ليلا خاكسار
هر ساله در روز جهاني مبارزه با مواد مخدر، مقدار زيادي مواد افيوني كه توسط نيروي انتظامي كشف شده به آتش كشيده مي شود، سازمان هاي دولتي و غيردولتي گزارش هاي متعددي از عملكرد خود در طول سال ارائه مي دهند و هشدارهاي مختلفي از سوي مسئولين به مردم داده مي شود، اما از آنجايي كه خلافكاران هميشه يك مرحله از پليس و چندين مرحله از مردم جلوتر هستند خطرات متعددي همواره به شكل هاي مختلف جامعه و جوانان را تهديد مي كند. يكي از اين خطرات كه با شكل و شمايلي جذاب جامعه را مورد هدف قرار داده استفاده از تكنولوژي هاي جديد ارتباطي از جمله اينترنت در جهت اغفال جوانان به سوي استفاده و قاچاق مواد مخدر از طريق اين شبكه جهاني است.
اينترنت در جامعه ما كه اكثريت را جوانان تشكيل مي دهد از جاذبه بالايي برخوردار است و همين جذابيت چنانچه مورد بررسي و آگاهي لازم قرار نگيرد منجر به فراهم آوردن بستري خطرناك براي جوانان در زمينه مواد مخدر خواهد شد، هم زمان با روز جهاني مواد مخدر، تصميم گرفتيم در زمينه خطرات تكنولوژي نوين ارتباطي اطلاعاتي به خوانندگان ارائه دهيم كه در اين گزارش مي خوانيد.
عملكرد دو سويه فناوري اطلاعات به عنوان بزرگترين ابزار توسعه در عصر حاضر كه يك سوي آن استفاده از IT در جهت پيشرفت علم، اقتصاد، فرهنگ و... مي باشد و جهت ديگر آن فرصت طلباني كه با استفاده ابزاري از اين فناوري قدرتمند، اعمال خلاف فراواني را انجام داده و سودهاي كلاني به دست مي آورند.
از طرف ديگر، اعتياد به مواد مخدر در جهان امروز و به خصوص در كشور ايران، يكي از مهم تر ين مشكلات اجتماعي، اقتصادي و بهداشتي است كه عوارض ناشي از آن تهديدي جدي براي جامعه بشري محسوب شده و موجب ركود اجتماعي در زمينه هاي مختلف مي شود. همچنين ويرانگري هاي حاصل از آن، زمينه ساز سقوط بسياري از ارزش ها و هنجارهاي فرهنگي و اخلاقي شده و بدين ترتيب سلامت جامعه را به طور جدي به مخاطره مي اندازد، تا آنجا كه تحليلگران مسايل سياسي و اجتماعي براين باورند كه در تهاجم و نفوذ فرهنگي، پديده مواد مخدر عامل به تباهي كشيدن و انحطاط اخلاقي جوامع به شمار مي رود.
پس از بررسي حدود صد سايت كه در اينترنت در اين زمينه فعاليت داشتند، به طور كلي استفاده منفي از اينترنت و IT در مقوله اعتياد به چند بخش تقسيم شده، فرهنگ سازي، تبليغ، فروش و خدمات ارائه شده پس از مصرف مواد مخدر.
اين مراحل كاملاً پيوسته است. يعني مجموعه سايت هايي كه در اين زمينه فعاليت دارند ابتدا فرهنگ استفاده از مواد مخدر را در بيننده جا مي اندازند و آن را امري عادي قلمداد مي كنند، سپس به تبليغ مواد مخدر مي پردازند.بعد از ايجاد تمايل در بيننده، اقدام به فروش اين مواد افيوني مي كنند و در نهايت براي اين كه فرد معتاد دچار مشكلاتي از قبيل آزمون هاي مواد مخدر براي شركت در امتحان هاي كاريابي، ورزشي يا آموزشي نشود خدماتي به وي ارائه مي كنند تا بتوانند اين آزمون ها را با موفقيت پشت سر بگذارد.
