وحدت به دستيابي موانع و مباني تبيين
رئيس مشاور اردكاني خليلي محمدعلي دكتر با گفت‌وگو در
تسنن اهل امور در جمهوري
مسلمانان ، شدن داشته نگه عقب براي استعمار :اشاره
خوبي به آنان ميان فرقه‌اي خونريزي‌هاي و جنگ از همواره
آموزه اساس وبر اسلامي انقلاب وقوع با.است كرده استفاده
به تا شد فراهم كشور در سازوكارهايي و شرايط اسلامي هاي
خود جاي و شده محو اي فرقه درگيريهاي يعني امر اين تدريج
اين شده باعث آنچه اما. بسپارد بخش تعالي وحدتي به را
حضرت كه بود تسامحي و تساهل برسد ، عملي تحقق به امر
ميان در سپس و داخل در اسلامي فرق بين (ره)امام‌خميني
دنبال به اكنون كنند ، ايجاد كردند سعي جهان مسلمانان
شكافته بيشتر آن ابعاد تا دارد ضرورت فرهنگي ، چنين ترويج
از زير در كه داده‌ايم انجام گفت‌وگويي منظور بدين شود ،
.مي‌گذرد نظرتان
انديشه گروه
دهه دو به نزديك ((وحدت هفته)) اعلام زمان از :همشهري
وحدت تحقق كه آن هدف به دستيابي از شما ارزيابي مي‌گذرد ،
?چيست است ، سني و شيعه خصوصا اسلامي ، فرق ميان اسلامي
بلافاصله مي‌آيد ، ميان به سخن وحدت از وقتي:خليلي دكتر
وجود ((اختلاف و تفرقه)) كه مي‌شود متبادر ذهن به نكته اين
به جديدي بارويكرد كه گرفته‌ايم اين بر تصميم ولي دارد
و علل شناسايي تصميم اين بپردازيم ، لازمه مسئله اين
بنابراين.است وحدت موانع بر آمدن فائق و تفرقه عوامل
شناخت ايناست ((صحيح شناخت)) مقصد ، اين به نيل اول شرط
را اسلام جهان در آن سوء آثار و تفرقه ابعاد بايد هم
.دربرگيرد را آن مثبت آثار و وحدت ابعاد هم و شود شامل
و ايمان)) باشد ، شناخت بر مقدم حتي شايد كه ديگر شرط
شرط دو اين.است وحدت به دستيابي ضرورت به ((قلبي اعتقاد
و سني از اعم ما همه كه نمودم مطرح جهت اين از را ضروري
وحدت تحقق پيگيري دست‌اندركاران و كشور مسئولين شيعه ،
حساس بسيار مساله‌اي با كه باشيم نكته اين متوجه اسلامي
بسنده ((وحدت شعار)) طرح به صرفا و هستيم مواجه مهم و
شكافهاي)) به نسبت ((مذهبي شكاف)) كه است اين واقعيت.نكنيم
بيشتري گستره و عمق از مراتب به ((نژادي و زباني و قومي
ضرورت يك عنوان به آن رفع حقيقتا اگر و است برخوردار
دو پذيرش از گريزي است ، شده پذيرفته حكومتي و ديني و ملي
ابعاد ، ((دقيق شناخت)) و ((وحدت به واقعي ايمان)) شرط پيش
.نيست وحدت آن مقابل در و تفرقه دلائل و عوامل
انقلاب مهمترين و عظيم‌ترين رهبر عنوان به (ره)امام
شناخت)) و ((قلبي راسخ ايمان)) با گذشته سال دويست طي ديني
و جدايي و تفرقه از پرهيز ضرورت مساله طرح به ((عميق
زنده تا و پرداختند اسلامي امت وحدت و همبستگي بر تاكيد
از پسنكردند دريغ زمينه اين در كوششي هيچ از بودند
دنبال را مشي همين رهبري معظم مقام نيز ايشان ارتحال
اين واقعيت.نيست كافي وجه به‌هيچ من نظر به اما.كردند
بردباري و صبوري بايد باشد ، متعالي‌تر هدف هرچه كه است
مجاهدت و بيشتر راه ناملايمات و ناهمواريها برابر در
به است ضروري ميان اين در.باشد جدي‌تر آن به نيل براي
جمع در هم كه باشيم داشته توجه نيز ديگري مهم نكته
وجود كج‌انديش و تنگ‌نظر متعصبين سني و شيعه خانواده
بي‌معنايي مقوله ((اسلامي و ديني وحدت)) معتقدند كه دارند
