نبوده‌اند خط كننده ابداع سومريان
ايران‌نامه
نبوده‌اند خط كننده ابداع سومريان
ارفعي عبدالمجيد دكتر استاد با گفت‌وگو
اكبرزاده داريوش دكتر :گفت‌وگو
هر تا شوند فرستاده كشور از خارج به دانشجوياني بايد
.ببينند تعليم و شوند ورزيده ميخي خط زمينه يك در كدام
نيست ، موزه در شي‌ء "انباركردن" امروز حفاريهاي هدف
است "معرفي و پژوهش" هدف بلكه
اكد ، سومر ، ) بين‌النهرين تمدنهاي باستانشناسان :درآمد
بشري تمدنهاي كهنترين جزو را (ايلام آشور ، بابل ،
و پيدايي اندكي از پس شده ، ياد تمدنهاي.دانسته‌اند
اما بوده‌اند ، بشر به بسياري فرهنگي خدمات مبدع گسترش ،
فرهنگهاي و تمدنها وامدار تمدن و فرهنگ هر كه آنجا از
از بستري بر نيز گفته پيش تمدنهاي بوده ، خود از پيش
براين.بوده‌اند غنوده خود از پيش ملتهاي فرهنگي ارزشهاي
را ايراني تمدن اگر ، كه بود نخواهد واقع از دور بنيان ،
رو ، اين از بدانيم ، تمدنها اين بر ميراث چشم‌انداز ، يك از
فراهم فرهنگها گفت‌وگوي براي از روزنه‌اي كه امروزه
ايران فرهنگي ستدهاي دادو پيشينه به تا است بايسته آمده ،
از زيادي حجم هم هنوز چه اگر شود ، پرداخته رودان ميان و
فرهنگ درباره آشوري و بابلي ايلامي ، زبانهاي به منابع
از بازمانده نوشته‌هاي گل و سنگ‌نوشته‌ها برروي ايراني
روي بر چنداني مطالعات متاسفانه كه دارد وجود اقوام اين
جنبه‌هاي از بايد كه بررسيها ايناست نگرفته صورت آنها
شود ، انجام سياسي و اجتماعي و اسطوره‌شناختي زبانشناختي ،
.است موثر ايران فرهنگي تحولات از بخشي شناخت در مسلما
موزه ي"كتيبه‌ها تالار" راستا ، اين در پيش سال چند از
عبدالمجيد دكتر سرپرستي به فرهنگي ، ميراث باستان ايران
و كرده آغاز را ارزشمند منابع اين برروي پژوهش كار ارفعي
بسيار نشده كار گوناگون مشكلات و سختيها وجود با هنوز
معاصر برجسته بين‌النهرين‌شناسان از ارفعي استاد.است
ايلام در مي‌توان را وي تخصص عمده بويژه كه بوده جهان
بزرگي شناسان اكد پيشگاه از قبل سالها وي.دانست شناسي
چون سومرشناساني اوينهايم ، و راينر برينگمن ، گلب ، چون
در هلك چون ايلام‌شناسي و وسويل آيخلر شوبرگ ، كريمر ،
چندين پاس به.برد بهره شيكاگو و پنسيلوانيا دانشگاههاي
انجام وي با گفت‌وگويي ارفعي ، استاد فرهنگي خدمات دهه
.مي‌آيد پي از كه شده
از اطلاعاتي چه كه بفرماييد پرسش نخستين عنوان به *
دارد؟ وجود بين‌النهرين در خط نشانه‌هاي نخستين
و ايران در "سفال" روي بر "سفالگر" نشانه‌هاي با خط *
كتيبه‌هاي به اولين‌بار.شد پيدا بين‌النهرين
اين در.مي‌كنيم برخورد (ايلامي پيش) "پروتوايلامي"
نخستين يعني مي‌كنيم ، برخورد "اعداد" به نخست كتيبه‌ها
در.هستند "اعداد" كتيبه‌ها ، براين شده حك اجزاي و محتوا
اين.مي‌كنيم برخورد "نگاره‌ها شكل" به بعدي كتيبه‌هاي
.است اشيا ديگر و حيوانات از تصاويري شامل "نگاره‌ها شكل"
مي‌دهد شكل تغيير "خط" به شكل‌نگاره اين بعدي مرحله در
