فارس خليج در سنتي ژئوپولتيك پايان
(آخر بخش) ايران ملي وامنيت عراق بحران
عسگري سهراب
مطرح اساسي سوءال چند عراق بر حاكم موجود وضع به توجه با
تاثيراتي چه آن تشديد يا كنوني روند ادامه -است1
موجود وضعيت از رهايي براي -دارد؟ 2 ما كشور ملي برامنيت
عراق جايگاه -و 3 دهد؟ انجام بايد را اقداماتي چه ، ايران
است؟ چگونه منطقه‌اي سياسي نظام يك ايجاد درصورت
اسلامي جمهوري امنيت بر تكيه با امنيت و عراق بحران
ايران
براي كه به‌گونه‌ايست حاضر درحال عراق كشور سياسي وضع
كشوري.كرد ارائه حقوقي يا سياسي دقيق تعريف نمي‌توان آن
سه به كه نظامي و سياسي اراده بدون اما مستقل ظاهر به
منطقه درجه ، مدار 36 بالاي شمالي منطقه مشخص ، منطقه
پايين‌تر جنوب منطقه و درجه تا 36 مدارات 33 بين مركزي
.است شده تقسيم درجه مدار 33 از
.دارد منطقه ثبات و امنيت در زيادي تاثير عراق بحران
در عراق با طولاني مرز داشتن و همجواري جهت به ما كشور
اهتمام بايد كشور اين همسايه كشورهاي ديگر با مقايسه
بحرانهاي از بخشي.بورزد كشور اين معضلات حل براي بيشتري
عوامل توسط ديگر بخش و منطقه‌اي عوامل توسط موجود
اهم بر زير در كه مي‌شوند هدايت و شده ايجاد فرامنطقه‌اي
.مي‌گردد اشاره آنها
شيعه ، مبارزان كرد ، احزاب.بي‌شمارند حسين صدام مخالفين
در همگي كه...و سوريه بعث حزب طرفداران چپگراها ، مليون ،
اين اماميباشند وي حكومتي دستگاه و صدام سقوط انتظار
التيام و شده حاد عفونت دچار حاضر حال در عراق سياسي زخم
كردن نزديك و گروهها بين همگرايي مستلزم آن بهبود و
كنگره در قانون 2525 تصويب بااست يكديگر به آنها مواضع
يك به تبديل عراق مساله كلينتون توسط آن امضاي و امريكا
كه مي‌كند تصريح قانون اينشد امريكا داخلي موضوع
نظامي كمك‌هاي شده گزينش عراقي معارض گروههاي به امريكا
:عبارتنداز گروهها اين.داد خواهد دلار ميليون ارزش 97 به
حزب -عراق 3 ملي كنگره -عراق 2 وطني وفاق گروه -1
-عراق 5 كردستان ميهني اتحاديه -عراق 4 كردستان دموكراتيك
اساسي قانون جنبش -عراق 6 كردستان اسلامي جنبش
.عراق اسلامي انقلاب اعلاي مجلس -سلطنت‌طلب 7
نيست زيادي زمان مدت و است باقي همچنان عراق شمال بحران
اما است كرده فروكش حدي تا منطقه اين در جنگ شعله‌هاي كه
زير آتش چون كرد گروههاي بر حاكم اختلافات آراء تشتت با
.گردد شعله‌ور مي‌تواند دم هر كه است خاكستر
كردستان كارگران حزب نيروهاي سركوب بهانه به تركيه ارتش
شده كشور اين شمال وارد و گذشته عراق مرز از بارها (PKK)
.است
به عراق شمال در نظامي دخالت چندبار از پس تركيه دولت
از پرده سرانجام كشور اين مخالف كردهاي سركوبي بهانه
تركيه جمهور رئيس دميرل سليمان.برداشت خود اصلي مقاصد
عراق با كشور اين مرزهاي در تجديدنظر خواستار مه 1995 در
خاك از بخشي شدن جدا و "تروريست‌ها" عبور كردن سد براي
موصل به همچنين وي.گرديد تركيه به آن الصاق و عراق
واگذاري به حاضر لوزان معاهده در تركيه گفت و كرد اشاره
(7).است بوده نشده عراق به منطقه اين
كه است نظري طرحهاي از يكي است معروف اوزال طرح به آنچه
