مشكلات و چالش هاي كلانشهر تهران از گذشته روي هم انباشته شده است. چالش ها و پيچيدگي هاي شهر تهران به شكلي است كه حل برخي از آن ها در يك زمان كوتاه مدت قابل تحقق است و برخي ديگر نيازمند زماني بلندتر است. ترافيك، آلودگي هوا، حمل و نقل عمومي و بافت هاي فرسوده تهران و به ويژه طرح فاضلاب كه داراي اهميت بسزايي است و سالها اقدامي شايسته پيرامون آن صورت نگرفته است، با مشكلات عمده اي روبه رو است و مي توان گفت از مهمترين مسائل بحران زا در شهر تهران است و شوراي شهر بايد درباره مسائل بحران زا اقدام ها و فعاليت هاي گسترده اي انجام دهد و بر اساس اصل۱۰۰ قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران وظايف اصلي شوراها بايد در زمينه عمران اقتصادي و بهداشت، آموزش، ساماندهي مسائل فرهنگي و اجتماعي باشد. چنانچه شوراي شهر درگير مسائل سياسي شود، طبعا نمي تواند تاثيرات موفقيت آميزي در زمينه هاي فوق الذكر داشته باشد و اگر قرار باشد شوراي شهر وسيله و جولانگاه گروه هاي سياسي شود، در كارهاي اجرايي و برنامه ريزي هاي شهري نمي تواند آنچنان كه بايد توفيق قابل توجهي داشته باشد و در نتيجه شهروندان دچار خسران و زيان خواهند شد. از اين رو اعضاي محترم شوراي شهر تهران كه همگي از افراد تحصيلكرده، با سوابق اجرايي دولتي هستند، بايد با همدلي و تعامل و هماهنگي با دولت بتوانند در انجام مسئوليت خطير خود منشا ء خدمات موثري شوند. چون شوراي شهر به تنهايي نمي تواند مشكلات كلانشهر تهران را بر طرف كند اما بي ترديد با هماهنگي با دولت و استفاده از ظرفيت هاي طرفين مي توان تعاملي مناسب براي حل مشكلات و برون رفت از معضلات شهري اقدام هاي شايسته اي انجام داد.
در صورت بروز چنين رويكردي نه شوراي شهر توفيقي در ارائه خدماتش خواهد داشت و نه دولت. به عنوان مثال هم اكنون شركت راه آهن شهري تهران (مترو) در مورد توسعه برنامه ريزي خود و كسر بودجه با دولت ناهماهنگي دارد و اين امر باعث شده كه برنامه هاي مترو براي گسترش و توسعه نتواند اجرايي شود. شوراي شهر بايد در برنامه ريزي هاي خود سياستي هماهنگ با سياست هاي دولت تنظيم كند تا اينگونه مشكلات بر طرف شود. در اين صورت مي توان اميدوار بود كه با تدابير مديران شهر، رفاه و آسايش براي مردم فراهم شده و در نتيجه آن كارايي و نوگرايي و ابتكارات افراد جامعه افزايش مي يابد و از سويي ديگر به رغم فضاي اقتصادي موجود در كلانشهر تهران با توجه به ظرفيت هاي اقتصادي آن مي توان رونق اقتصادي در زندگي مردم به وجود آورد و چشم انداز 20ساله جمهوري اسلامي را روشن و توسعه شهري را موفق ارزيابي كرد.