فرهنگ سازي
قبل از اين كه استفاده از يك وسيله يا ماده به صورت گسترده در جامعه رواج يابد، لازم است كه فرهنگ استفاده از آن در اذهان مردم جامعه نقش بندد. بنابر اين فروشندگان مواد مخدر سعي دارند ابتدا قبح ذاتي را كه از مواد مخدر در افكار مردم نقش بسته است از بين ببرند و براي رسيدن به اين هدف سعي مي كنند تا مواد مخدر را همانند يك كالاي عادي براي مردم و به خصوص جوانان به تصوير بكشند.بنابر اين آنها در سايت خود به آموزش كشت و روش استعمال مواد مخدر مي پردازند. همچنين در اين سايت ها ليست تمامي مواد مخدر قرار دارد. يك مطلب جالب در اين سايت ها بازي هاي مواد مخدري بود كه به صورت كاملاً پيشرفته ايجاد شده و جذابيت بسياري به خصوص براي نوجوانان و جوانان دارد. در اين بازي ها كاربر در نقش قاچاقچيان مواد مخدر قرار مي گيرد و كارهاي مختلفي را كه آنها در عالم واقعيت انجام مي دهند در يك محيط مجازي انجام مي دهد.مطلب جالب ديگر ايجاد مزرعه مجازي كشت مواد مخدر است كه در آن كاربر مي تواند مراحل مختلف كشت مواد مخدر را از طريق نرم افزار تصويري فرا بگيرد.
يكي از كاربران اينترنت در مورد بازي كه در ارتباط با مواد مخدر بوده مي گويد: برعكس تمام بازي هاي موجود اين بازي حجم بسيار كمي دارد و اصلاً ظاهر گرافيكي ندارد و مثل پنجره هاي معمولي ويندوز باز مي شود و تا مدت ها من به اين بازي معتاد شده بودم و زندگيم شده بود اين بازي، در اين بازي شما به عنوان يك قاچاقچي مواد فروش و قهرمان اصلي بازي بايد با سفر به شهرهاي مختلف، معاملات مواد مخدر انجام دهيد. يعني اول بازي با مقداري پول مشخص شروع به خريد مواد مي كنيد و حالا با در نظر گرفتن شانس و تجربه بايد در فروش يا خريد مجدد انواع مواد، به موقع و در شهر مناسب اقدام كنيد. تازه در اين بين ممكن بود كه توسط پليس هم شناسايي شويد، اين بازي به گونه اي بود كه علاقه را در بين كساني كه مايل به فعاليت هاي اقتصادي از نوع خريد و فروش مواد مخدر هستند، را تشديد مي كرد. در طول بازي، مدت مشخصي براي خريد و فروش وجود داشت و هر اندازه كه پول به دست مي آمد به عنوان امتياز محسوب مي شد. قيمت ها هم روز به روز و از شهري به شهر ديگر تغيير مي كند و بعد از چند بار بازي يك سري منطق هاي بازي به دست بازيكن مي آيد. در صورتي كه خود نويسنده هاي بازي معتقد هستند كل بازي براساس شانس و اتفاق است و از هيچ قانون خاصي تبعيت نمي كند. نكات ديگري نيز وجود دارد و آن اين كه مي تواني از چند نزول خوار وام  بگيري تا بتواني معاملات كلان انجام بدهي و اين وام ها بهره هاي متفاوت دارد و اين كه از چه كسي و چه موقع پول بگيري خيلي مهم است و يكسري خبرچين هم خبرهايي از برنامه هايي آينده پليس براي دستگيري قاچاقچيان و يا جمع آوري نوع خاصي از مواد (هروئين، كوكائين، اسيد، Crack و...) به تو مي دهد، يك ويژگي هم دارد وقتي كه مدت بازي به پايان مي رسد با توجه به پول باقيمانده يك كد چند حرفي هم به تو تعلق مي گيرد كه مي تواني بعداً و در فرصت ديگري بازي را ادامه بدهي.
وي مي گويد: زماني كه مشغول اين بازي بود م اينقدر جذب بازي مي شدم كه ممكن بود از تشنگي يا گرسنگي بميرم يا از فرط خيره شدن به كامپيوتر كور شوم ولي حاضر نبودم كه دست از اين بازي بردارم. جالب اين است كه پايه و اساس اين بازي خريد و فروش مواد مخدر است كه بسيار منفي است و اگر سيگاري باشي، به خاطر فعاليت زياد مغزي در حين بازي، ناخودآگاه چند پاكت سيگار مي كشيد، بدون اين كه متوجه اين قضيه باشيد.
