درموسيقي پژوهش ناكوك ساز
در تازه‌اش ابداع عمومي‌درباره حسين دكتر با گفت‌وگو
دايره و دف ني و تمبك
هفته با مصادف كه روزها اين :درآمد
موسيقي ، يعني بوم ، و مرز اين بنام هنرهاي از ;است پژوهش
تحركات اندك جز واقع در.دارد پژوهش در تهي و خالي دستي
دولتي نهاد و سازمان كمتر دلسوزي روي از و انفرادي
در هنوز.افتاده‌است موسيقي در پژوهشي بخش ايجاد به‌فكر
بروزي و وجود پژوهش نام به مجزا بخشي كشور موسيقي مركز
.است موسيقي عرصه در نكات تاسف‌بارترين از اين و ندارد
اسلامي ارشاد و فرهنگ وزارت شده عرضه پژوهشهاي به نگاهي
بخش بر حاكم فاقه و فقر يافته ، انتشار تازگي به كه
سازي ساز كارگاه يك هنوز.مي‌سازد نمايان‌تر را موسيقي
ثبت به و جستجو بخش اين در را تازه‌اي ابداعات بتواند كه
انفرادي نيز بخش اين حركات اندك و است نشده پا بر برساند
بخش‌ها اين در سياستگذاري و برنامه‌ريزي از نشاني و است
ما كه بگيرد صورت هم كارهايي شايد يا ;نمي‌شود مشاهده
موسيقي بخش اطلاع‌رساني ضعف به بازهم كه باشيم بي‌اطلاع
توجه را موسيقي مركز مديران حال هر در.مي‌گردد باز
و است مناسب و اصولي حركت هر زيرساخت پژوهش كه مي‌دهيم
.جهيد بامي بر نردباني چنين كردن درست بدون نمي‌توان
صورت انفرادي شكل به كه موسيقي عرصه پژوهشهاي جمله از
و قبل ماه چند كه است تمبك ساز براي كوك ابداع پذيرفته ،
تالار در داشت ، تهران به عمومي حسين دكتر كه سفري در
قرار عموم قضاوت معرض در عرصه اين در را خود پژوهش رودكي
.داد
اهل خانواده‌اي در و اصفهان در سال 1322 در عمومي حسين
آغاز محمد ، علي پدرش ، نزد را موسيقي شد ، متولد هنر و ذوق
وي.كرد دنبال را آواز آموختن نيز عمويش نزد سپس و كرد
سپس و رفت موسيقي هنرستان به دانش‌آموزي اردوگاههاي از
تحصيل ، دوم سال در و شد ملي دانشگاه معماري دانشكده وارد
از عمومي.گرديد انتخاب نخست نوازنده عنوان به ني ساز در
پاريس به ورود بدو در و شد فرانسه عازم (1363) سال 1984
دانشگاه به وابسته شرقي موسيقي مطالعات مركز سوي از
را بسياري شاگردان آنجا در و گرديد كار به دعوت سوربن
انتشار خود از نيز تكنوازي اثر چند عمومي.كرد تربيت
در ني تكنوازي به مي‌توان آنها جمله از كه است داده
اجرا كامل صورتي به ني با تاكنون كه پنجگاه راست دستگاه
را آن خود ، ابداعي كليد از استفاده با وي و است نشده
بيات در عليزاده حسين همراهي با اثر دو كرد ، اجرا كامل
سوي از "دي.سي" برروي اثر دو (سال 1365) چهارگاه و ترك
مجيد دف و تمبك همراهي به فرانسوي ، و انگليسي شركت دو
.خلج
جلسه‌اي در و كلن دانشگاه در نشستي در قبل ماه چند وي
سوي از كه "آينده و حال گذشته ، ;ايران موسيقي" عنوان با
و كرد شركت بود ، شده داده ترتيب ايران پژوهشگران انجمن
تمبك ، برروي خود تحقيقات نيز و ايراني موسيقي درباره
.گفت سخن ني و دف دايره ،
در پژوهشي كنسرتي در نيز جاري سال مهرماه در عمومي
معرض در را سازها اين درباره خود يافته‌هاي رودكي تالار
