در امريكا تجاري و سياسي منافع اختلاف
خزر درياي
ناناي جوليا * خاورميانه 1998 سياست :منبع *
بيژني مهدي :ترجمه *
شده‌اي تعريف موضع اغلب سرد ، جنگ قالب در ايران :اشاره
خليج و خزر درياي در را كشور اين تكليف موضع اين و داشت
اين ايران ، اسلامي انقلاب از پس مي‌نمود ، تعيين فارس
كشور برابر در آن موضع اما كرد ، تغيير فارس خليج در موضع
از پسبود يكسان "تقريبا آن فروپاشي از قبل تا شوروي
افزوده ديگر كشور ايران 5 شمالي همسايگان به فروپاشي
خزر درياي مورد در را خود حقوق زودي به آنان شدند ،
قبلي پيمان‌هاي بر روسيه و ايران چند هر شدند ، خواستار
پاي كشيدن با جديد همسايه اين 5 اما مي‌كردند تاكيد
خود نفع به را قوا موازنه كردند سعي صحنه ، به امريكا
شمال در جديدي فاز كه بود مرحله اين از پس دهند ، تغيير
به را جدي‌اي سئوال‌هاي ايران براي فاز اين شد آغاز كشور
بسيار وقت خارجه وزارت و وزير متاسفانه كه مي‌آورد وجود
:بود زير قرار به سئوالات اين بودند ، بي‌توجه آن به
چه چيست؟ خواهان ميانه آسياي منطقه در متحده ايالات
دارد؟ وجود امريكا منافع تامين براي مساعدت‌هايي و موانع
كشورها از دسته اين در واشنگتن نفتي و اقتصادي منافع
بود خواهد چه منطقه در اصلي منازعات مي‌شود؟ تامين چگونه
كه است سئوال‌هايي اين اختلافات‌چيست؟ حل مكانيسم و
اين مطالعه بدهد ، درستي پاسخ آنها به دارد سعي زير ترجمه
مثمرثمر ايران خارجي سياست كنندگان مطالعه براي مقاله
.بود خواهد
انديشه و فرهنگ گروه
متحده ايالات براي خزر درياي منطقه اهميت مورد در بايد
گردد مشخص بايد اول يعني پذيرد ، صورت تحقيقاتي امريكا
سياسي؟ يا هستند تجاري مي‌كنيم صحبت آن از ما كه منافعي
به شمال طرف از است وسيع بسيار منطقه اين اينكه ;دوم
ارمنستان ، آذربايجان ، نيز جنوب از و قزاقستان و روسيه
لحاظ ازميگردد شامل را تركمنستان و ايران گرجستان ،
منطقه جنوب) دوم دسته كشورهاي بر قطع طور به سياسي منافع
تا وضع تجاري منافع منظر از وليميشود تاكيد (خزر
لحاظ از زماني موقعيت اين در.مي‌كند فرق اندازه‌اي
مركزي آسياي در متحده ايالات تاكيد بيشترين تجاري منافع
تامين "لزوما گذشته ، اين از.مي‌باشد قزاقستان برروي
كشورهاي همه در صورت بهترين به متحده ايالات سياسي منافع
.نيست ممكن منطقه
را تهاجمي بسيار سياسي رهيافت زماني امريكا متحده ايالات
انتخابات 1997 در اما.گرفت پيش در خزر درياي منطقه در
قدرت بود معتدلي فرد كه خاتمي آقاي ايران جمهوري رياست
چشم‌انداز خاتمي آقاي انتخاب.گرفت دست در را اجرايي
ايالات اروپايي متحدين براي را منطقه در سرمايه‌گذاري
جهت را هماهنگي تلاشهاي آنها كه طوريداد تغيير متحده
ايران جمله از خزر درياي جنوبي مناطق در تجاري منافع كسب
براي را سياسي تلاشهاي نيز متحده ايالات.نمودند آغاز
تا كرد آغاز خزر منطقه در شركتهايش حضور زمينه ايجاد
سپري عنوان به سياسي حمايت اين از بتوانند مزبور شركتهاي
.نمايند استفاده ايران در اروپائيان تجاري اعمال مقابل در
اروپايي متحدين بين شكاف ناآگاهانه تلاشهاي اين نتيجه
نقشه مقابل در آنها تجاري -سياسي منافع و متحده ايالات
ايران بدور حصاري كشيدن جهت متحده ايالات ژئواستراتژيك
اين دولت كه بود زمان همين در.است بوده خزر منطقه در
نفتي منابع به راجع اغراق‌آميزي و بي‌پايه اطلاعات كشور
