عكس: جواد گلزار
اگر براي بزرگترها هفته آخر اسفند يعني از نفس افتادن سال كهنه و لحظه شماري براي رسيدن سال نو؛ اما براي كودكان، نخستين روز اسفند يعني بهار، تعطيلي، بوي عيد و هيجان براي پوشيدن لباس نو و شمردن چندين و چند باره اسكناس هاي نو به اين اميد كه شايد با هر بار شمارش، زياد شوند...
اما مشق عيد ، دغدغه ناپيداي ذهن همه كودكان بود؛ همان هايي كه وقتي بزرگ شدند؛ سعي كردند تا اين دغدغه را از ذهن فرزندانشان پاك كنند و لذت شادي هاي سال نو را با مشق عيد از ميان نبرند... ولي دغدغه ها باقي است كه مبادا تعطيلات كودكان را از درس و مدرسه دور كند. آنچه در پي مي خوانيم نگاهي است به نظر پژوهشگران دانشگاه مينه سوتاي آمريكا درباره تعطيلات و شيوه صحيح تداوم آموزش در اين دوره.
مهتاب صفرزاده خسروشاهي
تعطيلات و تحولات
تعطيلات به دليل ويژگي هاي خاص خود مانند امكان گردش و تفريح بيشتر، پرداختن به سرگرمي هاي مختلف بيش از ديگر زمان ها، بازي با همسالان و از همه مهم تر دور شدن از قيد و بندهاي هميشگي براي انجام به موقع تكاليف، برخاستن از خواب يا خوابيدن به موقع و هزار و يك دليل ديگر؛ خواه ناخواه تحولاتي را در رفتار و ارتباط آنها با مطالب درسي ايجاد مي كند و اين يكي از عمده ترين دلايل فراموش كردن نسبي آموخته ها در طول تعطيلات به ويژه درباره كودكان مقطع ابتدايي است. اما مي توان با برنامه ريزي صحيح به راحتي تعادلي ميان گردش و تفريح و مرور مطالب درسي برقرار كرد تا پس از اتمام تعطيلات كودك آنچه را كه پيش از تعطيلات آموخته، فراموش نكند.
بررسي نتايج پژوهش هاي پژوهشگران مركز بين المللي خانه كودك وابسته به دانشگاه جرج واشنگتن آمريكا نشان مي دهد جدا از سطح تحصيلات، درآمد و پيشينه خانوادگي والدين، والدين نقش بسزايي در پيشرفت تحصيلي، افزايش امكان و ميزان فراگيري كودكان و موفقيت و شكست تحصيلي آنها داشته و حضور فعال والدين در كنار فرزندان مي تواند نيازهاي آموزشي- پرورشي آنها را برآورده كند. از سوي ديگر پژوهش هاي مركز مطالعات منطقه اي آمريكاي جنوبي در زمينه تأثير والدين و آموزش و پرورش كودكان نشان داد والدين و رفتار تعليم و تربيتي آنها يكي از نكات حائز اهميت در روند آموزشي- پرورشي كودكان است. در حقيقت براساس پژوهش هاي اين مركز مطالعاتي، تداخل مستقيم والدين در فعاليت هاي درسي كه كودك در منزل انجام مي دهد ضروري است؛ اما تداخل بايد در جهت تشويق كودك و نظارت بر عملكرد او خلاصه شود. در واقع نبايد انجام وظايف از كودك به والدين محول شود.دكتر جودي شوباش از مركز تحقيقات آموزشي دانشگاه مينه سوتا معتقد است: تعطيلات فرصت مناسبي براي رسيدگي والدين به وضعيت تحصيلي كودكان است؛ در اين فاصله والدين مي توانند با حضور فعال و مؤثر خود در كنار كودكان، كمبودهاي آموزشي آنها را برطرف كرده و آنها را در انجام تكاليف ياري دهند. اين فرصت، فرصت طلايي براي بازسازي است نه فرصتي براي ايجاد استرس و به دنبال آن دلزدگي و لج بازي كودك از هر گونه آموزش.