عمومي دكتر.قرارداد موسيقي فن اهل و علاقه‌مندان قضاوت
و (تار) عمومي فرهاد (تمبك) زرگري داريوش اجرا اين در را
حاصل زير گفت‌وگوي مي‌كردند ، همراهي (تمبك)فر فرهنگ آرش
.مي‌خوانيد كه است پژوه موسيقي هنرمند اين با ما نشست
نجوا ابوالحسن سيد :گفت‌وگو
تالار در را پژوهشي كنسرت كه افتاديد فكر به چگونه *
كنيد؟ اجرا رودكي
و تشكيل موسيقي خانه كه فهميدم شدم ، كشور وارد كه روزي
ايشان با.شد برگزيده آن مديرعاملي به عليزاده حسين آقاي
برروي كه را پژوهشي دارد امكان اگر گفتم و گرفتم تماس
علاقه‌مندان اختيار در جلسه‌اي در دادم انجام دف و تمبك
اين كرد پيشنهاد ايشان كه بگذارم ايران در موسيقي به
روز.شود اجرا رودكي تالار در و عمومي‌تر سطحي در برنامه
كار چون و رسيديم قنبري استاد خدمت به هم برنامه از قبل
ايشان توسط قبل سال حدود 30 و اول‌بار تمبك كردن كوك
از داشتم ، وقوف ايشان توانايي‌هاي به و بود شده شروع
.بدهند نظر تحقيقم درباره كه خواستم ايشان
گفتند؟ چه قنبري آقاي و.. *
فني‌اي و دقيق كار و كشيده‌اي زحمت خيلي پيداست":گفتند
."داده‌اي انجام
تاييد را شما كار قنبري آقاي چرا مي‌كنيد فكر شما.. *
كردند؟
ساز يك در تغييراتي وقتي كه بود مهم ايشان براي چون
صدا هر در كه كيفيتي و رنگ -"صدا تمبر" مي‌شود ايجاد
تعداد و ترتيب علمي‌تر ، عبارت به و دارد وجود
صدا اصلي ماهيت و -مي‌شود توليد ساز از كه هارمونيكهايي
تكامل ، ضمن كه برود جلو جهتي در بايد تغيير و بماند باقي
.ساز صوتي كيفيت بر لطمه بدون شود ، اضافه كار كيفيت بر
رفتيد؟ تمبك برروي تحقيق سراغ به چرا !عمومي آقاي *
ناكوك صداي مي‌كرديم اجرا برنامه تمبك با كه زماني هر
آزاردهنده صداي اين و مي‌كردم حس خودم ساز با را تمبك
صداي چنين توليد علت براي جستجو انديشه تا مي‌شد موجب
رشته دليل به كار اين البته.بپرورانم سر در را ناكوكي
دكتراي و ملي دانشگاه معماري التحصيل فارغ) تخصصي‌ام
كه چرابود سهل‌تر (ايتاليا فلورانس دانشگاه از معماري
بودن نوازنده صرف به و تنها "تمبك‌نواز" يا "ني‌زن" هر
اين به نهايت در.بگيرد پي را تحقيقي چنين نمي‌تواند
قبل سال از 5 و شوم كار به دست بايد خودم كه رسيدم نتيجه
.ساختم را كوكي تمبك نخستين گذشته سال و كردم كار به شروع
معمولي تمبك با آيا است؟ چگونه شما ابداعي تمبك سيستم *
دارد؟ تفاوتي
.ندارد تفاوتي هيچ‌گونه بيروني ، ساختار و شكل لحاظ به
استفاده فولادي كابلهاي كشش قابليت از محتوا ، در اما
قطر 5/1 به ظريف بسيار فولادي كابلهاي از تعدادي و كردم
را بار كيلوگرم تا 300 تحمل توانايي كدام هر كه ميلي‌متر
كابلها اين.(فولادي كابل جفت 8) دادم جاي تمبك در دارند
اول مرحله.تنظيم‌اند قابل و مي‌شوند كشيده مرحله دو در
تمبك انتهاي در كه اهرمي وسيله به كه است پوست كلي كشش
حتي و سريع كردن كوك براي كه مي‌افتد اتفاق شده تعبيه
كه است نقطه‌اي تنظيم بعد مرحله.دارد كاربرد اجرا هنگام
در كه نحوي به است ، تنظيم قابل تمبك دايره دور نقطه در 8