اين بازي و بازي هاي كامپيوتري نظير آن در كامپيوترها و دنياي اينترنت كه چندان هم غيرقابل دسترس براي نوجوانان و جوانان نيست، كم نيستند .هر روز علاقه به بازي هاي كامپيوتري در ميان اين قشر بيشتر مي شود و جاذبه اين بازي ها، امري انكارناپذير است، به ويژه براي نوجوانان كه با ذهن جست وجوگر خود پيوسته به دنبال كشف موضوعات جديد هستند.اما بنابه گفته كارشناسان و صاحبنظران طراحان و برنامه نويسان اين بازي ها، علاوه بر ايجاد سرگرمي به دنبال فرهنگ سازي و تأثيرگذاري بر فكر و انديشه قشر جوان نيز هستند و در كشوري مانند كشور ما كه جمعيت جوان بالايي دارد. اين خطرات همواره اين قشر را در معرض تهديد قرار مي دهد.
در دنياي كامپيوتر به دليل ارتباط كاملاً مستقيم و بي واسطه با موضوعي خاص و تمركز بيش از حد و همچنين علاقه مندي به موضوع كه كاربر را از فعاليت هاي ديگر باز مي دارد و با كنجكاوي تمام به سوي استفاده از اين وسيله مي كشاند، حساسيت نيز بسيار بالاست و به همان اندازه هم خطر آسيب پذيري وجود دارد.
فناوري اطلاعات همان طور كه همه مي دانيم هميشه هم چندان مثبت نيست و اگر در مسير دقيقي قرار نگيرد، مي تواند خطرات زيادي به دنبال داشته باشد كه يكي از آنها از بين رفتن قبح مواد مخدر و استفاده از آن است.
نتايج بررسي هاي هيأت بين المللي كنترل مواد مخدر
در گزارش هيأت بين المللي كنترل مواد مخدر استفاده از تكنولوژي را به دو صورت ذكر مي كند كه گروه هاي قاچاقچي مواد مخدر به دو صورت متمايز از تكنولوژي جديد استفاده مي كنند. اين گروه ها از تكنولوژي جديد براي بهبود كارايي روش هاي توليد و حمل مواد خود از طريق ارتباطات امن و سريع و نيز حفاظت شخصي و فعاليت هاي غيرقانوني خود در برابر تحقيقات ارگان هاي انتظامي مواد مخدر استفاده كرده و در برخي مواقع نيز از فنون حمله در اين خصوص بهره مي گيرند. تكنولوژي هاي جديد گروه هاي قاچاقچي مواد مخدر را قادر مي سازد تا جرايم سنتي را با روش هاي جديد مرتكب شود. به عنوان مثال اطلاعات مربوط به محموله هاي مواد مخدر غيرقانوني خود را به صورت پيام هاي رمزدار ارسال يا تطهير پول هاي ناشي از قاچاق مواد مخدر از طريق انتقال الكترونيكي و ارتكاب جرايم جديد با ابزار جديد مثل استفاده از جنگ اطلاعاتي يا حملات ديجيتالي عليه فعاليت هاي اطلاعاتي ارگان هاي انتظامي مواد مخدر از جمله استفاده هايي است كه گروه هاي قاچاقچي از تكنولوژي جديد مي نمايند.در اين گزارش همچنين ذكر شده قاچاقچيان مواد مخدر از رايانه و تجهيزات الكترونيكي براي ذخيره اطلاعات مربوط به شماره حساب هاي بانكي، جزئيات مربوط به همكاران، بانك هاي اطلاعاتي مربوط به اموال و فعاليت هاي مالي، فروش و ساير سوابق كاري، دستور ساخت مواد مخدر مصنوعي و پست هاي الكترونيكي و ساير مكاتبات استفاده مي كنند. نمايندگان اين افراد از طريق تلفن، نمابر، نامه  يا رايانه دستورات لازم را در خصوص تحويل محموله ها، معرفي رابط براي سرويس حمل و نقل و محل ارسال پول هاي حاصل دريافت مي كنند.