يك اتفاق ساده
شهر تهران كه روزگاري پر از درختان و باغات سبز و از هوايي لطيف و پاك برخوردار بود، امروزه به شهري پر از دود و آلودگي تبديل شده است كه باعث ايجاد بيماري هاي گوناگون براي شهروندان شده است. در واقع مي توان انتظار داشت كه پيرامون اين مسئله در شوراي شهر تهران كوشش و سعي فراواني صورت گيرد، تا مردم دچار بيماري هاي تنفسي و قلبي و عصبي مشابه آن نشوند و بيش از اين تبعات اين عوارض كه ناشي از توسعه نامتوازن شهري است را نپردازند. با نگاهي دقيقتر مي توان به اين نتيجه رسيد كه يكي از مهم ترين عوامل اين آلودگي ها، سيستم حمل و نقل شهري و استفاده از اتوبوس هاي فرسوده در ناوگان اتوبوسراني پايتخت است. در اين ميان شركت واحد به عنوان بزرگترين سامانه حمل و نقل شهري نتوانسته آنگونه كه بايد به تجهيز ناوگان خود پرداخته و ناوگان ترابري مدرني را ساماندهي كند. از سويي ناكارآمدي در اين سيستم موجب بروز مشكلات متعدد براي شهروندان تهراني شده كه از جمله آن مي توان به آثار زيستي و مشكلات ناشي از تاخير و فرسوده بودن اين سيستم اشاره كرد. شهرداري براي صيانت از حقوق شهروندان و همچنين اعتمادسازي و توسعه مشاركت و همكاري ميان مردم و پيگيري جدي مسائل اساسي فراروي مديريت شهري مي تواند با اجراي برنامه هاي كوتاه مدت و بلندمدت زمينه ساز توسعه شهري سالم باشد. با گسترش و توسعه عدالت اجتماعي در كلانشهر تهران در ابعاد مختلف، عدالت در توزيع منابع و امكانات و عدالت در توزيع خدمات به خصوص رفع تبعيض و اختلاف هاي فاحش بين مناطق و محلات و ايجاد رونق اقتصادي شهري، توسعه، كارآفريني و اشتغال در شوراي شهر، كلانشهر تهران مي تواند پا در مسير هاي نوين گذاشته و استعدادهاي تازه اي را در حوزه هاي شهري و شهروندمداري شكوفا كند. از سويي شوراي شهر با مبارزه با فرآيند و چرخه فساد مالي و اصلاح ساختارها، حراست از منابع سرمايه اي شهر و مالكيت مشاعي شهروندان مي تواند از افراد متخصص و كاردان براي رسيدن به عدالت اجتماعي در كلانشهر تهران بيش از پيش بهره مند شده و با رسيدگي به مسائل كالبدي شهر رسالت بزرگي را كه فراروي تهران است حل كند. البته در سالهاي پيشين، شهرداري تهران به اين امر وقوف كامل پيدا كرد و اقدامات مطلوبي را نيز انجام داده است، اما به رغم اين اقدامات كه در پاره اي از موارد مهم و داراي اهميت زيادي است ممكن است كه كافي به نظر نرسد و جاي آن دارد كه اعضاي سومين دوره شوراي شهر به اين مسئله توجه بيشتري داشته باشد.
شهر تهران با داشتن جمعيتي بالغ بر هشت ميليون نفر داراي استعداد هاي پنهان فراواني است و از آنجا كه هرم جمعيتي اين شهر بيانگر جمعيت جوان قابل توجهي است بنابراين لزوم ايجاد مراكز فرهنگي و اجتماعي با برنامه ريزي علمي و كاربردي مي تواند موجب بروز توانايي ها در نوجوانان و جوانان اين شهر شده و از فساد و ابتلا به معضلات شهري بكاهد. همانطور كه اشاره شد در حوزه زيست محيطي كلانشهر تهران به خاطر بي توجهي افراد در گذشته و حال مشكلات زيست محيطي فراواني را به دنبال داشته است و متاسفانه با تغيير و تحول دولت ها و سياست هاي زيست محيطي تغييرات قابل ملاحظه اي را نداشته و مسائلي چون مشكلات معيشتي مردم و اشتغال به ويژه براي بانوان و همچنين ايجاد مراكز تفريحي مخصوص دختران جوان و رسيدگي به امور زنان سرپرست خانوار در برنامه ريزي هاي شوراي شهر سوم مي تواند راهگشاي توسعه پايدار در جامعه باشد. يكي ديگر از مشكلات كلانشهر تهران تراكم واحدهاي صنعتي است كه واقعا به حد انفجار رسيده . بيش از 40 درصد فعاليت اقتصادي كشور در 5/1 درصد از خاك ايران (كلانشهر تهران) متمركز شده و با اينكه در ميانگين كشوري 17 واحد صنعتي در هر هكتار وجود دارد در استان تهران 276 واحد صنعتي در هر هكتار است و به همين دليل برنامه ريزي در شوراي شهر سوم كلانشهر تهران بايد بسيار تخصصي و كاملا كارشناسي شده باشد و نمي توان با وعده ها و برنامه ريزي هاي غيرتخصصي تهران را به سمت مسير هاي ناهموار پر فراز و نشيب راند. شوراي شهر كلانشهر تهران بايد با مشاركت مردم از طريق شوراياري ها و شوراهاي محل و منطقه همكاري تنگاتنگ داشته باشد و با استفاده از تمامي ظرفيت هاي تشكل هاي غيردولتي و دولتي و جلب مشاركت مردمي و اهميت به پيشنهادات و انتقادات مردمي كلانشهر تهران را مديريت علمي و تخصصي كند و در اين دوره جديد اهميت به كارهاي زيربنايي و نظارت عاليه بر عملكرد مالي شهرداري از مهمترين وظايف اين شوراست. چون شهرداري تهران از گسترگي ويژه اي برخوردار است و سازمان ها و شركت هاي زيادي را تحت پوشش دارد و چنانچه شفافيت مالي در اين سازمان ها و شركت هاي مالي نظارت و كنترل نشود آثار و تبعات زيادي براي مديريت شهري و اعتمادسازي در ميان مردم به وجود خواهد آورد و جاي آن دارد كه كميته هاي تخصصي در شوراي شهر تهران نظارت قوي تري را اعمال كند تا شكوفايي اقتصادي را ناظر باشيم.

