برآورد تعداد فروش آلبوم هاي موسيقي مثل آمارگيري از تعداد تماشاگرهاي استاديوم هاي فوتبال است. هنوز كه هنوز است هيچ كس نمي داند، وقتي ورزشگاه آزادي ظرفيتش پر مي شود، چند تماشاگر در ورزشگاه حاضرند. درست برعكس مثلاً اولدترافورد ورزشگاه منچستر يونايتد كه تعداد دقيق تماشاگران بازي اعلام مي شود و همه سر جاي خودشان مي نشينند. آمار فروش دنياي موسيقي هم مطابق قواعد خود انجام مي شود.تعداد نسخه هاي فروخته شده تمام آلبوم هاي موسيقي از هر ژانري در بازارهاي موسيقي دنيا مشخص است. تعداد فروش روزانه، هفتگي، ماهانه و سالانه هر آلبوم در جدول هاي ويژه به علاوه ميزان فروش آنها در كشورهاي مختلف همواره روي وب سايت هاي فروش آلبوم قرار دارد.حتي فروش آلبوم 30 سال قبل پينك فلويد هنوز هم محاسبه مي شود و اين آلبوم تا چند ماه پيش هنوز هم در جدول هاي موسيقي دنيا قرار داشت، اما اينجا اوضاع كاملاً متفاوت است.
همه آمار براساس تخمين است. هيچ مرجعي براي اعلام ميزان فروش آلبوم هاي موسيقي در دست نيست. آمارها منتهي مي شوند به اظهار نظر صاحبان فروشگاه هاي بزرگ شهر و چند تهيه كننده معتبر. آمارها هم با يكديگر متفاوت اند. چون همه چيز بر مبناي تخمين است. حالا بسته به ميزان خطا يا منافع يك شركت، اظهار نظرات هم متفاوت است. اما آنچه در تمام اين اظهار نظرها مشترك است، نام پرفروش ترين هاست. همه تقريباً بر پرفروش بودن آلبوم هاي ژانرهاي مختلف متفق القولند.
مجيد رئوفي
سال گذشته در ميان آلبوم هاي متنوع و فراواني كه در ژانر پاپ منتشر شد، آلبوم 85 با صداي بنيامين پرفروش ترين بود. با توجه به حجم تبليغات فراوان آن در هفته نامه ها و مجلات مختلف و البته آهنگ هايي كه در منازل و اتومبيل هاي مردم به گوش مي رسيد، مشخص بود كه آلبوم بنيامين، آلبوم سال است. تهيه كننده اين آلبوم به فروش 150 هزار نسخه CD و فروش يك و نيم ميليون نسخه كاست اشاره مي كند. اما خب، برخي فروشنده ها و دست اندركاران توزيع موسيقي هم به فروش صدهزار نسخه CD و كمتر از يك ميليون نسخه كاست تأكيد مي كنند. نكته جالبي است. به عقيده رجب پور تهيه كننده موسيقي ميزان فروش كاست در ايران حدود ده برابر فروش CD است؛ مسئله اي كه بيش از هر چيز به خريداران فراوان در شهرستان هاي مختلف و البته استفاده بيشتر از كاست در اتومبيل ها مربوط است. هنوز بسياري از كارخانه هاي خودروسازي به جاي دستگاه پخش CD، از راديو ضبط استفاده مي كنند. البته نبايد از ميزان دانلود و كپي هاي غيرمجاز گذشت كه شايد بيش از 5 برابر فروش رسمي آلبوم ها، باعث تكثير غيرمجاز آلبوم هاي متفاوت حاضر در بازار است.
آلبوم پرفروش دوم اما محل اختلاف است. بعضي از فروشندگان آلبوم بابك جهانبخش به نام چي شده را به عنوان رده دوم پرفروش ها معرفي مي كنند.