كارت هاي تلفن، راديوهاي با طول موج بلند، سايت هاي ممنوعه اينترنتي، رمزبندي و تلفن هاي همراه امنيت بيشتري را براي قاچاقچيان به وجود آورده است.
اعضاي سازمان هاي قاچاقچي مواد مخدر مي توانند رايانه هاي خود را براي مقابله با اقدامات احتمالي نيروهاي انتظامي كه در زمينه شناسايي و تحقيقات صورت مي گيرد، برنامه ريزي كنند. اين تكنيك ها از آنجايي كه قاچاقچيان مواد مخدر به ندرت مقر خود را براي سازماندهي يا نظارت بر فعاليتهايشان ترك مي كنند از ارزش بالايي برخوردار است.
تطهير پول از طريق اينترنت
پليس مواد مخدر در هنگ كنگ گزارش كرده كه شناسايي عمليات تطهير پول هاي ناشي از مواد مخدر به دليل تجارت الكترونيكي و تسهيلات بانكي اينترنتي بسيار مشكل شده است. قاچاقچيان مواد مخدر عمدتاً با استفاده از كارت هاي يك بار مصرف تلفن همراه كه مي توان آن را بدون نام خريداري كرد با يكديگر در تماس هستند. در چين موردي گزارش شده كه در آن مجرمين سعي داشتند، جزئيات و وضعيت يك محموله تجاري را براي جلوگيري از شناسايي آن در بانك اطلاعاتي گمرك تغيير دهند.
همچنين قاچاقچيان مواد مخدر در استراليا از تسهيلاتي كه توسط سرويس هاي حمل و نقل جهاني به كليه مشتريان جهت رديابي محموله خود از طريق سايت اينترنتي شركت ارائه مي شود، استفاده مي كنند. هر گونه تأخير در حمل براي قاچاقچيان به منزله آن است كه محموله تحت كنترل و نظارت نيروي انتظامي (Controlled delivery) مي باشد. به همين دليل مسئولين نيروهاي انتظامي مواد مخدر كه درگير اين گونه عمليات باشند بايستي اقدامات خود را در حداقل زمان ممكن انجام دهند تا از سوءظن قاچاقچيان اجتناب شود.همچنين در گزارش هيأت بين المللي مبارزه با مواد مخدر در مورد بسياري از كشورها كه با اين مشكل روبه رو هستند توضيحاتي داده شده كه همه آنها دليل بر وجود و بروز پديده اي است كه خطر آن روز به روز جدي تر مي شود.
دكتر علي هاشمي دبير كل ستاد مبارزه با مواد مخدر در گفت وگوي اختصاصي با همشهري، در ارتباط با خطر مواد مخدر و قاچاق آن در ايران از طريق اينترنت مي گويد: در كشور ما هنوز جريان جدي كه نشانگر استفاده از اينترنت براي اين كار باشد وجود ندارد و گزارش موثقي در اين باره به دست نيامده، اما از آنجايي كه دنياي ارتباطات وسعت جهاني پيدا كرده و ابزارهاي ارتباطي در فاصله اي بسيار اندك يافته هاي خود را در اختيار همه كاربران اينترنتي قرار مي دهند. نگاه به اين مسئله نيز بايد در اولويت قرار گيرد و با ابزارهاي آگاهي دهنده و اطلاع رساني دقيق به اقشار مختلف جامعه به ويژه جوانان كه مهم ترين طيف استفاده كننده از اينترنت هستند، اطلاعات هشدار دهنده ارائه شود.ستاد مبارزه با مواد مخدر نيز در اين راستا سايت هايي راه اندازي كرده كه اطلاعات محققان، كارشناسان و پايان نامه هاي دقيق و ارزنده دانشجويان در آن وجود دارد كه كاربران اينترنت مي توانند با مراجعه به آنها از اطلاعات لازم برخوردار شوند.وي همچنين مي گويد: سال ها پيش ما جامعه را از مصرف داروها و مواد مخدر صنعتي مصون مي دانستيم و آمار جدي در مورد استفاده از اين مواد وجود نداشت، اما هم اكنون مي بينيم كه عليرغم بالا نبودن آمار اين مصرف كنندگان اما اين خطر جوانان ما را همواره تهديد مي كند. در مورد خطرات اينترنت نيز امروز بايد هشيار بود و آگاهي هاي لازم را به جامعه داد. هر چند كه در حال حاضر بيشتر مصرف كنندگان مواد مخدر به شكل سنتي آن را تهيه مي كنند، اما از ورود روش هاي ديگر نيز نبايد غافل ماند.

