حسين لطفي
بن برنانك (رئيس بانك مركزي)، ساموئل بودمن (وزير انرژي)، كارلوس گوتيرز (وزير بازرگاني)، هنري پاولسون (وزير خزانه داري) و سوزان شواب (نماينده تجاري آمريكا) روزهاي پنج شنبه و جمعه گذشته به منظور برگزاري مذاكرات راهبردي-اقتصادي آمريكا با چين، به پكن سفر كردند. محور اين مذاكرات، شكاف تجاري عظيم ميان دو كشور است كه خشم مقامات آمريكايي -خصوصا كنگره اين كشور- را به دنبال داشته است. در واقع، خشم دولت آمريكا را مي توان در سخنان هنري پاولسون (وزير خزانه داري آمريكا) به وضوح مشاهده كرد: صبر جهاني نسبت به سياست ارزي چين و رژيم اقتصادي آن رو به پايان است. چين، ارزش واحد پول خود (يوآن) را به طور مصنوعي پايين نگه داشته است تا امكان صادرات كالاي اين كشور بيشتر شود اما يك يوآن منعطف تر به چين كمك خواهد كرد تا سرمايه ها را به طور كارآمدتري تخصيص دهد. علاوه بر آمريكا ساير كشورهاي دنيا نيز ديگر تحمل سياست هاي ارزي چين را ندارند و نمي توانند بيش از اين منتظر تصحيح سياست پكن در مصنوعي نگاه داشتن ارزش يوآن شوند. پكن بايد آگاه شود كه اصلاحات سريع تري بايد انجام دهد. براي چيني ها آسان است كه بگويند ما در حال دوران گذار اقتصادي هستيم و نيازمند زمان بيشتري براي اجراي اصلاحات تجاري هستيم اما اكنون آنها يك رهبر اقتصاد جهاني هستند و مابقي جهان بيش از اين به آنها فرصت نخواهند داد .
اين در حالي است كه در داخل آمريكا، خشم و نگراني نسبت به سياست ارزي چين افزايش يافته و بسياري معتقدند كه نرخ مصنوعي يوآن در برابر دلار، موجب گسترش شكاف عظيم تجاري آمريكا با چين شده و افزايش صادرات كالاهاي چيني به آمريكا و بيكارشدن عده زيادي در آمريكا را به دنبال داشته است.
مذاكرات دوروزه مقامات بلندپايه چين و آمريكا در پكن كه طي روزهاي پنج شنبه و جمعه هفته گذشته صورت گرفت، بر مسائلي همچون تجارت متقابل، دسترسي به بازار يكديگر و قانون مالكيت معنوي متمركز بود اما تلاش هاي دو طرف براي كاهش ناترازي هاي موجود در اقتصاد جهاني تقريباً تحت تأثير اختلاف نظرهاي آنان بر سر نرخ هاي ارز به نتيجه نرسيد.در واقع، علت اصلي سفر عالي رتبه ترين مقامات اقتصادي آمريكا به چين، نگراني هاي شديد موجود در داخل آمريكا نسبت به كسري تجاري شديد آن در برابر اقتصاد نوظهور و پرنفس چين است. تلاش مقامات اقتصادي آمريكا براي قانع ساختن طرف چيني خود به آزادسازي نرخ برابري واحد پول چين(يوآن) در برابر دلار بود. واشنگتن معتقد است چين با پايين نگاه داشتن ارزش يوآن در برابر دلار، موجب ايجاد كسري تجاري شديد آمريكا شده است اما چين اصرار دارد كه كسري تجاري آمريكا ربطي به ارزش پايين يوآن در برابر دلار ندارد. هنري پاولسون(وزير خزانه داري آمريكا) در پايان مذاكرات دوروزه از موافقت شكننده اي سخن گفت: ايالات متحده به عنوان بزرگترين مصرف كننده جهان وعده صرفه جويي بيشتر داد و چين به عنوان بزرگترين توليدكننده جهان نسبت به افزايش مصارف داخلي خود متعهد شد . اما اين كه اين موافقت چگونه تحقق پيدا كند، سؤالي است كه به اجلاس ها و گروه هاي كاري دو كشور بستگي دارد. پاولسن در اين باره اظهار داشت: اگر چه نمي توان تمامي اختلافات را حل كرد، اما مذاكرات صريح دو كشور، موجب تسهيل بهبود روابط اقتصادي در آينده خواهد شد .
