رعنا دهقاني
چهارم تا ششم ماه جاري، كنگره بين المللي سرطان سينه به همت مركز تحقيقات سرطان دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي و با همكاري دانشگاه هاي علوم پزشكي سراسر كشور، انجمن هاي علمي و كنگره هاي علمي سرطان برگزار شد. در۶۰ سال اخير به طور متوسط سالانه 1 تا 4 درصد به ميزان بروز سرطان سينه در كشورهاي مختلف جهان افزوده  شده است. سرطان سينه شايع ترين سرطان در زنان است و مشكل اصلي سلامت در بسياري از كشورهاي دنيا به خصوص در كشورهاي پيشرفته همين بيماري است. سرطان سينه هر چند شايع ترين نوع سرطان در زنان است، اما ويژگي خاص آن در مقايسه با ساير سرطان ها قابل درمان بودن آن است. انجمن سرطان آمريكا تخمين زده است كه در آمريكا حدود 203 هزار و 500 مورد جديد سرطان سينه تشخيص داده شده و در حدود 40 هزار بيمار هر سال از اين بيماري مي ميرند و حدود يك هشتم زنان آمريكايي كه به سن 85 سالگي مي رسند در بسياري مواقع در طول زندگيشان اين بيماري را بروز مي دهند. بر اساس تحقيقات جامعه سرطان كانادا 19 هزار مورد جديد سرطان نيز در كانادا تشخيص داده شده و 5 هزار و 300 زن كانادايي هر ساله از اين بيماري مي ميرند. ميزان شيوع بيماري با بالا رفتن سن افزايش مي يابد و زنان 75 سال به بالا ريسك بالاتري دارند. سرطان سينه در مردان هم ديده مي شود. اما اين بيماري در زنان 100 بار بيشتر از مردان است. دانشمندان هنوز علت دقيق اين بيماري را كشف نكرده اند. آنچه مي خوانيد، دانستني هايي درباره اين بيماري است كه در قالب چند پرسش و پاسخ بيان شده است.
***
* سرطان چطور بوجود مي آيد؟
- سرطان سينه يك تومور بدخيم در بافت غده اي سينه است. تومورهاي بدخيم به نام كارسينوم ناميده مي شود. كارسينوم  ها زماني كه تصميم به از بين بردن بافت طبيعي سينه مي كنند، سبب تكثير غيرطبيعي شده، ممكن است منتشر شوند و يا به قسمت هاي ديگر بدن متاستاز دهند (منتشر شوند).
* كدام زنان بيشتر در معرض ابتلا به سرطان سينه هستند؟
- چند گروه از زنان ريسك بالايي براي ابتلا به اين بيماري دارند: آنهايي كه قاعدگي هاي طولاني دارند؛ آنها كه قاعدگي شان قبل از 12 سالگي شروع و بعد از 50 سالگي تمام شود؛ افرادي كه از قرص هاي ضد بارداري يا درمان هاي جايگزيني هورمون استفاده مي كنند؛ زناني كه در تاريخچه خانوادگي آنها اين بيماري وجود دارد. همچنين سرطان سينه در زناني كه به طور مرتب معاينه نمي شوند و آنهايي كه وزنشان را در حد طبيعي نگه نمي دارند شايع تر است. مصرف الكل و سيگار هم درصد اين بيماري را بالا مي برد.
بررسي ها نشان مي دهد زناني كه به طور روتين شيفت هاي شب دارند يعني حدود 60 درصد آنها ريسك بالاتري براي اين بيماري دارند. دانشمندان عقيده دارند بالا رفتن ملاتونين بدن يعني هورموني كه وظايف ديگر هورمون هاي جنسي را تعيين مي كند در طول شب با قرار گرفتن در مقابل نورهاي درخشان در طول شب كاهش پيدا مي كند كه اين امر ممكن است سطح استروژن را افزايش دهد. اين مطالعات بر روي زنان شهروند شهرهاي صنعتي كه بيشتر در معرض نورهاي مصنوعي در شب قرار مي گيرند نشان داده آنها بيشتر مستعد ابتلا به سرطان سينه هستند.
