مرتضي نصيري
تعداد كل كتاب هاي منتشرشده در نهمين ماه از سال جاري، 3هزار و 726 عنوان است كه از اين ميان و با توجه به آمار موجود،  متوسط شمارگان هر كتاب، 4هزار و 407نسخه و قيمت هر كتاب به طور ميانگين، 2هزار و 170تومان برآورد شده است.
اين در حالي است كه در مهرماه سال جاري، 4هزار و 438عنوان كتاب انتشار يافت و متوسط قيمت هر كتاب، 2هزار و 266تومان برآورد شد.
بر اين اساس، بيشترين چاپ كتاب در آبان ماه و در حوزه هاي فعاليت ناشران كه خانه كتاب آن را در 10موضوع خلاصه كرده، به آثار ديني اختصاص دارد. در اين بخش 968 عنوان كتاب منتشر شده و كمترين چاپ كتاب هم با 110عنوان در بخش هنر اتفاق افتاده است. كتاب هايي با موضوع ادبيات در آبان ماه 423 عنوان از كل كتاب هاي منتشرشده را به خود اختصاص داده اند.
در آبان ماه سال جاري و از ميان كل كتاب هاي منتشرشده، يك هزار و پانصد و 10 عنوان اثر، چاپ اول هستند و 2هزار و 216عنوان كتاب تجديد چاپ شده اند. از اين ميان 2هزار و 784 عنوان اثر در تهران انتشار يافته و سهم شهرستاني ها از اين كار تنها 942 عنوان كتاب بوده است.
اهل قلم ايراني در اين بين نقش فعالي  داشته اند، به گونه اي كه 2هزار و 644 عنوان از اين كتاب ها تاليفي است و مابقي را مترجمان، به فارسي برگردانده اند.
۳هزار و 726 عنوان كتابي كه در آبان ماه انتشار يافته، از 983 هزار و 570 صفحه تشكيل شده  و در مجموع هر كتاب به طور متوسط 260صفحه دارد. شمارگان كل اين آثار 16ميليون و 420هزار و 317 نسخه است و در اين بين، بيشترين شمارگان كتاب با 6ميليون و 93هزار و 670نسخه براي آثار با موضوع دين و كمترين شمارگان را هم كتاب هاي با موضوع فلسفه به خود اختصاص داده اند. متوسط شمارگان هر كتاب در هشتمين ماه از سال جاري 4هزار و 407 نسخه است.
در آبان ماه سال جاري، بالاترين قيمت كتاب به آثار با موضوع علوم طبيعي و رياضيات اختصاص دارد و كمترين قيمت در اين بين را كتاب هايي با موضوع تاريخ و جغرافيا به خود اختصاص داده اند. توليد كتاب در هر يك از اين موضوعات به ترتيب يك ميليون و 738هزار و 950 تومان و 258هزار و 150 تومان بوده است.
بر اين اساس، قيمت كل كتاب هاي توليدشده در اين ماه 8ميليون و 81هزار و 745تومان است.
بنا بر اين گزارش، از ميان 3هزار و 726 عنوان كتاب منتشرشده، 135 عنوان به موضوع كليات اختصاص دارد و آثار با موضوع فلسفه 126عنوان كتاب را شامل مي شود. تعداد كتاب هاي ديني هم در اين ماه 968عنوان و علوم اجتماعي 483 عنوان است و ناشران توانسته اند 366 عنوان كتاب را با موضوع زبان به بازار عرضه كنند.
در موضوع علوم طبيعي و رياضيات در ماه گذشته 594 عنوان كتاب منتشر شده و كتاب هايي با موضوع علوم عملي هم 382 عنوان را به خود اختصاص داده اند. كتاب هاي هنري هم 110عنوان اثر از كل كتاب هاي انتشاريافته را شامل مي شوند و ادبيات سهمي 423عنواني در اين ماه داشته است؛ آثار منتشرشده با موضوع تاريخ و جغرافيا هم 139عنوان كتاب را در بر مي گيرد.

حميد رحماني - همه روزه مزايده هاي بسياري براي فروش عتيقه،  فرش، لباس، لوازم شخصي، تابلوي نقاشي و… در جهان برگزار و پول هاي كلاني در اين بازارها رد و بدل مي شود، اما در اين ميان گاهي اوقات موضوع مناقصه كتاب است؛ دست نوشت هايي كه از نويسندگان و ماجراجويان مختلف به يادگار مانده و امروز بعد از گذشت قرن ها به نسخه هايي بدل گشته كه نگاه هاي كلكسيونر هاي بزرگ را به خود معطوف كرده است.