آلبومي از يك خواننده جوان. اين اولين آلبوم او بود كه فروش نسبتاً خوبي داشت. هر چند به گفته تهيه كننده آلبوم، اختلاف فروش آلبوم او و بنيامين چيزي در حدود يك ميليون نسخه است. مرگ ناصر عبداللهي هم كه با تيزهوشي تهيه كننده آثار او همراه بود، باعث فروش تقريباً خوب آلبوم ماندگار شد؛ فروشي كه البته با پيش بيني ها خيلي فاصله داشت. خيلي ها فكر مي كردند پس از مرگ او كه باعث عزيزتر شدنش ميان مردم شده آلبوم جديد او با فروش بسيار بالايي مواجه مي شود، اما اين اتفاق نيفتاد و فقط يكي دو هفته اول انتشار، آلبوم ناصر عبداللهي خوب فروخت و پس از آن ميزان فروشش سقوط وحشتناكي را تجربه كرد.
آلبوم عليرضا عصار هم كه با تغيير سبك بسيار واضحي از سوي او همراه بود، نتوانست خاطره خوب فروش هاي عالي آلبوم هاي قبلي او را تكرار كند. جدايي تيم عليرضا عصار و فؤاد حجازي در مقام آهنگساز تمام آثار قبلي او و همكاري او با چهره مشهور موسيقي ايران در فراسوي مرزها، يعني شهرداد روحاني، چندان به مذاق مخاطب ايراني خوش نيامد و خيلي ها صرفاً آلبوم نهان مكن را به خاطر نام عصار خريدند كه نهايتاً هم چندان نتوانست همه گير شود.
آلبوم رضا صادقي هم بنا به گفته مراكز فروش موسيقي با فروش صد هزار نسخه اي روزگار را مي گذراند. يكي از تهيه كنندگان موسيقي كشور مي گويد شركت توليدكننده آلبوم وايسا دنيا در مرحله اول 120 هزار نسخه كاست را توليد كرده كه هنوز هم اين نسخه ها تمام نشده اند تا توليد دوباره آلبوم آغاز شود.قياس فروش آلبوم هاي موسيقي با جمعيت كشور، مخاطبان موسيقي و البته توليدكنندگان را تا حد زيادي نااميد مي كند. پرفروش ترين آلبوم موسيقي كشور، با اغماض يك و نيم ميليون نسخه فروش داشته كه در مقايسه با جمعيت بيش از هفتاد ميليوني كشور رقم نسبتاً پاييني است. تازه، اين يك اتفاق است و هميشه از اين خبرها نيست. پرفروش ترين آلبوم سنتي كشور چيزي كمتر از 50هزار نسخه فروش داشته است. در ميان سنتي ها همواره آلبوم هاي محمدرضا شجريان ركورددار بوده اند. اما كم كاري او باعث شده، پسرش جاي او را بگيرد. آلبوم نقش خيال همايون شجريان همچنان پرفروش ترين آلبوم سنتي امسال بوده و البته ميزان فروشش به زحمت از 50هزار نسخه مي گذرد.
آلبوم با ستاره ها از همايون شجريان هم با استقبال نسبتاً خوبي روبه رو شده است، اما وضع فروش موسيقي هاي بي كلام چيزي در حد فاجعه است. فروش پرمخاطب ترين آلبوم بدون كلام كه موسيقي فيلم را هم در بر مي گيرد، از مرز دو، سه هزار نسخه فراتر نمي رود. فروش اين گونه آلبوم ها آن قدر كم و سوددهي آنها چنان پايين است كه تهيه كننده ها رغبتي به تبليغات حول و حوش آنها هم ندارند و بسياري از آثار ارزشمندي كه در اين زمينه توليد مي شود، به دليل نداشتن تبليغات مناسب عملاً جايي در چرخه فروش موسيقي كشور پيدا نمي كنند. تمام فروش اين آلبوم ها مربوط به خريد دانشجويان موسيقي يا دوستان هنرمندان است و تبليغاتشان هم اغلب به طريق زباني انجام مي شود.