.برسد گوش به نت يك صداي تمبك نقاط تمام
نوازنده براي و ندارد نمودي تمبك ظاهر در سيستم اين *
نمي‌كند؟ مزاحمت ايجاد
با دست‌گيري لحاظ به تفاوتي هيچ نوازنده براي."اصلا
نيز دايره و دف براي (كوك) كار اين ندارد ، معمولي ساز
.نمي‌شود مشاهده بيروني تظاهر هيچ هم آنجا كه گرفت صورت
.است تنظيم قابل نقطه دف 12 در
مي‌كنيد؟ استفاده طبيعي پوست از *
نمي‌دهد را كار اين اجازه پوست زياد سطح چون !نه دف در
"رنسانس" اسم به مصنوعي پوست پديده‌هاي آخرين از لذا و
ويژگي.كردم استفاده كرده تهيه را آن آمريكايي شركتي كه
چندين‌ماه شود كوك يك‌بار اگر كه است اين پوست اين مهم
تاثير تحت دايره يا دف چوبي بخش آنكه مگر.مي‌ماند باقي
.بگذارد تاثير كوك برروي و بگيرد قرار هوا سردي و گرمي
ندارد؟ تفاوت طبيعي پوست با پوست اين صداي كيفيت *
اركستر و سازها با عوض در ، اما دارد تفاوت اندكي
و نوازنده به بهتري شناسي زيبايي حس و است هم‌صداوهماهنگ
.مي‌كند القاء شنونده
است ، فهم قابل حدودي تا شنونده شناسي زيبايي حس ارتقاء *
حس شما ابداعي تمبك با چگونه گروه يا نوازنده اما
مي‌دهند؟ ارتقاء را خود زيبايي‌شناسي
به كه است تمبك نوازندگان بيشتر نوازنده ، از من منظور
دارند ، سروكار ريتم با مي‌كردند فكر مدتها تا اينكه دليل
مي‌دانستند موسيقي رديف پي‌جويي و مطالعه از فارغ را خود
.بودند خود موسيقايي بردانش افزودن فكر به كمتر و
ابداع اين":گفتند ديدند را كار كه هنگامي عليزاده آقاي
حساسيت صداها به تمبك نوازنده‌هاي كه مي‌شود باعث شما
نگاه تمبك ساز به تازه‌تري ديد با و كرده پيدا بيشتري
قابل غير دليل به و گذشته ساليان طي در متاسفانه ".كنند
در نوازي گروه به نسبت حساسيت تمبك ، صداي بودن كنترل
اين افتادن جا با مي‌كنم فكر من و شده كم نوازندگان ميان
.بگيرند جدي را موسيقي رديف مجبورند تمبك‌زنها ابداع
شديد؟ حساس تمبك ناكوك صداي روي زماني چه از شما *
موسيقي كه سالهاي 50 از و ناخودآگاه صورت به حس اين
بعد چندي اينكه تا.داشت وجود من در مي‌كردم گوش را سنتي
از مي‌كنم تعجب من":كه خواندم خالقي مرحوم كتاب در
نوازنده حسينقلي آقا منظور) چيره‌دستي اين با نوازنده‌اي
پلنگهاي اين با كه شده حاضر چگونه كه (بود تار بنام
.كند اجرا برنامه جا يك در تمبك نابجاي
تمبك شاخص نوازنده چند انتقاد با خالقي سخن اين البته *
سخنان به تعريض در آنان از يكي حتي و بود شده مواجه
تمبك تحقير در خالقي حمله از هم ما كه بود گفته خالقي
كج‌فهمي نوعي از سخنان اين مي‌كنيد فكر.نمانديم مصون
نمي‌كرد؟ حكايت خالقي مرحوم سخنان به نسبت
به بلكه نبود ، تمبك تحقير خالقي مرحوم منظور."دقيقا
آقا تار كنار در تمبك صداي ناهمگوني و بودن ناكوك
فراهم را شنونده آزردگي‌خاطر كه مي‌كرد اشاره حسينقلي
خواندم ، را خالقي مرحوم سخن اين كه زمان آن از.مي‌كرد
مي‌شد ، استفاده تمبك از آن در كه اجراهايي در من دقت
يا و گلها برنامه‌هاي اجراهاي به اگر شما.گرديد بيشتر