وو جي (معاون نخست وزير چين و رئيس هيأت چيني در مذاكرات راهبردي-اقتصادي با هيأت آمريكايي) پس از پايان مذاكرات گفت: اگرچه در اين مذاكرات، تمامي مسائل دو كشور مورد بررسي قرار نگرفت اما اين نشست به روابط تجاري و اقتصادي دو طرف كمك خواهد كرد.به گفته مقامات آمريكايي، چين نسبت به بازكردن اقتصاد خود به روي سرمايه گذاران خارجي، اجراي حقوق مالكيت معنوي و اتخاذ سياست منعطف تر نرخ ارزي وعده داده است اما به نظر نمي رسد اين وعده ها منتقدان داخل آمريكا را كه معتقدند ارزش يوآن چين هم اكنون تا 40 درصد كمتر از ارزش واقعي آن است و اين امر صادرات چين را از يك امتياز ناعادلانه برخوردار ساخته است، قانع سازد. هوس تمام ناشدني آمريكا براي واردات كالا و توانايي چين براي عرضه كالاهاي ارزان قيمت به ايالات متحده موجب ايجاد بزرگترين ناترازي در تاريخ مبادلات تجاري جهان شده است. پيش بيني مي شود كسري تجاري آمريكا در برابر چين در سال جاري ميلادي به ركورد 229ميليارد دلار برسد كه 10درصد بيش از رقم سال گذشته خواهد بود. با وجود اين كه پكن از سال گذشته كنترل هاي نرخ ارز را اندكي كاهش داد اما ارزش يوآن با آهنگ بسيار اندكي افزايش يافته و از ابتداي سال۲۰۰۶ تاكنون، ارزش آن در برابر دلار، فقط 6درصد رشد يافته است. روز جمعه ارزش يوآن چين به 81/7 در برابر دلار رسيد كه بالاترين ارزش آن در 10سال اخير محسوب مي شود. با رشد چشمگير صادرات، چين در حال انباشتن ثروت است و ذخاير ارز خارجي آن به يك تريليون دلار رسيده، بازار املاك در حال رشد فراوان است، ارزش نوآوري هاي فني و علمي طي يك سال بيش از سه برابر شده و بازار رو به مرگ بورس شانگ هاي به اوج رونق 5سال اخير رسيده و ارزش آن طي اين مدت، دوبرابر شده است.
مذاكره كنندگان آمريكايي كه شامل شش تن از بلندمرتبه ترين اعضاي دولت بوش بودند از خيزش اقتصادي چين كه به اقتصاد دو كشور منفعت مي رساند، استقبال كردند اما با زبان تندي از ميزبانان خود انتقاد كردند. بن برنانك (رئيس بانك مركزي آمريكا) گفت: ارزش پايين تر از سطح واقع نرخ ارز چين، يك يارانه موثر براي صادرات چين فراهم كرده است.
سوزان شواب (نماينده ارشد تجاري آمريكا) چين را به ناديده انگاشتن تعهدات خود به سازمان جهاني تجارت براي بازكردن اقتصادش متهم كرد اما مذاكره كننده ارشد چين در اين باره اظهار داشت كه نبود اطلاعات كافي و بدفهمي از واقعيات اقتصاد چين، عامل چنين موضع گيري هاي مقامات آمريكايي است. تحليلگران معتقدند گفت وگوهاي هفته اخير ميان دو قدرت اقتصادي جهان، تأثير اندكي بر روند رو به افزايش شكاف تجاري دو كشور خواهد داشت.
