|
جايگاه آثار حجمي در چشم اندازهاي شهري، به بهانه برگزاري سمپوزيوم بين المللي مجسمه سازي
شهر از كمبود نماد رنج مي برد
رضا ظريفي
اگر هنر حجمي ما شناخته نشده است هنرمندان مقصر نيستند. آيا مسئولان سعي كرده اند كه اين افراد را به جهانيان معرفي كنند؟
|
|
|
|
|
|
مجسمه سازي در ايران پس از پيروزي انقلاب تا سال 68 كه براي نخستين بار نمايشگاهي از آثار مجسمه سازان معاصر ايران در موزه هنرهاي معاصر تهران برگزار شد، هنري متروك بود.
دليل اين موضوع اين بود كه براساس برخي ديدگاه ها ساخت مجسمه اي با تنديس رئاليستي منع شده بود. اين امر باعث شد كه ساخت مجسمه هاي واقع گرايانه در ايران متروك شود، هر چند در عصر فعلي اين منع تاريخي تا حدود زيادي برداشته شده است.
با اين وجود گفته شد كه مجسمه در كشورهاي اروپايي و فضاي شهري كاربرد بسياري دارد.
امري كه در كشور ما از قدمت چنداني برخوردار نيست. هر چند كه ساخت تنديس ها و مجسمه هاي رئاليستي ديگر خريدار ندارد و حتي در كشورهاي اروپايي هم ديگر كاربرد ندارد. اما يك اثر حجمي مي تواند شناسنامه يك شهر يا يك محله باشد. از منظر زيبايي شهري نيز يك اثر بايد به گونه اي باشد كه مردم از ديدن آن لذت ببرند و از نظر بصري براي شان نيروبخش باشد.
حسين فخيمي، دكتراي مجسمه سازي از اسپانيا درباره كاربرد مجسمه در فضاي شهري مي گويد: مجسمه بايد تعريف خود را داشته باشد و كاربرد آن را بدانيم. مجسمه نمادي از احساس، تفكر و انديشه مردمي است كه هميشه با آن احساس زندگي مي كنند. زندگي بشري نيز با نمادها شكل مي گيرد و لازم است كه يك نماد جامعيت اجتماعي پيدا كند. با اين شرايط مردم هم دوست دارند كه با آن احساس و انديشه زندگي كنند.
رضا خدادادي، عضو هيأت علمي دانشگاه هنر نيز درباره ساخت آثار حجمي و كاربرد آنها در محيط شهري به مسائل مذهبي اشاره كرده و مي گويد: در كشور ما به لحاظ شرعي محدوديت هايي براي ساخت مجسمه وجود دارد. ما مثل هنرمندان كشورهاي اروپايي نمي توانيم به هنر مجسمه و پيكرسازي بپردازيم. البته بايد به اين نكته هم اشاره كنم كه در حوزه حجم و مجسمه براي محيط شهري ضعيف كار نكرده ايم، ولي تهران شهر بسيار بزرگي است و هر چه مجسمه نصب شود باز هم كم است.
خدادادي در ادامه صحبت هاي خود ضمن تفكيك مجسمه ها به دو دسته پيكره ها (فيگوراتيو) و انتزاعي(آبستراكت ها) مي گويد در دوره اي از تاريخ هنري ما افرادي چون ابوالحسن خان صديقي بر روي پيكره ها كار مي كردند البته از نظر شرعي نظر نمي دهيم. اما اين نكته را هم بايد يادآور شوم كه هنر ايران از زمان مادها و هخامنشي انتزاعي بوده كه بعد از ظهور اسلام نيز با وجود محدوديت ها از نقوش انتزاعي و تزئيني به عنوان مثال در قالي ها استفاده شده است.
پروفسور فخيمي نيز در رابطه با آثار هنري ايرانيان مي گويد: اگر به تمدن چند هزار ساله ما نگاه كنيد مي بينيد كه همه آثار نمادي از هنر و انديشه دارند. ايرانيان مردمي هستند كه هميشه به نمادها اهميت داده اند و اين آثار به جا مانده مشخص است.
گفته شد كه يك طرح حجمي مي تواند شناسنامه يك شهر باشد. اما دستور العمل نحوه نظارت بر انتخاب، ساخت و نصب مجسمه يا يادمان در ميادين و اماكن عمومي، مصوب شوراي عالي انقلاب فرهنگي است و تمام مسئولان شهري بايد طبق اين آيين نامه، ضوابط اجرايي را رعايت كنند و اين امر يعني اينكه براساس قانون اگر قرار باشد در هر شهري يك تنديس در ميدان يا فضاي شهر نصب شود بايد قبل از اجرا، طرح و ماكت آن به شورايي متشكل از كارشناسان فني تهران ارسال شود تا بعد از رؤيت طرح، اعلام نظر صورت بگيرد كه به نظر پروفسور فخيمي، اين كار صورت نمي گيرد. براي هويت بخشي به شهرها بايد از آثار هنري و حجم ها استفاده كرد. او مي گويد: براي اين كار مسئولان بايد راه را هموار كنند، آنها بايد اجازه دهند و برنامه ريزي كنند، با اين كار مي توان حتي مردم را نيز براي سرمايه گذاري تشويق كرد.
