بهره‌وري و اسلام
معارف كتابخانه
بهره‌وري و اسلام
ميبدي امامي علي دكتر
نام به مشكلي با هميشه اعصار و قرون طول در انسان
و كالاها آن تبع به و توليد عوامل كميابي و محدوديت
.است بوده مواجه خدمات
امكانات و ابزار محدوديت به توجه با حجر ، عصر انسان
نرم پنجه و دست محدوديت مشكل با دسترس ، در شكار و موجود
به توجه با نيز صنعتگر و كشاورز متمدن‌تر انسان.مي‌كرد
مورد اوليه مواد و صنعتي ابزار يا و موجود زمين و آب
توليد محدوديت نتيجه در و توليد عوامل محدوديت با نياز
جامعه نيز حاضر حال در.است بوده مواجه خدمات و كالاها
كليه در چشمگير پيشرفتهاي و تحولات عليرغم بشري
.است روبه‌رو محدوديت با كماكان فنون ، و علوم زمينه‌هاي
به توليد عوامل شرايطي هيچ تحت و زمان هيچ در ترتيب بدين
.است نداشته قرار بشر اختيار در نامحدود صورت
حداكثر كه بوده برآن معطوف همواره انسان اقتصادي كوششهاي
دست به موجود توليد عوامل و امكانات كمترين با را نتيجه
و كارايي به دستيابي مي‌توان را تمايل اين آورد ،
و جامع مفهومي بهره‌وري.ناميد بالاتر بهره‌وري
سطح ارتقاي به‌منظور آن افزايش كه است كارايي دربرگيرنده
مكاتب مدنظر همواره انسانها ، آسايش و آرامش رفاه ، زندگي ،
برخي.است بوده اقتصاد و سياست دست‌اندركاران و مختلف
به موكول نيز را اقتصادي و سياسي نظام يك تداوم و بقا
فلسفي نظرات كه هنگامي لنين حتي.دانسته‌اند بهره‌وري
را خود بحث مي‌نمايد ، مطرح توليد قدرت زمينه در را خود
بهره‌وري نهايي ، تحليل در" كه مي‌دهد پايان جمله اين با
پيروزي براي مساله اساسي‌ترين و موضوع مهمترين كار ،
".مي‌شود محسوب ما اجتماعي سيستم
تمامي در محكي به‌عنوان بهره‌وري عامل حاضر حال در
فرهنگ است لازم و مي‌گيرد قرار مدنظر ارزيابي‌ها
عدم مثال براي گردد ، نهادينه زمينه‌ها تمام در بهره‌وري
مصرفي سبد و خريد در هرج‌ومرج موجب خانواده در بهره‌وري
خواهد عاطفي اختلالات و خانواده نظام در آشفتگي خانوار ،
.گرديد
توسعه و رشد فرآيند در بهره‌وري سطح ارتقاء اهميت همچنين
يا اقتصادي رشد داشتن براي.است روشن همگان بر اقتصادي
اينكه يا و داشت اختيار در فراواني اقتصادي منابع بايد
به‌عمل بيشتري و موثرتر استفاده موجود منابع از نمود سعي
به اتكاء منابع ، بودن محدود دليل به كه است آشكار.آورد
مورد بايد امروزه آنچه.باشد موثر نمي‌تواند اول روش
افزايش طريق از اقتصادي رشد داشتن گيرد قرار توجه
.است بهره‌وري
كالاها براي تقاضا ميزان اخير دهه‌هاي در ديگر ، طرفي از
دلائل و بوده فزوني به رو سرسام‌آوري به‌طور خدمات و
توقعات و انتظارات سطح افزايش و جمعيت ازدياد آن عمده
نسل هر توقعات دامنه طبيعي طور به.است گرديده تلقي مردم
تنوع مردم سليقه در و يافته افزايش گذشته نسل به نسبت
آهنگ گروهي ، رسانه‌هاي توسعه همچنيناست شده ايجاد
در يا مشكل حل براياست كرده تسريع را توقعات گسترش
اصولي راه‌حل تنها تقاضا و عرضه بين شكاف پرنمودن واقع
.است شده توصيه كارايي و بهره‌وري افزايش
:مي‌نمايد ضروري زير سوالات به پاسخ بهره‌وري مورد در