استفان گرين (اقتصاددان ارشد بانك استاندارد چارترد) در اين رابطه مي گويد: مذاكرات دو كشور چين و آمريكا يك نشست بسيار مهم با حضور اشخاص مهم بود اما از لحاظ تغييرات اساسي، نتيجه اين مذاكرات صفر بود. انتظار مي رود مازاد حساب جاري چين همچنان افزايش يابد و در مقابل، شرايط كسري تجاري آمريكا با بهبود قابل توجهي روبه رو نشود. آمريكا بهتر است بر مسائلي كه در آنها از مزيت نسبي برخوردار است، همچون دسترسي به بازار و حقوق مالكيت معنوي تمركز كند .
بسياري از ناظران، آغاز اين گفت وگوها را نشانه اي از فشارهاي كنگره (كه اكنون تحت كنترل دموكرات ها است) بر دولت مي دانند. دموكرات ها به طور سنتي رويه مداخله گرايانه اي در مسائل تجاري اتخاذ مي كنند. ژو داپئي (كارشناس مؤسسه اقتصادي آكادمي علوم اجتماعي چين) در اين باره اظهار مي دارد: دولت آمريكا خواستار تقويت هماهنگي هاي اقتصادي است اما تاكنون اقدامي عملي براي تصحيح كسري تجاري عظيم خود با آمريكا ننموده است. اگر يوآن بايد در برابر دلار به طور چشمگيري تقويت شود، بايد در برابر ساير ارزها نيز تقويت شود كه اين امر بر اقتصاد جهاني تاثير شگرفي خواهد داشت و دولت آمريكا به اين واقعيت آگاه است. بنابراين كسري تجاري آمريكا در برابر كل جهان و نه فقط چين است و بر اثر تقاضاي عظيم داخلي، نرخ پايين پس انداز و وابستگي به استقراض خارجي در آمريكا ايجاد شده است .
برخي افراد در داخل آمريكا خواستار ادامه روند فعلي هستند زيرا هر 100يوآني كه آمريكاييان ايجاد مي كنند، با آن 105يوآن كالاي چيني خريداري مي كنند و بنابراين، دولت آمريكا نمي خواهد اين شرايط را تغيير دهد، چون تغيير در اين شرايط، به معناي ركود اقتصادي است. مناقشات آمريكا و چين به آمار مبادلات تجاري هر دو كشور نيز كشيده است و كسري تجاري آمريكا در برابر چين كه از سوي مركز آمار آمريكا اعلام شده است، تقريباً دو برابر آن چيزي است كه وزارت بازرگاني چين اعلام كرده است. (نمودار) پس از پايان مذاكرات راهبردي-اقتصادي آمريكا و چين، مقامات دو كشور در مقابل دوربين هاي تلويزيوني و خبرنگاران، لبخند رضايت مي زدند و پاولسون هنگام خروج از اتاق مذاكرات اظهار داشت كه ما در بسياري از موارد به توافق رسيديم و پكن آماده افزايش انعطاف واحد پول خود است . اما در همان موقع، يوآن كه توسط دست اندركاران مالي چين به طور بسيار دقيقي مديريت مي شود، به بالاترين سطح خود در برابر دلار رسيد.
