|
گزارشي از نخستين همايش ملي مهندسي فرهنگي در تهران
مهندسي فرهنگي، رويكردي آينده نگر است
علي اصغر محمدي
|
|
|
نخستين همايش ملي مهندسي فرهنگي با حضور جمعي از مسئولان قواي سه گانه، استادان حوزه و دانشگاه، انديشمندان و صاحب نظران، روزهاي 20 و 21دي در مركز همايش هاي بين المللي صداوسيما در تهران برگزار شد. فراهم كردن زمينه به منظور تبادل افكار و آرا پيرامون مهندسي فرهنگي، تبيين و تعيين الزامات مهندسي فرهنگي با حضور نخبگان، انديشمندان و صاحب نظران، تبيين روش هاي انسجام بخشي زيرساخت هاي فرهنگي در راستاي تحقق اهداف سند چشم انداز و دست يابي به نقشه مهندسي فرهنگي، از اهداف برگزاري اين همايش بود.
اعضاي هيأت علمي دانشگاه ها و مراكز پژوهشي، مديران فرهنگي، كارشناسان، پژوهشگران، صاحب نظران و ساير علاقه مندان به حوزه مسائل فرهنگي در اين همايش 2روزه مقالات و پژوهش هاي خود را در محورهاي همايش ارائه دادند. در پايان اين همايش نيز به مقاله هاي برگزيده به رسم يادبود، هدايايي تقديم شد. نظر به اهميت موضوع مهندسي فرهنگي، گزيده اي از برخي سخنراني هاي اين همايش 2روزه تهيه شده كه در پي مي خوانيد.
محمود احمدي نژاد رئيس جمهوري- در اين همايش گفت: تنها راه تعالي ما صيانت و پالايش فرهنگ است.
رئيس شوراي عالي انقلاب فرهنگي افزود: فرهنگ، محيط انساني و معنوي است كه در آن غوطه ور هستيم و اين محيط مايه قوام، دوام و بالندگي ماست و ما امروز، هم نيازمند مهندسي فرهنگ و هم نيازمند مهندسي فرهنگي جامعه هستيم. وي اضافه كرد: در مهندسي فرهنگ، هم بايد اضافات و آلودگي ها را پالايش كنيم و هم از مرزهاي فرهنگ صيانت كرده و نوآوري داشته باشيم.
احمدي نژاد، خودباوري، عشق و آرمان هاي بلند را 3 عامل دوام و موفقيت يك جامعه رو به رشد عنوان كرد و اظهار داشت: خودباوري يعني شناخت داشته ها و توانمندي ها كه بخش مهمي از آن به گذشته و هويت ما بازمي گردد كه به لطف الهي، ملت ما داراي يك سابقه بسيار درخشان و ذخاير عظيم فرهنگي و معنوي است. وي با اشاره به اين كه طراحي هاي فرهنگي نظام، سلطه خودباوري، عشق و آرمان بلند مهدوي را هدف قرار داده است، گفت: امروز ما در حال يك نبرد سنگين انديشه و فرهنگ هستيم.
رئيس شوراي عالي انقلاب فرهنگي افزود: نقش ملت ايران در فرهنگ و تمدن جهاني و ويژگي هاي اين ملت توانسته هزاران ستاره پر فروغ را در علم، فرهنگ و ادب تحويل بشريت دهد كه اگر بخواهيم به ملت ها به لحاظ توانمندي ها و سابقه امتياز دهيم، بدون ترديد ملت ايران جزو برترين ها قرار خواهد گرفت.
فرهنگ، زيربناي همه فعاليت هاي اجتماعي است
محمدرضا مخبر دزفولي -دبير شوراي عالي انقلاب فرهنگي- نيز در همايش ملي مهندسي فرهنگي گفت: فرهنگ، زيربناي همه فعاليت هاي اجتماعي است.
وي افزود: رصد عوامل فرهنگي، هويت فرد و جامعه، رشد و تعالي و يا سقوط انسان از گام هاي اساسي مهندسي فرهنگي است و فرهنگ به عنوان پايدارترين حوزه اجتماع، شكل حوزه هاي ديگر جامعه را مشخص مي كند.