است؟ برخوردار جايگاهي چه از اسلام در بهره‌وري مقوله
چه به بگيريم؟ اندازه را آن چگونه و چيست بهره‌وري تعريف
و كارمندان كارگران ، نقش دهيم؟ افزايش را بهره‌وري طريق
افزايش در فعاليت مقياس و تكنولوژي همچنين و مديران
چيست؟ بهره‌وري
بهره‌وري اندازه‌گيري به اقدام كه است يادآوري به لازم
بدين.است بهره‌وري و كارايي ارتقاء جهت گام اساسي‌ترين
قبال در و شده صرف منابعي چه مي‌شود مشخص دقيقا كه معني
شاخص و علمي اندازه‌گيري روش اگر.است گرديده حاصل چه آن
بهره‌وري در كلي‌گويي و مغلطه با نشود ، برده بكار صحيحي
اتلاف علمي ، اصول با آن تطبيق عدم و شد خواهيم مواجه
سطح در چه بهره‌وري به دستيابي عدم نتيجه در و منابع
.داشت خواهد پي در را اقتصادي نظام كليت در چه و بنگاه
اسلام ديدگاه از بهره‌وري
شمار به پايدار ارزشهاي و والا مفاهيم از بهره‌وري ،
از نيز اسلام حياتبخش و متعالي فرهنگ در كه مي‌رود
.است برخوردار رفيعي جايگاه
مي‌كنيم ، بحث اسلام ديدگاه از بهره‌وري زمينه در وقتي
اسلام الهي قوانين مطالعه از كه است برداشتي همان مقصود
از برخي هدف اين با.مي‌گردد حاصل بهره‌وري ابواب در
مرور را مي‌شوند محسوب برداشت اين اصول كه قوانيني
ديدگاه از بهره‌وري مباني و اصول بر علاوه.مي‌نماييم
نيز (ع)ائمه‌اطهار نگاه در بهره‌وري مباني برخي به قرآن ،
.داشت خواهيم اشاره‌اي
و مكاتب به منحصر بهره‌وري شناخت و اهميت كلي طور به
جامعه و مكتب در و نبوده سوسياليسم و سرمايه‌داري جوامع
بهره‌وري عبارتي ، به.است شده تاكيد آن بر نيز اسلامي
اما دارد ، ساله صد چهار و هزار از بيش تاريخي ريشه
.است شده مطرح اخير سالهاي در آن عملي سنجش و علمي مصاديق
سياست و معاملات در چه عبادات ، در چه اسلام غني فرهنگ در
احكام ، و قوانين لابلاي در بهره‌وري اصول دقيقا اخلاق و
.است شده گنجانده اعمال و عبادات براي وقت تنظيم در حتي
برخي يا و اوقات از بعضي براي اسلام مثال به‌عنوان
آن در عبادات ثواب نظر از و شده قائل خاصي فضيلت مكانها
.است گرفته نظر در برابر چندين پاداشي مكانها ، و اوقات
ماه هزار معادل آن ارزش كه شبقدر اعمال مورد در مثلا
مانند) خاص مكان و زمان در مناسك و اعمال انجام يا و است
همان نمايانگر همه اينها.(حج و جمعه نماز جماعت ، نماز
عمر لحظه‌لحظه براي دقيق برنامه‌ريزي و صحيح بهره‌وري
و مفيدتر اثر خاص مكان و زمان آن در عمل آن كه چرا است ،
.دارد سازنده‌تري
مسائل زمينه در است كاملي و جامع دين اسلام كه آنجايي از
و است نموده صادر را موكدي دستورات نيز جامعه اقتصادي
زمينه در بخصوص موارد همه در تفريط و افراط از را انسان
در خداوند مثال بعنوان.است داشته برحذر اقتصادي مسائل
راستين بندگان":مي‌فرمايد قرآن در خدا بندگان توصيف
ايشان اقتصادي و مالي امور كه هستند كساني پروردگار
سالم زندگي بقاي متضمن ايشان بهره‌وري و است قوام داراي
در مي‌كنند انفاق اگر لذا است ، آنان اخروي سعادت و مادي
وجود خست و سخت‌گيري همچنين و زياده‌روي ايشان انفاق