***
نكته اي كه در ميان صحبت هاي توزيع كننده ها و مراكز فروش موسيقي به صورت مكرر، تكرار مي شد، فروش مقطعي آلبوم هاست. فروش آلبوم ها ممكن است يكي دو هفته خوب باشد، اما ناگهان با افت شديدي مواجه مي شود. يكي از فروشندگان موسيقي در تهران مي گويد: الان دو هفته است كه هيچ نسخه اي از آلبوم [...] را كه متعلق به يكي از ستارگان تمام اين سال هاي موسيقي پاپ است، نفروخته ام. اين آلبوم در دو هفته اول انتشار بسيار عالي به فروش مي رفت، اما ناگهان فروشش قطع شد. مشكل اصلي هم به دانلود آلبوم ها و كپي هاي غيرمجاز از آنها مربوط است. مخاطب وقتي مي تواند با 500تومان CD كپي شده را بخرد، ترجيح مي دهد چند روزي دست نگه دارد و 3000 تومان بابت خريد CD ندهد تا كپي ها به بازار غيرمجاز وارد شوند، اما كمپاني ها براي مبارزه با اين شيوه دست به ابتكار تازه اي زده اند. آنها دو نوع CD منتشر مي كنند؛ يكي كاملاً در يك پكيج استاندارد و با كيفيت و با قاب پلاستيكي و دفترچه همراه و ديگري فقط يك CD در داخل يك قاب مقوايي كه باعث مي شود هزينه هاي توليد آلبوم چيزي در حدود نصف كاهش يابد. با اين حال قيمت 1500توماني CDهاي مجاز با قاب مقوايي چيزي در حدود 1000 تومان گران تر از CDهاي غيرمجاز موجود در بازار است.

محمد كياسالار
موسيقي ملي ايران در آخرين روزهاي سال گذشته (24 اسفند۸۴) علي تجويدي را از دست داد. محمدرضا شجريان در پيام تسليتي كه به همين مناسبت نوشت، از او به عنوان آهنگسازي ياد كرد كه ذوق آهنگسازي اش، اصالت را با نياز و زبان مردم درآميخت، چنان كه نغمه هايش بر سر زبان ها افتاد و در پي سال ها كه از آفرينش آنها مي گذرد، هنوز نيز در خلوت و تنهايي مردم زمزمه مي شود  و افسوس خورد كه: دريغا هنرمندي اين گونه عاشق، سالياني را منزوي شد. جز دريغ و حسرت و اندوه در از دست رفتن او چه مي توانم گفت؟ و من در خاطراتم برمي گردم به چهار سال پيش، پنجشنبه 19 دي ماه 1381، بخش آي سي يو بيمارستان لقمان، به آن روزي كه...
پنجشنبه 19 ديماه 1381، بخش آي سي يو، بيمارستان لقمان
با هماهنگي بيمارستان، وارد بخش آي سي يو مي شوم. علي تجويدي روي تخت آي سي يو دراز كشيده و به سختي نفس مي كشد. مرا عاشقي شيدا ، شيرين بر ، آزاده ام ، نه همزباني ، ديدي كه رسوا شد دلم ، صبرم عطا كن ، پشيمانم و صدها ترانه خاطره انگيز ديگر، مدام در ذهنم چرخ مي خورد. به چشم هاي خسته و دست هاي بي نصيبش خيره مي شوم و بي اختيار به ياد آن شعر محمدباقر كلاهي اهري مي افتم:
من از لبه زندگي رد شدم‎/ چون قديسي از لبه تنهايي خويش
چون زنديقي از لبه ازدحام خويش‎/ چون مومني در سكوت
و چون كسي كه صداي جهان را شنيده است‎/ چون شيري گرسنه گذشتم از لبه مردار جهان
گرسنه گذشتم چون فرشته اي‎/ كه در لقمه حراميان طمع ندوخته است...
