اسلامي شهر سوي به..
قرآن ديدگاه از شهر ماهيت به نگاهي
پروين‌نيا محمدحسين سيد
شود واقع احترام مورد مي‌تواند شهر كريم قرآن بيان در *
مي‌كند ياد سوگند شهر به نوبت دو در متعال خداوند و
شهري اسلامي شهر آيا است؟ خصوصياتي چه داراي اسلامي شهر
داراي است شهري يا متعدد مناره‌هاي و گنبد داراي است
و تاريخي چهره داراي است شهري متنوع ، مذهبي اماكن
با است شهري يا اسلام اوائل شهرهاي به شباهت با باستاني
از كاملي تعريف نمي‌رسد به‌نظر خداشناس؟ و موحد مردمان
است لازم و باشيم داشته دست در آن خصوصيات و اسلامي شهر
تحكيم در امر متخصصان و موضوع به علاقمندان و متفكران
.ورزند اهتمام آن معاني تعريف و نظري مباني
معارف منبع جامع‌ترين و ذلالترين اصيل‌ترين ، بي‌ترديد
.است كريم قرآن اسلامي
متنعم آن بركات از اعصار و قرون در انسانها كه اقيانوسي
آن در نقصاني تازگي و طراوت حفظ ضمن حال عين در و شده
شهر مفهوم تبيين براي مقاله ، اين در.است نشده ايجاد
به بيشتر بررسي ، ضمن.شد استعانت كريم قرآن از اسلامي ،
جناب اثر مجيد قرآن ترجمه از و توجه آيات ظاهري معني
نزديك امروز متداول ادبيات به كه آيتي عبدالمحمد آقاي
از استفاده با عظام علماي است اميد.است شده استفاده است
.بگشايند را موضوع از جديدي ابواب آيات ، تفاسير
مجموعا 14 صورت سه به "بلد" مرتبه ، 14"المدينه" كلمات
صورت.آمده‌اند مجيد قرآن در مرتبه 5"البلاد" و مرتبه
كشف‌الكلمات و الايات كشف از استفاده با كه آيات اين
مقاله اين انتهاي در شده‌اند استخراج راميار محمود آقاي
است بوده نظر مورد خاصي شهر آيات از بعضي دراست آمده
آيه پيام و اصلي موضوع آنها از بعضي در و (خاص اسم بيان)
ليكن نشد ، داده ارتباط شهر ويژگيهاي از يكي به شريفه
و شهر ويژگيهاي از يكي با مستقيما شريفه آيات از تعدادي
در ويژگيها اين كه دارند ارتباط جمعيتي مراكز
.شد خواهند بحث زير پاراگرافهاي
مورد مي‌تواند شهر كريم قرآن بيان در:شهر حرمت -1
سوگند شهر به نوبت دو در متعال خداوند و شود واقع احترام
.مي‌كند ياد
:آيه 91 (27) نمل سوره
.بپرستم را شهر اين پروردگار كه شده داده فرمان من به"
و نهاده حرمتش اوست ، آن از چيز همه كه خداوندي كه شهري
"باشم مسلمانان از كه مامورم
.و 2 آيات 1 (90)بلد سوره
"گزيده‌اي سكني شهر اين در تو و شهر اين به قسم"
:آيه 3 (95) التين سوره
"ايمن شهر اين به سوگند و"
مي‌شود مشاهده شده‌اند نازل مكه در همگي كه فوق آيات در
به متعال خداوند كه يابد تقدس قدر آن مي‌تواند شهر يك كه
مورد ديرباز از مكه شهر كه مي‌دانيم.كند ياد سوگند آن
ذكر ويژگي دو سوگندها اين به‌همراه ليكن است بوده تكريم
.شده‌اند
.مي‌دهد تقدس آن به شهر در مكرم پيامبر سكونت -الف
زندگي دانشمند و متقي برجسته ، افراد آن در كه شهري
افراد مقابر و آثار خاطرات ، حتي است ، مقدس مي‌كنند
در بيش كم‌و موضوع اين و مي‌دهد تقدس شهر يك به برجسته
.است بوده توجه مورد دنيا نقاط اكثر
تقدس آن به و شده ذكر شهر امنيت ويژگي سوم آيه در -ب
.است داده
چند در شهر ، امنيت ويژگي به:(شهر امنيت) ايمن شهر -2
ايمن شهر به سوگند كه موارد از يكي است ، شده اشاره مورد
.فرمائيد توجه آيات ساير به.شد ذكر فوق قسمت در بود
:آيه 35 (14) ابراهيم سوره
و گردان ايمن را شهر اين من ، پروردگار اي گفت ابراهيم و"
"بدار دور بتها پرستش از مرا