افزايش قرآن (1)".داشت خواهند احسن انتخابي بلكه ندارد
معنوي و اقتصادي مسائل به توجه بر مبتني را بهره‌وري
اقتصادي بي‌روح و خشك برداشتهاي كه است معتقد و مي‌داند
.گردد بهره‌وري افزايش منجربه نمي‌تواند تنهايي به مادي و
خدا راه در را خود سرمايه‌هاي و اموال كه كساني مثل "
خوشه هفت آن از كه است دانه‌اي مانند.مي‌كنند انفاق
مقدار اين از خداوند و باشد دانه صد خوشه هر در و برويد
و است بي‌پايان خدا رحمت كه بيفزايد خواهد كه هر به نيز
در بنابراين (2)".دارد كامل احاطه چيز همه به او
بيشتر گرفتن بكار آن افزايش و بهره‌وري كه مي‌يابيم
و درست آن از مهمتر بلكه نيست انساني نيروي و سرمايه
كريم قرآن در خداوند.است امور دادن انجام هدفمند و كامل
امر الهي نعمات از صحيح استفاده به را انسان كرارا
تبذير و اسراف از را انسان آن كنار در و است فرموده
از را خود رضايت و خشنودي عدم كرارا و داشته برحذر
و بخوريد خدا نعمتهاي از ".است نموده ابراز مسرفين
دوست را مسرفان خدا كه مكنيد اسراف ولي بياشاميد
(3)".نمي‌دارد
وسيله بدين و نموده نهي اسراف از را انسان خداوند
.مي‌نمايد توصيه و تاكيد را نعمتها از صحيح بهره‌وري
و گسترده‌تر بسيار اسراف مفهوم كه يادآوري به لازم
اسراف دارد ، وجود اذهان در كه است چيزي آن از فراگيرتر
به بلكه نشده اطلاق آشاميدن و خوردن در زياده‌روي به فقط
نيز ناصحيح و نامعقول استفاده هرگونه و تفريط و افراط هر
از هيچكدام اسراف ، گسترده مفهوم در.مي‌گردد اطلاق
حد از زياده و ناصحيح و بيجا نبايد را الهي نعمتهاي
تكاثر سوره در كه به‌طوري.داد قرار استفاده مورد
:كه است شده يادآوري
شما آنها ، از استفاده طريقه و نعمتها از قيامت روز در"
(4)".مي‌دهند قرار بازخواست و سوال مورد را
و دارائيها و اموال درست و صحيح استفاده به خداوند
و خردمند و باهوش باتقوا ، افراد توسط آنها مديريت همچنين
آمده نساء سوره در كه به‌طوري.است كرده تاكيد كاردان
برپايي و استواري مايه خداوند كه را اموالتان":كه است
.نسپاريد سفها و خردان كم دست به است داده قرار شما جامعه
امر خداوند مي‌شود مستفاد آيه اين از كه همانگونه (5)"
خردمند اشخاص دست به اموال اداره و مديريت تا فرموده
.شود سپرده
:فرمود كه است شده روايت (ع) صادق امام از راستا همين در
را خود ذلت و خواري موجبات مومن ، انساني نيست سزاوار"
مي‌گردد ، خود خواري باعث آدمي چگونه:شد عرض"نمايد فراهم
را آن انجام طاقت و قدرت كه بزند دست كاري به":فرمود
(6)."ندارد
در كه مي‌شود باعث اصول اين رعايت و جانبه دو تاكيد
با كه گونه آن مهارتها و مسئوليتها و وظايف اسلامي جامعه
دارد انطباق و ارتباط افراد وتوانمندي استعداد
كه بپردازد كاري به كس هر اساس اين بر و شود تقسيم‌بندي
به استفاده با ترتيب اين به و وتواناست ماهر آن انجام در
در بهره‌وري افزايش موجبات اموال و منابع از صحيح و موقع
.شد خواهد فراهم جامعه
از بهينه استفاده و بهره‌وري به اسلام غني درفرهنگ
.است شده خاصي تاكيد زمان و دارائيها منابع ، امكانات ،