از طرح اين.شد عنوان صحرا توفان حوادث از پس بلافاصله
شباهت‌دارد ترك‌سازي سياست مرحله‌اي‌با و كلي برنامه جهت
.دربرمي‌گيرد را طولاني بالنسبه زماني كه است آن بر فرض و
هدف ترك‌سازي سياست در كه است آن در دو اين بين تفاوت
اوزال طرح هدف حاليكه در است عراقي تركهاي عرصه در اقدام
الحاق سپس و آنها مهار و مثبت شكلي به كردها با برخورد
جدي طرح اين با تركيه برخورد.است تركيه كشور به آنها
آمريكا ، دولت پيمانش هم با مذاكره جريان در را آن و بوده
(8).است گذاشته بحث به
سعي عراق شمال مورد در خود هدف به دستيابي براي تركيه
اسرائيل و آمريكا به بيشتر چه هر را خود تا است كرده
شده ايجاد قدرت خلا از بتواند طريق اين از تا بكند نزديك
در تركيه با اسرائيل همكاري.ببرد را بهره نهايت
حتي تركها.است مبرهن و مشخص همگان بر عراق بحران‌شمال
بهره اسرائيل همكاري از نيز خود كردستان مشكل حل در
كرد مخالفان رهبر اوج‌آلان عبدالله دستگيري.مي‌گيرند
.شد انجام (موساد) اسرائيل امنيتي سرويس همكاري با تركيه
لبناني و اردني محافل سوي از "اخيرا كه تازه‌اي موضوع
عراق جنوب در فلسطيني آوارگان اسكان احتمال شد مطرح
.مي‌باشد
از چندبار اخير سالهاي طي عراق در فلسطينيان اسكان موضوع
با و است شده مطرح عراقي مسئولان با اردني مقامهاي سوي
بود كرده مخالفت طرح اين با گذشته در بغداد آنكه وجود
برابر در است اميدوار حاضر حال در كه مي‌رسد نظر به اما
تحريم‌هاي خود خاك در فلسطيني‌ها دائمي اسكان با موافقت
كند دريافت نيز مالي كمك‌هاي و شود لغو كشور اين اقتصادي
بر...بود خواهد فلسطيني‌ها اسكان هزينه حقيقت در كه
و ميليون يك تا سيصدهزار بين است قرار طرح اين اساس
نظر به(9).شوند داده اسكان عراق در فلسطيني هزار پانصد
موافقت فوق طرح با عراق جنوبي همسايگان كه مي‌رسد
عراق جنوب جمعيتي تركيب آن شدن عملي صورت در.كرده‌اند
و عمومي مايحتاج تامين عدم صورت در كه خورد خواهد برهم
عديده‌اي مشكلات و مسائل منتظر بايد آنها اساسي نيازهاي
.باشيم
كشور سه در كه است كردستان مثلث از بخشي عراق كردستان
عدم و موجود وضع تداوم.گرديده واقع عراق و تركيه ايران ،
خطر استقبال به يعني آن حل جهت در جامع برنامه ارائه
چه كشور داخل به عراق كردستان ناامني نفوذ مي‌باشد ، رفتن
باشد؟ داشته مي‌تواند ارمغاني
منطقه ثبات و منطقه‌اي سياسي نظام ساختار پايه‌گذاري
فارس خليج
فارس خليج منطقه در آرامش و امنيت ايجاد مهم طرق از يكي
كشور سه آن در كه است منطقه‌اي سياسي نظام بنيانگذاري
نقش‌آفرينان عراق و سعودي عربستان ايران ، منطقه ، مهم
باعث منطقه سياسي نظام شكل‌گيري حتم طور به.باشند اصلي
فراخور به فارس خليج منطقه در ديگر كشورهاي تا شد خواهد
نقش‌آفريني به آن در خود سياسي و اقتصادي توانايي‌هاي
در همكرانه ملتهاي طريق اين از كه گفت مي‌توان.بپردازند
پيدا منطقه در استراتژيك نقش‌پذيري نوعي فارس خليج
همكاري‌هاي زمينه‌ساز سياسي متقابل همكاري و مي‌كنند
.بود خواهد اقتصادي
بي‌ترديد شونده پديدار ژئوپوليتيك نظام در ملت‌ها بقاي