بيشتر.دارند "سيلابي ارزش" هم و "خطي ارزش" هم كه
حساب" به مربوط نيز (پيش‌سومري) "سومري پروتو" كتيبه‌هاي
به سومري پروتو و پروتوايلامي كتيبه‌هاي.است "پرداخت و
.نشده‌اند خوانده كامل طور
بوده‌اند؟ (ميخي) خط كننده ابداع سومريان آيا *
به شهرها نام چون ;نبودند خط كننده ابداع سومريان *
نظر به و است آمده سومري كتيبه‌هاي در (1)"هزوارش"
"بومي ساكنان" خط ، كننده ابداع جهت اين از كه مي‌رسد
اقتباس ، را خط آنان از سومريان و بوده‌اند بين‌النهرين
.رساندند تكامل به و ادامه
دوره‌اند؟ كدام به متعلق كتيبه‌ها نخستين *
شد ، نوشته "پادشاهي كتيبه" يك براي خط كه اولين‌باري *
البته.است مسيح ميلاد از پيش 2500-سال‌هاي 2600 بين
برخورد سومري "اقتصادي كتيبه‌هاي" به تاريخ اين از پيش
كتيبه‌هاي به مپ از 2500 پيش حدود از.مي‌كنيم
.دارند "سامي" نام كه مي‌كنيم برخورد پادشاهاني
كتيبه‌هاي
كيش پادشاه و شده پيدا "ابوصلابيخ" از كه "Me-Salim"
و سامي اقوام كه است آن بيانگر اين.است بوده (KIS)
بين‌النهرين در همديگر با كهن زمان‌هاي از سومري
سومري شاهان كتيبه‌هاي به م.پ از 2300 پيش.زيسته‌اند
.مي‌كنيم برخورد
محدود بين‌النهرين منطقه كدام به بيشتر سومريان تجمع *
است؟ چگونه باسومريان همزمان اقوام ديگر وضعيت و مي‌شود
تا "نيپور" شمال از دربين‌النهرين سومريان تجمع بيشتر *
خوانده "سومر" كه بوده پارس درياي سوي به پايين به
بالا به نيپور شمال كيلومتري چند از "اكديها".مي‌شود
شهر حوالي در (اكديها) ساميها تجمع حقيقت در.بوده‌اند
اكدي "اول سارگن" م.پ سال 2234 در.است بوده "كيش"
و گرفت را بين‌النهرين تمام و شد "اگده" شهر پادشاه
يك از و مديترانه درياي به سو يك از را خود قدرت محدوده
ثبت واقعي امپراتور اولين" حقيقت در.رسانيد زاگرس به سو
حدود 2200 تا سارگن خانوادهاست شخص اين "تاريخ در شده
به كاملي نوشته‌هاي به ما دوره اين در.داشتند قدرت م.پ
ناميده‌مي‌شود ، برخورد"كهن اكدي"سامي‌كه ميخي‌به‌زبان خط
Kali- Sarri -Sarخانواده اين پادشاه آخرين.مي‌كنيم
.شد "گوتي" قوم گرفتار (شاهان همه شاه:لغوي معني)
است؟ چگونه سومري نوشته‌هاي وضعيت *
اين به متعلق سومري نوشته‌هاي بزرگترين دوره همين در *
"لگش" شهر پادشاه Gudea به‌نام پادشاهي به مربوط و دوره
كلاسيك متن‌هاي از باقيمانده ، متن‌هاي اينميبينيم را
كردن دور براي سومريان تلاش شاهد اينجا در.سومري‌اند
-سياسي) "سومري رنسانس" يك اينجا در.هستيم "گوتيان" يوغ
متن‌هاي.مي‌شود شروع م.پ حدود 22002004 در (زباني
"اور" سوم سلسله چند هر ;است اكدي از بيشتر سومري
و سومري با برتري ولي داشته‌اند ، اكدي به كتيبه‌هايي
.است سومريان
چگونه محلي حكومت‌هاي ديگر و سومري حكومت‌هاي وضعيت پس *
است؟
رود غربي كناره از "آموري" اقوام م.پ حدود 2025 از *
در نخست آنها ردپاي و آوردند هجوم بين‌النهرين به فرات
