفت: من حال خودم را بهتر مي فهمم!
آخر سر تسليم شد، ولي وقتي با شرمندگي خواسته مادربزرگ را به پزشك گفت، آقاي دكتر لبخندي زد و جوابش را فقط با اين جمله داد: چيز ديگري احتياج نداريد برايتان بنويسم؟!
طبق آمار سازمان جهاني بهداشت، كشور ما به لحاظ مصرف دارو، جزء 20 كشور نخست دنياست و در آسيا بعد از چين مقام دوم را دارد. بعضي ها البته معتقدند اين آمار دقيق نيست و ما در اين زمينه هم در دنيا رتبه اول را كسب كرده ايم. چنان كه به گفته دكتر منتصري معاون غذا و داروي دانشگاه علوم پزشكي شيراز، ايران بالاترين رتبه مصرف سرانه دارو در جهان را دارد. آمار رسمي وزارت بهداشت مي گويد در 8 سال گذشته، متوسط تعداد داروهاي تجويز شده در هر نسخه، بيش از چهار قلم بوده است كه در حال حاضر متوسط كشوري آن به 6/3 قلم رسيده است. اين در حالي است كه ميانگين جهاني در اين زمينه كمتر از دو قلم در هر نسخه است.
هفته گذشته هم دكتر رسول ديناروند، معاون غذا و داروي وزارت بهداشت، در گفت وگو با ايسنا، با بيان اين كه فرايند تجويز و مصرف دارو در كشور غيرمنطقي است، از اجراي برنامه كنترل نسخ به صورت جدي در سال جاري خبر داد. او البته درباره ميزان مصرف دارو در كشور در مقايسه با ساير كشورها اظهار داشت: بي رويه و بالاتر دانستن آمار مصرف دارو در ايران نسبت به ساير كشورها درست نيست. وي غيرمنطقي بودن مصرف دارو در كشور را از مشكلات موجود دانست و تصريح كرد: مسائل مختلفي در اين زمينه قابل بررسي است كه عدم رعايت ضوابط علمي و تحويل داروي بدون نسخه از سوي برخي داروخانه ها و بالا بودن قلم هاي دارويي در نسخه هاي تجويزي از سوي پزشكان از مهمترين آنهاست و نشان دهنده غيرمنطقي بودن فرآيند تجويز و مصرف دارو در كشور است. ديناروند با اشاره به برنامه وزارت بهداشت براي اصلاح فرهنگ تجويز و مصرف دارو، گفت: همه گروه ها در اين مساله دخالت داشته و بايد در امر درمان براي اين گروهها برنامه خاصي تنظيم شود. ما نمي توانيم در اين موضوع يك قشر خاص را هدف قرار دهيم، چرا كه همه افراد دست اندركار از پزشكاني كه دارو را تجويز مي كنند تا داروسازان و عرضه كنندگان آن در اين زمينه مسئول هستند.
بي فرهنگي دارويي
به اعتقاد اكثر كارشناسان، ناآگاهي جامعه و فرهنگ و باورهاي غلط رايج در ميان مردم، دليل افزايش تجويز و مصرف دارو نسبت به استانداردهاي جهاني است. دكتر منتصري با تاكيد بر اين مطلب تصريح مي كند: تصور عامه مردم ايران اين  است كه پزشك خوب داروهاي بيشتر و متنوعي را تجويز مي كند. در حالي كه با مصرف هرچه بيشتر دارو سيستم سلامت كشور رو به بهبودي نرفته بلكه بيماريها را افزايش مي دهد. وي با بيان اين كه فرهنگ مصرف دارو در كشور نداريم، خاطرنشان مي كند: مردم فراموش مي كنند كه هر دارويي كه مصرف مي كنيم به داروي ديگري نياز دارد كه عوارض آن را از بين ببرد. اما اگر بپذيريم كه علت درخواست دارو از سوي بيماران ناآگاهي آنها و باورهاي غلط رايج ميان مردم است، اين سؤال مطرح مي شود كه چرا پزشكان آگاه به اين درخواست نابه جا پاسخ مثبت مي دهند؟ تنها يك پاسخ وجود دارد: برخي پزشكان به منظور نگهداري بيماران خود و جلوگيري از مراجعه آنها به پزشك ديگر، مطابق ميل بيمار رفتار مي كنند و داروهايي كه مورد نياز بيمار نيست را بنا به تقاضاي فرد بيمار برايش تجويز مي كنند. اين را هم البته مي شود به مشكلات اقتصادي پزشكان و هزار و يك علت ديگر ربط داد.
