عكس :محمد توكلي
فعاليت هاي تئاتري در سال 85 با پنجمين سوگواره تعزيه آغاز شد. نمايش هاي اين سوگواره كه از 6 تا 9 فروردين همزمان با رحلت حضرت رسول(ص)، امام حسن مجتبي و شهادت امام رضا(ع) به صحنه آمد سرآغاز فعاليت هاي تئاتري سال بود كه بيش از اجراهاي عمومي در جشنواره ها، يادواره ها و همايش هاي گوناگون تبلور يافت. تعدد جشنواره ها و اجراهاي مناسبتي تئاتر در اين سال به حدي بود كه مي توان سال 85 را سال جشنواره ها و يادواره هاي تئاتري عنوان داد.جشنواره تئاتر طلوع، جشنواره هاي تئاتر ماه، جشنواره سراسري تئاتر ارتش، جشنواره تئاتر رضوي، جشنواره بين المللي تئاتر عروسكي، جشنواره بين المللي تئاتر فجر، جشنواره تئاتر تك نفره، جشنواره تئاتر تجربه، جشنواره تئاتر پليس، سمينار بين المللي نمايش و دين، همايش از طلوع فجر تا غروب خورشيد، جشنواره تئاتر كودك، سومين همايش آيين هاي عاشورايي، جشنواره تئاتر بسيج و اولين سوگواره تئاتر تعزيه سراسر كشور عنوان تعدادي از اين جشنواره ها يا يادواره ها بود كه در طول سال 85 برگزار شد.

علي شيدفر
در اين سال دو سوگواره تعزيه برگزار شد. اولي در آغاز سال كه پنجمين سوگواره بود و دومي در پايان سال كه از 13 تا 17 اسفند با اجراي 8 نمايش در اروميه برپا بود و عجيب اين كه دست اندركاران اين سوگواره با ناديده گرفتن تلاش ديگران در اين عرصه مدعي برگزاري اولين سوگواره تئاتر تعزيه بودند.
در سال 85 شوراي راهبري تئاتر جهت ساماندهي به فعاليت هاي تئاتري كار خود را آغاز كرد. شناخت موانع و مشكلات، آسيب شناسي وضع موجود و ترسيم چشم انداز مطلوب، مهم ترين اهداف تشكيل اين شورا بود. برگزاري سمينار تئاتر دانشگاهي، همايش بين المللي هنر انقلاب، سمينار پژوهشي تئاتر ملي، همايش يكصدمين سالگرد درگذشت ايبسن، بزرگداشت بهرام بيضايي، بزرگداشت اكبر رادي، تجليل از 4 پيشكسوت و 25 فعال عرصه تئاتر در مراسم پاياني جشنواره فجر، بزرگداشت مهري  مهرنيا و بزرگداشت هاشم فياض از ديگر رويدادهاي تئاتري سال 85 بود. در اين سال اگرچه بسياري از وعده ها مثل راه اندازي سوله هاي ايرانشهر، فعاليت سالن هاي متروك، تأسيس موزه تئاتر و بازگشايي تالار محراب و... عملي نشد، اما سرانجام كلنگ احداث تئاتر شهر 2 به زمين خورد. در سال 85 بيش از 1500 نمايش در تالارهاي مختلف تهران براي عموم به صحنه آمدند كه از آن ميان تئاتر شهر با 86 نمايش بيشترين سهم را داشت. گذشته از تئاتر شهر تالار مولوي، تالار هنر، تالار وحدت، خانه نمايش، تالار سنگلج، تماشاخانه مهر، فرهنگسراي هنر و نياوران نيز در طول سال نمايش هايي را به صحنه بردند اما تالار مولوي با اجراي 22 نمايش در دو سالن بيش از ديگران فعال بود. در سالي كه گذشت آثار زيادي از كارگردانان صاحب نام به صحنه آمد كه برخي از آنها از سوي تماشاگر استقبال شد. اكبر آقا آكتور تئاتر، ليلي و مجنون، از خاك تا افلاك، ملودي شهر فارابي، زير گذر سقاخانه، دشمن مردم، كوري، گوشه نشينان آلتونا، جوليوس سزار، سمفوني درد، دنياي ديوانه ديوانه، عشقه، بدرود امپراتور، جشن باشكوه آقاجون... عنوان تعدادي از اين نمايش هاست كه البته نمايش اكبرآقا آكتور تئاتر پرمخاطب ترين و به لحاظ جذب مخاطب موفق ترين نمايش سال بود. اين نمايش براساس نوشته عظيم موسوي با بازي و كارگرداني اكبر عبدي حدود 6 ماه هر شب در تالار سنگلج بر صحنه بود.