:آيه 126 (2)بقره سوره
امني جاي را شهر اين من ، پروردگار اي گفت ابراهيم و"
ايمان روزقيامت و خدا به كه را آنان مردمش از و گردان
"...ساز روزي ثمره هر از دارند ،
نيازهاي از امنيت كه است بديهي:اجتماعي امنيت -الف
امنيت سايه در جوامع پيشرفت و رشد.است بشري جوامع اوليه
امنيت مراتب اولين از مرتبه اين و مي‌گردد محقق اجتماعي
از امروز پيشرفته جوامع كه مي‌شود مشاهده معذالك است ،
.هستند ناتوان امنيت از مرتبه همين برقراري
در حتي بزرگ شهرهاي در بيگانه افراد قتل و ترور آمار
شناخته دنيا كشورهاي امن‌ترين عنوان به كه كشورهايي
در امروز متمدن انسان عجز از حكايت (سوئيس نظير) شده‌اند
شهرهاي از بسياري در.دارد امنيت از اول مرتبه برقراري
ساعات در شهر سطح در زدن قدم پيشرفته ، كشورهاي در بزرگ
وضعيت خود نگارنده.مي‌گردد محسوب خودكشي نوعي شب
.است كرده مشاهده شب در را لوس‌آنجلس شهر مركز دهشتناك
تعريف افراد حقوق است لازم اجتماعي امنيت برقراري براي
در و رسيده ذي‌ربط مراجع تصويب به قانون بصورت شده ،
است شهري ايمن شهر ديگر عبارت به.شود اهتمام آن اعمال
شهر.شود پاسداري آن از و شده تعيين افراد آن‌حقوق در كه
.است قانونمند شهر ايمن
آداب در نانوشته صورت به قانونمندي نوع اين از جنبه‌هايي
از مثال عنوان به.است داشته وجود گذشته در ما رسوم و
عنوان به گذشته نسل مسكوني منازل طرح در كه مواردي جمله
به آشپزخانه پنجره تعبيه عدمبود عمل مورد ارزش يك
و كودكان عبور امكان زيرا.بود شوارع و معابر
مي‌توانسته غذا بوي و داشته وجود گذر از خانمهاي‌باردار
.شود آنها براي رواني آزردگي باعث
كه مي‌شود ملاحظه فوق آيات در:اعتقادي -فرهنگي امنيت -ب
مطرح شهر مردم اعتقاد موضوع امنيت ، از بعد بلافاصله
و شرك با آن عقايدمردم كه دارد امنيت شهري.مي‌شود
خداشناس و موحد بتوانند آنها و نشده تهديد بت‌پرستي
انسان براي فطري نيازي را يكتاپرستي و توحيد اگر.باشند
لازم امن محيطي نياز ، اين ساختن برآورده براي بدانيم ،
قرار اجتماعي امنيت از بالاتري مرتبه در امنيت اين.است
در اعتقادي امنيت كه مي‌كنيم ملاحظه حال عين در.دارد
متاسفانه و ندارد موضوعيت اساسا امروز پيشرفته دنياي
مردم اعتقادي امنيت تهديد آن در كه است شده ايجاد شرايطي
.مي‌دهد معنا پيشرفت با مترادف
مي‌ورزد ، غفلت آن از امروز دنياي بازهم كه ديگري مهم نكته
اگر.است اجتماعي امنيت با اعتقادي امنيت متقابل كنش
امنيت به نياز علمي و اقتصادي شكوفايي و رشد براي
از نبايد مي‌كنيم سرمايه‌گذاري آن براي و داريم اجتماعي
و توجه قابل كاملا تاثير كه شهرها مردم اعتقادي امنيت
.نمود غفلت دارد آنها اجتماعي امنيت تامين در مستقيم
نوع اعتقادي امنيت فراوان انرژي با امروز پيشرفته جهان
سرمايه‌گذاري با دارد انتظار و انداخته مخاطره به را بشر
.باشد موفق اجتماعي امنيت تحقق در روزافزون
آرامش آن در انسان كه است شهري ايمن شهر:رواني امنيت -ج
شهر امنيت كند ، تهديد را انسان آرامش كه عاملي هر و دارد
به مي‌توان مبحث اين در.است انداخته مخاطره به را
:جمله از كرد اشاره رواني امنيت از مختلفي لايه‌هاي
.مزاحم اصوات نبود و صدا نظر از آرامش -1-ج
روزانه شهروندان همه -ديد و منظر نظر از آرامش -2-ج
عدم و بي‌نظمي كه هستند شهري زندگي از صحنه هزاران شاهد
.مي‌گردد رواني آزردگي موجب آنها آشفتگي و تناسب