سنتي موسيقي در كه مختلفي كنسرتهاي يا و رنگارنگ گلهاي
آن از بسياري در را ناكوكي اين كنيد ، دقت شد ، برگزار
كه مي‌افتاد اتفاق گاه البتهميكنيد مشاهده اجراها
ويژگي همين و بوده كوك و هماهنگ گروه با اتفاقي سازي
در اگر شما.مي‌شد موجب را شنونده زيبايي‌شناسي ارتقاي
و بهاري كسايي ، شهناز ، چون استاداني از كه تكنوازي‌هايي
تمبك صداي كه مي‌شويد متوجه كنيد دقت مانده جاي به پايور
كه بود اين آن دلايل از يكي نمي‌شود ، شنيده "اصلا
اين بود ، تجربه و تخصص داراي صدا كار در كه صدابرداري
ناخودآگاه در شكلي به اجرا در را ناهمگوني و ناهمكوكي
با كه زمانهايي در را تمبك صداي لذا و مي‌كرد حس خود
اگر و مي‌كرد پخش و مي‌گرفت طبيعي شكل به بوده كوك گروه
كه مي‌دانيد.مي‌زد سرش توي و مي‌كرد كم را آن نبود ، كوك
و مي‌نشينند هم كنار نفر دو وقتي شرقي موسيقي در
نظر از بايد كنند ، اجرا بداهه شكل به را كاري مي‌خواهند
باشد ، ناكوك سازي اگر حال.باشند نزديك هم به خيلي حسي
جلوه باشند ، نزديك هم به افراد دروني لحاظ به هم چقدر هر
را نظر مورد تاثيرگذاري و زيبايي آن ظاهري و بيروني
.ندارد
را دايره و تمبك از كوكهايي چه پژوهشي كنسرت اجراي در *
كرديد؟ ارائه
دستگاه در كه اول بخش در.شد اجرا بخش دو در ما برنامه
شد ، اجرا (مي‌كرن سه‌گاه) عمومي فرهاد تار با و گاه سه
بخش در.بود شده كوك (do نت) آن مخالف پرده روي دايره
دايره مي‌شد ، نواخته (فا) ترك بيات روي تار كه نيز ديگر
افشاري سوم قسمت در ماند ، باقي شكسته پرده do همان روي
آن روي دايره كه بود do نت آن عراق پرده كه شد اجرا سل
تكرار دايره سوي از شاهد نتهاي اجرا اين در.بود شده كوك
با همزمان و مي‌شد كوك تار با همزمان و عوض تمبك و مي‌شد
نيز آخر بخش در.مي‌كرد تغيير هم تمبك كوك تار ، كوك تغيير
اجرا مولانا از شعري با پنجگاه ، راست در كوتاهي قطعه
شده كوك sol پرده روي تمبك و do پرده روي دايره كه كرديم
.بود
كه شنيديم است ، ني شما تخصصي ساز كه اين به توجه با *
كرده‌ايد؟ ابداع ني براي خاص كليدي
در كه زد جرقه ذهنم در زماني ني براي كليدي ابداع فكر
پرده‌هاي تمامي نمي‌توانستيم اركستري اجراي هنگام
كم نتي ني كه چرا كنيم ، اجرا را صبا استاد از قطعه‌اي
.داشت
دهيد؟ توضيح بيشتر مي‌توانيد *
در سي نت كنيم ، فرض do نت را سنتي ني بسته دست اگر
كليد يك كردن اضافه با من كه ندارد وجود دوم و اول اكتاو
را كار اين بعدها.نواختم راحتي به را صبا مرحوم قطعات
.كردم تكميل مي‌چرخند ، هم روي كه دولوله كردن اضافه با
ايران در را موسيقايي پژوهش وضعيت آخر سوءال عنوان به *
مي‌بينيد؟ چگونه
هر اما.نبوده‌ام كشور داخل در مدت اين طي در من البته
پژوهش عرصه در كه دريابد مي‌تواند دقتي و فكر اهل شخص
جلوه‌هاي از اين و نگرفته صورت آنچناني كاري ايران
حال در همه ايران در گفت نمي‌توان.است مشخص بيروني
نداشته بيروني بروز هيچ اما بوده‌اند ، موسيقي در پژوهش
.است
|
