در عمومي عرصه مولفههاي
مدني جامعه
و الكترونيكي دموكراسي
شهرونديجديد
در عمومي عرصه مولفههاي
مدني جامعه
پاياني بخش
واقعياش مفهوم در سياست مدرن دوران در آرنت ، نظر به
امروزه آنچه و است آزادي سياست جوهره.ندارد وجود
تناقض نوعي ميشود ، سياسيمطرح اقتصاد و جامعهشناسي بهعنوان
كاملا حوزه دو رمباستان و يونان به رجوع با وي.است
در.هستند خود منطقخاص داراي كه ميكند كشف متفاوترا
عمل عرصه كه ميگرفت عموميشكل حوزه در صرفا آنجا ، سياست
فقط سياسي برايبازيگران.بود كنشگران بين سياسيآزاد
بازيگران وقتي حال درعين.داشت اهميت سياسي و عمومي علايق
.چيست بازي پايان كه نميدانست هيچكس ميشدند ، عمل وارد
مانند آرنت.بود عمل و بازي خود بود ، مهم آنها براي آنچه
را هدف -ابزار الگوي يعني عمل ، غايتشناختي الگوي نيچه ،
.ميكند انكار
حوزه برخلاف.مييافت خصلتيپيشبينيناپذير سياست بدينسان ،
بود ، عرصهآزادي و ميگرفت شكل آن سياستدر كه عمومي
سرور حوزهخصوصي در.بود سروري و عرصهضرورت خصوصي حوزه
و ميپرداخت خود نيازهاي رفع به بندگان ، بر خشونت اعمال با
.مييافت را عمومي فضاي در حضور فرصت طريق اين از
شنيده يا ديده نميتواند وآنچه نمودهاست محل عمومي ، حوزه
اما.ميشود تبعيد خصوصي بهتاريكيحوزه بهخود خود شود ،
جايي در عمومي حوزه.هست نيز ديگري صفت داراي عمومي حوزه
.باشد داشته وجود زميني ناميرايي به اعتقاد كه ميگيرد شكل
جاودانگي به اعتقاد باستان يونان دوران در آرنت نظر به
.داشت وجود طبيعت يا زميني
را اعتبارش ديگران ، توسط شنيدهشدن يا آرنتديده نظر به
متفاوت موقعيت يك از كسي هر كه ميگيرد واقعيت اين از
توسط ميتوانند چيزها كه جايي در تنها.ميشنود و ميبيند
ديده هويتشان تغيير چشماندازهابدون گوناگوني با ديگران
.شود واقعاجلوهگر ميتواند دنيوي شوند ، واقعيت
(ابتدايي حتي) نوعي ازاستقرار پس دولت كه جوامعي در
بخش بر عمومي عرصه آمده ، چيرگي بهوجود مدني جامعه
و دولت استقرار كه ايران امادر.است طبيعي امري دولتي
باستاني پديدهاي بزرگ يكسرزمين در دولت اداره نظامهاي
بخش اراده از ناشي كند قبول كه است دشوار دولت براي است ،
جامعه عمومي عرصه در عناصر و گروهها و باشد جامعه عمومي
عرصه وقتي هم اقتصاد بخش در.نبيند خود براي تهديدي را
هيچگونه نميدهد اجازه يافت تفوق عمومي عرصه بر دولتي
.آيد بهوجود مستقل فعاليت حوزه يا اقتصادي اقتدار
بلكه ندارد را ملت قيم نهتنهانقش دولت مدني جامعه در
خودگران جامعه عمومي ، درعرصه نهادها گسترش بهخاطر چون
دولت بهترين رو اين از و دولتمحدود حجم و نقش است ، شده
كه نيست خاطر بهاين دولت شدن كوچك اما.است دولت كوچكترين
.است بيشتر هم ازقبل دولت اهميت.است شده كمتر آن اهميت
تاجر ، توليدكننده ، ديگر دولتاست دولت نقش در اصلي تفاوت
و حمل تا گرفته بيمه از خدمات انواع عرضهكننده و واسطه
نقش يك دولت.نيست جامعه كارفرمايي خلاصه و بانكداري و نقل
و برميدارد ازميان را رشد موانع كه دارد كليدي و راهبري