تلاشگران فعاليت‌هاي كردن خنثي جهت در بنابراين و است
مشترك خارجي دشمنان هم و ندارند دريغ كوششي هيچ از وحدت
همه دارند ، واهمه سخت ((اسلامي وحدت)) از كه مسلمانان همه
و كينه و تفرقه آتش به دامن‌زدن در را خود كوشش و تلاش
با كه متعالي مقصد اين به نرسيدن و مسلمانان ميان دشمني
در بنابراين.مي‌گيرند بكار است ، تعارض در آنها منافع
اين از وحدت به شدن نزديك و تفرقه از جدايي طولاني مسير
.داشت غفلت نبايد نيز مهم مانع
سني و شيعه ميان كج‌انديش و تنگ‌نظر متعصبين از:همشهري
و گفتيد سخن وحدت به دستيابي مهم موانع از يكي عنوان به
طي افراد اين كه مي‌شود استنباط اينگونه شما صحبت‌هاي از
ايفا وحدت با مقابله در موثري نقش گذشته سالهاي
مانع اين رغم به مي‌توان چگونه شما نظر بهنمودهاند
?رسيد وحدت به مهم
پيروان شناخت و آگاهي سطح هرچه مي‌كنم فكر:خليلي دكتر
كمرنگ‌تر مانع اين اثر و نقش رود ، بالاتر مختلف مذاهب
صحبت مذهبي اعتقادات حفظ عين در وحدت از وقتي.مي‌شود
اختلافي ، مساله مهمترين حتي مساله اين مي‌آيد ، ميان به
و ظاهرا كه (ص)پيامبراكرم جانشيني و خلافت بحث يعني
و كينه‌ورزيها حتي و شقاقها همه منشا مرور ، به البته
و شيعه كه است اين اصل.مي‌شود شامل هم را شده عداوت‌ها
به مهم ، مساله اين در خود متفاوت ديدگاه حفظ عليرغم سني
در اختلاف‌نظر اين از ما چرانكنند دشمني هم با هيچ‌وجه
خود بين دشمني اسباب (مهم هرچند) تاريخي حادثه يك مورد
شيعه برادران به مخصوصا را نكته اين من ?نماييم فراهم
اسلام صدر به را آنها نظر مي‌خواهم و مي‌نمايم عرض خود
از پس ما اعتقاد به كه (ع)علي حضرت ببينيم تا دارم معطوف
ايشان بلافصل جانشين و نص به منسوب (ص)اكرم رسول حضرت
با برخورد در نمي‌كشيم ، دست هم اعتقاد اين از و هستند
بيان ضمن ايشان.داشتند عكس‌العملي چه خلافت مساله
اين از ندادند اجازه هرگز مختلف مقاطع در خود حقانيت
ميان‌مسلمانان كينه و دشمني اختلافي ، مساله ، مهمترين
مقاله‌تحقيقي به را عزيزان نظر زمينه اين در.شود ايجاد
تحت تقريب ، اخبار شماره 1514 در مندرج ارزشمند بسيار و
از كه ((خلفا مقابل در (ع)طالب ابي علي‌بن سيره)) عنوان
جلب مي‌شود ، منتشر ((اسلامي مذاهب تقريب جهاني مجمع)) سوي
روش با مختلف مقاطع در حضرت آن چگونه شود روشن تا مي‌كنم
مساله اين ندادند اجازه خود هوشمندانه و كريمانه برخورد
.شود مسلمانان ميان دشمني و تضاد اسباب مهم
شود روشن تا دانستم ضروري جهت اين از را توضيح اين
صورتي در آنها متعصبين حتي اسلامي ، مختلف مذاهب پيروان
وحدت با تنها نه بنگرند ، قضيه اين به انصاف ديده به كه
نام به افزوده‌اي ارزش بلكه نمي‌دهند ، دست از را چيزي
طريق از جز كه مي‌كنند تحصيل ((دوستي و محبت))
و معتقدم عميقا من.آمد نائل آن به وحدت‌نمي‌توان
هيچ اسلامي وحدت به دستيابي كه مي‌دارم اعلام صريحا
مورد در شيعه و سني برادران ديدگاههاي حفظ با منافاتي
اعتقادي اختلافي مساله مهمترين كه ((امامت)) و ((خلافت))
و معرفت چه هر بنابراين.ندارد است ، مذهب دو اين ميان
،((تحجر)) مانع شود ، زيادتر زمينه‌ها اين در مسلمانان آگاهي
.مي‌شود كم‌اثرتر ((قشري‌گري)) و ((تصلب))