وارد سپس آنها.مي‌شود ديده سوريه "الحريري تل" ،"ماري"
زمين‌ها ، گرفتن دراختيار و چيرگي با و شدند بين‌النهرين
.آمد بوجود نيز قحطي
پادشاه م.پ حدود 2004 در.شدند ساكن آنجا در آموريها
به خود با را سومري پادشاه و رفت بين‌النهرين به "انشان"
كه اين نخست:است مطرح ديدگاه دو اينجا در.برد انشان
با و دستگير را سومري پادشاه لشكركشي يك در انشان پادشاه
نسبت به توجه با كه اين ديگر دو.است برده انشان به خود
پادشاه همسر پدر سومر پادشاه كه اين و دو اين فاميلي
و اقدام همسرش پدر نجات براي انشان پادشاه پس است ، انشان
و بعد به تاريخ اين از.است برده انشان به خود با را او
و نداريم بين‌النهرين در سومري حكومت هيچ سياسي ديد از
و شمال در سومري زبان جانشين (اكدي) سامي زبان كم‌كم
خواندن پرستشگاهها در كه كرد يادآوري بايدميشود جنوب
از.مي‌كند پيدا ادامه ميلادي تا 75 سومري به نوشتن و
در سامي قوم برتري و سومري حكومت "سياسي مرگ" پس اين
و م.پ حدود 1500 در "هسيتي‌ها" حمله با.است بين‌النهرين
بين‌النهرين در زمان اين در "كاشي" قوم مدارك ، براساس
.مي‌كند پيدا سياسي حضور
است؟ بوده چگونه منطقه زباني وضعيت *
شمال در و كهن بابلي زبان جنوب در سومر ، سياسي مرگ با *
براي سال سيصد دوره اين در.دارد غلبه كهن آشوري زبان
از.مي‌كشد طول آشوري زبان براي كمتر اندكي و بابلي زبان
است ، بابلي زبان نوشته‌هاي اوج م.پ تا 1100 حدود 1450
كه ادبي متنهاياست بابلي زبان به همه سياسي مكاتبات
شده شروع قديم بابلي و جديد سومريان زمان در آن تدوين
مربوط مدارك البتهشد نوشته قديمي شيوه به دوباره بود ،
از دوره اين.نيست بابلي منابع اندازه به آشوري زبان به
آشوري شمال در را آشوري و ميانه بابلي را بابلي زبان
.مي‌گويند ميانه
است؟ چگونه منطقه سياسي اوضاع پس اين از *
م.پ و 1157 حدود 1160 و بعد به م.پ حدود 1100 از *
منقرض را كاشي سلسله و كردند حمله بابل به ايلاميها
به (بابلي‌ها) بين‌النهرينيها بعد سال چهل حدود.كردند
تا زمان اين از.شد منقرض ايلامي سلسله و كردند حمله شوش
حقيقت در.است حاكم منطقه اين در تاريكي سال دويست حدود
.است ناقص نيز پراكنده منابع و ندارد وجود "منبعي هيچ"
و كم آشوريها.مي‌شود روشن تاريخ دوباره مپ حدود 900 از
اقوام پاي جاي كه مي‌رسد نظر به و هستند نيرومند بيش
"كلداني" به‌نام دسته‌اي با "آرامي" به‌نام سامي جديد
.مي‌شود ديده
است؟ چگونه زباني منابع وضعيت پس اين از *
ميخي خط منابع گردآوري شكوفايي دوره اخير ، دوره از *
تكميل براي "پال آشورباني"است (ديني و تاريخي ادبي ، )
و مي‌فرستاد شهرها به را افرادي خود ، شخصي كتابخانه
و مي‌شد بازنويسي و مي‌كردند پيدا را قديمي نسخه‌هاي
آشوري پادشاهان از زيادي نوشته‌هاي.مي‌كردند نگهداري
آنها موضوع كه گذشته كتيبه‌هاي خلاف بر.است مانده باقي
اين موضوع مي‌شد ، محدود "غنايم و جنگ‌ها شرح" به بيشتر
هستند بابلي نگارها تاريخ.است "ساليانه گزارش" كتيبه‌ها