دولت اينرو از.ميكند برنامهريزي جامعه وتوسعه رشد براي
بسيار نقش ميتواند نخبه و توانا اما محدود كاركناني با
.باشد داشته جامعه توسعه در پويايي
حاضرتضعيف عصر در عمومي اگرچهحوزه هابرماس اعتقاد به
اما شدهاست استحاله دچار آن كاركردهاينقادانه و گشته
افراد اجبار از فارغ و آزادانه يعنيتجمع آن ، اساسي ايده
و عموم علاقه مورد امور و سياستها درباره بحث براي خصوصي
كردن بهعبارتيعقلاني و عمومي ، افكار شكلگيري به كمك
است زنده هنوز عمومي ، و علني بحث در مشاركت ازطريق اقتدار
تلاش معني به امر اين.گيرد قرار استفاده مورد ميتواند و
از اعم) گروهها و سازمانها دروني ساختار در تغيير جهت در
آنها سياستهاي كه است بهنحوي (...و احزاب نفوذ ، گروههاي
ملاكهاي براساس) آزادانه و جمعي توافق و علني بحث براساس
فرايندهاي همچنين.شود تدوين (جمع توافق مورد عام
تحت بايد (دولتي بوروكراسي) اداري دستگاههاي در تصميمگيري
.شود محدود و گيرد عموميقرار نظارت
هر در و ندارد مشخص ومرزهايي ايستا ماهيتي عمومي حوزه
شود تشكيل جمعي تا آيند خصوصيگردهم اشخاصي كه مكالمهاي
شكل عمومي حوزه از بخشي است ، علاقهمند مسئلهاي به كه
.ميگيرد
كهبه است سياسي انديشمند نيست ، بلكه آسيبشناس فقط آرنت
عمومي حوزه برخي اعتقاد گرچهبه.ميپردازد درمانگري
از ميتوان نيست ، اما قابلتصور حتي مدرن شرايط در آرنت
دوران براي شايسته نقادي عنوان به آرنت عمومي حوزه انديشه
دموكراتيك عدهايواحدهاي بهنظر حتي و كرد استفاده مدرن
جامعه در ميتواند مدرنيته سوزان بيابانهاي در آرنت هانا
مقدمه ميتواند آرنت عمومي حوزه اينكه يا شود يافت مدني
عمومي حوزه درك حال هر بهباشد هابرماس آرماني كلامي وضع
منجر بيستم قرن انديشههاي شناخت به نهايت در ميتواند آرنت
.شود
اجتماعي ، دگرگرديهاي دربرابر سنتي استبدادي جوامع
فايقه نقش بهخاطر و آسيبپذيرهستند تكنولوژيك و سياسي
دولتمورد توسط رقيب آنچهبهعنوان جوامع اين در دولت
وبدينترتيب است عمومي عرصه ميگيردنهادهاي قرار تهاجم
جامعه بهافراد شكلدهنده كه نهادها رفتناين ميان از با
برابر در سرگردان تودههاي اين و رهاشده تودهها هستند
نظر از را خطرناكي وضع جامعه در گوناگون سياسي جريانهاي
بازسازي راه از تنها.ميآورند بهوجود اجتماعي ناپايداري
به ميتوان را تعادل و آرامش كه است عمومي عرصه در نهادها
عرصههاي از يك هيچ كه داشت بهخاطر بايد.بازگرداند جامعه
بالا دست عرصهها ديگر تضعيف هزينه به نميتواند مدني جامعه
.بگيرد را
ازصرف بيش آنچه گفت نتيجهگيريميتوان در و خلاصه بهطور
مدني مجامعجامعه و اتحاديهها سازماني ، انجمنها ، وجود
در وگفتگو بحث عمومي حوزه داردشكلگيري اهميت
بهدنياي...گروههاو اين دفاتر و ساختمانها.نهادهاست
تعلق ميكنند جامعهزندگي يك در كه مشتركانسانهايي
هويت و جمعي كهعلايق است جمعي گفتار و اماعمل دارد ،
و ميدهد شكل را ملي منافع و ملي آنهويت بهتبع و جمعي
.ميبخشد فعليت
و الكترونيكي دموكراسي
شهرونديجديد
