;نيست بارندگي كمبود فقط مشكل ،
راهبردها و سياستگذاري‌ها ;آب بحران
مهندس‌غلامرضامنوچهري
دومقوله ، و شكل دو به واقع در آب كمبود و آب بحران بحث
شده مطرح ، خشكسالي هم يكي و عمومي طور به آب كمبود يكي
.هستند جدا كاملا مقوله ، دو اين كه
اين مجموع يا و دو اين از يك هيچ است ممكن آب بحران خود
منابع بين تناسب و توازن عدم واقع در آب بحراننباشد دو
ممكن يعني.است كيفي بعد از چه كمي بعد از چه مصارف ، و
و شويم بحران دچار آب منابع شدن آلوده دليل به ما كه است
مديريت در اختلال از ناشي است ممكن آب بحران همچنين
بين منازعه و دعوا از اينكه يا و باشد آب توزيع و تامين
به بخواهيم اگر حال هر به ولي.شود ناشي مصرف‌كنندگان
كه بگوييم بايد بكنيم ، آب بحران براي تعريفي كلي طور
مصارف و منابع بين تعادل و توازن عدم از عبارت آب بحران
ما كشور ترتيب اين بهاست عمل در نيز و بالقوه صورت به
و دارد قرار بحران مرز در جهاني ، تعاريف براساس واقع در
مناطق.هستيم آسيبپذير آب ، تامين جهت از طبيعتا ما
دارند ، كه آبي سرانه و بارندگي ميزان حسب به كشور مختلف
از بعضي در كه گفت مي‌شود و دارند قرار متفاوتي وضعيت در
نقاط بعضي در رسيده‌ايم ، كامل بحران حد به كشور نقاط
حالت يك در نقاط پاره‌اي در و هستيم بحران مرز در ديگر
آب منابع ما كه چرا.داريم قرار نسبي وتعادل قبول قابل
نظر در پيوسته هم به شبكه يك صورت به نمي‌توانيم را
محلي مقوله يك عنوان به را آب منابع بايد بلكه و بگيريم
لحاظ از منتهي ، باشيم داشته نظر در منطقه‌اي و
نگاه قضيه به كلان صورت به برنامه‌ريزي و سياستگذاري
.كنيم
مستمر خشكسالي پديده معرض در ما كشور است مسلم كه آنچه
بايد درازمدت مقوله يك صورت به خشكسالي با لذا و بوده
ما برنامه‌ريزي‌هاي و ما ظرفيت‌سازي‌هاي و برخوردكرد
با را خشك سال‌هاي بتوانيم كه باشد گونه‌اي به بايد
برنامه‌هاي يعنيبگذرانيم صدمات و خسارات حداقل
مصرف مديريت حتي و توزيع انتقال ، ظرفيت‌سازي ، تامين ،
بايد بلكه شود ، تعريف متعارف سال يك براساس نمي‌تواند
و داد دخالت برنامه‌ريزي نوع اين در را خشك سال‌هاي
منابع از ما بهره‌برداري چقدر هر.كرد رفتار آن با منطبق
ظرفيت به برداشتي حجم تقسيم حاصل طبيعتا مي‌شود بيشتر
مقابل در ما آسيبپذيري و شده بيشتر نيز بالقوه يا موجود
.مي‌يابد افزايش غيرمترقبه اتفاقات كلي طور به و خشكسالي
استحصال با كه كرده‌ايم ، پيدا تهران در اينك هم كه مشكلي
مقابل در ما شرب ، براي موجود منابع صد در صد به نزديك
و كم مشكل اين و پذيريم آسيب بسيار خشك سال‌هاي
است بوده قرار كه سدهايي.هست هم كشور ديگر نقاط در بيش
اينك هم چندساله‌بكنند تنظيم را رودخانه آورد كه
.نمايند ايفا را نقش اين نمي‌توانند
شهرها آب تامين سياست‌هاي *
آينده در
طبيعتا داشتند ، شهرها كه محدودي جمعيت‌هاي با گذشته در
قنوات چشمه‌ها ، طريق از آب كشور ، كوچك و متوسط شهرهاي در
تا محدود انتقال‌هاي و شهر حوزه در چاه‌هايي حفر با و
ما حاضر حال در.است مي‌شده تامين كيلومتر ، حداكثر 30
شهرهاي ويژه به شهرها آب درازمدت تامين براي ناچاريم
البته كه باشيم دورتر فواصل از آب انتقال به متكي بزرگ ،
.ماست اقتصاد براي تحمل غيرقابل و پرهزينه راه‌حل ، اين