بحث بودجه داغ ترين و مهم ترين مسأله تئاتر در سال 85 بود. در آغاز سال همزمان با بزرگداشت روز جهاني تئاتر اعلام شد بودجه امسال تئاتر از 32 ميليارد به 76 ميليارد ريال افزايش يافته است. دو برابر شدن بودجه، نويد بخش حل مشكلات تئاتر بود و در شرايطي كه تئاتر ايران پس از سال ها انتظار اكنون به بودجه اي نسبتاً معقول دست يافته بود و مي كوشيد با رفع كمبودها و كاستي ها به ثبات نسبي دست يابد، پس از گذشت 8 ماه از سال وصول بودجه با كاهشي در حد نصف روبه رو شد. اين كاهش يا پس گرفتن مصوبات نه تنها اعتراض هنرمندان را برانگيخت كه واكنش شديد كميسيون فرهنگي مجلس را به همراه داشت و رئيس كميسيون دو تن از اعضا را مأمور پيگيري اين موضوع كرد. هيأت مديره خانه تئاتر نيز در نامه اي سرگشاده به وزير ارشاد كاهش 50 درصدي بودجه را ظلم به هنرمندان و پايمال شدن حق قانوني آنها خواند و دردمندانه اعلام كرد چرا بايد تئاتر ملي كشورمان باز هم دست به گريبان مشكلات در مظلوميت خود باقي بماند و موفق به كسب جايگاه واقعي، شايسته و در شأن خود نشود. عزت الله انتظامي، ايرج راد، بهزاد فراهاني، قطب الدين صادقي و... از امضا كنندگان اين نامه بودند.
در سال 85 چند تن از بازيگران تئاتر پس از سال ها غيبت دوباره به تئاتر برگشته و در صحنه به هنرنمايي پرداختند. اكبر عبدي، عليرضا خمسه، جهانگير الماسي، سعيد پورصميمي، اسماعيل خلج، فردوس كاوياني، شهره سلطاني و پيام دهكردي از جمله اين هنرمندان بودند كه عبدي بيشترين حضور و الماسي دورترين غيبت را داشت.
اكبر عبدي با 3 نمايش از خاك تا افلاك، پنجره فولاد و اكبر آقا آكتور تئاتر در طول سال 85 بر صحنه هاي تئاتر فعال بود. او كه پس از 5 سال به تئاتر بازگشته بود با بازي و كارگرداني اكبر آقا آكتور تئاتر پرمخاطب ترين نمايش سال هاي اخير را به خود اختصاص داد.
جهانگير الماسي نيز پس از 22 سال دوري از اين عرصه با نمايش بدرود امپراتور به كارگرداني علي پويان به صحنه آمد. ژيلا سهرابي بازيگر قديمي تئاتر هم پس از سال ها غيبت در اين نمايش كه اثري از هنريك ايبسن بود در كنار الماسي به هنرنمايي پرداخت.