در 7تايي هاي امروز قصد داريم كه به معرفي هفت نسخه خطي موجود در جهان بپردازيم كه بالاترين قيمت ها را در مزايده هاي عمومي به خود اختصاص داده اند.
۱ - گرانترين نسخه خطي جهان كه با قيمت 28 ميليون دلار در حراجي نيويورك خريداري شد، اثري است از لئوناردو داوينچي . اين دست نوشته 36 برگي كه با ابعاد 29 در 22 سانتي متر از داوينچي به يادگار مانده، نسخه قديمي همر نام دارد. موضوعات اين كتاب كه به وسيله بيل گيتس خريداري شده،  آب، زمين شناسي و ستاره شناسي است. اين اثر طي 15 سال اخير دو بار خريد و فروش شده است، اولين بار اين دست نوشته در سال 1980 به وسيله آرمند هِمِر خريداري شد و آخرين بار هم بيل گيتس آن را به مجموعه دارايي هاي خود افزود.
۲ - دومين نسخه خطي جهان كه جزو گرانترين ها به حساب مي آيد، كتابي مصور به نام كتاب دعاي روتچيلد است. اين كتاب كه با قيمت هفت ميليون و هشتصد هزار پوند در سال 1999 خريدراي شده،  يكي از زيباترين و نفيس ترين كتاب هاي امروز جهان است كه در اواخر دوره پادشاهي liveres d' heures و در سال هاي 1505 تا 1510 ميلادي نوشته شده است. اين كتاب تا پايان جنگ جهاني دوم شناخته شده نبود،  اما به دليل داشتن صفحه آرايي بسيار زيبا كه در آن قطعات كوچك طلا به كار رفته و داشتن حاشيه هايي فانتزي و تعدد نقاشي هاي مينياتوري، آن را در سال هاي اخير به يك اثر ارزشمند تبديل كرد.
۳ - سومين نسخه خطي گران بهاي دنيا انجيل هنري شير دل نام دارد. اين كتاب كه در زمان خود گران ترين نسخه خطي جهان نام گرفت،  در سال 1983 و در حراجي لندن به مبلغ هفت ميليون و چهارصد هزار پوند خريداري شد. اين نسخه كه 77 صفحه رنگي دارد، در سال هاي 1173 تا 1175 ميلادي نوشته شده است. كتاب انجيل هنري شير دل به سفارش هنري شيردل - كنت ساكسوني- كه در سال هاي 1129تا 1195 مي زيسته و در خلال سال هاي 1142 تا 1180 دوك باواريا بوده،  نوشته شده است.
۴ - كتاب پرندگان آمريكا چهارمين نسخه خطي گران قيمت جهان است كه در سال 2000 و در حراجي نيويورك به مبلغ هشت ميليون دلار خريداري شد. اين كتاب به وسيله جان جيمز و طي سال هاي 1827 تا 1838 نوشته و تصويرگري شده است. موضوع و محتواي اين نسخه خطي، تصاوير نقاشي شده از پرندگان در جغرافياي مختلف امريكاست.
۵ - پنجمين اثر گران بهاي جهان،حكايت هاي كانتربري نام دارد كه اثري به جاي مانده از جفري شاوسر است. اين كتاب مجموعه اي از داستان ها است كه در سال هاي 1387 تا 1400 نوشته شده است. اين اثر ماندگار جهان در هشتم جولاي سال 1998 در حراجي لندن به مبلغ چهار ميليون و 621 هزار و 500 پوند به فروش رسيد.
۶ - انجيل گوتنبرگ يا انجيل 42 سطري نسخه گران بهاي بعدي است. اين انجيل مقدس به وسيله گوتنبرگ - مخترع صنعت چاپ - در ماينز آلمان و در 23 فوريه سال 1455ميلادي چاپ شد و اولين كتاب در جهان لقب گرفت. اين اثر در سال 1987ميلادي به قيمت پنج ميليون و 390 هزار دلار در يكي از حراجي هاي آمريكا به فروش رسيد. گوتنبرگ در ادامه فعاليت هاي خود 180 نسخه از اين انجيل را منتشر كرد و امروز تقريبا تمامي كشورهاي اروپايي يك اثر ماندگار از اين انجيل را در كتابخانه هاي خود جاي داده اند.
۷ - هفتمين اثر ارزشمند جهان the north umber land bestiary نام دارد. اين اثر در قرن سيزدهم ميلادي در كشور انگلستان تاليف شده و كتابي رئال، حاوي تصاويري از حيوانات است كه با 112 رنگ بر روي ولوم ترسيم شده. اين كتاب اولين اثر انگليسي زبان است كه از 101 سال پيش به حراج گذاشته شد و پيش از اين در قرن 18 ميلادي در محل كتابخانه قلعه alnwlck نگهداري مي شده است كه توسط دوك يازدهم نورشتامبرلند از قلعه مذكور همراه با چند قطعه عتيقه و اسناد منحصر به فرد فروخته شد. اين اثر در 29 نوامبر سال 1990 ميلادي در حراجي لندن توسط يك دلال لندني به مبلغ دو ميليون و 700 هزار پوند خريداري شد، اما گفته نشد كه اين دلال كتاب را براي چه كسي خريداري كرده است.