۱۵ درصد خودسرانه
بر اساس تحقيقات انجام شده، ايراني ها 10 تا 15 درصد مجموع داروهاي كشور را به صورت خودسرانه و بدون مشورت با پزشك مصرف مي كنند. اين را دكتر سعيد واقفي، دبير انجمن داروسازان كشور مي گويد. به گفته او، مسكن ها بيشترين داروهايي هستند كه مردم به صورت خودسرانه مصرف مي كنند. دكتر واقفي ادامه مي دهد: علاوه بر مسكن ها، قطره هاي چشمي و آنتي بيوتيك ها نيز بيشترين ميزان مصرف خودسرانه را دارند. البته آنتي بيوتيك ها به علت نوع تاثير دارويي، بدترين داروهايي هستند كه به اين شيوه مصرف مي  شوند، چراكه در صورت عدم نياز بدن اين دارو مانند سم عمل مي كند و ميكروب هاي بدن را نسبت به داروها مقاوم مي كند و در صورت ايجاد عفونت در بدن ديگر آنتي بيوتيك در درمان بيماري موثر نخواهد بود.
اين در حالي است كه بسياري از مردم آنتي بيوتيك ها را بدون تجويز پزشك مصرف مي كنند و اين مساله باعث شده كه آنتي بيوتيك ها از پرمصرف ترين اقلام دارويي در كشور باشند.
تزريق بي رويه!
معمولاً يكي از دغدغه هاي والدين تفهيم اين نكته به بچه هاست كه آمپول زدن ترس ندارد. اما بعضي ها اين توصيه را در دوران بزرگسالي خود خيلي جدي مي گيرند و اصرار زيادي دارند تا شجاعت خود را به رخ همه بكشند و نتيجه اين عمل اين است كه مصرف سرانه داروهاي تزريقي ما در سال چهار برابر ميانگين جهاني است. البته بنا بر اعلام معاونت غذا و داروي وزارت بهداشت، اكثر اين داروها ويتامين هستند و ارزش درماني ندارند.
اين در حالي است كه تزريق، به تنهايي و جداي از عوارض دارو خطرآفرين است. آبسه، عفونت و ابتلا به بيماري هاي ويروسي و ميكروبي از عوارض تزريق هستند. از سوي ديگر در ميان مردم اين تصور رايج وجود دارد كه فرآورده هاي تزريقي به مراتب بهتر از داروهاي خوراكي هستند، اما متخصصان با اين نظر مخالفند و از تزريق به عنوان يك روش تهاجمي با خطر فوق العاده بالا نام مي برند كه در سيستم درمان سرپايي ضرورتي ندارد و اين روش را مخصوص درمان هاي اورژانس مي دانند.
مصرف دارو را منطقي مي كنيم
هفته گذشته، معاون غذا و داروي وزارت بهداشت از اجراي برنامه كنترل نسخ در سال جاري خبر داد. دكتر رسول ديناروند اطلاع رساني به پزشكان و داروسازان، ابلاغ بخشنامه ها و ضوابطي كه وظايف قانوني را به پزشكان و داروسازان گوشزد مي كند و اطلاع رساني به مردم را از جمله اقدامات انجام گرفته در اين راستا اعلام كرده و گفت: در هشت سال گذشته آمار تعداد اقلام دارو در هر نسخه بيش از چهار قلم در هر نسخه بود كه خوشبختانه در حال حاضر متوسط كشوري آن به 6/3 قلم رسيده است. هرچند هنوز با ميانگين نرم جهاني 2/1 قلم در هر نسخه فاصله داريم.
