|
يك روز در درمانگاه اختصاصي ضايعات نخاعي بيمارستان امام خميني(ره)
گره زدن طناب هاي بريده
سارا هاشمي نيك
|
|
|
هر روز بيماران ضايعه نخاعي با هزار اميد و آرزو به بيمارستان امام (خميني(ره مي آيند، ولي مشكل همه آنها حل شدني نيست.
آسيب نخاعي، بيماري وحشتناكي است. بيمار به خاطر يك لحظه، يك اشتباه، يك آسيب كوچك يا يك تركش يادگار از سال هاي دور، تا آخر عمر ديگر نمي تواند راه برود، حركت كند، يا حتي پاهايش را حس كند؛ در حالي كه شب خواب مي بيند در كوچه هاي كودكي اش مي دود، بازي مي كند و توپ را محكم شوت مي كند. اما با بيداري، كابوس وحشتناك شروع مي شود. كشور ما به خاطر جنگ تحميلي، بيماران نخاعي زيادي دارد. جاده هاي نابسامان هم قربانيان خودشان را مي گيرند. يك عمر صندلي چرخدار و زخم بستر، يك عمر بي حركتي، تاوان سنگيني است.
چند سال قبل، بعد از مدت ها دانشگاه تهران و علوم پزشكي تهران، دوباره با هم متحد شدند تا يك قدم بزرگ بردارند. پوريا مشيّدي، يك دانشجوي پزشكي جوان، خانم معصومه فيروزي از دانشگاه تهران و مؤسسه IBB و آقاي دكتر هوشنگ صابري جراح مغز و اعصاب بيمارستان امام خميني(ره) ، هسته اصلي اين پژوهش بودند. ايدة پژوهش، از جانبازان جنگ تحميلي گرفته شد. مطالعات اوليه زيادي انجام شد تا گروه به اين نتيجه رسيد كه از سلول هاي شوان خود فرد براي پيوند اعصاب به او استفاده كند. اعضاي بانك پيوند بيمارستان امام هم همراهي كردند. يا علي گفته شده بود تا كار شروع شود و حالا پروژه تحقيقاتي اوليه، تبديل به يك دستاورد پژوهشي واقعي شده است. در چند مورد از بيماران، پيوند جواب داده و اگرچه پاسخ ها هنوز صددرصد و كامل نيستند، اما مثبت محسوب مي شوند.
درمانگاه اميد
درمانگاه ضايعات نخاعي بيمارستان امام خميني(ره) ، در روزهاي يكشنبه، سه شنبه و چهارشنبه جاي سوزن انداختن ندارد؛ همان روزهايي كه دكتر صابري بيماران نخاعي را ويزيت مي كند. چهارشنبه است و ويلچرسواران و همراهانشان، يك ساعت مانده به شروع وقت ويزيت در سالن درمانگاه ازدحام كرده اند. دكتر صابري امروز نمي آيد و قرار است نوبت ها به هفته آينده موكول شود. يك نفر مي رود روي نيمكت مي ايستد و بقيه دورش جمع مي شوند. او اسامي كساني را كه از چند ماه قبل نوبت گرفته اند و امروز از شهرستان هاي دور و نزديك آمده اند، مي خواند و به ترتيب نوبت هايشان را اعلام مي كند. دختر جواني كه مادرش را از تبريز آورده مي گويد: از شش ماه قبل نوبت گرفته ايم، همان موقع كه توي تلويزيون گفتند پيوند نخاع مي زنند. مادرش 5 سال پيش روي يخبندان خيابان زمين خورده و نخاعش آسيب ديده است. مي گويد هنوز پاهايش حس دارند، اما نمي تواند به تنهايي از جا بلند شود و راه برود.
جواني از داخل جمعيت بيرون مي آيد و به مرد درشت اندامي كه روي ويلچر نشسته مي گويد: فكر نكنم امروز دكتر بيايد، وايستا ببينم نوبت مان چنده؟ سيدرفيع جام از همدان آمده و 40 سالش است. 13 سال پيش، وقتي كارگر كوره آجرپزي بوده، از پشت بام افتاده و قطع نخاع شده است. مي گويد 3 تا بچه دارد و تمام اين سال ها را با 150هزار تومان حقوق از كارافتادگي كه بيمه مي دهد، سركرده است. مي گويد: 13 سال است به اين صندلي چسبيده ام. همه اميدم اين است كه دكتر صابري يك كاري بكند، فرجي بشود، من از روي اين صندلي پا شوم. مرد جواني كه خواهرزاده اش است، مي آيد جلو كه: بريم دايي، بايد يكشنبه بياييم. بيماران جديد، هر كدام با يكي دو نفر همراه هر لحظه از راه مي رسند.