اين با ;ميدهد تغيير را دموكراسي گوهر جديد ، تكنولوژي
به دگرگوني اين بهندرت الكترونيكي ، دموكراسي مباحث در حال
است شده داده توضيح مشروح طور
شبكههاي پيدايش و تكنولوژيكي ارتباطات گسترش:اشاره
كه است كشيده پيش را تازهاي مباحث غرب ، در ارتباطي گسترده
و ابزارها اين دموكراتيك بهكاربست ميتوان جمله آن از
شدن انحصاري از جلوگيري شيوههاي نيز و ارتباطي شبكههاي
برخاسته شهروندي نظام و اطلاعاتي تبعيض نهايت ، در و اطلاعات
بر تكيه با حاضر مقاله.كرد اشاره جديد وضعيت اين از
به زمينه ، اين در اجتماعي علوم محققان پژوهشهاي آخرين
كردن همگاني و دموكراتيزه راهكارهاي و يادشده مسائل بررسي
بخش كه است پرداخته ارتباطي جديد تكنولوژيهاي از استفاده
مقالات سرويس.ميگذرد نظرتان از آن اول
از جديد شكلي بر الكترونيكي ، اساسا مفهومدموكراسي
جديد تكنولوژيهاي حاصل كه دارد دلالت دموكراتيك رفتار
تغيير را گوهردموكراسي جديد ، تكنولوژياست اطلاعاتي
بهندرت دموكراسيالكترونيكي ، مباحث در حال بااين ;ميدهد
نمونههاي.است شده توضيحداده مشروح طور به ايندگرگوني
(informationSociety) گستردهترجامعهاطلاعاتي عينيمفهوم
جامعه...بالندگياست و شكوفايي حال جهاندر در هماكنون
اجتماعي شكل ويك صنعتي سرمايهداري از نمودگسست اطلاعاتي ،
يا رفتارها بر ناظر الكترونيكي ، ودموكراسي است جديد
.است شهروندي تازه كنشهاي
.است باز پرسشي خير ، يا وجوددارد گسستي چنين آيا اينكه
دورهپساصنعتي شكلگيري انديشه بر عدهاي كه همانگونه درست
كردهاند ، خردهگيري مييابد ، سازمان محوراطلاعات حول كه
پژوهش كمك به را دموكراتيك رفتار جديد شكلهاي ميتوان
.داد نشان وجه بهترين به نظري ، شكل به و تجربي آگاهانه
اختيار در گسترده سهدورنماي بحث ، اين به ورود براي
مشاركت اطلاعاتي ، رشدنابرابري اينكه نخست.داريم
است اين دوم دورنماي.تهديدميكند را دموكراتيك گسترده
كنترل و گرفتن نظر زير موسسههابراي و دولت قدرت كه
حقوق هم مدني ، جامعه در الكترونيكي ابزارهاي و تمهيدات
همحقوق و ميكند تهديد را وسازماندهيگروهها اظهارنظر
استكه استوار اساس اين بر دورنمايسوم.را افراد شخصي
زندگي و شهروندي جديد شكلهاي باعثتوانمندي جديد ، تكنولوژي
را آنها بازار ، كنترل و قدرت حال ، همان در و ميشود مردم
.ميكند محدود
خصوصي ، و انحصاري اطلاعات زيرساخت رشد اينكه سر بر جدال
از محرومان و اطلاعات صاحبان ميان شكاف افزايش به منجر
فقر و غنا شكافميان افزايش ديگر بيان به يا اطلاعات ،
بر.ميكند ظهور سياسي اقتصاد چشمانداز در ميشود ، اطلاعاتي
درباره عمومي قوانين تنها نهايت ، در ديدگاه ، اين پايه
قادر اطلاعاتي ، خدمات براي عمومي يارانه و اطلاعات زيرساخت
به دسترسي از حاصل عوايد كه بود خواهد امر اين تضمين به
.خواهدشد تقسيم دموكراتيك و منصفانه بهطور اطلاعات ،
ساختار رشد كه دارد استدلالتكيه براين دوم ، چشمانداز
پارهاي اگر اختصاصي ، حتي و انحصاري اطلاعاتي
در تقويتكنند ، را آن دولتي برنامهريزيهايزيربنايي