آموزش در تعطيلات
۱ - خواندن و نوشتن را به بخشي از برنامه هاي تفريحي تعطيلات تبديل كنيم. براي اين منظور كافي است:
* مطالعه را با خريد كتاب هاي ويژه كودكان و حتي خودتان، در برنامه تعطيلات بگنجانيد. براي تحقق اين هدف به كودك كتاب هديه بدهيد تا به مطالعه تشويق شود.
* در هنگام انجام امور منزل مثل آشپزي و.. و يا زماني كه داخل اتومبيل هستيد از فرزندتان بخواهيد تا داستان كتاب را براي شما بلند بخواند و يا داستاني از خود براي شما نقل كند.
* او را تشويق كنيد تا براي هديه دادن كتاب بخرد.
* رفتن به كتابخانه يا كتابفروشي را به عنوان يكي از تفريح هاي تعطيلات انتخاب كنيد.
* نوشتن خاطرات تعطيلات راه ديگري براي تشويق كودك به نوشتن است. حتي مي توانيد بين فرزندان و يا او و همسالانش مسابقه خاطره نويسي برگزار كنيد تا او را هر چه بيشتر به نوشتن تشويق كنيد.
* خلاصه نويسي، يكي ديگر از راه هاي تشويق كودك به مطالعه و سپس نوشتن است. برگزاري مسابقه نيز راه ديگري براي تشويق بيشتر كودك به نوشتن و خواندن است.
۲ - رياضي را به بازي دلنشين تبديل كنيد.
* تعطيلات فرصت خوبي براي آشتي دادن كودكان با درس رياضي و يا تكرار آموخته ها به شيوه اي صحيح براي دانش آموزان علاقه مند به رياضيات است. براي دستيابي به هدف بهترين روش تبديل كردن رياضي به تفريحي دلنشين است.
* به عنوان هديه، كتاب ها يا وسايل بازي- آموزشي را انتخاب كنيد كه درس رياضي را با شيوه اي صحيح و به صورت بازي سرگرم كننده به كودك بياموزد. اگر انتخاب ها مطابق با سن و نياز كودك انتخاب شود، نتيجه بهتري را به همراه دارد.
* با ترتيب دادن مسابقه هايي شاد و آموزنده، كودكان را به رقابت براي فراگيري بهتر تشويق كنيد.
* در حين خريد از او بخواهيد تا مبالغ را محاسبه كند.
* تلاش كنيد تا با شناسايي نقاط ضعف فرزندتان، هر روز به مدت پانزده دقيقه با تمرين هاي ساده اي مشكلات او را برطرف كنيد.
۳ - از طبيعت براي يادآوري درس علوم كمك بگيريد.
* كاشت گل و گياه نخستين گام براي يادآوري آموزش هاي درس علوم است. براي اين منظور همراه او براي استقبال از بهار آماده شويد. در حين كار مي توانيد برخي نكاتي را كه او در درس علوم آموخته يادآوري كنيد.
* فيلم هاي آموزشي و تماشاي آنها راه ديگري براي تكرار مفاهيم درسي است. بهتر است والدين همراه با كودك فيلم ها را تماشا كنند تا در صورت لزوم نكات نامفهوم را براي او شرح بدهند.
* بازديد از باغ گل، موزه هاي حيات وحش و... نه تنها مفاهيم درسي را براي او يادآوري مي كند، بلكه پرسش هاي جديدي را در ذهن كودك ايجاد مي كند؛ كه پاسخ به پرسش ها بر آموخته  هاي او مي افزايد.
۴ - كودك را فعال كنيم.
* بازي و تفريح يكي ديگر از نيازهاي بسيار مهم كودك در طول تعطيلات است. سعي كنيد بازي هاي پرتحركي را براي او انتخاب كنيد تا انرژي او به خوبي تخليه شود.
* فعاليت هاي تفريحي بهتر است همراه با همسالان او انجام شود تا كودك به فعاليت ها علاقه مند شده و با لذت آنها را انجام بدهد.