يا مي‌دهد انجام دولت كه سرمايه‌گذاري ميزان طبيعتا
بايد شهري ، آب خدمات براي مي‌گيريم مردم از كه پولي
درآمد ،(كشور كل درآمد) ملي ناخالص توليد با متناسب
انتظار نمي‌توانيم ما و باشد مختلف بخش‌هاي سهم و سرانه
از فوق‌العاده‌اي و غيرمتعارف نسبت يك كه باشيم داشته
دارد ، كه وجوبي همه با شهري ، آب بخش براي را سرمايه‌گذاري
.شود داده تخصيص
منابع از استفاده آب ، انتقال سياست‌هاي كنار در بنابراين
.است مهم بسيار شهرها اطراف در و شهرها حاشيه در موجود
صنعتي و كشاورزي شرب ، مصارف به حال به تا منابع اين
در و دارد عمده‌تري سهم كشاورزي بخش عموما كه رسيده
اختيار در را كشاورزي بخش منابع ناچاريم مناطق از بسياري
با آن ازاي در و زيرزميني چه و سطحي منابع چه.بگيريم
پسابهاي از بتوانيم متناسب ، سرمايه‌گذاري و برنامه‌ريزي
به نوعي به را حقابه آن از توجهي قابل درصد حداقل حاصله
.برگردانيم طبيعي محيط به و اكوسيستم
شيوه‌هاي با را موجود آب منابع مي‌توانيم فقط ما واقع در
آب توليد به قادر و نماييم برنامه‌ريزي يافته‌تر تكامل
نزديك نهايي مرز به نيز و درجه آب منابع استحصال.هستيم
مقوله روي عمدتا بايد برنامه‌ريزي مي‌رسد نظر به.شود
.شود متمركز (تقاضا يا) مصرف مديريت
كه مي‌باشد شهرها شرب آب منابع از حفاظت ديگر مهم موضوع
اهميت اكنون و مي‌گرفت قرار توجه مورد كمتر گذشته در
بايد كه مهمتري بسيار بحث شايد.مي‌كند پيدا بيشتري
در آب چرخه كل به جامع نگرش يك به كه است اين شود عنوان
.داريم نياز كلان‌شهرها در بويژه آن ، اطراف و شهر طبيعت
شهرها آب تامين‌كننده كه آبريز حوضه‌هاي همان از ما يعني
بايد آن ، زيرزميني آبهاي يا و سدها با ارتباط در و است
حوضه‌هاي دست پايين تا حساسيت اين و دهيم نشان حساسيت
فاضلابها يا پسابها كه شهرها از پايين‌تر در و آبريز
ساز و ساخت هرگونه.باشد داشته وجود بايد مي‌شوند ، تخليه
اثر حوضه‌ها اين تغذيه روي انسان ، فعاليت و تحركات و
به سيل از است ممكن كه خسارتي و سيل مقوله در.مي‌گذارد
بگذارد ، اثر آب مصرف حتي و آب كيفيت روي و شود وارد شهرها
و آب منابع دست بالا ما بنابراين.باشيم حساس بايد
حريم دهيم ، قرار توجه مورد بايد را سدها اطراف
حريم‌هاي بلكه فيزيكي حريم‌هاي تنها نه رودخانه‌ها
و باشيم داشته مدنظر بايد را رودخانه‌ها زيست‌محيطي
را آن تلفات و آب شبكه‌هاي مساله شهرها داخل در همچنين
شهر زيرزميني آب بيلان.دهيم قرار بيشتر توجه مورد بايد
كنترل سطحي ، آبهاي سطحي ، و زيرزميني آب مجموع بيلان و
بازيابي حتي زيرزميني ، و سطحي آبهاي تلفيق سيلابها ،
آنها توسط كه آلودگي‌هايي از جلوگيري و سطحي آبهاي
مقوله آن ، بازيابي فاضلاب ، خود شود ، واقع مي‌تواند
زيرزميني آب كه نقاطي به توجه و شهر زيرزميني آبهاي
يا زيرزميني آبهاي كيفيت افت بررسي است ، آمده بالا
اين كه..و زيرزميني آبهاي ايستايي سطح رفتن پايين
در ما هنوز و است پيوسته هم به كاملا مجموعه يك موارد
نكرده‌ايم ، برخورد شهر و آب مساله با علمي نگرش يك قالب
دستگاه‌هاي و خدمات‌رساني دستگاه‌هاي تفرق با كه چرا
هميشه و است ضعيف مسائل اين به پرداختن علمي بنيه مسئول ،
كه اين براي ولي بوده‌ايم ، مسائل پاسخگوي مقطعي صورت به