* آيا بيمار مبتلا به سرطان سينه با ديدن علايم خاصي متوجه اين بيماري مي شود؟
- خير، به نظر مي رسد در حدود سه چهارم بيماراني كه مبتلا به اين بيماري هستند هيچ نوع علائمي كه سبب افزايش خطر براي اين بيماري شود را نداشته اند. براي همين پزشكان توصيه مي كنند كه هر زني بايد ساليانه از طريق مراكز درماني معاينه سينه شود و همچنين زنان بايد ماهانه خودشان به انجام اين معاينه بپردازند. فردي كه غده اي را در سينه اش پيدا كرد هرچه  سريع تر اين مسئله را با پزشكش در ميان بگذارد.
* آيا هر توده اي در سينه نشان  دهنده ابتلا به سرطان سينه و يك تومور بدخيم است؟
- خير، هر توده اي در سينه علامت مطمئني از سرطان نيست. هر سينه به طور طبيعي داراي توده هاي زياد با اندازه هاي مختلف است. قبل از يائسگي سينه ها به طور طبيعي بزرگ مي شوند. از سوي ديگر اختلالاتي در رشد سينه ها ممكن است با اين سرطان اشتباه شود. ضمناً رويش غير سرطاني كيست هايي كه حاوي مايع بوده سبب ضخامت بافت هاي سينه مي شود. اين كيست ها وظيفه توليد شير را به عهده دارند.
* ماموگرافي تا چه حد مي تواند در تشخيص اين بيماري موفق باشد؟
- معاينه سينه با اشعه ايكس، روشي كه به آن ماموگرافي گفته مي شود، مي تواند شانس درمان موفقيت آميز تومورهاي شناسايي شده در مرحله اوليه قبل از اينكه به اندازه كافي بزرگ شده باشد را بالا ببرد. اگرچه مطالعات اختلاف نظر درباره تأثيرات ماموگرافي در كاهش مرگ ومير ناشي از اين سرطان را نشان مي دهد.
* چگونه مي توان يك تومور خوش خيم را از يك تومور بدخيم تشخيص داد؟
يك ماموگرام نمي تواند يك تومور خوش خيم از بدخيم را تشخيص دهد. تنها راه تشخيص قطعي يك توده مشكوك در سينه انجام يك بيوپسي (نمونه برداري) از آن است كه در اين روش توده يا قسمتي از آن جهت آزمايشات ميكروسكوپي براي سلول هاي سرطاني برداشته مي شود. اگر وجود سرطان مسجل شد پزشك مشخص مي كند كه سلول هاي سرطاني به بافت هاي اطراف سينه متاستاز داده است يا نه. شايع ترين محل متاستاز در بيماران مبتلا غده هاي لنفاوي زير بغل است. وجود يا عدم وجود سلول هاي سرطاني در بافت ها به پزشك كمك مي كند كه چقدر سرطان پيشرفته است. پزشكان معمولاً چند تا از غدد لنفاوي زير بغل را اگر سرطاني باشد برمي دارند. اين جراحي لنفوم را نشان مي دهد كه يك توده متورم دردناك در بازو به دليل تجمع مايع است و ممكن است جايي قرار گرفته باشد كه خطر عفونت را بالا ببرد. اگر غدد ايمني بتوانند سلول هاي سرطاني را مهار كنند، سرطان نمي تواند به اطراف سينه سرايت كند و بيمار از جراحي وسيع رها مي شود .
*آيا آزمايش هاي ژنتيكي راه قطعي براي تشخيص قطعي سرطان سينه هستند؟
خير، البته زناني كه داراي تاريخچه خانوادگي سرطان سينه هستند تحت آزمايش هاي ژنتيك قرار مي گيرند و ژن هاي BRCA1 و BRCA2 جهش يافته در آنها مشخص مي گردد، اما اين يك راه قطعي براي تشخيص بيماري در زناني كه اين ژن ها را دارند، نيست. آمارها نشان مي دهد حدود 50 تا 60 درصد زناني كه اين ژن ها را دارند از سن 70 سال به بالا اين بيماري را بروز مي دهند اگرچه اين راه كاملاً موفقي براي جلوگيري از سرطان سينه نيست.
