ايران در توسعه وآينده جمعيت
تاكيدبرفقرزدايي با فرآيندتوسعه در جمعيت جايگاه
(پاياني بخش)
راهبردها و راهكارها -4
ابعاد داراي اجتماعي پديده هر مانند فقر كه آنجا از
اجتماعي ، سياسي ، اقتصادي ، عوامل از متاثر و است گوناگون
حتي و كلان سطح در بين‌المللي روابط تحت‌تاثير و فرهنگي
ارائه دارد ، فرد سطح در فردي رواني و شخصيتي ويژگيهاي
نيازمند و خاص پيچيدگي داراي آن ، رفع براي عملي راه‌حل
اجتماعي علوم علماي كارشناسانه و دقيق تحليل و بررسي
.است (جامعه‌شناسي و روانشناسي اقتصادي ، سياسي ، )
دو بر تاكيد با راه‌حل ، چند به اشاره ضمن مقاله ، اين در
با فقر و جمعيت رشد يعني سوم جهان كشورهاي مشترك ويژگي
كنترل به پايدار ، توسعه به گذار به كشور نياز بر اهتمام
.مي‌شود تاكيد فقرزدائي اساسي اهرم به‌عنوان جمعيت
توليدي ظرفيت ارتقاء براساس فقرزدائي -1
براي ايران ازجمله توسعه روبه كشورهاي نياز مبرم‌ترين
است ، توليدي ظرفيت ارتقاء طريق از اقتصادي توسعه فقر ، رفع
برد بالا را افراد زندگي سطح مي‌توان اقتصادي توسعه با
كاهش مي‌كنند ، زندگي فقر سطح زير در كه را كساني تعداد و
.داد
صنعتي‌شدن مستلزم توليد ، سطح ارتقاء و اقتصادي توسعه اما
نيازمند خود آن و مكانيزه‌كردن محتاج صنعتي‌شدن و است
سرمايه انباشتگي باشد ، زياد جمعيت رشد وقتي.است سرمايه
،(24)مي‌گردد محدوديت‌هايي داراي توليدي ظرفيت افزايش جهت
موجد خود خارجي استقراض يعني معضل اين رفع راه‌حل
(25).است بسياري دشواريهاي
نيازهاي صنعتي‌شدن ، طريق از توليدي ظرفيت ازدياد بعلاوه
انواع.مي‌آورد بوجود را جديدي و گوناگون اجتماعي
با همراه كه رفاهي درماني ، خدماتي ، اجتماعي ، سازمانهاي
اين از شمه‌اي مي‌آيند ، پديد صنعتي‌شدن و شهرنشيني
گسترش و تحكيم در موفقيت عدمميدهد به‌دست را نيازها
زيربنايي تاسيسات و اجتماعي سازمانهاي و نهادها قبيل اين
توسعه سطحكرد خواهد كند بسيار را اقتصادي توسعه آهنگ
بالا را زندگي سطح اقتصادي ، توسعه موردنياز اجتماعي
تمام گران بسيار جامعه براي پيشرفت اين اما برد ، خواهد
.مي‌شود
ثروت و درآمد مجدد توزيع براساس فقرزدايي -2
ماليات ارضي ، اصلاحات چون اهرمهايي كاربرد با راه‌حل اين
اقتصادي رشد عادلانه توزيع براي تدابيري اتخاذ تصاعدي ،
رفاهي و بهداشتي خدمات تهيه و كشور جمعيت تمام بين در
.مي‌گيرد صورت مردم ، عامه براي
نقش‌شان لحاظ به مذكور اقدامات از برخي دانست بايد اما
فقر كاهش با غيرمستقيمي ارتباط اقتصادي توسعه تسريع در
دارد ، فقر كاهش بر مستقيم تاثير داراي ديگر برخي و دارد
معيشت و زيست شرايط بهبود باعث كه درآمد افزايش مانند
(26).است مردم
جمعيت كنترل براساس فقرزدايي -3
فقر كاهش منظور به جمعيت كنترل براي شده ارائه راهكارهاي
:دارند ارتباط اقتصادي توسعه برنامه‌هاي با دليل سه به
ملي ، ناخالص توليد رشد از جمعيت رشد نرخ بودن بالا -1
زمينه‌هاي در اقتصادي توسعه فعاليت‌هاي شدن خنثي باعث
.مي‌شود كشور افراد زندگي سطح و بهداشتي عمراني ،
بيشتر ، جمعيت معاش تامين براي سرمايه‌گذاري ضرورت -2
.است آتي توسعه براي مجدد سرمايه‌گذاري از مانع
براي بالقوه‌اي نيروي محروم ، مردم تعداد افزايش -3
با سياسي و اجتماعي ناامني عدماست اجتماعي بي‌ثباتي