فخيمي در ادامه و تأييد صحبت هاي خود مي گويد: به عنوان مثال در شهري مثل پاريس مسئولان براي بازسازي ساختمان هاي قديمي عوارضي دريافت نمي كنند. به نظر من نيز مسئولان بايد درصدي از بودجه هاي مربوط به ساخت بنا را براي ساخت آثار هنري در نظر بگيرند.
خدادادي نيز در صحبت هاي خود درباره وظايف مسئولان شهري براي توجه بيشتر به آثار حجمي به موضوعات مختلفي اشاره مي كند. او به نقاط ضعف و قوت اشاره كرده و مي گويد: درباره اين موضوع و نقش مسئولان بايد به چند نكته اشاره شود. متولي اصلي زيبايي شهر و نماي آن سازمان زيباسازي شهرداري تهران است. نقاشي هاي ديواري كه تا چند سال قبل اجرا مي شد و محدود به چند اثر كليشه اي و تكراري بود را به ياد بياوريد و آنها را با آثار فعلي مقايسه كنيد. الان بسياري از كارها زيباترند و حدود 20 تا 30 اثر ارزشمند روي ديوارها داريم. آثار حجمي هم در اين چند سال ارائه شده اند. حدود 70 مجسمه براي دو سال تعداد كمي نيست اما همان طور كه گفتم تهران شهر بزرگي است و نياز به چند هزار مجسمه و اثر هنري دارد. عضو هيأت علمي دانشگاه هنر به مشكلات هم اشاره كرده و مي گويد: ما به ايراني بودن افتخار مي كنيم و قصد مقابله با تهاجم فرهنگي را داريم. كار فرهنگي كار يك سال و دو سال نيست. بايد بذرپاشي كنيم تا در آينده نتيجه بگيريم. اگر مي بينيد كه در شهري مثل پاريس تعداد مجسمه ها و آثار هنري زياد است از هنردوستي مردم نيست. مسئولان باعث شده اند تا درك مردم بالا رود. اگر هنر حجمي ما شناخته نشده است هنرمندان مقصر نيستند. آيا مسئولان سعي كرده اند كه اين افراد را به جهانيان معرفي كنند؟
پروفسور فخيمي نيز در اين باره مي گويد: ما بالفطره ضعيف نيستيم. آثار خوبي در اين چند سال عرضه شده اند اما مسئله اصلي اينجاست كه براي تهيه فرم و حجم هر اثري به افراد خبره مراجعه نشده است. اگر قرار است اثري ساخته شود بايد از يك مجسمه ساز كمك بگيرند كه چنين امري تا به حال اتفاق نيفتاده است.
بايد اين نكته را نيز يادآور شد كه كاربرد مجسمه در فضاهاي شهري در كشور ما قدمت چنداني ندارد و همين مسئله مي تواند يكي از دلايل بي توجهي ياكم توجهي برخي از دست اندركاران اجرايي و حتي مردم در زمينه مجسمه هاي شهري باشد. بايد عناصر اصلي شهري را شناسايي كرد و براي هر شهر با توجه به همان عناصر برنامه ريزي هنر را انجام داد. امري كه شايد اگر تا به حال انجام شده بود مشكلي در تهيه و اجراي فرم و آثار حجمي نداشتيم. اما به نظر مي رسد روند توليد آثار حجمي و هنر مجسمه سازي در يك پروسه روبه رشد شكل گرفته و ادامه خواهد يافت.
خدادادي، عضو هيأت علمي دانشگاه هنر مي گويد: با وجود اينكه مجسمه سازي در ايران سابقه طولاني ندارد و تقريباً نوپا هستيم اما دانشجويان ما بسيار با استعداد هستند. البته آموزش فقط در دانشكده ها نيست. ما بايد يك صده بسازيم و خراب كنيم تا بدانيم كه چطور مجسمه شهري مطابق با ارزش هاي جامعه خودمان به دست مي آيد. اين روزها سمپوزيوم بين المللي مجسمه سازي هم در كشور ما در حال برگزاري است و مسئولان شهري بيشتر از گذشته درباره اهميت آثار حجمي و مجسمه ها صحبت مي كنند.
محمد مهدي عسگرپور، معاون هنري سازمان فرهنگي هنري شهرداري تهران در نخستين نشست خبري اين سمپوزيوم از اهميت نگريستن ديگرگونه به شهرها سخن گفت و هنر حجم سازي را يكي از نيازهاي مورد مطالبه در شهرها دانست.
حليمي، دبير هنري سمپوزيوم هم مي گويد: هنرمندان حوزه تجسمي به ويژه مجسمه سازان در كشور ما آنقدر زياد شده اند كه قابل مقايسه با دوره هاي قبل نيست. اين هنرمندان به فضاي بزرگتري نياز دارند تا كار خود را در معرض ديد جهانيان بگذارند.
با در نظر گرفتن تمام موارد ياد شده كه نشان از مهيا بودن شرايط مناسب براي توسعه آثار حجمي و مجسمه ها در شهر مي دهد، بايد منتظر بود كه هنرمندان و مسئولان با همكاري يكديگر براي شناسايي هويت شهري و معرفي آن به ديگران تلاش خود را به كار ببندند.
|