و گستردهتركنترل سيستمهاي بهگسترش شدن منتهي معرض
(panoptic)ديد تمام مفهومجامعه از.دارد قرار نظارت
گسترش است كهمدعي ميآورد بر سر فوكو ، انديشهاي ميشل
خودمختاري رفتن ازدست براي را راه تكنولوژياطلاعاتي ،
زندگي و فرهنگي اقتصادي ، سياسي ، حوزههاي از بسياري در
است اين زمينه ، اين در ديگر بحث.كرد خواهد هموار اجتماعي
كه است شدن پديدار حال در ديجيتالي ازفرد شكلي كه
تهديد و ميكند ايجاد را اطلاعات از تازهاي شكلهاي همزمان ،
.ميدهد افزايش را كنترل و نظارت
ريشه امريكايي -انگليسي آزاديخواهي در كه سوم چشمانداز
شدن خصوصي هرچند كه است مبتني استدلال اين بر دارد ،
اما ميگيرد ، قرار تهديد مورد گوناگون ازجهات اطلاعات ،
.تهديداست نخستين خود ، دولت ، نظارت
براي مهمي آموزههاي و حاويهشدارها اول ، چشمانداز دو
متوجهگسترش كه هستند سياستدموكراتيك عمل و تئوري
دارمچشمانداز درنظر من امااطلاعاتياست تكنولوژي
محور حول كه چشماندازي ;كنم مطرح اينمقاله در را ديگري
اين در.ميزند دور عمومي ، قلمرو در شهروندي مشاركت مفهوم
ممكن شرايطي چه در كه پرداخت خواهم آن جستجوي به نوشتار ،
يا موجود ارتباطي تكنولوژي گشتالت يا پيكربنديها است
و دموكراتيك رفتارهاي توسعه و بسط براي قريبالوقوع ،
زمينه در همگاني و عمومي وسيع قلمرو يك به دستيافتن
من بحث..گيرد قرار استفاده مورد ارتباطي تكنولوژي
ارتباطي جديد تكنولوژيهاي دموكراتيك توانمندي درباره
به است معطوف باشد ، تكنولوژي خود به معطوف آنكه از بيشتر
كه واقعي اجتماعي جنبشهاي از دسته آن (ديناميك) پويهشناسي
دموكراتيكي سنتهاي و دارند شركت فعالانه محلي مشكلات حل در
نكته اين نوشتار ، اين در.ميكنند پيريزي را جنبشها آن كه
اجتماعي كاربردهاي چگونه كه داد خواهم قرار كاوش مورد را
و گسترش براي را آنها توانمندي جنبشها ، اين در تكنولوژي ،
.ميكند آشكار دموكراتيك عمل اشاعه
ارتباطات ، زيربنايي سنجشساختار و شهروندي اساسي حقوق
پيوند ويليامز كتابريموند در استادانهاي شكل به
شهروندي اساسي حقوق كه ميكند استدلال ويليامز.يافتهاند
ديگران ، حرفهاي شنيدن و عقيده ابراز يا كردن گفتگو براي
انتقال و دريافت توانايي با زنجيرهواري و محكم ارتباط
ارتباط به بررسي يك در مارشال.همچنيناچ.دارد اطلاعات
شروط و شرط و قانونگذاري و ارتباطات سازماندهي نزديك
كرده اشاره شهروندي اجتماعي حقوق و اطلاعات ، براي نهادن
نظري انتقاد با اساسي ، حقوق اين انگليسي ، سنت در.است
به معطوف سياسي جنبش و انحصاري اطلاعات از سياسي اقتصاد
خورده گره و 1990 دهههاي 1980 در اطلاعات شدن انحصاري
ميانكنشي ، يا متقابل سيستمهاي از انتقاد در گارنهم.است
موردوك.ميكشد پيش را شبكهها كاركنترلكننده برنامه قدرت
شدن انحصاري و (conrvergence) همگرايي نيز گلدينگ و
در اجتماعي حقوق اصلي تهديدهاي همچون را تكنولوژي
.ميكنند توصيف ارتباطات
توانمندي درك براي اعتقادنگارنده ، به حال ، اين با