كاشت و برداشت
بيماراني كه دسته دسته به بيمارستان امام مي آيند نمي دانند كه عمل پيوند نخاع شرايط خاصي دارد و براي همه امكان پذير نيست. بعضي از معيارهاي انتخاب اينها هستند: سن بيمار زير 50 سال باشد، طول ضايعه نخاعي كمتر از 10 ميلي متر باشد. امكان گرفتن MRI از بيمار باشد، مثلاً فلزي در بدن بيمار نباشد.
دكتر پوريا مشيّدي، جوان ترين عضو گروه پيوند سلول شوان مراحل عمل را اين طور توضيح مي دهد: در مرحله اول بيماران واجد شرايط را براي پيوند ثبت نام مي كنند. بعد يكي از اعصاب محيطي شان به عنوان نمونه برداشته مي شود و به اتاق تميز در بانك اعضاي پيوندي منتقل مي شود و از آن نمونه كشت تهيه مي شود و سلول هايش رشد مي كنند. معمولاً بعد از دو سه هفته سلول ها به حدي مي رسند كه مناسب پيوند مي شوند.
در اين مرحله است كه مريض براي بار دوم بستري مي شود و به اتاق عمل مي رود. همزمان با شروع عمل جراحي، يك گروه ديگر شروع مي كند به برداشت سلول هاي شوان از محيط كشت. بعد اين سلول ها به اتاق عمل منتقل و به مريض تزريق مي شود.
در ايران حدود 70هزار نفر بيمار نخاعي وجود دارند. از بين كساني كه تا به حال به بيمارستان امام مراجعه كرده اند، حدود 01درصد يعني تقريباً۴۵۰ نفر براي عمل ثبت نام شده اند ولي تنها 30 نفر تا به حال تحت عمل جراحي قرار گرفته اند. دكتر مشيّدي مي گويد: با امكانات فعلي حداكثر هفته اي دو تا سه عمل مي شود انجام داد، البته اگر سلول هاي شوان آماده باشند. فعلاً اين عمل فقط در بيمارستان امام انجام مي شود، چون تأسيسات اتاق تميز اين بيمارستان منحصر به فرد است. اما با گسترش امكانات همين بيمارستان، ممكن است بشود تا روزي دو تا عمل هم انجام داد.
يك قطعه از پازل
براي كساني كه چند سال عمرشان را روي صندلي چرخدار گذرانده اند، شنيدن اين خبر هيجان آور بود. از فرداي آن روزي كه خبر موفقيت طرح پيوند نخاع منتشر شد، فوجي از بيماران به بيمارستان امام، هجوم آوردند و مشكلاتي هم به وجود آمد.
شايد علتش اين بود كه رسانه ها خبر را درست و كامل منتشر نكرده بودند. دكتر مشيّدي مي گويد: كاري كه ما انجام داديم، جزيي از يك پازل بزرگ است كه در كشورهاي مختلف دنيا روي قطعه هاي ديگر آن كار مي شود. ترميم ضايعات نخاعي، كار بسيار گسترده اي است كه از حدود 20 سال پيش شروع شده و مدام در حال رشد است. حالا ايران هم روي يكي از پله ها ايستاده و اين قابل تحسين است. اما نبايد يادمان برود اين كار در نهايت، بخشي از يك حركت بسيار بزرگ تر است. اما ميزان موفقيت اين عمل هنوز به طور قطعي مشخص نشده است. بررسي آن 30 نفري كه عمل شده اند، نشان مي دهد 70 تا 80 درصد موفقيت نسبي داشته است.40 درصد موفقيت كلي گزارش شده؛ يعني 40 درصد افراد، بهبود جسمي و حسي داشته اند. البته بهبودي درجات مختلفي داشته؛ از يك حركت كوچك گرفته تا بازگشت حس به اندام ها.
دكتر مشيّدي اضافه مي كند: اوايل كار، داستان ما شبيه آليس در سرزمين عجايب بود. بيماران اولي كه پيوند مي شدند، ما هيچ ايده اي نداشتيم و نمي دانستيم چه اتفاقي مي افتد. حالا با توجه به ميزان بهبودي بيماران قبلي مي توانيم درباره بيماران بعدي تا حدودي اظهارنظر كنيم. اما باز هم اين، اظهارنظر محدودي خواهد بود، چون ضايعات نخاعي پارامترهاي مختلفي دارد و از يك بيمار به يك بيمار ديگر متفاوت است. البته ملاك هاي پذيرفتن بيمار باعث مي شود ما روي بيماراني كار كنيم كه تا حدودي شبيه به هم هستند. در اين بيماران شبيه به هم شده، ما 80 درصد شروع بهبودي را ديده ايم. اما چيزي كه مي توانيم ادعا كنيم، اين است كه اين روش، روش بي خطري است و حتي اگر هيچ بهبودي حاصل نشود، آسيبي هم به مريض نخواهد زد.
منبع: همشهري جوان- شماره 109
|