*ستار هدايت خواه
در مقوله ترويج فرهنگ كتاب خواني كه يكي از زمينه هاي لازم آن بحث تجهيز كتابخانه هاست، ضعف ها و اشكالات متعددي وجود دارد؛ يكي از مهم ترين اين موارد هم ناديده گرفته شدن نياز مخاطبان باز مي گردد، علت را هم تا حدودي مي توان در اين مورد جست وجو كرد كه برخي از نويسندگان تنها علايق خود را در قالب كتاب مي نويسند و منتشر مي كنند. يعني در وهله اول، نيازهاي مخاطب در نوشتن كتاب مورد عنايت قرار نمي گيرد، در مرحله بعد هم سازمان ها و نهادها نگاه كمّي به مقوله تجهيز كتابخانه هاي عمومي دارند، بنابراين تنها نگران اين هستند كه چه تعداد كتاب به اين كتابخانه ها بدهند و در نهايت يك كار پژوهشي دقيق براي اين كار انجام نمي شود كه در هر يك از كتابخانه هاي كشور چه كساني مخاطب ما هستند و چه علايق و نيازهايي دارند؟ در نهايت هم تفنني مي نويسيم و آثار چاپ شده را باز هم به صورت تفنني در كشور توزيع مي كنيم.
مي دانيم كه يكي از دستگاه هاي متولي حمايت از چاپ و نشر، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي است. سياستي كه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي پيش از اين در جهت حمايت از ناشر و مولف دنبال مي كرد، اين بود كه بدون توجه به نيازهاي جامعه، آثاري را خريداري و به كتابخانه هاي عمومي اهدا مي كرد، اما خوشبختانه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي درصدد تغيير اين سياست است، اين وزارتخانه ديگر نمي خواهد تنها در جهت حمايت از ناشر قدم بردارد،  بلكه قصد حمايت از كتاب را با نگاه به نياز مصرف كنندگان دارد. يعني از اين پس كتاب هايي را كه با موضوعات مختلف چاپ مي شود، صرف نظر از آن كه كدام ناشر منتشر كرده، بررسي خواهد شد و با توجه به نيازهاي جامعه، اگر تشخيص داده شود كه كتاب مناسب است، خريداري مي شود.
***
در گذشته يارانه ها در اختيار ناشران قرار مي گرفت كه متاسفانه سوءاستفاده هاي زيادي هم از آن مي شد، اما با اتخاذ سياست هاي جديد، يارانه ها به سمت كتاب خوانان سوق پيدا خواهد كرد. در اين طرح، پس از شناسايي اقشار كتاب خوان، متناسب با فعاليت و حوزه تخصصي آنها، اين مخاطبان از طريق بن كتاب،  تخفيف، اهداي كتاب و... حمايت مي شوند. بنابراين اين سياست جديد مي تواند مشكل كمبود مخاطب در كتابخانه ها را حل كند، چون در گذشته برنامه روشن و مشخصي براي خريد و اهداي كتاب به كتابخانه ها وجود نداشت وبعضا آثاري كه مباني جمهوري اسلامي را مورد هجمه قرار مي داد، با بودجه بيت المال خريداري و حمايت مي شد. بعضي از آنها هم كتاب هايي بودند كه هيچ تناسبي با نيازهاي مردم مناطق نداشتند و شايد هيچ گاه مورد مطالعه قرار نمي گرفتند.
در اين خصوص كميسيون فرهنگي مجلس شوراي اسلامي بنا بر وظيفه نظارتي خود، چندي پيش جلسه اي را با حضور نمايندگان اتحاديه ناشران- كتابفروشان و معاونت فرهنگي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي ترتيب داد تا به وضعيت كتاب آن هم با در نظر گرفتن مصالح مصرف كنندگان ساماني داده شود. چون ما از نظر محتوايي نيازمند نظارت جدي هستيم، زيرا بر اين باوريم كه كتاب غذاي جامعه است و كتابي كه به جامعه وارد مي شود، نبايد فاسد باشد. همچنين مصرف كننده اين كالاي فرهنگي اين حق را دارد كه كتاب مورد نياز خود را به راحتي در كتابخانه ها و كتابفروشي ها تهيه كند.
*نماينده مردم بويراحمد و دنا در مجلس شوراي اسلامي