مخبر دزفولي اظهار داشت: با نگاهي گذرا به حوزه هاي مختلف فرهنگي درمي يابيم كه فرهنگ به عنوان زيربناي فعاليت هاي جامعه، پايه هاي ارزش هاي فرد و جامعه را تعيين مي كند و آنها را در غالب رفتارهاي فردي و جمعي متبلور مي سازد. وي مهندسي فرهنگي را بستري براي دستيابي به اهداف اجتماع براي شكل دهي به شخصيت انسان و توسعه انسان مدار جامعه دانست.
راه فرهنگي با ابزار فرهنگي گشوده مي شود
دكتر رضا داوري اردكاني - رئيس فرهنگستان علوم- نيز در همايش ملي مهندسي فرهنگي گفت: ما با فرهنگ، خيلي از مسائل را مي فهميم، مي بينيم و بيان مي كنيم. ما بدون فرهنگ نمي دانيم چه هستيم. وي خاطر نشان كرد: انسان منقطع از فرهنگ نيست و فهم ما تابعي از فرهنگ ماست. ما در دوره جديد جهان را به گونه اي ديگر مي بينيم و درك مي كنيم؛ به همين دليل نمي توانيم فرهنگ را در برابر خود بگذاريم و حدود آن را مشخص كنيم.
اين استاد دانشگاه درباره مفهوم شناسي و ابعاد مهندسي فرهنگي گفت: همه ما درك شهودي از فرهنگ داريم و در تعريف فرهنگ هم مي توانيم چيزي بگوييم. 500 تا 600 تعريف از فرهنگ ارائه شده كه اين مسئله دليل بر اختلاف گويندگان نيست؛ هر كس فرهنگ را به چند زبان تعريف مي كند.رئيس فرهنگستان علوم در ادامه افزود: فرهنگ امري حسي است. ما آداب و رسوم، زبان، شعر، ادبيات و افكار را با عنوان فرهنگ مي آوريم. مهندسي فرهنگي كاري ظريف و دشوار است؛ بنابراين بايد با احتياط به سمت آن رفت. البته اين دعوت به احتياط، به معني ترساندن نيست. فرهنگ بر همه تاثيرگذار است. فرهنگ شرق و غرب بر هم تاثير گذاشته است. ما از علم يونان تاثير پذيرفتيم و بر آن تاثير گذاشتيم. اين استاد دانشگاه تصريح كرد: نخستين گام مهندسي فرهنگي تذكر است و اولين قدم كه از پندار عقب افتادن خارج شويم اين است كه به خودمان نگاه كنيم. فرهنگ، جامعه را هماهنگ مي كند. وقتي اختلال باشد، جامعه نيز ناهماهنگ مي شود.
شناخت مهندسي فرهنگي در گرو شناخت فرهنگ
حجت الاسلام علي اكبر رشاد - عضو شوراي عالي انقلاب فرهنگي- نيز در اين همايش گفت: فرهنگ، يك پديده است و مطالعه فرانگر و عقلاني آن ناظر بر احكام فلسفه و فرهنگ است. وي افزود: علم فرهنگ غير از فلسفه فرهنگ است؛ علم جزئي نگر است. فرهنگ پژوهي به دو دسته فلسفه فرهنگ و علم فرهنگ تقسيم مي شود. فلسفه فرهنگ به روش شناسي فرهنگ پژوهي مي پردازد اما علم فرهنگ، اين طور نيست.
رشاد با اشاره به اين كه فرهنگ متوقف نمي شود، اظهار داشت: ما بايد از فرهنگ پژوهي استفاده كنيم و فرهنگ پژوهي بايد در خدمت مهندسي فرهنگي قرار بگيرد تا مهندسي فرهنگي رخ دهد. مهندسي فرهنگي بايد در سطح همه دانشگاه ها و حوزه ها باشد. امروز جهان در حال مهندسي فرهنگي شدن توسط قدرت هاست.