و داخلي سرمايه‌هاي جذب براي سرمايه‌گذاري امنيت به نياز
(27).است متباين خارجي ،
ارتباط و اول حل راه دو عملي و اجرايي مشكلات به توجه با
به عنايت با و اشاره مورد جمعيت و اقتصادي توسعه تنگاتنگ
به‌نظر گذشته دهه دو طي در جمعيت غافلگيركننده رشد
مناسبتر ما كشور براي سوم راه‌حل حاضر درحال مي‌رسد
.باشد
و اقتصادي امكانات رشد با چنانچه جمعيت بي‌رويه افزايش
باشد ، نداشته مطابقت ما سرانه درآمد و توليد و اجتماعي
خواهد حركت تدريجي فقر به‌سوي گام‌به‌گام بتدريج ما كشور
:است پاسخگويي نيازمند و است طرح قابل سوءال دو حال كرد
منابع خاك ، وسعت نظر از بالقوه امكانات به توجه با -1
پايدار توسعه براي متناسب جمعيت كشور ، اقتصاد و طبيعي
رشد نرخ و است؟ چقدر كشور در فرهنگي اجتماعي ، اقتصادي ،
است؟ ميزان چه متناسب جمعيت
اقداماتي چه متناسب جمعيت رشد ميزان به رسيدن براي -2
گيرد؟ صورت بايد
كنوني شرايط در گفت ، بايد اول سوءال به پاسخ در
جمعيت سريع رشد به توجه با جمعيت رشد نرخ ايده‌آل‌ترين
اقتصاد گريبانگير مشكلات و مسايل و گذشته دهه دو طي
اقتصاد جنگ 8ساله ، سريع ، رشد اين از ناشي ايران
روند كه چرا است صفر عدد...و نفت به وابسته تك‌محصولي
بازهم مي‌يابد كاهش زادوولد نرخ كه آن از پس جمعيت رشد
تداوم به دروني تمايل نوعي جمعيت رشد و خواهديافت ادامه
:مي‌گيرد انجام دليل دو به امر اين دارد
سياسي ، نيروهاي.است تدريجي زادوولد نرخ تغييرات -1
تاثير باروري نرخ بر زمان طول در كه اقتصادي اجتماعي ،
آن خود تغييرات نيستند ، تغييرپذير يكباره به گذاشته‌اند
يا پسر فرزند از خانواده تلقي طرز مثال به‌طور نيروها
.است تدريجي دختر ،
كودكان را جمعيت از بيشتري درصد بالا ، باروري نرخ با -2
اين كوتاه زماني فاصله در.مي‌دهند تشكيل ونوجوانان
كه هنگامي.مي‌شوند تبديل ازدواج سن در جوانان به كودكان
تعداد اجتنابناپذيري به‌طور برسد ، بلوغ نسل به جوان نسل
خواهدبود بيشتر به‌مراتب امروز والدين تعداد از والدين
تعداد باشند بچه دو داراي جديد والدين اگر حتي درنتيجه
والدين تعداد از بيشتر بسيار بچه دو داراي والدين كل
كه معناست بدان اين و خواهدبود بيشتر يا بچه چهار داراي
(28)خواهديافت افزايش يابد ، كاهش كه آن از پيش كل جمعيت
مطلوب ، رشد نرخ به رسيدن براي كه مي‌رسد به‌نظر لذا و
.باشد نياز سال به 25 حداقل
و صحيح برنامه‌ريزي بايد مطلوب رشد نرخ به رسيدن براي
خانواده تنظيم و جمعيت كنترل موانع و گيرد صورت اصولي
كنترل موانع عمده‌ترين.برآمد آن رفع درصدد و شناسايي
به‌شرح كشور در گذشته دهه‌هاي در خانواده تنظيم و جمعيت
(29).است بوده زير
بين در آن بودن بالا و زنان بيسوادي "خصوصا بيسوادي -1
استانهاي در به‌ويژه كشور نقاط از برخي در روستايي زنان
و كهكيلويه هرمزگان ، كرمان ، بلوچستان ، و سيستان محروم
.بويراحمد
كنترل فرهنگ ارتقاء و آموزش‌پذيري عدم باعث عامل اين
.است خانواده تنظيم و جمعيت
و پسر فرزند ارزش.سنتي و قومي فرهنگ‌هاي خرده وجود -2
در عرب و لر بلوچ ، اقوام از بسياري بين در فرزند تعداد
داشتن از آنها استقبال عدم باعث كشور مختلف مناطق
.است كمتر فرزندان
درصد تنها 4/5.سال 1365 در زنان اشتغال پايين ميزان -3
فعال 8/89 جمعيت صدنفر هر از و بوده‌اند فعال ايران زنان