اواسط در كلدانيها.است زبان اين به نيز حكومتي منابع و
صد از كمتر حدود در كه رسيدند حكومت به م.پ هفتم سده
و شروع هخامنشي سلسله.شدند "بزرگ كوروش" مغلوب سال
بابلي خط" هنوز.شد پارس امپراتوري از جزيي بين‌النهرين
ولي داشت ، رواج بين‌النهرين مدارس و معابد در "سومري و
كلدانيها.شد زبان‌ها آن جانشين "آرامي زبان" نهايت در
منابع براساس و دارند علم تاريخ در بزرگي بسيار پاي جاي
كه بودند دانشمنداني "كلدانيها" و "مغان" (يوناني) غربي
از حال ، هر در.بودند تاثيرگذار يوناني نوشته‌هاي در
يوناني گل‌نبشته‌هاي روي و اردشير و كبير داريوش دوره
و كبير داريوش دوره از حال ، هر در.بودند تاثيرگذار
تخت‌جمشيد آييني ظروف و نبشته‌ها گل روي و اردشير
خود و شده نوشته "مركب" با كه داريم را آرامي نبشته‌هاي
.كرد پيدا ادامه سلوكي زمان تا ميلادي سال 75 تا ميخي خط
اكدشناس -ايلام متخصص تعداد چه جهان در و حاضر حال در *
فعال‌اند؟ زمينه اين در هنوز كشورها كدام و داريم
و خط روي محدود عده‌اي و نيست زياد كار ايلامي روي *
.حداكثر نفر ده حدود جهان در.مي‌كنند كار ايلامي زبان
.مي‌كنند كار اكدي و سومري برروي نفر چهارصد از بيش اما
پيش قرن به برخي فعاليت سابقه كه تخصصي نشريه تعدادي
فرانسه ، آلمان ، چون كشورهايي در.دارد وجود نيز برمي‌گردد
فعاليت مشغول زيادي استادان بخصوص ، آمريكا و انگليس
..اتريش و هلند چون اروپايي كشورهاي ديگر در البته هستند ،
.مي‌شود ديده خوبي فعاليت‌هاي نيز.
-ايلام متخصص تنها جنابعالي خود كه اين به باتوجه *
جوان نيروي تربيت براي شما پيشنهاد هستيد ، كشور اكدشناس
چيست؟
تا شوند فرستاده كشور از خارج به دانشجوياني بايد *
ببينند تعليم و شوند ورزيده ميخي خط زمينه يك در هركدام
ديگر.كنند تربيت را شاگرداني كشور در نيروها اين و
و روز منابع به دسترسي و پژوهشي مراكز با نيرومند ارتباط
.است تخصصي كتابخانه ايجاد
متخصصان از بسياري متاسفانه مشكلات ، برخي به توجه با *
و تركيه سوريه ، چون كشورهايي در حاضر حال در خطوط اين
اين در آيا هستند ، مشغول همسايه كوچكتر كشورهاي حتي
داريد؟ خاصي صحبت زمينه
جاهاي در حتي باستان‌شناسي ، بخش در تا داد اجازه بايد *
تازه‌تر منابع به حفاريها اين در.كنند كار ناشناخته
.دارد تازه كار به نياز تازه منابع اين مي‌كنيم ، برخورد
زبان‌شناسي و مي‌آيد خارجي باستان‌شناس سوريه و تركيه در
ببرد ، كشور از خارج را"شيئي" ندارد حق اوست همراه كه
بدون و كند سفر كشور آن به دوباره بايد مجدد مطالعه براي
هدف.ندارد وجود "معرفي و چاپ" حق تركيه در شيئي ثبت
بلكه نيست ، موزه در شيئي "كردن انبار" امروز حفاريهاي
.است "معرفي و پژوهش" هدف
برجاي منابع اهميت فشرده خيلي و پاياني پرسش عنوان به *
چيست؟ ايراني فرهنگ شناخت در بويژه كهن خطوط اين از مانده
منابع نداريم ، ايلامي از نشانه‌اي هيچ كه دوره‌هايي در *