استفاده از تصوير، اولويت اول در فرهنگ سازي
مهندس عزت اله ضرغامي - رئيس سازمان صداوسيما- در ادامه همايش مهندسي فرهنگي گفت: نحوه كار ما با مخاطب در حوزه فرهنگ و تحليل و تعريفي كه از فرهنگ داريم، مسئله مهمي است. تعاريف متعددي براي اين موضوع داريم، اما يك تعريف فرهنگي، عبارت است از مجموعه اي از باورها، اعتقادات، سنن و رسوم، ارزش ها و نگرش ها و رفتارهايي كه شيوه زندگي فردي و اجتماعي در جوامع مختلف را شكل مي دهد و به شكل هاي مختلف در يك جامعه، متجلي مي شود. وي با اشاره به اين كه فرهنگ، تابع نظم و قواعد خاصي است، افزود: مهندسي فرهنگي با رويكردي آينده نگر در جست وجوي آينده فرهنگي مطلوب است. فرهنگ مطلوب را بايد شناسايي و بسياري از تعارضات فرهنگي را مشخص كرد.
ضرغامي تصريح كرد: چه بخواهيم و چه نخواهيم، تصوير حرف اول را مي زند؛ اما چقدر بزرگان ما در اين مقوله كار كرده اند. اگر ما هزاران نويسنده داريم، چقدر از اين نويسندگان هستند كه بتوانند فيلمنامه بنويسند.
تفاهم و مهندسي فرهنگي
حسن رحيم پور ازغدي - عضو شوراي عالي انقلاب فرهنگي- در سخناني اظهار داشت: اميدوارم بحث ها به نحوي خط مشي عمل گرايانه را براي شوراي عالي انقلاب فرهنگي به وجود آورد و فقط از اتاق فرهنگ و فكر، مشكل اتاقش حل نشود و فكرش بماند. وي افزود: خيلي هم نبايد در بند واژه ها و الفاظ باشيم، چون تا ما بخواهيم كار كنيم، فرهنگ ما را مهندسي كرده اند و رفته اند. مخاطبان ما نه مردم اند كه موعظه شان كنيم و نه غربي ها كه افشاي شان كنيم؛ من و شماييم. وي با بيان اين كه مهندسي فرهنگي، خرده فرهنگ ها را هم در بر مي گيرد، بر رفع مشكل متدولوژي در فرهنگ شناسي تاكيد كرد و ياد آور شد: وظيفه اول شوراي عالي انقلاب فرهنگي است كه بايد نهادها را مهندسي فرهنگي كند و بايد بحران اختيارات شوراي عالي انقلاب فرهنگي را به نحو كامل تري حل كنيم. رحيم پور ازغدي با اشاره به برخي پيشنهاد ها در اين زمينه و بيان اين كه در مهندسي فرهنگي، اساس بر تفاهم است، افزود: از سويي بايد مذاكرات شورا باز شود و در معرض افكار عمومي و نخبگان قرار گيرد. اين مذاكرات نبايد محرمانه باشد و مصوبات بايد ضمانت اجرا داشته باشد. از سوي ديگر، شوراي عالي انقلاب فرهنگي بايد حق دادن كارت زرد و قرمز داشته باشد و بتواند توضيح بخواهد.
فرهنگ، زيربناي جامعه انساني
پروفسور حميد مولانا- استاد علوم ارتباطات - نيز در سخناني گفت: فرهنگ، زيربناي جامعه انساني است و جريان رابطه فرهنگ با اقتصاد، سياست و محيط زيست، ناگسستني است. وي افزود: تجربه ناموفق كشورهاي سوسياليستي و فاشيستي براي ما بايد نمونه باشد كه به دنبال شان نرويم اما با دقت، آثارشان را مطالعه كنيم.