جمعيت كل از و بوده‌اند زن نفر تنها 2/10 و مرد درصد
كار جستجوي در يا بيكار %و 25 شاغل درصد فعال 75 زنان
محسوسي تغيير آن بعداز و سال 1375 در ميزان اين بوده‌اند
.است نداشته
از اعم كشور جمعي رسانه‌هاي توسط همگاني آموزش عدم -4
مطبوعات سيما ، و صدا
گاه و جمعيت كنترل درباره اسلام ديدگاه نبودن شفاف -5
بيشتر فرزندان داشتن به مردم تشويق و آن از راي به تفسير
به نياز درنتيجه و روستانشيني ميزان بودن بالا -6
اجتماعي ، امنيت خانواده ، به كمك و كار براي بيشتر فرزندان
روستايي فرهنگ در خانواده اقتصادي
درصد ، 1370 ، سال 1335 ، 69 در كشور در روستانشيني ميزان
.است بوده درصد درصد ، 1375 ، 39 43
از استفاده و فروش ممنوعيت حتي يا و نبودن دسترس در -7
.حاملگي از پيشگيري وسايل
خانواده تنظيم و جمعيت كنترل عملي راهكارهاي
استفاده با جمعيت كنترل در زنان قرارگرفتن محوريت در -1
ذيل تدابير از
در به‌ويژه زنان بيسوادي "خصوصا بيسوادي ، ريشه‌كني -11
كشور محروم مناطق
اكتفا اوليه آموزش به نبايد سواد آموزش در كه است طبيعي
كتاب ، ) مطالعه فرهنگ با را باسواد افراد بايد بلكه شود
.كرد آشنا (...و مجله روزنامه ،
مشاركت حقوقي عرفي ، فرهنگي ، موجود موانع حذف -21
زير اقدامات با جامعه در زنان سياسي اجتماعي اقتصادي ،
در زن شركت باعث خانواده در مرد و زن حقوق برابري -121
.شد خواهد بچه تعداد مورد در تصميم‌گيري
دسترسي بتوانند زنان كه شرايطي آوردن فراهم -221
مشاركت "خصوصا مشاركت و تصميم‌گيري امور به بيشتري
:توليد و كار بازار به زنان ورود با باشند داشته اقتصادي
مي‌يابد افزايش زنان شغلي و كاري گرفتاري‌هاي ميزان:الف
از را بيشتر بچه‌هاي از مراقبت و نگهداري فرصت درنتيجه و
.مي‌دهند دست
بيشتر زنان آگاهي سطح كار ، محيط در معاشرت جريان در:ب
.مي‌يابد ارتقاء
تعداد به و كاسته صرف مصرف‌كنندگان تعداد از:پ
.مي‌شود افزوده توليدكنندگان
فرزندان كاهش بر مستقيم اثر فوق ، عامل سه عملكرد نتيجه
.خواهدبود خانواده‌ها
خانواده‌ها آموزش -2
را...و توين‌بي تا ولز از اجتماعي متفكران قول نقل اگر
است ويراني و آموزش ميان مرز در بشري جامعه كه بپذيريم
.بدانيم جمعيت كنترل اساس را خانواده‌ها آموزش بايد
نشان درمان ، و بهداشت وزارت توسط به‌عمل‌آمده بررسيهاي
از درصد و 17 بوده ناخواسته حاملگي‌ها درصد كه 37 مي‌دهد
هنوز و است بوده غلط ضدحاملگي قرص از استفاده روش موارد
استفاده غيرموءثر پيشگيري روش از زوج‌ها از درصد 48
تنظيم جهت در جدي آموزش ضرورت مسئله ، اين.مي‌كنند
قابل زير سازوكارهاي با آموزش مي‌كند تاكيد را خانواده
:است تحقق
جمعي ، رسانه‌هاي سيما ، و صدا توسط همگاني آموزش -12
و عالي آموزش پرورش ، و آموزش از اعم كشور فرهنگي نهادهاي
اسلامي ارشاد
توسعه بر جمعيت رشد سوء اثرات از مردم آگاه‌سازي امر
از و كشور كارشناسان و نويسندگان برعهده سياسي و اقتصادي
.است مطبوعاتي جامعه مهم وظايف
براي آموزشي جزوات ارسال با دور راه از آموزش -22
با ارتباط ايجاد جهت مداوم به‌صورت خانواده‌ها
جوان زوج‌هاي "خصوصا خانواده‌ها ،
.بهداشت شبكه ماموران توسط چهره به چهره آموزش -32
سراسر در درمان و بهداشت شبكه‌هاي گسترش راستا ، اين در