منطقه مي‌داد نشان گزارشها اين.نمود منتشر خزر درياي
.مي‌باشد نفت بشكه ميليارد از 100 بيشتر داراي خزر درياي
بي‌درنگ متحده ايالات كه بود اين مستلزم خود امر اين
طرفي ، از و سازد متمركز منطقه براين را خود سياسي توجه
و روسيه در كلينتون مشاور تالبوت استروپ زمان همين در
اولين متحده ، ايالات خارجه وزير معاون و خزر منطقه
;بود كرده ايراد خزر منطقه به راجع را خود سياسي سخنراني
رسمي مقامات به صورتي در متحده ايالات اينكه بر مبني
را كشور اين از ديدار اجازه خزر درياي حوزه كشورهاي
و نفت انتقال براي ايران راه از كشورها اين كه مي‌دهد
فاصله در و سخنراني اين بدنبالنمايند چشم‌پوشي گازشان
و نظربايف علي‌اف ، آوريل 1998 ، تا جولاي 1997 زماني
و قزاقستان آذربايجان ، جمهور روءساي ترتيب به نيازاف
حكومت اندرزهاي به تا كردند ، ديدار امريكا از تركمنستان
در.دهند فرا گوش لوله خطوط انتخاب به راجع امريكا
از اينكه بدون -(جيهان-باكو) غرب -شرق راه نوامبر 1997
سياسي محافل در جديد ايده‌اي عنوان به -كند عبور ايران
گاز انتقال براي نيز لوله‌اي خط.گرديد مطرح واشنگتن
راه از اجتناب جهت تركيه ، به خزر درياي وسط از تركمنستان
نظر به بعيد كه آنجا از.گرفت قرار توجه مورد ايران
مورد نفت تامين به قادر تنهايي به مي‌رسيدآذربايجان
باشد ، روز در بشكه‌اي ميليون يك لوله خط پركردن براي نياز
درياي از كه گرديد ، پيشنهاد لوله‌اي خط ساخت بنابراين
.مي‌شد متصل جيهان -باكو لوله خط به و مي‌گذشت خزر
خط نفت كمبود قزاقستان نفت انتقال با و كار اين بواسطه
.مي‌گردد برطرف جيهان -باكو لوله
آبخازيا و قره‌باغ ناگورنو مناقشات حل امريكا ديگر توصيه
اختلافات بتواند كشور اين كه نمي‌شود تصور اما.است بوده
با مناقشه اين كه زيرا.نمايد فصل و حل را ايران با خود
;است مصمم متحده ايالات.دارد فرق منطقه‌اي مناقشات ديگر
-شرق گاز و نفت لوله خط ساخت براي را منطقه‌اي مناقشات
اقتضا اين‌گونه سياسيش منافع كه زيرا.نمايد حل غرب
و آذربايجان اختلاف در كشور اين بنابراين.مي‌كند
ميانجي عنوان به خزر درياي از بخشهايي برسر تركمنستان
خط طرح اجراي براي اختلاف اين رفع كه زيرانمود عمل
.دارد اساسي اهميت خزر درياي گاز لوله
محافل در غرب -شرق انتقال راه هنوز كه كرد اذعان بايد
تحقق و مي‌گردد ، تلقي مفروضه يك عنوان به امريكا سياسي
دفاعي فعاليتهاي همه رهبري داشتن دست در به بسته آن عملي
حمايتي چتر توسعه و نظامي تمرينات صلح ، براي مشاركت مثل
را مسئوليني متحده ايالات مي‌باشد منطقه در امريكا توسط
را كشور اين سياست بازتاب به مربوط اخبار تا است گماشته
منافع كسب براي امريكا.دهند قرار رسيدگي مورد منطقه در
به آن از و مي‌باشد مصر بسيار آذربايجان در بويژه تجاري
.مي‌نمايد استفاده سياسي ابزار عنوان
سئوالاتي با ما منطقه در متحده ايالات حضور به راجع
تعادل ايجاد بدنبال كشور اين آيا اينكه هستيم ، روبه‌رو
در "واقعا متحده ايالات است؟ تجاري و سياسي منافع بين
نتيجه‌بخش كشور اين تلاشهاي آيا چيست؟ خواهان منطقه
انجام و داد ، خواهد انجام كاري آيا اينكه و بود؟ خواهد
است ممكن شرايط آنجائيكه از و بود؟ خواهد صحيح اعمال اين
آيا پس گذارد ناكام اهدافش به رسيدن در را متحده ايالات
آيا اينكه آخر و دارد؟ سياستهايش ارزيابي براي زماني