طرح شيمي كثيف
گروه شهري - زباله كه از آن به عنوان طلاي كثيف نام برده مي شود، صفت تمثيلي خود را به خاطر ارزش نهفته در مواد زائد خانگي كه بيشترين حجم توليد زباله هاي روزانه همه جوامع توسعه يافته و در حال توسعه را تشكيل مي دهد، به دست آورده است اما بايستي به اين واقعيت اذعان داشت كه موضوع بهره وري از طلاي كثيف در ايران، هنوز قابل لمس نيست. در تهران 700كيلومترمربعي با حدود 8ميليون جمعيت روزانه، بيش از 7هزار تن زباله خانگي، صنعتي و بيمارستاني و 20هزار تن نخاله ساختماني توليد مي شود كه اين ميزان در طول سال به 5/2ميليون تن زباله- كه از اين ميزان 18هزار و 700 تن زباله صنعتي و 26هزار تن زباله بيمارستاني و مابقي زباله خانگي است- و 7ميليون و 500 هزار تن نخاله ساختماني مي رسد كه نزديك به 80درصد زباله هاي خانگي دفن و كمتر از 20درصد آن بازيافت يا تبديل به كود كمپوست مي شود و نخاله هاي ساختماني نيز بدون هيچ گونه عمليات بازيافتي در داخل چاله ها و دره هاي اطراف تهران تلنبار شده يا اين كه كوه هاي جديدي در حاشيه اين كلانشهر به وجود مي آورند. در شهرهاي بزرگي چون تهران هر فرد روزانه 900گرم زباله توليد مي كند. هزينه جمع آوري و دفن هر تن زباله 35هزار ريال است. هر تن زباله حدود 400متر مكعب گاز گلخانه اي دي اكسيد كربن متصاعد مي كند و از هر تن زباله 400 تا 600 ليتر شيرابه خارج مي شود. بر اساس آمارهاي موجود، 70درصد زباله هاي تهران را مواد آلي تشكيل مي دهد كه ارزش دلاري آن معادل 250ميليون دلار است. زباله هاي شهري تهران حاوي موادي باارزش اقتصادي بالا است كه اگر بازيافت شود سالانه 92هزار و 856تن پلاستيك، 52هزار و 231تن شيشه، 60هزار و 563تن كاغذ و مقوا و 25هزار و 148تن انواع فلزات را مي توان فقط از زباله هاي خانگي شهروندان استخراج كرد. اگر فقط يك تن آلومينيوم از داخل زباله تهراني ها جداسازي شده و مجدداً بازيافت شود، در مصرف 400 تن سنگ معدن و 700كيلوگرم كك و قير صرفه جويي مي شود. براي توليد هر تن كاغذ، 15اصله درخت تنومند قطع مي شود؛ در حالي كه مي توان با ورود روزانه 750تن كاغذ مصرفي به چرخه بازيافت، هم از آلودگي محيط زيست جلوگيري كرد و هم سرمايه عظيم ملي را هدر نداد. با بازيافت اين مواد مي توان حداقل سالانه بيش از 200ميليون دلار صرفه جويي ارزي كرد . بر اساس برآوردهاي سازمان بازيافت و تبديل مواد شهرداري تهران با توليد هر تن كاغذ مي توان 7 كارگر را در روز مشغول به كار كرد كه در اين صورت فقط با بازيافت كاغذهاي تهران بيش از 5600 نفر مي توانند در سال اشتغال دائم داشته باشند. . كمترين مزيت اين اقدام، جلوگيري از توليد هزاران متر مكعب شيرابه و ميليون ها تن گاز متان و آلوده شدن بخش عظيمي از محيط زيست است. با توجه به اهميت بازيافت زباله به لحاظ اقتصادي و زيست محيطي كه در بالا به آن اشاره شد، فراهم سازي سازوكار اين اقدام برعهده مديريت هاي شهري است و هر روز تأخيري كه در اين زمينه صورت مي گيرد موجب واردآمدن حدود 250ميليون دلار زيان به اقتصاد شهري پايتخت و ميليون ها دلار ديگر آسيب هاي زيست محيطي مي شود.