* اگر بازي ها با هدف آموزش مهارتي خاص انتخاب مي شوند، نبايد كودك از آن مطلع شود. به عبارتي والدين نبايد تأكيدي بر آموزش در حين بازي و تفريح كودك داشته باشند؛ تنها انتخاب درست كافي است تا كودك آن چه را كه بايد بياموزد.
۵ - فراموش نكنيد آموزش در تعطيلات، بايد به شكل فعاليتي تفريحي باشد.
* تعطيلات، فرصتي براي استراحت و تفريح كودك و بازيافتن انرژي از دست رفته است. از اين رو آموزش نبايد به صورت فعاليتي جدي و سخت، كودك را از تفريح و شادي بازدارد. به هر ميزان كودك در طول تعطيلات از آرامش بيشتري برخوردار باشد، به همان ميزان ميل به بازگشت به مدرسه در او افزايش مي يابد و درس و مدرسه را با شادي و نشاطي مضاعف آغاز مي كند.
* در طول تعطيلات برنامه ريزي مدوني نداشته باشيد؛ چرا كه باعث ايجاد هيجان و استرس در كودك مي شويد. برنامه ريزي بايد فقط در ذهن والدين و بدون خط كشي هاي زماني و مكاني اجرا شود.
* تعادلي منطقي ميان بازي و تفريح و مرور مطالب درسي به شيوه اي كه ذكر شد ايجاد كنيد و سعي كنيد كفه ترازو به سمت تفريح بيشتر سنگيني كند.
* فرزندتان را تشويق كنيد تا تكاليفش را در همان روزهاي نخست تعطيلات انجام بدهد تا در روزهاي باقي مانده فرصت كافي براي تفريح و بازي، مطالعه آزاد و انجام امور مورد علاقه اش داشته باشد.
و كلام پاياني، تعطيلات فرصت مناسبي براي بازيافتن آرامش و نيروي كافي براي شروع سالي پربار و موفق براي كودك و والدين است؛ تلاش كنيم لذت تعطيلات را با سخت گيري هاي بي دليل و عصبانيت هاي بي جا به جهنمي آزاردهنده تبديل نكنيم... شاد باشيد و سال نو مبارك.
منبع: سايت مركز مطالعات دانشگاه مينه سوتاي آمريكا

عصمت فولادوند
آخرين جمعه سال است و دلم غمگين است
دل من تنگ و غمم سنگين است
همه رفتند چه غريب و چه رفيق
بيدلي سخت در اين مخمصه در زنجير است
به رسم ايمان و به رسم دوستي و عشق براي زيارت اهل قبور مي رويم و ياد مي كنيم از آنهايي كه روزگاري ميان ما، آشيانه داشتند. براي آنهايي كه اكنون خاطره اند. براي آنهايي كه آن قدر خوب بودند كه ما را دلتنگ خود كرده ا ند كنار سنگ سياهي مي نشينيم، همان سنگ كه با نوشته اي نشان از آمدنشان دارد. اسم، فاميل، سال تولد، سال وفات. آن سنگ كه حد فاصله قلب تپنده ما و قلب خاموش آنهاست. فاتحه مي خوانيم و خيرات مي دهيم، دلتنگي مان را با زيارت عاشورايي كمتر مي كنيم. براي فاطمه دختر جوان همسايه، براي حاج حسن، براي ننه طاهره و براي همه آناني كه ديگر بين ما نيستند.
باشد كه در اين روز عهدي بماند ميان ما و او و از پروردگار بخواهيم كه كمك مان كند تا خوبتر شويم. با آب و گلاب سنگ را شستشو مي دهيم، يك سبزه و چند شاخه گل روي سنگ مي گذاريم و مي آييم. كمي آسوده تر مي شويم كه اي بابا دنيا ارزشي ندارد. همه مي رويم چه زود و چه دير.
و هر چند كه درنگ كني، سرانجام بايد برخيزي، در راه آمدن با چشمان ابري اين بيت ها از نظرم مي گذرند.
در نماز تو خدايا بدنم مي لرزد
چون به لب نام تو آرم سخنم مي لرزد
يادم از بار گناه آيد و سر منزل مرگ
وز ره توشه آن روز تنم مي لرزد