* پيش آگهي سرطان سينه بخصوص كساني كه سرطان سينه متمركز دارند، چگونه است؟
با تشخيص سريع تر، ميزان بقاي بيماران افزايش يافته است. ميزان بقاي 5 ساله (منظور درصد افرادي است كه 5 سال بعد از تشخيص سرطان زندگي مي كنند) براي زنان آمريكايي كه سرطان سينه بدون متاستاز داشته اند از سال هاي 1940 تا 1990 به بعد از 72 درصد به 96 درصد افزايش يافته است. اگرچه سرطان بافت هاي اطراف را درگير مي كند ميزان بقاي زندگي در 5 سال آينده به 78 درصد افت مي كند. براي زناني كه سرطان درمان شده دارند پيش آگهي خوبي وجود دارد به خصوص با معاينات مكرر توسط پزشك معالج و معاينه اي كه خود بيمار از سينه خود مي كند.

درمان اين بيماري بستگي به سن بيمار، درجه گرفتاري سينه، وسعت، محل تومور، متمركز بودن تومور يا انتشار آن در بدن دارد. درمان شامل جراحي، اشعه درماني، شيمي درماني، هورمون درماني يا تركيبي از اينهاست. اكثر بيماران تحت عمل جراحي قرار گرفته و فقط توده و بافت سينه برداشته مي شود. در اكثر موارد سينه دست نخورده باقي مي ماند كه به اين روش ماستكتومي پارشيال يا برداشتن توده گفته مي شود. در يك ماستكتومي ساده فقط سينه گرفتار شده برداشته مي شود. ولي ماستكتومي راديكال شامل برداشتن كامل سينه و تعدادي از غدد لنفاوي زير بغل نزديك سينه است.

پزشكان معمولاً در بيماراني كه ماستكتومي پارشيال شده اند اشعه درماني را توصيه مي كنند. اشعه درماني را با قدرت بالا در قسمت هايي كه سلول هاي سرطاني  آن را تخريب كرده و در سينه، ديواره آن و زير بغل بعد از عمل جراحي انجام مي گيرد. بررسي ها نشان مي دهد برداشتن تومور همراه با اشعه درماني در مرحله اوليه سرطان سينه به اندازه ماستكتومي مؤثر است. به طوري كه هيچ تفاوتي در ميزان طول زندگي بيماران درمان شده با هريك از اين دو روش نيست.
به همين دليل بسياري از زنان روش برداشتن تومور با اشعه درماني را ترجيح مي دهند و از برداشتن كامل سينه ممانعت مي كنند. اما اين درمان محافظتي يك انتخاب براي همه بيماران نيست و شامل آنهايي كه قبلاً اشعه درماني شده اند و يا دو يا چند غده در سينه داشته اند كه از طريق عمل جراحي برداشته شده نمي شود. در بسياري از موارد ماستكتومي تنها راه انتخابي است. بسياري از زنان تمايل به عمل جراحي ترميمي بعد از اين عمل دارند تا ظاهر سينه شان حفظ شود.

بله، در شيمي درماني بيمار داروهاي ضد سرطان دريافت مي كند كه شامل كاهش رشد سلول هاي سرطاني يا از بين رفتن آنها مي شود. شيمي درماني ممكن است علاوه بر جراحي براي جلوگيري از بيماري نيز انجام شود. حتي اگر سلول  هاي سرطاني در بافت هاي سينه ديده نشود ممكن است به عنوان دريافت اوليه در بيماران پيشرفته جهت كوچك كردن اندازه تومور براي عمل جراحي موفقيت آميز انجام گيرد.
در اين موارد شيمي درماني با دوز بالا علاوه بر از بين رفتن سلول هاي سرطاني، سلول هاي بنيادي و سلول  هاي خون ساز در مغز استخوان را هم از بين مي برد. بسياري از بيماران كه در مراحل پيشرفته تحت شيمي درماني هستند، براي پيوند مغز استخوان نيز هدايت مي شوند.

هورمون درماني عوارض سوء در فعاليت هاي طبيعي بدن دارد. براي مثال سلول هاي سرطاني روي رشد هورمون استروژن كه در تخمدان ها توليد مي شود اثر مي گذارد. هورمون درماني رشد اين سلول ها را از طريق جلوگيري از ترشح هورمون استروژن كاهش مي دهد.
يكي از داروهايي كه در هورمون درماني استفاده مي شود تاموكسيفن است كه از عود مجدد سرطان در اكثر بيماران جلوگيري مي كند. داروي ديگري از خانواده تاموكسيفن، رالوكسيفن است كه آن هم نتايج مشابهي نظير اين دارو را دارد.