عليرضا خمسه بازيگر ديگري است كه بعد از 5 سال با نمايش مرد نيك كار امير دژاكام در صحنه تالار قشقايي تئاتر شهر حضور يافت. سعيد پورصميمي، با نمايش يك شب در كتابخانه، اسماعيل خلج و فردوس كاوياني با اجراي هفت نمايش كوتاه، پيام دهكردي با نمايش مركز فروشنده و شهره سلطاني با مرد نيك از ديگر هنرمنداني بودند كه در سال 85 دوباره بر صحنه تئاتر ظاهر شدند.

بحران مخاطب و عدم استقبال مردم از نمايش ها مشكلي است كه تئاتر ايران سال هاست از آن رنج مي برد. محتواي يكسان و نه چندان جذاب نمايش ها، بهاي بليت، كمبود تبليغات، سالن هاي نامناسب، فرسودگي تجهيزات و تمركز تالارها در نقاط مركزي شهر از جمله عواملي است كه موجب كاهش اقبال مردم به هنر تئاتر در كلانشهر تهران شده است.
هر سال به طور ميانگين 150نمايش در تالارهاي مختلف تهران به صحنه مي آيد كه از آن ميان تنها معدودي از نمايش ها موفق به جذب مخاطب مي شوند. محتواي معمولي و اجراهاي ملالت بار و آماتوري اغلب نمايش ها به خصوص در سالن هايي كه نشستن در آنها آزاردهنده است، تماشاگران را از تئاتر گريزان كرده است.
آمار تماشاگران تئاتر در سال۸۵ و نگاهي به نمايش هايي كه مورد استقبال نسبي قرار گرفته اند، نشانگر آن است كه شناخت مخاطب و برقراركردن ارتباط با او مهم ترين عامل براي موفقيت يك نمايش به شمار مي رود. استفاده درست و دقيق از اين شناخت و ارائه آن در قالب يك اثر دراماتيك مي تواند در جذب تماشاگر موثر باشد.
مشكل بنيادي تئاتر ايران كه بسياري از دشواري هاي ديگر را در پي دارد مشكل محتواي نمايش ها و كمبود يا فقدان متن خوب نمايشي است. آثار بي تأثير يا بي خاصيت انتزاعي و نمايش هايي كه دور از حال و هواي واقعي و فاقد شور و نشاط زندگي است در ارتباط با مخاطب دچار مشكل مي شوند. گروه پرشمار قشر كم درآمد هر چند با افزايش بهاي بليت و بعد مسافت توان استفاده از تئاتر را از دست داده اند اما اگر نمايش ها به گونه اي باشد كه از نظر محتوا و كيفيت اجرا رضايت آنها را جلب كند، حاضرند هر بهايي را بابت آن بپردازند اما معمولاً نمايش ها چنين انگيزه اي در آنها ايجاد نمي كند.
نگاهي به آمار تماشاگران تئاتر در سال 85 نشانگر آن است كه از حدود 150 نمايش فقط چند اثر مثل اكبر آقا آكتور تئاتر ، از خاك تا افلاك ، موسيو ابراهيم و گل هاي قالي ، كوري و... از استقبال نسبي برخوردار بودند و گذشته از نمايش اكبر آقا كار اكبر عبدي كه به عنوان يك استثنا 6 ماه در تالار سنگلج بر صحنه بود، نمايش از خاك تا افلاك با 23796 تماشاگر پرمخاطب ترين نمايشي بود كه در تئاتر شهر به اجرا درآمد. محمد رحمانيان نيز با اجراي نمايش عشقه كه مدتي كوتاه بر صحنه بود همچون نمايش  قبلي اش فنز نشان داد با يك ايده تازه و نمايشي جذاب مي توان مردم را چنان مشتاقانه به تماشاي تئاتر بكشاند كه براي ورود به سالن  بايد از روزهاي قبل بليت آن را تهيه كنند.
به هر حال وضعيت كنوني تئاتر رضايت بخش نيست و به جز قشري اندك هنوز تئاتر نتوانسته با عموم مردم ارتباط برقرار كند. تئاتر بايد هنوز منتظر روزهاي بهتر باشد.