مي‌شود ، مشاهده نيز گفتن سخن دايره در حتي تاكيد اين
اصول رعايت گفتن سخن در اسلام دين در كه همانگونه
كه داريم معصوم كلام در و است شده توصيه بهره‌وري
آن از برگرفته پارسي ادبيات در كه "ودل ماقل خيرالكلام"
:داريم
در چون گوي گزيده و كم‌گوي
پر شود جهان تو اندك ز تا
با مستقيمي ارتباط كه انفال سوره از آياتي به ادامه در
:مي‌نمائيم اشاره دارد كار نيروي بهره‌وري سطح
از اگر كن ، ترغيب كارزار براي را مومنين پيامبر ، اي هان"
و مي‌يابند غلبه نفر بر 200 شود يافت صابر نفر بيست شما
كافر كه كساني از نفر هزار بر باشند نفر شما 100 از اگر
و بي‌دانش مردمي آنان اينكه خاطر به مي‌شوند ، غالب شدند
كه دانست دادو تخفيف شما به خداوند اكنون.هستند نافهم
صابر نفر صد شما از اگر پس يافته ، راه ايمان ضعف شما در
هزار شما از اگر و مي‌يابند غلبه نفر بر 200 شود يافت
با خداوند مي‌آيندو غالب نفر هزار دو بر باشند نفر
باز ايمان ضعف وجود با يعني (7)".است ايمان واهل صابران
.كرد خواهد غلبه كافر نفر بردو مومن نفر يك
دارد ادامه
:پانوشتها
آيه 67 فرقان ، سوره -1
آيه 261 بقره ، سوره 2
آيه 31 اعراف ، سوره -3
آيه 8 تكاثر ، سوره -4
آيه 5 نساء ، سوره -5
ج 2 الحديث -6
و 66 آيات 65 انفال ، سوره -7
معارف كتابخانه
طاووس بن سيد از كتابي
" الطرف "
تحقيقاتي مراكز (ع)اميرالمومنين مولا سال با همزمان
.مي‌پردازند زمينه اين در خود پژوهش‌هاي ارائه به مختلف
موسسه زده‌اند دست مهم اين به كه تحقيقاتي مراكز جمله از
من طرف" كتاب تصحيح با اخيرا كه است مشهد در عاشورا
(ع)علي حضرت زندگاني در تفسير و شرح به "والمناقب الانباء
"حسني طاووس سيدبن" قلم به كه كتاب اين در.است پرداخته
حضرت خلافت اثبات پيرامون مسايل شده نگاشته هفتم قرن در
فضايل است ، وارد آن بر كه ورديه‌هايي دفاعيه‌ها امير ،
.مي‌شود مطرح (فصل گزيده ، ) طرفه در 33..و حضرت
اسلام ، مكرم بانوي از مناقبي ذكر به كتاب اين در همچنين
نزديكان و اصحاب از برخي و حسنين ،(س)زهرا حضرت
.مي‌شود اشاره اميرالمومنين
نظرات اين كه است اين طاووس سيدبن آراي مورد در غالب نظر
ژرف‌انديشانه‌اي و دقيق بازكاوي به نياز تاريخي منظر از
تحقيق خام مواد عنوان به آثار همان گرفتن قرار اما دارد
قيس شيخ توسط كتاب ايناست تقدير قابل نظر اهل دسترس در
و دسته‌بندي آن موفقيت‌هاي جمله از و است شده تصحيح عطار
است شده سعي حتي‌المقدور كه است آن مطالب كردن مستند
.گردد طرح استناد قابل شكل به مطالب
وزارت حمايتي تسهيلات با "المناقب و الانباء من طرف"
شمارگان با تاسوعا انتشارات سوي از اسلامي ارشاد و فرهنگ
.است گرديده آراسته طبع زيور به صفحه در 640 نسخه 3000
مي‌رسد نظر به اما كرد استقبال بايد را كتبي چنين انتشار
كرد ، فكري افزونتر شمارگانهاي در مهمتر آثار براي بايد
يا معتبر كتابخانه چند در فقط تخصصي كتب برخي وجود زيرا
طولاني سالهاي مثال براي.نيست كافي خاصان از اندكي نزد
انتظار در ديگر آثار بسياري و بلخ فضائل كتاب كه است
!گشته‌اند ناپديد و ناياب و مانده
|