در كه باشد اين شده ياد متعصبين استدلال شايد:همشهري
در تسامح و تساهل نوعي پذيرش ديني وحدت لازمه حال هر
موجب نمي‌تواند مساله اين آيا.است مذهبي اعتقادات مباني
و ديني وحدت به رسيدن براي مذهبي اعتقادات تضعيف نگراني
?شود اسلامي
نمي‌تواند ديني وحدت مقصد به حركت قطعا:خليلي دكتر
نه اما باشد ، مذهبي تسامح و تساهل نوعي پذيرش از فارغ
كردم عرض كه همان‌گونه.اصول و مباني در تسامح و تساهل
و اعتقاد مورد در راشدين خلفاي مقابل در (ع)علي حضرت مگر
تسامح و تسامل با خود جانشيني و امامت اصل بيان حتي
شيوه اما ?باشيم نگران مساله اين از ما كه كردند برخورد
آن نظر از ((اسلامي وحدت)) كه مي‌دهد نشان ايشان سيره و
اختلاف)) و بود برخوردار اولويت و اهميت از حد چه تا حضرت
خطرناك و مضر حد چه تا را ((دشمني و تضاد به منجر
صلوات‌الله معصومين ائمه سيره و حضرت آن روشميدانستند
مي‌تواند بودند ، مصر خود حقانيت بر همه كه اجمعين عليهم
ما خصوصا جهان ، مسلمانان همه براي مناسبي الگوي بايد و
در.باشد وحساس مهم زمينه اين در بزرگوار آن شيعيان
عارفان ، فقيهان ، عالمان ، از كثيري با نيز اسلام تاريخ
مي‌شويم مواجه سني و شيعه برجسته چهره‌هاي ديگر و شاعران
و مسالمت‌آميز همزيستي حسنه روش خود اعتقادات حفظ ضمن كه
.برگزيده‌اند را صميميت و صفا و صلح بر مبتني
به و شمردن محترم شود ، پذيرفته بايد كه ديگري تساهل
.است مذهب هر پيروان مقدسات به تعرض عدم دقيق‌تر عبارت
با مواجهه در مسلمانان حتي كه است قرآني مسلم اصل يك اين
.شده‌اند سفارش آن به نمي‌پرستند ، را خدا كه كساني
من يدعون تسبوالذين ولا:مي‌فرمايد كريم قرآن ببينيد ،
را خدا غير كه را كساني شما يعني دون‌الله‌فيسبوالله
مقابله نيز آنها چون?چرا.نگوييد ناسزا مي‌كنند ، دعوت
عجيب خيلي مي‌گويند ، ناسزا شما خداي به و كرده مثل به
شيوه كفار مقابل در شما اگر كه است اين قرآن مدعاي است ،
به و ننشسته ساكت نيز آنها بگيريد ، پيش در ناسزاگويي
شما كه نيست اين سر بر بحث حتي.مي‌گويند ناسزا شما خداي
اهانت شما مقدسات به آنها تا نكنيد اهانت آنها مقدسات به
اصل يك اين.نگوييد ناسزا را آنها خود مي‌گويد.نكنند
ابدا قرآن.نيست آن از هم گريزي و است واقعيت يك.است
اين.مي‌كند واقعيت بيان بلكه.نمي‌كند فقهي استدلال
و روشن و آگاه عالمان بايد كه است مهمي مسائل از مساله
نظرات شجاعانه زمينه اين در سني و شيعه از دورانديش
از يكي كه را آفت اين و نمايند اعلام را خود اصلاحي
اين واقعيت.ببرند بين از است اسلامي وحدت آفات جدي‌ترين
مقدس ميزان همان به آنها براي مذاهب ساير مقدسات كه است
احترام و تقدس از ما براي ما مذهب مقدسات كه است
هم حقيقتا كفار مقدسات نمي‌گويد نيز قرآن.است برخوردار
با برخورد در حاكم اساسي اصل مي‌گويد ولي است مقدس
توهين و ناسزاگويي از پرهيز مرامي و عقيده هر از مقدسات
سلامي ، هر پاسخ و ناسزا ناسزايي ، هر پاسخ كه چرا است ،
.است سلام
اين نمايم اضافه بايد تسامح و تساهل درباب كه ديگري نكته
?نمي‌پردازيم وفاق و مشترك ابعاد همه اين به كه‌چرا است
اعتقادي زمينه‌هاي از كثيري كه مي‌كند حكم سليم عقل كدام