در آن پنجشنبه دلگير، وقتي از آن دالان تنگ و تاريك بيرون مي آيم، حرف هاي پرستاران و پرسنل بخش آي سي يو مدام در ذهنم تكرار مي شود: خانواده استاد مي گويند چند ماه پيش، ايشان مشكلي داشته اند و به يكي از بيمارستان ها مراجعه كرده اند منتها به دليل مشكلات مالي... سعي مي كنم باور نكنم، اما نمي توانم چند ماه پيش از همين تاريخ را به خاطر نياورم كه براي جراحي يكي از فوتباليست هاي مشهور كشورمان، بيمارستان ها و پزشكان و مسئولان ورزشي و غيرورزشي، همگي بسيج شدند و حالا اينجا...دلخور و دلسرد، بيمارستان لقمان را ترك مي كنم و در راه، حرف هاي استاد را به خاطر مي آورم: توصيه من به جواناني كه مي خواهند به هر طريقي موسيقي را دنبال كنند اين است كه هرگز منتظر تشويق نباشند و عاشقانه به عرق ريزان روح بپردازند؛ درست همان طور كه هنرمندان بزرگ دنيا هرگز به خاطر تشويق مردم كار نكردند، مثل باخ، هايدن، موتزارت و بتهوون و كساني كه قرنها از ظهورشان مي گذرد و بهترين آثار موسيقي را كه تاج افتخاري بر تارك بشريت است، ساختند، اما در كمال فقر زندگي كردند. جواناني كه به دنبال هنر موسيقي هستند، بايد اين مصيبت ها را در نظر بگيرند و عاشقانه كار موسيقي را دنبال كنند.
تهران، خيابان ري، سال 1298 شمسي
علي تجويدي متولد مي شود. هنر، گرانبهاترين ميراث پدري اوست. پدرش، هادي تجويدي، اولين استاد مينياتور ايران و از شاگردان ممتاز كمال الملك است كه علاوه بر نقاشي و مينياتور، موسيقي را هم مي شناسد و دستي بر ساز دارد. تار را از درويش خان فرا گرفته و شيرين مي نوازد. علي تجويدي، تار را از پدر مي آموزد، با تار انس مي گيرد و چندي بعد، تئوري موسيقي و فلوت را از ظهيرالديني فرامي گيرد. ويلن، ساز شانزده سالگي اوست. ويلن و رديف هاي موسيقي ايراني را از سپهري و ياحقي درس مي گيرد و 2 سال بعد در محضر يكي از بزرگترين اساتيد موسيقي ايران يعني استاد ابوالحسن صبا حضور پيدا مي كند و 8 سال از دانش و اخلاق او بهره مي برد. تجويدي به توصيه صبا براي تكميل تكنيك نواختن ويلن و آشنايي با موسيقي غرب، چند سالي هم در كلاس درس مليك ابراهيميان و بابگن تامبرازيان حاضر مي شود، چرا كه استادش، صبا، معتقد است: هنرجوي ويلن براي استحكام انگشتان و آرشه بايد چند سالي از يك معلم اروپايي، متد گام هاي خارجي و برخي قطعات ساده موسيقي غرب را ياد بگيرد. پس از آن، براي تكميل هنر موسيقي، چند سالي را به مطالعه در زمينه هارموني و اركستراسيون نزد هوشنگ استوار مي گذراند و بسياري از آهنگ هايي كه قبلا ساخته بود مانند آزاده ام و صبرم عطا كن و پشيمانم را براي اركستر بزرگ تنظيم و اجرا مي كند. علي تجويدي بحق، يكي از بزرگترين آهنگسازان معاصر ايران بوده كه شاهكارهاي فراواني در موسيقي اين سرزمين از خود به يادگار گذاشته است. ترانه هاي دلنشين او كه در آرشيو برنامه گل ها ضبط و نگهداري شده، يكي از ميراث هاي گرانبهاي هنر موسيقي اين مرز و بوم است.