و سياسي زمينه دو هر در (ژوئن 1997) "فعلا كه تمايلي
بود؟ خواهد چنين نيز ژوئن 1999 در دارد وجود تجاري
قزاقستان غني كشور
شوروي ، جماهير اتحاد فروپاشي از پس يعني سال 1992 در
و شد گشوده غربي سرمايه‌گذاران برروي جمهوريها درهاي
به روسيه از اقتصادي و سياسي زمينه در غربيها توجه
.كرد پيدا تغيير تركمنستان و آذربايجان قزاقستان ،
از يافته ، استقلال تازه جمهوري‌هاي ميان در قزاقستان
از "احتمالا و مي‌گردد محسوب كشور غني‌ترين منابع ، لحاظ
.دارد منطقه در بالايي اهميت گاز و نفت منابع ميزان لحاظ
متعلق شده استخراج نفت همه آذربايجان برخلاف قزاقستان در
زياد كشور اين كه است شده باعث امر اين.مي‌باشد خشكي به
ننمايد خزر درياي حقوقي وضعيت تعيين درگير را خود
منابع داراي قزاقستان اين بر علاوه.(آذربايجان برخلاف)
دست هنوز كه مي‌باشد خشكي ناحيه در ديگري گاز و نفت
قزاقستان نفت شده اثبات منابع.است مانده باقي نخورده
بالقوه نفتي منابع اما است بشكه ميليارد تا 10 حدود 8
مقايسه در قزاقستان شده اثبات نفت.است نشده شناخته هنوز
حدود كه -نروژ نفت از كمتر ديگر ، كشورهاي نفتي منابع با
كه مي‌شود ، زده تخمين ولي.است -مي‌باشد بشكه ميليارد 11
.باشد نروژ برابر سه يا دو حدود قزاقستان احتمالي ذخاير
.مي‌باشد گاز مكعب فوت تريليون داراي 64 قزاقستان همچنين
كه -نروژ بر زمينه اين در و است توجه قابل بسيار كه
-است گاز شده اثبات منابع مكعب فوت تريليون داراي 48
نفت بشكه حدود 000/515 قزاقستان سال 1997 دردارد برتري
بشكه ميليون توليد 3 از ميزان اين كه نمود توليد روز در
نيز گاز توليد نظر ازميباشد كمتر بسيار نروژ روز در
ميليارد 6) سال در مكعب فوت ميليارد حدود 211 قزاقستان
-نروژ توليد از كه.است نموده توليد گاز (سال در مكعب متر
متر ميليارد 41) سال در مكعب فوت تريليون حدود 4/1 كه
.است كمتر بسيار -مي‌باشد (سال در مكعب
كه مي‌شود ، ساخته سال 1998 اواخر در نيز ديگري لوله خط
به آذربايجان از را نفت بشكه روزانه 100000 است قادر
البته كند منتقل سياه درياي ساحل در گرجستان سوپساي بندر
بشكه تا 250000 مي‌تواند لوله خط اين صادراتي نفت ميزان
به سوپسا طريق از نفت صادراتيابد افزايش نيز روز در
آذربايجان نفت مختص خط اين كه است ، سودمند دليل اين
نفت صادرات كه است ممكن (روسيه راه برخلاف) و است (Aioc)
يعني.باشد سودآور راه اين از آذربايجان بالاي كيفيت با
به را تنگيز خام نفت (نووروسيك بجاي) كه شورون مثل درست
.مي‌نمايد حمل باتومي به كشتي وسيله
متعارض اهداف با مختلف كشورهاي و شركتها آذربايجان در
اينكه از قبل تعاملات اين مي‌كنند تعامل هم با هرروز
سياسي ديپلماتيك بازي يك باشد تجاري مقتضيات بر مبتني
و آموكو چون مهمي سهامداران گردآمدن.مي‌گردد محسوب
-آذربايجان بين‌المللي عمليات شركت در پتروليوم بريتيش
به است ممكن -گيرند دست در را رهبري نقش قادرند كه
به‌طور آموكو و پتروليوم بريتيش.منجرگردد شركت موفقيت
حساب به شركتها پيشرو عنوان به تركيب از قبل حتي و منفرد
دو اين از هريك كه وقتي از يعني جديد تركيب درميآمدند
تمايز شدند ، خود تجاري و ملي منافع توسعه خواهان شركت
.گرديد معين بخوبي آنها ميان
آمريكا متحده ايالات منافع و تركمنستان آذربايجان ،