بايدفرضيههايمان جديد ، تكنولوژيهايارتباطي دموكراتيك
و سو يك از همگرايي و شدن انحصاري ملازمهميان درباره را
بالفعل كاربردهاي تا بگذاريم كنار متقابل وتاثير كنترل
در كه نخست دليل ;بيازماييم علت دو رابه نوظهور شبكههاي
در حتي كه است اين نداريم ، را آن توضيح و بسط مجال اينجا
نظير شده ادغام درهم و يكپارچه بسيار ارتباطي سيستمهاي
امركنترل نميتوان ديگر متحده ، ايالات ارتباطي سيستمهاي
قلل سلسله راس بر استيلا و استقرار مثابه به را شبكهها
كنترل ، .گرفت نظر در (Oligopolistic) (1)فروشندگي چندك
بهطور و خود به خود شبكهاي ، اتحاديههاي افقي گسترش ازطريق
اگر حتي كه است اين دوم دليل.ميشود اعمال فزايندهاي
شبكهاي سرمايهداري بازار يك در جديد ارتباطي تكنولوژيهاي
به تكنولوژيها اين شوند ، داده جاي چندقطبي موسسات
توسعه را دموكراتيك ارتباطي رفتارهاي گاه كه شيوههايي
ازلحاظ شبكهها وقتي.ميگيرند قرار استفاده مورد ميدهند ،
پيوسته ميشوند ، (decentralized) مركز ساختاريپراكنده
مييابند دسترسي آنها به مختلف شيوههاي به بيشتري جمعيتهاي
همگاني ستد و داد تراكم و نرخ افزايش به منجر امر اين و
اطلاعات رفتن تحليل از نيز روند اين و ميشود اطلاعات
جلوگيري دسترس ، دوراز و انحصاري و خصوصي كالايي بهمثابه
.ميكند
رفتارهاي و جنبشها بعد ، به و 1980 دهههاي 1970 از
و ارتباطات بنياديميان رابطه از ما فهم جديد شهروندان
شاهد دوره همچنين ، اين.طلبيدهاند چالش رابه دموكراسي
توانمندي بودكه جمعي تكنولوژيكي جوانهزدنپروژههاي
دو اين.است گرفته قرار كاوش مورد آنهابهندرت دموكراتيك
تكنولوژيكي پروژههاي و جديد جنبشهايشهروندان يعني عنصر ،
غنيتر كه ميكنند هدايت مسيري به را ما نظريهپردازي جمعي ،
دلالت آن بر موجود نوشتههاي كه است چيزي از پيچيدهتر و
.ميكنند
جديد تكنولوژي و دموكراتيك نظرخواهي
و دموكراسي ارتباط مباحث بر چارچوب دو دهه 1980 سالهاي در
چارچوب:بود حاكم متحده ايالات ارتباطي ، در تكنولوژيهايجديد
همه بر مبتني چارچوب و بررايزني مبتني يا نظرخواهانه
نظرخود و افرادعقيده همهپرسي ، بر مبتني درچارچوب.پرسي
گستردهابراز الكترونيكي بازار يك ازطريق مستقيم ، طور رابه
گسترده و همگاني كافي ، اندازه شبكههابه اگر.ميكنند
سريع بروز براي را راه فردي ، برآيندديدگاههاي باشند ،
يا دموكراسي نگرهتله اين.كرد خواهد هموار همگاني خواست
دموكراسي راهواداران (Teledemocracy) دور راه از دموكراسي
كه مشاركتي كابلي تلويزيون و آيندهگرايان فراگير ،
دهههاي در حرارت و شور با بود ، خودگرداني جواز درجستجوي
مجدد ريزي طرح با دموكراسي ، تله.ترويجكردند و 1980 1970
محكمي دموكراتيك چارچوب دورههايآينده ، در كلاسيك ليبراليزم
بازار نشانگر الگويدموكراسي ، يا مدل اينميكند عرضه را
ديگرانبتوانند از بهتر كه كساني درآن ، كه است تبليغاتياي
همه نتيجه كنترل براي كنند ، تجهيز را همگاني رسانههاي
نگره.ميگيرند قرار برتري موقعيت در پرسيهايالكترونيكي ،