آنها پيدايي مكان.است اكدي و سومري منابع به محدود ما
.است ادبي و لغوي حقوقي ، اسناد شامل منابع اين.است "شوش"
چند هر است ، ما فرهنگ و تاريخ از بخشي منابع اين همه
.هستند ما تاريخي اسناد اما است ، بومي غير زبان به آنها
ايلامي منابع در.كرده‌اند چاپ را آن بيشتر فرانسويها
برخورد "باستان پارسي" نام‌هاي و واژه‌ها به هخامنشي
.نداريم دراختيار را آنها باستان پارسي صورت كه مي‌كنيم
باستان پارسي واژه‌هاي بازسازي در ايلامي صورت‌هاي اين
اكدي ، زبان واژه‌هاي از بسياري همچنين.مي‌كند كمك ما به
واژه.دارند بسيار كاربرد امروز زبان در سومري و ايلامي
از اكدي كباب و كبريت شنبليله ، و سومري (وزن واحد) من
"گور" وزني و حجم داراي اكديها و سومريها.دست‌اند اين
ليتري يك پيمانه سيصد برابر Kurum اكدي برابر (GUR)
سيستم.است فارسي امروز "خروار" يادآور كه بوده‌اند
وزن 3/8 مشابه يا ليتري يك پيمانه چون ايراني وزن‌هاي
نمي‌دانيم چند هر ،(siqel) "شكل" يك با برابر نقره گرم
ايران در را آنها به مربوط اسناد و است آمده كجا از كه
بين‌النهرين در آنها به مربوط اسناد اما نداريم ،
گل‌نبشته‌هاي براساس را فارس كهن شهرهاي.است قديمي‌تر
در.كرد شناسايي مي‌توان جمشيد تخت (هخامنشي ايلامي)
نمانده باقي اسطوره‌اي هيچ ايلاميان از اسطوره ، زمينه
.است زياد اسطوره (بابلي‌ها) بين‌النهرين از اما است
.است شناسان اسطوره كار اسطوره بررسي و شناخت البته
ما اختيار در را خود گرانبهاي وقت كه اين از استاد ، *
.سپاسگزارم خالصانه داديد قرار
:پانوشت
اوزواردن مصدر از كه است مصدر اسم "هزوارش" واژه -1
شده ياد مصدر.مي‌آيد ساساني پهلوي زبان در (uzvardan)
اصطلاح در هزوارشاست كردن گزارش و تفسير معناي در
ايراني زبانهاي از برخي در كه نوشتاري است پديده‌اي
از است عبارت آن و مي‌شود ديده سغدي و پهلوي مانند ميانه
نوشته شده ، ياد زبانهاي به كه آرامي زبان واژه‌هاي وام
سغدي يا پهلوي معادل متن ، خواندن هنگام در اما مي‌شدند
غير زبانهاي از برخي در پديده اين.مي‌شد خوانده آنها
بازمانده نوشته‌هاي.مي‌شود ديده نيز سومري مانند ايراني
از پيش اقوام بومي زبانهاي هزوارشهاي داراي زبان اين از
.است سومريها
ايران‌نامه
بوستان
و چك انجمن همكاري با كه "بوستان" نشريه شماره چهارمين
به ميلادي گذشته سال پايان در مي‌رسد ، چاپ به ايران
و پانتوا خانم بچكا ، برژي پروفسور.درآمد مطبوعات بازار
در.هستند فرهنگي نشريه اين گردانندگان از ميرچي آقاي
...":آمده چنين فارسي به شماره اين ديباچه از بخشي
و ايران امروز پرتوان فرهنگ و گذشته غني ادب با آشنايي
گذشته در فرهنگي يا اقتصادي كشور ، دو بين پيوندهاي شناخت
با رابطه برقراري جهت در زمينه‌اي آوردن بوجود ديگر و
از نقطه‌اي هر در و اينجا در كشورشان ، در ايران مردم
يكديگر درك براساس اسلام ، با رابطه شامل پيوند اين جهان ،
چك جمهوري در افغاني و تاجيكي ايراني ، دوستان.هست نيز