نكات برخي نمايي بزرگ بر و فروگذاريم را وحدت فقهي و
امت توجيهي چه با و منطق كدام به ?بورزيم اصرار اختلافي
كه غيراسلام جهان برابر در رويكرد اين با اسلامي
و ماديات به جز كه سياستمداراني حاكميت دليل به متاسفانه
گرفته‌اند ، قرار اسلام مقابل در و نمي‌انديشند مادي منافع
امام?باشد اختلاف و چندپارگي و شكاف دچار همچنان
:فرمودند مضمون اين به قريب حجت‌آور ، عبارتي در (ره)خميني
سني و شيعه ميان اختلاف به كه بگويد سخني كس هر امروز
.سني نه و است شيعه نه بزند ، دامن
وحدت زمينه در سني و شيعه روحانيون علماو نقش:همشهري
?مي‌كنيد ارزيابي چگونه را
هم ديني ، رهبران عنوان به روحانيون و علما:خليلي دكتر
مانع وهم‌عمده‌ترين باشند وحدت عامل مهمترين مي‌توانند
تهديد را ديني جوامع كه مهمي خطرات از يكي اصولا.آن
چنين.است مناسك‌پرستي و نگري سطحي قشري‌گري ، مي‌كند ،
و عوام‌زده جامعه رابطه.شد خواهد ((عوام‌زده)) جامعه‌اي
اكثر سو يك از كه است گونه‌اي به كار محافظه روحانيون
رسوم و عادات با مقابله براي را لازم شجاعت عالمان
صبغه و رنگ اما ندارند ، دين به ربطي كه شده‌اي نهادينه
كه مردم ديگر طرف از.مي‌دهند دست از گرفته خود به ديني
عين را آن و گرفته خو قشري‌گري و ظواهر و عادات اين به
.برنمي‌تابند را دين در اصلاحي گونه هر مي‌دانند ، دين
و قشري‌گري فزاينده تقويت به خود غلط رابطه اين
شهيد ، آيت‌الله مرحوم.مي‌شود منجر دين در عوام‌زدگي
در نكنم اشتباه اگر كه دارند ارزشمندي مقاله مطهري علامه
افراد از مقالات از مجموعه‌اي كه مرجعيت و روحانيت كتاب
زمينه همين در طالقاتي آيت‌الله مرحوم جمله از مختلف ،
نقش ديگر ازجهتي اما.است رسيده چاپ به شده ، جمع‌آوري
دستيابي و وحدت موانع رفع در ديني عالمان ارجمند و مهم
نمونه (ره)امام.است ارزشمند و مهم بسيار مقصد اين به
تنگاتنگ ارتباط حفظ ضمن كه بودند ديني عالم يك از بارزي
نو انديشه‌هاي طرح شجاعت هرگز سطح ، عالي‌ترين در مردم با
اسلامي وحدت و ديني اصلاح زمينه در جديد فتاوي و
نيز حاضر حال در خوشبختانهنكردند ارتباط اين راقرباني
انديشمندان و عالمان و شيعه تقليد مراجع و علما ميان در
كه داريم سراغ را نمونه‌هايي ايران سنت اهل ديني
صدور و مواضع بيان و صحنه در بيشتر حضور با اميدواريم
بر حاكم كج‌انديشي‌هاي تصحيح به نسبت آشكار و صريح فتاوي
را خويش موثر نقش اسلام ، دنياي كلي طور به و سني و شيعه
وحدت هفته مناسبت به پيش روز چند همين مننمايند ايفا
به و داشتم ملاقات قم در عظام آيات از چند تني با
از و يافتم آگاه و روشن را همه خوشبختانه رسيدم ، محضرشان
همبستگي و وحدت زمينه در آنها راهنمايي‌هاي و ارشادات
اركان از يكي ترديد بدون.نمودم استفاده مسلمانان ميان
و شجاعانه نظرات آن ، گسترش و تعميق و وحدت تحقق
علماي طرف از هم بايد البته و است بزرگان اين اصلاح‌طلب
.تسنن اهل علماي طرف از هم و پذيرد صورت شيعه
در سنت اهل مشاركت از كافي ميزان به شما نظر به:همشهري
شده استفاده كشوري و منطقه‌اي مديريت و خود سرنوشت تعيين
?است
موافق شكل اين به مسئله طرح با اصولا من:خليلي دكتر
عملي اقدام و نظر بحث ، گونه هر است بهتر معتقدم و نيستم