پديد در توانايي‌شان و شرايط اين از آنها درك ميزان به
.دارد بستگي خود ويژه منطقه‌هاي در اقتصادي گروههاي آوردن
تشخيص به نخست درجه در تازه اقتصادي گروه يك ايجاد
ملتهاي.دارد بستگي منطقه جغرافيايي مفهوم براساس محيطي
فرهنگي جنبه‌هاي برخي داراي "معمولا محيطي چنين در واقع
(10)!هستند اقتصادي و تاريخي مشابه زندگي و مشترك
جهت قوي و اساسي زمينه‌هاي داراي فارس خليج منطقه
منطقه در مشترك وجوه عمده‌ترين ازاست منطقه‌اي همگرايي
از عظيمي كنگره سال هر.مي‌باشد اسلام فارس خليج
از 2 بيش حضور با مقدس سرزمين در جهان سراسر مسلمانان
نزديكي جهت را امكان بهترين كه مي‌شود برگزار نفر ميليون
سه در مسلمانان مقدس اماكن.مي‌آورد پديد مسلمان كشورهاي
فرهنگي تبادلات.دارند قرار عراق و عربستان ، ايران كشور
.باشد اسلامي كشورهاي ساير الگوي مي‌تواند كشور سه اين
تقابل از خودداري با عراق و سعودي عربستان ايران ،
ديدگاههاي از بهره‌گيري با توانست خواهند خويش سياستهاي
.نمايند خدمت اسلامي كشورهاي اهداف پيشبرد به نسبت مشترك
نتايج از جهاني و بين‌المللي مسائل در مشترك موضع‌گيري
.مي‌باشد گفته پيش كشور سه بويژه منطقه كشورهاي نزديكي
منطقه در گاز و نفت توجه قابل و عظيم منابع وجود
.مي‌باشد سياسي و اقتصادي پيوند زمينه‌هاي از خليج‌فارس
شكننده ارتباط داراي كشف زمان از ارزشمند ماده اين نفت
سرنوشت بعد به بيستم قرن دوم نيمه از.است بوده سياست با
ژئوپوليتيك و داشته نفت با محكمي پيوند منطقه كشورهاي
كه شده منطقه در بزرگ قدرتهاي حضور باعث سو يك از نفت
حركت ديگر سوي از داشته‌اند ، يكديگر با منافع اصطكاك
.است گذاشته تاثير شدن مدرنيزه سوي به منطقه كشورهاي
امنيت روشن افق به الجزيره شبكه با مصاحبه در خاتمي آقاي
:كرد تاكيد و اشاره منطقه كشورهاي همكاري چارچوب در منطقه
منطقه كشورهاي همه سوي از مساله اين درك است مهم آنچه
كشوري هيچ و است منطقه خود به متعلق امنيت كه است
آن اطراف اينكه مگر باشد داشته امنيت انتظار نمي‌تواند
قالب در لذا و مشترك است امري امنيت (11).باشد امن هم
منطقه آرامش.نمي‌گنجد داشت فردي جنبه‌اي كه آن كلاسيك
و است عراق و عربستان ايران ، كشور سه بين همكاري گرو در
وارد بايد خليج‌فارس جنوبي كرانه كشورهاي بعدي مراحل در
.شوند همكاري اين
:نتيجه *
از ناشي عراق سياسي جغرافياي فضاي بر حاكم كنوني وضعيت
جهاني جامعه با آنها تقابل و كشور آن حكام غلط عملكرد
حاصل دهشتبار بسيار وضعي در عراق مردم گرفتاري.است
گزارشهاي.است عراق بعث رهبران غلط برنامه‌هاي و معادلات
طبق.است شده منتشر عراق مردم اسفبار وضع از فراواني
دلار دو حدود عراقي كارمندان ماهانه حقوق گزارشهاميانگين
از بعضي مجبورند خود ضروري نيازهاي تامين براي مردماست
كالري مصرف ميزان.برسانند فروش به را خود زندگي وسايل
كالري به 240 تحريمها از بعد كه بود تحريم 1400 از قبل
يافته تقليل نصف به كشاورزي بخش توانايي‌هاي.يافت كاهش
...و است پائيني سطح در آموزش و بهداشت است ،