به براي (وظيفه هم كمي شايد) خوبي امكان انجمن محدوده در
".دارند خواسته‌ها اين رساندن هدف
كوندرا ميلان:است قرار اين به شماره اين مطالب از برخي
چك شرق‌شناسان فرهنگ اسلامي ، كشورهاي مدرن تاريخ وايران ،
از سعدي ، شيخ چك ، زبان در فارس واژه‌هاي اسلواكي ، و
...و گلستان
حاوي ميلادي نو سال در نشريه همين (1) شماره نخستين نيز
برخي.است ايران درباره گونه‌گوني مقاله‌هاي و نوشتارها
عنوان)سين هفت:از عبارتند شماره اين جستارهاي از
در تاكنون كه نوروز درباره جمالزاده شادروان از سروده‌اي
شرق‌شناس عصمت ، سفر ،(است بوده نرسيده چاپ به جايي
تهران ، كتاب نمايشگاه در چكي‌ها ايران ، در دورژاك رودولف
تهران ، در بوستان درباره ايران ، -آبي درخشش با سرزميني
غذا چگونه تهران در امروز ، آفتاب روزنامه از مقاله
فارسي واژه‌هاي" مقاله درباره واكنشهايي پلو ، -مي‌پزند؟
...و "چك زبان در
شناخت فارس
اول شماره -اول سال) شناخت فارس فصلنامه شماره نخستين
و ايران فرهنگ به علاقه‌مندان اختيار در (بهار 1378
اين.گرفت قرار فارس ادبپرور ديار دوستداران بويژه
به "شناسي فارس بنياد" سوي از پژوهشي ، فصلنامه
چاپ به سروستاني كمالي كوروش سردبيري و مديرمسئولي
در كتابهايي مجموعه چاپ به تاكنون يادشده بنياد.مي‌رسد
در ديگري كتابهاي و "شناسي سعدي" و "حافظپژوهي" زمينه
شماره اين مطالب برخي.است كرده اقدام فارس فرهنگ حوزه
و فارس فرهنگ و تاريخ درباره كه سردبير ديباچه از پس
ايران تمدن و فرهنگ و تاريخ در آن ويژه جايگاه تبيين
ايران و فارس حافظ ، :مي‌آيد شرح اين به است ، اسلامي
،(كديور محسن) شيراز عقلي مكتب ،(ندوشن اسلامي محمدعلي)
ما ملي هويت ،(وامقي ايرج) پارس و ماد تاريخ يگانگي
اشرف علي) كازرون قديم لهجه ،(شعباني رضا) ايرانيان
ملي حماسه‌هاي و اساطير در كوروش داستانهاي ،(صادقي
چكيده فرهنگي ، رويدادهاي ،(رستگارفسايي منصور) ايران
.انگليسي به مقالات
شناخت ايران
ارگان "شناخت ايران" فصلنامه (پاييز 1378) چهاردهم شماره
مدير به قفقاز المنافع مشترك كشورهاي ايرانشناسان انجمن
به سليماني قهرمان سردبيري و شعردوست علي‌اصغر مسئولي
.درآمد نشر بازار
ارزشمند و موفق ايرانشناسي نشريات جمله از شناخت ايران
سرمقاله ، از پس شماره اين در.مي‌آيد شمار به كشور داخل
ايرانگردي تاريخ ، ادبيات ، پهنه در گونه‌گوني موضوعهاي به
.است شده پرداخته كتاب معرفي و نقد و
عرصه در تولستوي:از عبارتند شماره اين مطالب از برخي
از تاجيك ادبيات ،(ذبيحيان اسكندر) تمدنها گفت‌وگوي
يعقوب ترجمه بچكا ، برژي) اكتبر انقلاب تا روسيه اشغال
بر گذري ،(اذكايي پرويز) (1) ايران در تبارشناسي ،(آژند
حبيب ترجمه -ريچاردفراي) مركزي آسياي تاريخي جغرافياي
عبدالعزيز عبدالسلام) انگلستان در ايرانشناسي ،(برجيان
عرفان گسترش و سامانيان دوره (صدري‌نيا باقر ترجمه فهمي ،
...و (طوسي بهرام)
|