مردم هم كه است پويا و زنده همهپرسي ، ديدگاهي بر مبتني
ارتباطات كه همفنشناساني و محافظهكار (Populists) باوران
به دموكراتيكميپندارند ، هدف يك خود ، ذات در را الكترونيكي
.پذيرفتهاند را آن خوبي
بر مبتني مدلهاي همهپرسي ، بر مبتني دموكراسي خلاف بر
نقطه همچون را نمايندگي رايزني ، دموكراسي يا نظرخواهي
و قدرت چگونه كه هستند آن پي در و ميگيرند نظر در عزيمت
آبرامسون...كنند تقويت را دموكراسي نوع اين مشاركتي جنبه
(Communitarian) اشتراكي چارچوب يك پي در همكارانش ، و
مستقيم گيري راي از بيش رايزني ، يا نظرخواهي بر كه هستند
از نگرهاي در و شناسايي قابل جمعيتهاي در و دارد تاكيد
با.دارد ريشه است ، فردي و گروهي علايق فراسوي كه خيرعامه
بهرهور گروههاي رقابت باورانه كثرت مفهوم آنان حال ، اين
اشتراكي ديدگاه مهم اصلاحكننده همچون را (Interest group)
واسطه به (Pluralism )كثرتگرايي اگر حتي ;ميگيرند نظر در
براي گروههايبهرهور رقابت به دموكراسي ، از تقليلگر بينشي
فيشكين ديدگاه.گردد محدود اندك منابع به دستيابي
آماري نمونه يك از نظرخواهانه عقيدهسنجي بر مبني(Fishkin)
كه نيست گسترده چندان آماري ايننمونه البته)شهروندان از
در عموم عقايد فرضاينكه با (شود معنيدار بحث از مانع
و ازخواسته سازي مدل پي در شود ، وارد نظرخواهانه فرآيند
.است مردم عموم نظر
تا (همگاني يا)عمومي قلمرو درباره مهمهابرماس نظريه
تاثير سال 1989 ، در انگليسي زبان به انتشارآن از پيش
ايالات در موضوع اين مربوطبه مباحث بر كمتري نسبتا
و دربارهپيدايش را گستردهاي نظريه هابرماس.داشت متحده
ساختاري اسباب و دلايل و غرب در (عمومي)همگاني زندگي زوال
در چاپ صنعت بر مبتني همگاني قلمرو زوال كه ميكند آنبيان
هابرماس ، اما.ميشود شامل نيز را قرننوزدهم اوايل
شيوهاي به تنها را مدرنارتباطي تكنولوژيهاي استلزامات
در روابط(Carey) (كري)ميدهد نشان جزيينگر و عجولانه
نظرگاه از را دموكراسي و تكنولوژي ميان همتافته
در كه تازهاي مقولات پيدايش پيشبيني با و فرهنگدموكراتيك
.ميگذارد نمايش به دارد ، دموكراتيكريشه كنش
يعني دهه 1990 سالهاي نخستين و دهه 1980 سالهاي آخرين در
بر مبتني مدلهاي به معطوف همچنان نظري كهبحثهاي زماني
هم كه تحولاتي بود ، برنظرخواهي مبتني مدلهاي و همهپرسي
عرصهتكنولوژي در هم و اجتماعي ساختار عرصه در
.كشيد پيش را تازهاي مسائل مجموعه پديدآمد ،
كنشي عنوان به اول وهله در مدني ، نوآوري زمان ، همان در
عامه ذينفع گروههاي ميان مشكلات ، در حل براي
اينآزمايشگاه در.بود شكوفايي حال در (grassroots)
فرآيندهاي با استادانهاي و دقيق آزمايشگاه مدني ،
و اطمينان و فزاينده ارتباط ايجاد درسازوكار نظرخواهانه ،
مركز در آنچه ترتيب ، اين بهميگرفتند ريشه اعتماد ،
سرمايههاي بسيج و تجهيز دارد ، جاي دموكراتيك نوآوريهاي
نه ;است مشكلات حل براي عمومي و همگاني كنش به توجه و جمعي
.نظردهنده فرضي جماعتهاي و آماري نماينده نمونههاي
ع. م:ترجمه
دارد ادامه
|