در حالي كه بسياري از مصرف كنندگان از قيمت بالاي دارو در ايران شاكي هستند، برخي كارشناسان مصرف بي رويه دارو در كشور را به قيمت پايين دارو در ايران مربوط مي دانند و واقعي شدن قيمت داروها به همراه تقويت بيمه ها براي حمايت از اقشار كم درآمد را از راه هاي حل مشكل مصرف بالاي دارو در كشور به شمار مي آورند. هرچند دكتر ديناروند در اين ميان به نكته جالبي اشاره كرد: در ايران با وجود بالا بودن تعداد اقلام دارو در هر نسخه، تعداد مراجعه مردم به پزشك كمتر است و اين امكان وجود دارد كه يك بيمار در مراجعه به پزشك چند مشكل را داشته باشد كه خود به خود باعث بالا رفتن تعداد اقلام دارويي مي شود.
در هر حال به اتفاق، نظر كارشناسان اين است كه براي بهبود وضعيت تجويز و مصرف بيش از حد دارو، جامعه ما بيش از هر چيزي نياز به فرهنگ سازي جدي در اين زمينه دارد. هرچند برگزاري سمينارها و دوره هاي بازآموزي براي پزشكان و همچنين نظارت كافي بر نحوه تجويز دارو از سوي مراجع ذي ربط، از ديگر مواردي است كه مي تواند تجويز بي رويه دارو را كاهش دهد.

شير مادر واكسن ديابت
گروه سلامت - هر جور كه حساب كنيد، شير مادر فايده و خاصيت دارد. اين بار كشف جديد محققان در نشريه تغذيه باليني آمريكا مي گويد، شير مادر خورده ها كمتر از بقيه در بزرگسالي ديابت نوع 2 مي گيرند. به گزارش رويترز، اين نتيجه حاصل كار هفت گروه مطالعاتي بر روي بيش از 76 هزار نفر كودك و بزرگسال بوده كه در كودكي غذايشان شير مادر بوده است. بررسي اين گروه نشان داده خطر بروز ديابت در اين افراد 39 درصد كمتر از جمعيت كلي جامعه است.
در اين مطالعه جامع و گسترده شاخص هاي مختلفي از جمله سطح انسولين خون، هورمون هاي بالا برنده قند خون و نيز قند ناشتاي خون در بزرگسالان و كودكان اندازه گيري شد. مقدار قند خون ناشتا در هر دو گروه كودكان و بزرگسالان شير مادر خورده و شير خشك خورده يكسان بود، در حالي كه مقدار انسولين در گروه تغذيه شده با شير مصنوعي به مراتب بالاتر بود كه اين خطر ديابت را در آينده براي آنها نشان مي داد.
البته مجريان اين طرح تحقيقاتي مي گويند ممكن است تأثير شيردهي مادر فقط ناشي از خود شير و عامل تغذيه نباشد، بلكه شرايط محيطي كه در آن مادر فرزندش را در آغوش گرفته و شير مي دهد نيز ممكن است در نوزاد اثر كرده و انسولين خون او را كاهش دهد.
مهاجران
در معرض بيماري هاي رواني
يك بررسي بر روي محلات مهاجرنشين انگلستان نشان داده است، كساني كه در اين مناطق زندگي مي كنند، بسيار بيشتر از ساير مردم در معرض اختلالات رواني مانند اسكيزوفرنيا هستند. اين مطالعه در آخرين شماره نشريه روانپزشكي چاپ شده و نشان مي دهد در ساكنان برخي از اين مناطق اسكيزوفرني 9 برابر و در برخي ديگر 6 برابر جمعيت نرمال سفيدپوست انگليسي است كه در ساير مناطق شهري زندگي مي كنند.
در بخش ديگري از اين مطالعه، به بررسي ساير عوامل خانوادگي پرداخته شده كه حاصل آن اثر متاركه والدين در ابتلاي فرزندان به بيماريهاي رواني است. طوري كه  در خانواده هايي كه طلاق حداقل يك سال قبل از 16 سالگي فرزندشان اتفاق مي افتد، آمار اسكيزوفرني بچه ها 5/2 برابر بيشتر از ساير خانواده هاست.نكته جالب توجهي كه خبرگزاري بي بي سي از مجري اين طرح نقل مي كند اين است كه بر اساس مطالعات قبلي، ميزان اسكيزوفرني در بين سياهان و سفيدپوستان تقريبا يكسان است. به همين دليل براي يافتن علت واقعي چنين نتايجي و تفسير آنها به مطالعات بيشتري نياز داريم.