نظام كه دهيم قرار ارزيابي مورد نظري چارچوب اين در را
و واحد نگاه مذاهب و اقوام همه به نسبت:اولا بايد
را همه امروزي بيان به و باشد داشته غيرتبعيض‌آميز
بر را اصل:ثانيا و آورد حساب به ((يك درجه شهروند))
خصوصا حكومت‌ها ، و دولت‌ها.دهد قرار ((شايسته‌سالاري))
نمي‌توانند است ، عقلانيت آن غالب صفت كه اخير دهه‌هاي در
مثلا كه سهمي به بنا مذهبي و قوم هر و باشند سهامي شركت
مطالبه كشور مديريت در دارد ، كشور هر جمعيتي تركيب در
در تصميم‌گيري گونه هر اساس بايد اصل دو اين.كند سهم
در ما معتقدم.باشد دولت سازمان در همگان مشاركت زمينه
.هستيم مواجه زمانمند و تاريخي مشكلات با زمينه دو هر
نيست يك درجه شهروندي نگاه همه به نگاهمان سو يك از يعني
بر كامل بطور شايسته‌سالاري اصل ديگر سوي از و
چه هر كه است اين واقعيت.نيست حاكم انتخابهايمان
و بيشتر خود سرنوشت تعيين و كشور درامور شهروندان مشاركت
زمينه و بيشتر به‌حكومت آنها تعلق باشد ، نهادينه‌شده‌تر
پديده اين اگر اين بنابر.مي‌شود وسيع‌تر آنها همگرايي
حكومت و گرفت خود به هنجاري وجنبه شد نهادمند درجامعه
مطرح بحث اين ديگر آنگاه ديد ، موظف آن اجراي به را خود
و بلوچ و فارس و ترك و كرد و سني و شيعه سهم كه نيست
سهم پديده ?چيست كشور مديريت از ارمني و عرب و تركمن
((يك درجه شهروندي)) اساسي اصل دو نشدن نهادينه محصول خواهي
جامعه و حكومت ابعاد همه در ((شايسته‌سالاري)) و همه براي
زمينه اين در چه هر رايج ، و اوليه تصور خلاف بر.است
كاسته سهم‌خواهي‌ها و مطالبات دامنه از شود ، حاصل پيشرفت
كنند احساس مردم وقتي كه است داده نشان تجربه.مي‌شود
انتخاب ملاك شايسته‌سالاري و يكسان آنها به حكومت نگاه
شايستگي با ولي خودشان مذهب و قوم از مسئولي ميان است ،
بيشتر ، شايستگي با ولي ديگر مذهب و قوم از ديگري و كمتر
.نمي‌دهند نشان خود از حساسيتي هيچ و گزينند برمي را دومي
اساس بر عمل صورت در است ممكن كه نيستم آن منكر البته
پاسخ مطالبات انباشت دليل به مدت كوتاه در رويكرد اين
به قطعا ولي باشيم گري‌ها افراط برخي شاهد نشده ، داده
آنگاه و مي‌شوند وتعديل عقلاني تمايلات ، اين زمان مرور
((شايسته‌سالاري)) مقوله به را خود جاي ((سهم‌خواهي)) مقوله
به كه روستا و شهر شوراهاي انتخابات من نظر به.مي‌دهد
نمونه‌اي شد انجام خاتمي آقاي جناب دولت شجاعت با و همت
نفع به نهايتا كه بود خواهد فرودها و فراز اين از خوب
ضروري را نكته اين ذكر البته.شد خواهد تمام كشور و مردم
ناشي افراد ، ميان شده ايجاد فاصله بايد دولت كه مي‌دانم
براي چندصدسال بلكه و دهها طول در ((نابرابر فرصت‌هاي)) از
سپردن جمله از مختلف يارانه‌هاي پرداخت با را آنها
كه پيداست ناگفتهكند جبران ضعيف‌تر افراد به مسئوليت
با همواره حيث اين از اقوام از برخي و ايران در سنت اهل
اين از و اين بنابر و بوده‌اند مواجه ((نابرابر فرصت‌هاي))
بايدبا دولت اين بنابر.هستند مضاعف محروميت دچار جهت
آنها خود ميان از مديريت براي را ((شايستگان)) ملاحظه ، اين
كار تجربه سالها كه كساني و آنها ميان نه كند ، انتخاب
.گرفته‌اند فرا را آن مهارت و دانش و داشته اجرايي
|