بايد كنيم ، فكر شهرها پايدار توسعه به نحوي به بتوانيم
ببينيم تا كنيم مطالعه و بگذاريم هم كنار را مجموعه اين
.است چگونه به وضع
مديريت مقوله آب ، تامين جهت در آب از حفاظت بحث كنار در
تعريف در گرچه.دارد مهمي جايگاه هم مصرف مديريت و تقاضا
و آب بازيابي مثل بخش‌هايي كه است ممكن تقاضا مديريت
طبقه‌بندي اين در هم آن امثال و نيامده حساب به آب مقوله
از ذكري كه ديگري بخش‌هاي به هرحال به ولي گيرد ، قرار
.مي‌كنيم اشاره‌اي تقاضا مديريت قالب در است ، نشده آنها
آب مصرف با زندگي" بايد ما ، شهرنشينان و ما مردم طبيعتا
صاحبان.شوند آشنا آن شيوه‌هاي با و كنند درك را "كمتر
با را فعاليت‌هايشان بايد خدمات ارائه‌دهندگان و صنعت
بهداشت سطح و جامعه رفاه و ببرند پيش كمتر آب مصرف تعريف
مساله اينيابد تحقق بايد كمتر آب مصرف الگوي با جامعه
به نيازمند.دارد فشرده و بالا فرهنگي آموزش يك به نياز
آن با متناسب سرمايه‌گذاري طبيعتا و است فناوري كارگيري
محيط يك به احتياج مجموع ، در حال هر به و مي‌طلبد را
و نرسيده‌ايم نقطه اين به هنوز ما كه دارد مناسب سازي
اجتماعي ، فضاي و محيط يك به رسيدن براي را زيادي فاصله
آب صحيح مصرف براي مناسب اقتصادي و فني علمي ، فرهنگي ،
.داريم
بيشترين مصرف‌كننده ، بالاترين عنوان به كشاورزي بخش
شهري آب.گيرد قرار توجه مورد بايد كه دارد را آب هدرروي
مصرف را كشور آب منابع درصد يا 6 فقط 5 ظاهر به گرچه
آب مصرف سهم حوزه‌ها آن در كه اين جهت به ولي مي‌كند ،
با ندارد ، وجود جايگزيني امكان و بالاست بسيار شهري
.مي‌باشيم مواجه شهري آب نياز حداقل تامين در جدي معضلات
ما كشور ، ديگر بزرگ شهرهاي و تهران مثل شهرهايي در
آينده نيازهاي از بخشي مصرف ، مديريت اعمال با كه ناچاريم
پيچيده و پويا مدل يك با ما واقع در و باشيم پاسخگو را
همه كه مي‌شويم مواجه اجتماعي و فرهنگي فني ، اقتصادي ،
و آب بخش عنوان به ما و نيست ما اختيار در مدل اين عوامل
در مدل اين.داريم اختيار در را آن از بخشي شهري ، فاضلاب
كه اين و دارد را خود خاص ظرافت و مي‌كند حركت زمان طول
و سازگار كاملا مجموعه يك به بتوانيم سرعت به كنيم فكر
در. است مشكل قدري برسيم ، مختلف بخش‌هاي در شده تنظيم
اين به اجتناب غيرقابل راه‌حل يك عنوان به بايد حال عين
رو پيش در جدي چالش‌هاي بايد كه راهحليكنيم نگاه قضيه
چالش يك عنوان به جمعيت رشد ما ، شهرهاي در.دهد پاسخ را ،
ظرفيت‌هاي با سازگار جمعيت رشد اين چون مي‌شود ، تلقي
و اقتصادي رشد ظرفيت با متناسب حتي نيست ما زيست‌محيطي
و سنگين كارهاي بتوانيم كه اين براي نيست ، هم ما اقتصاد
كمبود بايد بكنيم آب بازيابي و تامين بخش در بنيادي
و حاشيه‌نشيني مساله.كنيم تلقي چالش عنوان به را سرمايه
محيطي زيست و اقتصادي مهاجرين شهرها ، اطراف در بي‌نظمي
مي‌شوند سرازير بزرگ شهرهاي به كشور ديگر نقاط از كه را
.كرد تلقي چالش عنوان به بايد
و هوا شدن آلوده و ما زيست‌محيطي نظارت‌هاي كارايي عدم
به بايد است ، تاثيرگذار آب كيفيت بر طبيعتا كه خاك
زيست‌محيطي حريم بردن بين از.شود تلقي چالش عنوان
بايد هم را آلوده‌ساز فعاليت‌هاي و چاه‌ها و رودخانه‌ها
آب نياز به پاسخگويي بنابراين.كرد تلقي چالش عنوان به