حسن احمدي
به او نگاهي كردم، احساسم دروغ نمي گفت، تمام ضعفش به خاطر استفاده از تخدير كننده ها بود كه مي ديدم پرسيدم: ناراحت نباشيد. احساس مي كنم مضطربيد! مضطربيد؟
با حالت گرفته اي كه اشكش را بر گونه اش روان كرده بود گفت: نهايت سعي خود را مي كنم اما نمي دانم كه به خاطر چه چيزي است كه دنيا هميشه از من جلوتر است...
با خود گفتم كه اين ما هستيم كه اجازه پيشروي را به دنيا مي دهيم.
- ... جدا كردن وصله اي كه به تن دوخته شده سخت است...
مشخص بود كه چيزي را تمام باورش كرده بود، با خودم گفتم كه چگونه مي شود كه ديگري اي كه مثل ما خودش از جاي ديگران تزريق مي شود باوري بشود.
- ... آرامشم فقط با اوست كه تكميل مي شود...
خنده آور بود و آرامش خودش را در قبال رسيدن به يك بنده اي كه به وجود آمده بود مي ديد بايد حرفش قطع مي شد گفتم: كسي كه به چيزي اعتياد پيدا مي كند باعث احتياط ديگري مي شود.
با فرياد و عصبانيت صدايم را قطع كرد: نه، من معتاد نيستم، آيا تا به حال شده كه مجبور بشويد به خاطر كسي صبح تا آخرهاي شب كار كنيد و فرصت خواب نداشته باشيد، خيال برتان داشته...
او راه فراري را مي جست در حالي كه منظورم را از اعتياد و احتياط نفهميده بود. گفتم:زيبايي چهره ات را با نقابي زشت پوشانيدي، بهتر است كه اين نقاب كنده شود، زندگي به توي بي نقاب راه حركت را نشان مي دهد و مسيرش را برايت مهيا مي سازد نه براي توي رياكار...
نفهميدم كه كي سرش را بر روي زانوي خود گذاشته بود گفت:فاصله طبقاتي قلب گهواره نشين ها را به راحتي مي شكند.
گفتم: نه،  اين گونه نيست، فاصله طبقاتي اگر بخواهي فاصله فكري را هم موجب مي شود. هميشه پايين  دست هاي هوشيار هدفهاي بزرگي را دنبال مي كنند و همه بالا دست هاي گير كرده گوشه  اي را مي جويند كه از تنهايي خودي را پيدا كنند، انسان در هر شرايطي كه باشد اگر بخواهد با افكار سنجيده جايگاه هاي خود را تغيير مي دهد.
در حالي كه فهميده بودم اندوهش كمتر شده گفت: آيا شما وقتي مي دانيد كه در موقعيتي كه قرار مي گيريد تحقير مي شويد چرا بايد قرار بگيريد؟ با آرامشي كه به آن ايمان داشتم گفتم:وقتي مي دانيم حتي يك جمله غيبي كه گاهاً  در شرايط مختلف برايمان نجات بخش بود مي تواند خود را در شرايط كنوني نشان داده و باعث حل مسائل شود چرا در موقعيت آن قرار نگيريم تا نفهميم كه چه چيزي راه حل ما شده، تا بر سر كلاف كور ننشينيم نمي توانيم راهي براي باز كردن گره هايش پيدا كنيم. واقعاً  موقعيت ها خود، با خود راه حلهايشان را مي آورند. اصلا در موقعيت ها ذهنمان بهتر كار مي كند.
بازگشت اعتماد به نفس را در او متوجه بودم كه گفت:ارتباطتان را با من قطع نكنيد.
با لبخندي گفتم:سعي كنيد كه تنها تكيه گاهتان خودتان باشيد. باور كنيد بيشتر از همه در تنهايي كمكتان مي كند.
نمي دانم كي دستم را بر روي شانه هايش گذاشتم.