مولانا با اشاره به الگوي مهندسي فرهنگي ياد آور شد: ما نمي توانيم بدون صحبت درباره دين، از مهندسي فرهنگي حرف بزنيم. از سوي ديگر به اقتصاد و فناوري اطلاعاتي، سيستم آموزشي و خانواده نيز بايد توجه كنيم. آيا مهندسي فرهنگي در محيط آلوده فيزيكي و فرهنگي شهر تهران امكان دارد؟ من هيچ پايتختي را در دنيا به آلودگي تبليغاتي تهران و چند شهرستان ديگر نديده ام. تناقضات ايجادشده به قدري بالاست كه نمي شود فكرش را كرد.
لزوم آسيب شناسي در حوزه فرهنگ
حجت الاسلام سيدصدرالدين شريعتي - رئيس دانشگاه علامه طباطبايي نيز در ادامه اين همايش با اشاره به مهندسي فرهنگي در مكتب اسلام گفت: اين مسئله، جايگاه ويژه اي دارد؛ به اين معنا كه كل حركت انبيا(ع) و نقش قرآن كريم براي مهندسي انسان از آفرينش است. بايد آسيب شناسي در حوزه فرهنگ انجام دهيم و راه مقابله با آنها را بشناسيم. وي تاكيد كرد: در طراحي ها از قرآن نگريزيم و دچار مسائلي كه ديگران مثل كلاف دور خود پيچيده اند و گم شده اند، نشويم. وحدت فرماندهي در امور فرهنگ بسيار مهم است كه متاسفانه وجود ندارد و هر قبيله اي به سمتي مي رود.
مهندسي فرهنگي، ايجاد توازن در سيستم فرهنگي
فيروز رازنهان - پژوهشگر فرهنگي- در همايش ملي مهندسي فرهنگي اظهار داشت: مهندسي فرهنگي ايجاد توازن در سيستم فرهنگي كشور است. وي نظام هنجاري كشور را موجب حفظ ثبات جامعه برشمرد و تصريح كرد: نظام كلان كشور زماني تنظيم مي شود كه هر يك از چهار نظام اجتماعي، سياسي، اقتصادي و فرهنگي، جايگاه خود را داشته و در يكديگر تداخل نداشته باشند. اين استاد دانشگاه لازمه تعادل نظام فرهنگي را هدايت عنوان كرد و گفت: براي نيل به اهداف فرهنگي جديد، نيازمند به مهندسي فرهنگي مجدد هستيم.
جامعيت ، خصوصيات مهندسي
دكتر غلامعلي حداد عادل نيز در مراسم اختتاميه اين همايش گفت: اصطلاح مهندسي فرهنگي را در شوراي عالي انقلاب فرهنگي و در سال هاي اخير از مقام معظم رهبري شنيده ايم، به طوري كه در سال هاي اخير ايشان در ديدارهاي خود به اعضاي شورا گفتند بايد به سمت مهندسي فرهنگي پيش برويم. رئيس مجلس شوراي اسلامي افزود: اصطلاح مهندسي فرهنگي به ياد ماندني و معمولاً در ذهن ما نسبتي ميان فرهنگ و مهندسي وجود ندارد. اما هم اكنون با توصيه مقام معظم رهبري صحبت از توسعه فرهنگي مي كنيم و اين نعمت شايد جانشين اصطلاح مديريت فرهنگي است. وي خاطر نشان كرد: مشخص است مديريت فرهنگي وافي به مقصود نبوده و انتظار بيشتري از لفظ مهندسي فرهنگي است.
حداد عادل گفت: كسي كه مهندس است و مهندسي مي كند اهل عمل و اقدام است. نوعي فرماندهي و هدايت عملي در مقام اجرا از مهندسي فهميده مي شود. مهندس، فردي نيست كه در فضا سرگردان باشد، فردي است كه براي راه رفتن و قدم برداشتن و اقدام كردن پاي بر زمين دارد. وي جامعيت را از خصوصيات مهندسي عنوان كرد و افزود: هيچ نكته اي نبايد در نيل به هدف فراموش شود. ارتباط ميان اجزاء و تأثير و تأثر آنها بايد مشخص باشد.
|