مورد بايد كه است حساسي و پيچيده سنگين ، بسيار كار شهرها
.گيرد قرار توجه
نگذاريم كه است اين محيطي از خارج و بيروني بعد
جدي ، آمايشي سياست و كند پيدا بي‌رويه توسعه شهرهايمان
تعادل و شهرها رشد كنترل براي آب ، منابع محوريت با
جديد جمعيتي نقاط انتخاب.شود اتخاذ بايد شهرها جمعيتي
كه طوري به.باشد دقت با و شده حساب فوق‌العاده بايد
دنبال به را فردا سنگين هزينه‌هاي امروز ، بي‌دقتي‌هاي
.باشد نداشته
شهرهاي و آب به فراوان نياز ، مهاجرت حاشيه‌نشيني ، *
تشنه
نگراني اين هميشه كشور آب همين‌طور و تهران آب متوليان
اين براي نمي‌توانيم ما كه كرده‌اند مطرح را واقع‌بينانه
به خدمات ارائه گاهي هم عمل در و كنيم تامين آب جمعيت ،
كه تلخي واقعيتاست بوده توام تاخير با جمعيت‌ها اين
يا اقتصادي مهاجرين مهاجرين ، كه است اين دارد وجود
بيابان‌زايي كه نقاطي در و مي‌باشند زيست‌محيطي مهاجرين
خانه ترك به مجبور است ، افتاده اتفاق خشكسالي يا داده رخ
اقتصادي عوامل از ناشي عمدتا ولي خودشده‌اند ، كاشانه و
با و;آورند روي بزرگ شهرهاي به جمعيت تا شده موجب كه است
با 10 كه ترتيب ، كساني بدين و كنند شروع را زندگي حداقل ،
پس مي‌كرده‌اند ، زندگي روز شبانه در نفر هر ازاي به ليتر
طلب نيز را بيشتري آب ديگر ، خدمات درخواست ضمن اسكان ، از
عدم با نمي‌توانيم ما كه مي‌دهد نشان اين و مي‌كنند
زمين‌هاو واقع در.بگيريم را مهاجرت‌ها اين جلوي آب تامين
سكونت براي ;ندارند زيربنايي خدمات كه شهري حاشيه‌هاي
خدمات بدون نواحي در اينان لذا و است ارزان‌تر آنها
زاهدان در كه آنچه مثليابند ارزان‌تراسكان مي‌توانند
معضل يك اين كه داشت توجه بايد.است افتاده اتفاق هم
يك‌چنين هم مكزيك در مثلا.است سوم جهان در حاشيه‌نشيني
.دارد وجود گسترده‌تر خيلي وسعت با مشكلي
را اقتصادي رشد جمعيت ، رشد كه كشورهايي در واقع در
رشد و مختلف بخش‌هاي بين پايداري موازنه و درهم‌مي‌نوردد
لذا.است نشده منطقي فعاليت‌ها توزيع ندارد ، وجود آنها
و پول توزيع مركز كشورها ، اين مركز و بزرگ شهرهاي
.هستند اعتبارات
.است داشته وجود انقلاب از قبل از جمعيت كنترل سياست‌هاي
تهران شهر گسترش منع قانون كه است داشته وجود قانوني حتي
مصوب تهران شهر گسترش بر نظارت قانون) است بوده
اين تصويب تاريخ از -ماده 2:17/5/1352
به اقدام و ساختماني پروانه صدور سياست‌هاي قانون
ورزشي و بهداشتي و صنعتي و اداري مراكز احداث و ساختمان
آپارتمان يا خانه از اعم دستجمعي مسكوني واحدهاي ايجاد و
بين حدفاصل در تهران در جمعيت تراكم يا جلب موجب كه
و مي‌شود شهر ساله محدوده 25 و فعلي شهري خدمات محدوده
شوراي توسط مزبور فاصل حد در اراضي تفكيك سياست همچنين
.شد خواهد تعيين ماده 1 در مذكور
كه را تاسيساتي و ابنيه است مكلف تهران شهرداري -تبصره
از خارج در ماده مفاداين رعايت و ساختمان پروانه بدون
و جلوگيري گردد ، احداث تهران فعلي شهري خدمات محدوده
شرايطي در و بوده محكمي قانون كه وجودي با (.نمايد تخريب
مسئله نمي‌كرده ، تجاوز نفر ميليون از 3 تهران جمعيت كه
كارايي هم قانون اين البته و بودند ديده جدي صورت به را
.كند حل را مشكل است نتوانسته و نداشته جدي
دارد ادامه
|