از بعد عراق چشم‌انداز كه است اين مي‌شود مطرح كه سئوالي
در نقشي چه ايران اسلامي جمهوري و است چگونه تحريمها لغو
داشت؟ خواهد آن
موجود مشكلات بودن باقي صورت در كه است اين نخستين پاسخ
و شركتها تحريمها لغو با عراق و ايران كشور دو بين
.آورد خواهند هجوم عراق بازسازي براي خارجي كمپاني‌هاي
كه شده شروع قبل ماهها از چند فعاليتهايي كمااينكه
و امريكايي‌ها حضور فرانسوي‌ها ، اقدامات به مي‌توان
روسها اقتصادي پيمان‌نامه چند امضاي "اخيرا و انگليسي‌ها
عراق كشور بازسازي در مشاركت از حاصل سود.كرد اشاره
و اقتصادي كارشناسان ديد از نبايد كه است توجه قابل
.شود واقع غفلت مورد سياسي
با آن جانشيني و سنتي ژئوپوليتيك پايان فارس خليج بحران
اصطلاح اين در.است داده نويد ما به را ژئوپلي‌نوميك
ناميد ، نيز ژئوپوليتيكي اقتصاد مي‌توان را آن كه جديد
ما (12).است شده ژئوپوليتيك قديمي معامله وارد اقتصاد
نقش‌آفريني به شونده پديدار جديد نظام در نتوانيم اگر
حتم به‌طور بپردازيم خود ژئوپوليتيك از منبعث استراتژيكي
ديكته برنامه‌هاي بايد كه بود خواهيم كشورهايي جمله از
.نماييم اجرا را قدرتها شده
منطقه‌اي و جهاني تحولات از ما درك ميزان به دوم پاسخ
گونه‌اي به عربستان با را خود مواضع اگر ما.دارد بستگي
منطقه‌اي سياسي نظام يك استوار ستون دو كه ببخشيم تحكيم
عملكرد.بود خواهد عراق كشور سوم ستون بدهيم تشكيل را
به زماني و مكاني شرايط بر علاوه باره اين در عراق
هر كه داده نشان تاريخ.برمي‌گردد هم تاريخي اقدام‌هاي
بوده‌اند هم با خوبي رابطه داراي عربستان و ايران زمان
اقتصادي سياسي ، رويكرد لاجرم و گرفته قرار انزوا در عراق
نبايد اما است ، بوده فرامنطقه‌اي قدرتهاي سمت به آن
خود دشوار سياسي جغرافياي به توجه با عراق كه كرد فراموش
با همكاري پذيرش جز چاره‌اي (كوچك دري با بزرگ گاراژي)
.داشت نخواهد را عربستان و ايران
اين امور در فرامنطقه‌اي نيروهاي درگيري كه حالي در
زندگي در تازه‌اي پيچيدگي‌هاي افزايش سبب ناخواسته منطقه
مانند كرانه‌اي ملت يك مشاركتشد خواهد ساكنانش سياسي
حفظ به نسبت را ملت آن مسئوليت بي‌ترديد كارها در عراق
و مسائل حل (13).كرد خواهد افزون منطقه‌اي آرامش و صلح
تا است سياسي اقدام يك منطقه‌اي قدرت سه ميان مشكلات
كه بگيرد شكل تفاهم و همكاري قالب در اتحادي طريق بدين
و سو يك از جهاني مسائل در منطقه نقش‌آفريني آن ارمغان
.است ديگر سوي از خليج‌فارس كشورهاي آباداني و عمران
:پانوشت‌ها
شهريور و مرداد شماره 9695 اقتصادي -سياسي اطلاعات -7
ص 62 1374
و علمي پژوهشهاي مركز -خاورميانه مطالعات فصلنامه -8
ص 27 - بهار 1377 -خاورميانه -استراتژيك مطالعات
مرداد 1378 يكشنبه 17 اطلاعات روزنامه -9
دي 1374 و آذر شماره 10099 -اقتصادي -سياسي اطلاعات -10
ص 70 -
اطلاعات روزنامه -الجزيره شبكه با جمهور رئيس مصاحبه (11
خرداد 1378 سوم دوشنبه
اسفند و بهمن شماره 9089 اقتصادي -سياسي اطلاعات (12
ص 71374
-دي 1374 و آذر شماره 10099 -اقتصادي -سياسي اطلاعات (13
ص 71
|