ژئواستراتژيك منافع داراي جنوبي خزر در متحده ايالات
مبارزه به آن به دستيابي براي و مي‌باشد گسترده‌تري
منافع افزايش باعث كشور اين تجاري منافع.است برخاسته
امر اين.است شده آن (سياسي منافع "مثلا) ژئواستراتژيك
براي.مي‌شود مربوط ايران انزواي مساله به زيادي حدود تا
گاز و نفت توسعه طرحهاي كه است آن خواهان آمريكا مثال
ايران از نيز صادرات خطوط و گيرد قرار ايران از خارج
-باكو) غرب -شرق نفت لوله خط مي‌توان كل در.نكند عبور
مي‌گردد وصل آن به خزر ميان از گذر با نيز خطي كه (جيهان
متحده ايالات ژئواستراتژيك گسترده منافع تجسم عنوان به
.آورد حساب به
با نفت سوآپ گازي ، فراوان منابع داشتن خاطر به تركمنستان
دسامبر از) ايران راه از بازار يافتن براي تلاش و ايران
متحده ايالات.است شده بازي اين وارد طبيعي به‌طور (1997
به تركمنستان افزايش حال در اعتماد از كه است آن خواهان
مارس 1997 از.آورد عمل به ممانعت ايران صادراتي راه
توسط روسيه شمالي لوله خط طريق از تركمنستان گاز صادرات
بين مذاكراتي آن بدنبال.گرديد قطع روسيه پروم گاز شركت
لوله خط اين دوباره راه‌اندازي جهت تركمنستان و روسيه
كه است بوده تيره كشور دو روابط قدري به اما گرفت ، صورت
راه تا گرفت ، تصميم تركمنستان جمهور رئيس نيازاف
.نمايد پيدا تركمنستان گاز صادرات براي مطمئن جايگزيني
گاز توليد سال 1997 در هنگفت مالي ضررهاي بواسطه
تنها.رسيد دهه 1990 اوايل توليد پنجم يك به تركمنستان
آينده در شرايط اين از رهايي جهت تركمنستان براي كه راهي
بازارهاي دسترسي و ايران بازار به توجه داشت ، وجود نزديك
خط ساخت اينكه وجود با.است بوده ايران طريق از جهاني
متحده ايالات ولي است ، بحث قابل و نامعلوم غرب -شرق لوله
امر اين كه مي‌ورزد اصرار طرح اين برانجام همچنان آمريكا
شكست از جلوگيري جهت درگيري و كشمكش باعث مي‌تواند خود
.گردد منتهي
منافع با جنوبي خزر در متحده ايالات ژئواستراتژيك منافع
و ايران منافع همچنين.مي‌كند برخورد روسيه و ايران
تركمنستان ، آذربايجان ، ژئواستراتژيك منافع با روسيه
.كرد خواهد تصادم ديگر كشورهاي و انگليس
به دارد وجود خزر از منطقه اين در كه موضوعاتي و مسائل
:مي‌باشند زير شرح
دريا در آذربايجان بين‌المللي عمليات شركت پروژه‌هاي -
براي نهايي راه‌حلي تا ضروريست اين بنابر شده‌اند ، واقع
ناشي موجود ترديدهاي كه شود ، پيدا خزر درياي حقوقي وضعيت
بين‌المللي عمليات شركت در نفتي ميادين سر بر كشمكش از
.گردد برطرف كرانه‌اي طرحهاي توسعه همچنين و آذربايجان
براي زيادي اندازه تا خزر درياي حقوقي وضعيت تعيين -
و حسن‌نيت مستلزم متقابل سودمند حل راه يك به رسيدن
تركمنستان ، روسيه ، ايران ، ) ساحلي كشور پنج از هريك خواست
آنها از هريك تاكنون.مي‌باشد (آذربايجان و قزاقستان
تقاضاهاشان و اميال به را ديگران خواستهاي توانسته‌اند
خود قبول مورد حقوقي وضعيت تعيين براي آنها.سازند مشروط
اينكه خلاصه.برده‌اند بكار زيادي سياسي ترفندهاي
وجود حقوقي رژيم مساله نهايي حل براي روشني چشم‌انداز
به نيز زيست‌محيطي علايق و مسائل اينكه بعلاوه ندارد
طرف از اينكه "مخصوصا.است شده اضافه حقوقي رژيم مسئله
چاههاي حفر بواسطه خزر زيست محيط تهديد به راجع روسها
.شد داده هشدارهايي دريا وسط از لوله خط ساخت و گاز و نفت
دارد ادامه
|