قلبي كه بيرون از سينه مي تپيد
گروه سلامت- دكتر سيد محمد ابوترابي: فكرش را بكنيد اگر نوزادي با قلبي بيرون از سينه به دنيا بيايد، چه اتفاقي مي افتد؟ تصور قلبي كه بيرون از بدن انسان بتپد خيلي جالب نيست، اما به هر حال، اين اتفاقي است كه هفته پيش در ميامي آمريكا رخ داده و جالب هم اين است كه برخلاف تصور، نوزاد زنده مانده است؛ البته نه خودبه خود، بلكه با كمك جراحان بيمارستان كودكان هولتز. اگر بخواهيم ساده فكر كنيم، آنها وقتي ديدند كه قلب اين كودك بيرون از بدنش قرار دارد، آن را گرفتند و سر جايش گذاشتند؛ اما قضيه اصلاً به اين سادگي ها نبوده است.
قلبي سالم ولي بيرون از سينه
سونوگرافي نشان داده بود كه قلب نسيم بيرون از سينه اوست. پزشكان به دليل مشكل خاص نسيم، تصميم گرفتند تا در اولين فرصت ممكن او را از محيط داخل رحم خارج كنند. به همين دليل حدود ماه هشتم بارداري، نسيم به روش سزارين به دنيا آمد. البته سزارين او هم معمولي نبود، چون اگر در هنگام خارج كردن نسيم از رحم و شكم مادر، كوچكترين فشاري به قلب بيرون از سينه اش وارد مي شد، ممكن بود قلبش از حركت باز ايستد. به همين خاطر، برش هايي كه روي پوست شكم و رحم مادر نسيم ايجاد شد، خيلي بزرگتر از معمول بود. بالاخره نسيم به دنيا آمد. اگرچه قلب او بيرون از بدنش بود، اما ضربان داشت و جريان خون مورد نياز بدن را تأمين مي كرد. نكته جالب در مورد نسيم اين بود كه ساير اجزاي بدنش كاملاً سالم بود. در واقع حيف بود اگر اين نوزاد 4 كيلوگرمي زنده نمي ماند. بعد از فراهم شدن امكان عمل جراحي، جراحان قلب بيمارستان كودكان هولتز، نسيم را به اتاق عمل بردند تا شرايط ادامه حيات نسيم را فراهم كنند. عمل جراحي حدود 6 ساعت طول كشيد. ابتدا جراحان، قلب نسيم را داخل نوعي بافت محافظ مصنوعي پيچيدند. سپس بخشي از پرده دور قلب را كه نقص داشت ترميم كردند و بعد هم به آهستگي قلب را داخل سينه و محل اصلي خود، قرار دادند و روي قلب را با نوعي پلاستيك مصنوعي بستند، چون نسيم اصلاً استخوان جناغ ندارد. او، چند ماهي، بايد اين استخوان مصنوعي كه به جاي جناغش كار گذاشته تحمل كند تا حدود 6 ماهگي، جراحان از استخوان هاي دنده اش براي او پيوند استخوان سده و استخوان جناغ بسازند.
قلب نابجا
بيماري كه مادرزادي نسيم به آن مبتلا بود و خوشبختانه ديگر از اين پس لاعلاج محسوب نمي شود، نابجايي قلب يا اكتوپيا كورديس نام دارد. در اين بيماري پوست وسط سينه و استخوان جناغ كه يكي از اجزاي محافظ قلب محسوب مي شود، تشكيل نشده و خود قلب بيرون از قفسه سينه قرار مي گيرد.فقط 50 درصد از نوزاداني كه قلب نابجا دارند، بعد از جراحي زنده مي مانند.خوشبختانه، اين اختلال مادرزادي خيلي شايع نيست و از هر يك ميليون نوزادي كه زنده متولد مي شوند، تنها حدود 6 نفرشان دچار اين بيماري مي شوند.