و اجتماعي و اقتصادي فقر به آلوده انسانهاي ملاحظه 3-ج
رنجش باعث جوامع در دردمند انسانهاي حضور بلكه و فرهنگي
.مي‌گردد شهروندان خاطر
فراگير و پيچيده مقوله‌اي ايمن شهر كه مي‌گردد ملاحظه
آن از جنبه‌هايي به تنها يكم و بيست قرن در بشر و است
حرمت است شهري ايمن شهر.است يافته دست ناقص به‌طور
اجتماعي ، امنيت آن در كه قانونمند شهري شده ، نهاده
پيشرفت و تعالي شرايط و تامين شهروندان رواني و اعتقادي
خداوند كه است مقدس قدر آن شهر اين.است شده فراهم آنان
.مي‌كند ياد سوگند بدان متعال
هوا ، مانند عناصري زيست ، محيط مهندسي در:پاكيزه شهر -3
هستند حياتي بشر نوع بقاء براي كه نور و گرما غذا ، آب ،
مي‌كند تهديد را بشر زندگي كه آنچه شده واقع توجه مورد
آلودگي و صدا آلودگي شيميايي آلودگي هوا ، آلودگي مانند
قرآن آيات در.مي‌شود مقابله آنها با و شناسايي هسته‌اي
شهر ،(الطيب بلد) پاكيزه شهر مقابل در كريم
معني به.است رفته كار به مرده شهر و (بلدالخبيث)آلوده
.فرمائيد توجه زير آيات
:و 58 آيات 57 "اعراف7 سوره
.مي‌فرستد بشارت به را بادها خود رحمت پيشاپيش كه اوست و"
به را آن ما بردارند ، را گرانبار ابرهاي بادها ، چون
به و مي‌فرستيم باران آن از و سازيم روان مرده شهرهاي
".گيريد پند شايد مي‌رويانيم را ثمره‌اي گونه هر باران
پليد شهر و مي‌رويد خدايش فرمان به گياهش پاكيزه شهر و"
سپاس كه مردمي براي.نمي‌آيد پديد آن از گياهي اندك جز
".مي‌كنيم بيان گونه‌گون اينچنين را خدا آيات مي‌گويند
:آيه 9 (35)فاطر سوره
ما و برانگيزد را ابرها تا فرستاد را بادها كه خداست"
آن با را مرده زمين و مي‌رانيم مرده شهرهاي به را آنها
".است چنين نيز قيامت روز در گشتن زنده.مي‌كنيم زنده
:و 49 آيات 48 (25)فرقان سوره
فرستاد دادن مژده به را بادها خود رحمت از پيش كه اوست"
زندگي بدان را مرده شهر تا كرديم نازل پاك آبي آن از و
سيراب بدان آفريده‌ايم كه را مردمي و چارپايان و بخشيم
".كنيم
:و 11 و 10 آيات 9 (50)ق سوره
و باغها بدان و فرستاديم پربركت آبي آسمان از و"
خوشه‌هاي با بلند نخلهاي و رويانيديم شدني درو دانه‌هاي
را مرده شهر آب ، بدان و باشد بندگان رزق تا چيده ، برهم
".است چنين نيز گور از آمدن بركرديم زنده
شهري مرده شهر كه مي‌شود دريافته فوق آيات معني از
گياهي اندك جز پليد شهر در.است بي‌ثمره و بي‌باران
است پاكيزه شهر در شرايط ، ساير شدن فراهم با.نمي‌رويد
متنعم آنها محصولات از مردم و مي‌رويند گياهان كه
در اقتصادي بهره كه است پاكيزه شهر در اساسا.مي‌شوند
اقتصادي بهره نمي‌توان مرده شهر در گرنه و است متصور آن
توسعه مفهوم به شبيه بسيار مفهوم اين.داشت انتظار مستمر
به خطا و آزمون روش با زمين ساكنان امروزه كه است پايدار
جلوگيري براي متعددي تشكلهاي و جمعيتها و يافته دست آن
.شده‌اند بسيج زيست محيط ازآلودگي
مي‌تواند بلكه نيستند محيطي آلودگي صرفا شهر يك آلودگي
و شرك نظير ، معنوي آلودگي‌هاي.باشد معنوي آلودگي
اثرات مي‌تواند متعال خداوند اطاعت از اعراض و بت‌پرستي
.گذارد برجاي مشابهي
:فرمائيد توجه زير آيات ترجمه به
:و 16 آيات 15 (34)سبا سوره
داشتند بوستان دو.بود عبرتي مساكنشان در را سبا مردم"
پروردگارتان آنچه از چپ ، جانب از يكي و راست جانب از يكي
.آوريد جاي به او شكر و بخوريد است داده روزي شما به
".آمرزنده پروردگاري و پاكيزه و خوش شهري