اگر.است ضروري خانواده تنظيم خدمات ارائه به‌منظور كشور
و روستايي بهداشت خانه هزار به 12 نزديك حاضر درحال چه
كشور سراسر در درماني بهداشتي مركز هزار از 4 بيش
رايگان به‌صورت خانواده تنظيم خدمات ارائه عهده‌دار
مردم همه براي مراكز اين به دسترسي هنوز ولي مي‌باشند
.نيست ميسر كشور محروم و دورافتاده نقاط "خصوصا
وسيله به منازل در حاملگي از پيشگيري وسايل توزيع
آموزش همراه به رايگان ، به‌صورت بهداشت شبكه ماموران
پوشش در ضروري ، و موءثر ديگر راههاي ازآن از استفاده
.است كشور جمعيت همه قراردادن
سطح بردن بالا و محروم مناطق در فقرزدايي به جدي توجه -3
كه كساني بين در زندگي شيوه و زندگي استانداردهاي و رفاه
.مي‌كنند زندگي فقر سطح زير
و خانواده تنظيم برنامه‌هاي موفقيت كه اين به باتوجه -4
قومي ، فرهنگ‌هاي حوزه و جامعه فرهنگ به بستگي جمعيت كنترل
از فرهنگي محروميت‌زدايي دارد ، كشور در طبقه‌اي نژادي ،
در ;بود خواهد اقدامات ضروري‌ترين و مشكل‌ترين جدي‌ترين ،
در و فرهنگ با هماهنگ بايد خانواده تنظيم شرايطي چنين
مستلزم امر اين كه گيرد صورت ساختارفرهنگي تغيير جهت
مردم با خاص به‌طور و كشور مردم آگاهي سطح ارتقاء آموزش ،
.است وابسته محروم مناطق
تنظيم درباره اسلام ديدگاه شدن شفاف به توجه با -5
بسزائي اهميت ما كشور مردم براي امر اين تبيين خانواده ،
در روستاها به اعزامي روحانيان نيز و معلمان نقش.دارد
.است اساسي و حياتي بسيار مباركه ، ايام
:پي‌نوشت‌ها
كمتر و سال بالاي 65 جمعيت كل از است عبارت تكلف ضريب -9
سال از 10
ساله (6410) فعال جمعيت
ص 207 توسلي -10
شماره 1120 ، همشهري روزنامه فقر تكثر و جمعيت انفجار -11
ص 12 1375
ص 206 توسلي -12
صص 148146 فطرس -13
سه‌شنبه 1 اقتصادي ش 925 ، -سال 4 ايران روزنامه -14
ص 13 ارديبهشت
"اجتماعي اقتصادي جمعيت‌شناسي" محمدتقي سبزه‌اي ، -15
مركزي 1373 تهران واحد اجتماعي علوم دانشكده درسي ، جزوه
ص 68
ميزان و داخلي مهاجرت‌هاي اسماعيل ، مجدآبادي -16
اجتماعي ، علوم نامه آفريقا ، و آسيا قاره در شهرنشيني
ص 188 ش 2 جديد ، دوره
اطلاعات متقابل آثار توسعه ، و جمعيت" محمد لشكري ، -17
ص ودي 76 ، آذرسال 12 و 123 124(403) ش اقتصادي سياسي
76
جمعيت كل مربع كيلومتر در نفر حسابي تراكم ميزان -18
مربع كيلومتر به منطقه مساحت
كيلومتر در نفر فيزيولوژيك يا حياتي تراكم ميزان -19
مربع
جمعيت كل
(كشت زير و كشت قابل) مولد زمين مساحت
كشاورزي 1370 وزارت.كشاورزي آمارنامه -20
.جواد رسول‌اف ، .توسعه 1373 و جمعيت سمينار -21
كه خدمات و كالاها انواع از است عبارت مصرف الگوي -22
و كمي حدود به توجه با و جامعه نيازهاي تامين راستاي در
و مصرف الگوي) مي‌شود تامين آنها مصرف اهميت ضرايب كيفي
مواد 169 بازرگاني ، پژوهشهاي و مطالعات موءسسه
جواد رسول‌اف ، توسعه 1373 و جمعيت سمينار از نقل به -23
ص 28 "جامعه‌شناسي‌فقر" جك راچ -24
صص160159 همان -25
ص 28 همان -26
صص 3029 همان -27
ترجمه "سوم جهان در اقتصادي توسعه" مايكل.تودارو -28
و برنامه سازمان انتشارات اول جلد.فرجادي غلامعلي دكتر
ص 286 سوم 1367 چاپ بودجه ،
موانع از برخي:ملك‌زاده - توسعه 1373 و سمينارجمعيت -29
.است گرديده طرح مزبور سمينار در سال 1373 در پيشنهادات و
|