رشد ارزش يوآن در برابر دلار از جولاي۲۰۰۵ كه سياست تثبيت آن در برابر دلار به سبدي از ارزها تغيير يافت، به 6درصد رسيده است. واقعيت آن است كه كسري تجاري عظيم آمريكا در برابر چين، ارتباطي بسيار كمتر از آنچه گمان مي رود، به نرخ هاي ارز دو كشور دارد و بيشتر به رفتارهاي بسيار متفاوت مردم دو كشور در ارتباط با پس انداز و مصرف مرتبط است. عامل اصلي ناترازي تجاري چين و آمريكا در اين است كه نرخ پس انداز و صرفه جويي در چين بسيار بالاست و واردات و مصرف كالاهاي خارجي در اين كشور، در سطح پاييني قرار دارد. در مقابل، مردم آمريكا سالانه ميليون ها تن كالاي خارجي مصرف مي كنند و نرخ پس انداز و صرفه جويي در آنها به طرز احمقانه اي پايين است. به علاوه، بخش اعظم صادرات چين از طريق شركت هاي چندمليتي حاصل مي شود كه خط توليد نهايي آنها در خاك چين قرار دارد. بنابراين قيمت كالاهاي نهايي كه در داخل چين توليد مي شوند و روانه بازارهاي خارجي مي شوند با روند تقويت ارزش يوآن تغيير زيادي نخواهد كرد. با اين وجود، اكثر اقتصاددان ها معتقدند كه ارزش يوآن همچنان به طور مصنوعي در برابر دلار پايين نگه داشته شده است. بن برنانك (رئيس بانك مركزي آمريكا) بر اين عقيده است كه بي ميلي پكن به ايجاد ارزش واقعي يوآن، يك يارانه مؤثر براي صادرات چين محسوب مي شود.
موتور صادرات چين با تمام توان در حال فعاليت است و اين كشور را به سومين اقتصاد بزرگ جهان مبدل ساخته و ارزش مبادلات تجاري سالانه چين به 5/1تريليون دلار مي رسد. پيش بيني مي شود مازاد تجاري چين طي سال جاري به 208ميليارد دلار افزايش يابد كه دو برابر رقم 102ميليارد دلاري سال گذشته خواهد بود. مازاد تجاري چين در برابر آمريكا نيز انتظار مي رود تا پايان سال۲۰۰۶ به 230ميليارد دلار برسد كه از 202ميليارد دلار سال گذشته بسيار بيشتر خواهد بود.در مقابل، كسري حساب جاري آمريكا (شاخص مبادلات تجاري كالا و خدمات) حدود 6 تا 7درصد توليد ناخالص داخلي اين كشور است. اين رقم، انعكاس دهنده اين واقعيت است كه مصرف كنندگان آمريكايي و دولت اين كشور، بسيار فراتر از ابزارهاي موجود در اين كشور، زندگي و در واقع خرج مي كنند و همين امر نياز به واردات را گسترش داده است. مازاد تجاري چشمگير چين، ژاپن و ديگر اقتصادهاي صرفه جوي آسيايي، ضرورت افزايش مصرف آنها را دوچندان مي سازد. كاهش ناترازي هاي تجاري در سطح جهان بسيار دشوار خواهد بود چرا كه تعداد زيادي از كشورها بايد سياست هاي اقتصادي خود را تغيير دهند. بنابراين، ايده مذاكره كنندگان چيني صحيح به نظر مي رسد كه از واشنگتن خواسته اند به جاي فشار بر يوآن، سياست هايي اتخاذ كنند كه نرخ پس انداز و صرفه جويي در آمريكا را افزايش دهند.
بنا بر اعلام وزارت بازرگاني آمريكا، كسري تجاري اين كشور در برابر چين در پايان ماه اكتبر براي سومين ماه متوالي افزايش يافت و به بالاترين سطح در طول تاريخ مبادلات تجاري ميان دو كشور از كشورهاي جهان رسيد. كسري تراز تجاري اين كشور در برابر چين در ماه اكتبر 1/6درصد افزايش يافت و به 4/24ميليارد دلار رسيد كه به علت رشد چشمگير واردات اسباب بازي، وسائل ورزشي، تلويزيون و رايانه از چين به ايالات متحده به علت نزديك شدن به سال جديد ميلادي بوده است. كسري تجاري آمريكا در برابر چين از آغاز سال ۲۰۰۶ تا پايان ماه اكتبر، به 229 ميليارد دلار رسيد كه بسيار بيشتر از رقم 202ميليارد دلاري سال گذشته بوده است و بدين ترتيب، علاوه بر اين كه كسري تجاري آمريكا در برابر چين در تاريخ مبادلات دو كشور بي سابقه است، ركوردي در كل جهان در مبادلات تجاري كشورها نيز محسوب مي شود.