و فرستاديم آنها بر را ويرانگر سيل نيز ما كردند ، اعراض"
تلخ ميوه‌اي با كرديم بدل بوستان دو به را بوستانشان دو
"سدر اندكي و گز شوره و
حاصل تلخ ميوه مردمش اعراض با پاكيزه شهر بوستانهاي
شهر شدن زنده باعث كه عاملي همان اينكه جالب و مي‌دهند
بدل محصولات تلخي عاملي به بار اين (آب)بود شده مرده
.مي‌شود
:مولانا بفرموده
بطر از نگفتند خواهد خدا چون
بشر عجز بنمودشان خدا پس
فزود صفرا سركنگبين قضا از
مي‌نمود خشكي بادام روغن
شهر طراحي عنوان به امروزه كه آنچه:اسلامي شهر طراحي
و طبيعي حيث از منطقه مطالعات شامل عمدتا است عمل مورد
طرح ، افق در جمعيت برآورد نفوذ ، حوزه تعيين جغرافيايي ،
مراتب سلسله به توجه با كاربريها تعيين و شهر حدود تعيين
و مرايا و مناظر به هم توجهي بعضا.مي‌باشد شهري
كه است واضح امر دست‌اندركاران براي.مي‌شود چشم‌اندازها
حدود به بي‌توجهي جمله از مختلف علل به طراحي گونه اين
اجراي لزوم و طرحها مجريان مالي امكانات ضعف و مالكيت
با نامتناسب اغلب و ميان‌مدت زماني فرايند يك در آنها
خدماتي كاربري داراي آنها اراضي كه مالكاني تقاضاهاي
تدابيري چه اينكه.مي‌باشد مواجه جدي اشكالات با شده‌اند
كه نحوي به انديشيد موجود سيستم اصلاح براي بايد را
به ساخت قرين بيشتري توفيقات با را شهري طرحهاي بتوان
مي‌باشد ضروريات از بلكه و است موضوعيت داراي تنهايي
براي كه آنچه نظير ويژگيهايي كه اينجاست سوال اكنون ليكن
ما شهري طراحي در اندازه چه تا شد ذكر اسلامي شهر
دارد؟ موضوعيت
بتوانيم تا يافته‌ايم دست مهارت از درجه‌اي چه به
و اعتقادي امنيت و اجتماعي امنيت حرمت ، نظير مفاهيمي
ترجمه شهرسازي زبان به را شهر پاكيزگي و رواني امنيت
و الهي لطف با اگر كنيم؟ متبلور طرحها در را آن و كرده
طراحي براي توفيقاتي حمايت ، و تلاش و تمرين و مطالعه
حاصل شهر نام به زنده‌اي پديده يكپارچه و موزون و متناسب
سير و شده حفظ آن رشد فرآيند در ويژگيها اين چگونه شد ،
نيستند اموري شده ذكر موضوعات و نكات مي‌كنند؟ طي تكاملي
.بدهند كشورها ديگر شهرسازان و متخصصان را آنها پاسخ كه
اما ننهاده‌ايم طولاني راه اين در پاي هنوز كه چند هر
.كرد انكار نمي‌توان روي هيچ به را آن ضرورت
قدس طاير اي كن راه بدرقه همتت
نوسفرم من و مقصد ره است دراز كه
والسلام
"مرتبه 8 بلد
شماره 57 آيات "الاعراف7 سوره -
و 58
شماره 35 آيه "14 ابراهيم سوره -
شماره 7 آيه "16 النحل سوره -
شماره 9 آيه "35 الفاطر سوره -
و 2 شماره 1 آيات "90 البلد سوره -
شماره 3 آيه "التين95 سوره -
مرتبه "1 بلدا
شماره 126 آيه "2 البقره سوره -
"مرتبه 5 بلده
شماره49 آيات "الفرقان25 سوره -
و 48
شماره 91 آيه "27 النمل سوره -
و 15 شماره 16 آيات "34 سبا سوره -
شماره 11 آيه "الزخرف43 سوره -
، 9 ، 10 شماره 11 آيات "ق50 سوره -
مرتبه "البلاد5
شماره 196 آيه "آل‌عمران3 سوره -
شماره 4 آيه "المومن40 سوره -
شماره 36 آيه "ق50 سوره -
و 8 شماره 11 آيات "فجر89 سوره -
مرتبه"14 المدينه
شماره 123 آيه "اعراف7 سوره -
شماره 101 آيه "توبه9 سوره -
شماره 30 آيه "يوسف12 سوره -
شماره 67 آيه "الحجر15 سوره -
شماره 82 آيات "18 كهف سوره -
و 19
شماره 48 آيه "نمل27 سوره -
شماره 15 ، آيات "قصص28 سوره -
، 20 18
شماره 60 آيه "احزاب33 سوره -
شماره 20 آيه "يس36 سوره -
شماره 8 آيه "63 منافقون سوره -
|
